KWALIFICATIEPROFIEL VOOR HOOFDOFFICIER VAN DIENST

Transcriptie

1 KWALIFICATIEPROFIEL VOOR HOOFDOFFICIER VAN DIENST werkzaam bij de brandweer Status Dit kwalificatieprofiel is op 5 juli 2009 te Arnhem vastgesteld door de Deelprojectgroep Kwaliteitsinstrumenten van het Project Kwaliteit Brandweerpersoneel.

2 KWALIFICATIEPROFIEL HOOFDOFFICIER VAN DIENST Inleiding In dit document staan de kerntaken van de Hoofdofficier van Dienst (HOVD) centraal. Voorafgaand aan de beschrijving van deze kerntaken wordt in deze inleiding aandacht besteed aan: de positionering van de HOVD; het kwalificatieprofiel; de kerncompetenties voor de HOVD; de kerntaken van de HOVD (op hoofdlijnen). Positionering Hoofdofficier van Dienst De HOVD functie bevindt zich tussen de CVD en de OVD. De HOVD vervult drie rollen. Deze rollen komen in elke HOVD functie voor. Elke rol brengt wel verschillende verantwoordelijkheden met zich mee en vereist andere competenties. De drie rollen van de HOVD luiden als volgt. 1. Bij monodisciplinair repressief optreden is de HOVD compagniescommandant. Hij 1 draagt operationele verantwoordelijkheid voor de bestrijding van het incident in zijn compagniesvak. Aan deze rol kunnen ook de varianten plv. compagniescommandant/ commandant ondersteunings-peloton worden gekoppeld. Bij multidisciplinair repressief optreden (vanaf GRIP 1) is de HOVD 2. leider van het CoPI. Hij heeft in deze rol de operationele leiding over de bestrijding van het incident. 3. hoofd sectie brandweer binnen het ROT. Hij is voorwaardenscheppend m.b.t. de eenheden die de bron- en effectbestrijding uitvoeren en verantwoordelijk voor het treffen van maatregelen in het effectgebied. De persoon die aan het kwalificatieprofiel voldoet is direct inzetbaar als HOVD. Dit betekent dat hij leiding geeft aan incidenten tot en met het niveau van 1 brandweercompagnie. De incidenten liggen op het gebied van grootschalige incidentbestrijding en rampenbestrijding. Kwalificatieprofiel Aan de hand van de bovenstaande positionering en met medewerking van experts op het gebied van repressief optreden, is dit kwalificatieprofiel ontwikkeld. Het kwalificatieprofiel dient als uitgangspunt voor het ontwikkelen van de proeve(n) van bekwaamheid en het onderwijs. Binnen het kwalificatieprofiel zijn er voor de HOVD drie kerntaken gedefinieerd. Deze kerntaken gelden voor iedere HOVD, ongeacht het incidenttype (algemeen). Echter, de context en de competenties (vakinhoudelijke kennis) verschillen afhankelijk van het type incident (specifiek). In de proeve(n) en het onderwijs zal ruimte gecreëerd worden om deze verschillen tot uitdrukking te laten komen. 1 1 Overal waar de HOVD in dit document met hij wordt aangeduid, kan ook zij worden gelezen Kwalificatieprofiel Hoofdofficier van Dienst, vastgesteld in dpg3 d.d

3 Kerncompetenties Kerncompetenties zijn competenties die van essentieel belang zijn om de professionalisering, die de organisatie wenst door te maken, te ondersteunen. Voor de doelgroep van brandweerfunctionarissen op HBO/WO-niveau zijn een aantal kerncompetenties vastgesteld. Voor iedere functionaris binnen deze doelgroep zijn deze competenties van belang om succesvol te functioneren binnen de brandweer en rampenbestrijding. De kerncompetenties voor de HOVD zijn in dit kwalificatieprofiel verder ingekleurd en verbonden aan de context, rollen en werkzaamheden van de HOVD. Een kerncompetentie die daarnaast relevant is voor de HOVD en ander brandweerfunctionarissen luidt: Leren en reflecteren De HOVD kijkt terug op het eigen functioneren en past het gedrag daaraan aan of onderneemt ontwikkelacties om tot verbetering van eigen functioneren te komen. Durft zich kwetsbaar op te stellen en fouten te maken. Werkt actief aan zelfontwikkeling. 2

4 Kerntaken De kerntaken van de HOVD verschillen per rol. We onderscheiden drie kerntaken, die elk gekoppeld zijn aan een specifieke HOVD rol: Kerntaak 1: Leidinggeven aan brandweereenheden bij de bestrijding van het incident (HOVD in de rol van compagniescommandant). Kerntaak 2: Leidinggeven aan cq. coördineren van multidisciplinaire samenwerking (Leider CoPI) Kerntaak 3: Multidisciplinaire maatregelen (laten) treffen in het effectgebied (hoofd sectie brandweer ROT). Bij de beschrijving van de kerntaken is zoveel mogelijk rekening gehouden met de beschrijving van de Gecoördineerde Regionale Incidentsbestrijdings Procedure (GRIP) zoals op voorstel van de NVBR door de Raad van Regionaal Commandanten is overgenomen. Het doel is om dit landelijke model uiterlijk in mei 2007 landelijk ingevoerd te hebben. De rol van de HOVD is in dit model niet expliciet beschreven. In de beschrijving van de kerntaken op de volgende pagina s gaan we uit van de volgende rolverdeling: CVD: -operationeel leider -leider OT -adviseur brandweer in BT HOVD: -leider CoPI -hoofd sectie brandweer in OT -compagniescommandant Omdat in de toekomst alleen sprake zal zijn van het CoPI, spreken we in dit kwalificatieprofiel niet meer over CTPI. Daar waar OT genoemd wordt, wordt tevens ROT bedoeld. Op de volgende pagina s worden de kerntaken nader uitgewerkt aan de hand van activiteiten, beoordelingscriteria en keuzes en dilemma s. 3

5 Kerntaak 1: Leidinggeven aan brandweereenheden bij de bestrijding van het incident Werkzaamheden Treedt op als compagniescommandant: maakt inschatting van de aard, omvang en dynamiek van het compagniesvak/rampterrein; vertaalt het inzetbevel naar een inzetplan; maakt inzetplan voor het eigen compagniesvak, vertaalt dit naar inzetdoelen en/of vakken van brandweerpelotons en voert het bevel; controleert het effect van de werkzaamheden, anticipeert op ontwikkelingen en stelt zonodig bij; vraagt indien nodig om bijstand aan de leider CoPI levert sitraps (schriftelijk) aan het CoPI; stuurt de pelotonscommandanten in zijn compagniesvak aan en controleert het effect van de samenwerking; stemt af met de naastgelegen compagniesvakken. bewaakt de samenwerking met de overige disciplines in zijn vak draagt zorg voor het informeren van pers en publiek evalueert het optreden biedt nazorg aan het personeel Treedt op als commandant ondersteuningspeloton: treedt op als plaatsvervangend compagniescommandant draagt zorg voor de verplaatsing van de eenheden draagt zorg voor de logistieke, verbindingstechnische en hulpverleningstechnische ondersteuning van de pelotonscommandanten draagt zorg voor de watertransportvoorziening is belast met de verzorging van de compagnie Beoordelingscriteria zorgt dat de veiligheid van eigen personeel, andere hulpverleningsdiensten en derden optimaal is gewaarborgd. zorgt voor een adequate beeldvorming en analyse van het geheel: - beschikt over een basisplaatje, incl. grofmazig inzetplan op basis van de op dat moment bekende informatie. - heeft een correct totaalbeeld van de situatie na snelle toetsende verkenning door het inzetgebied - stelt het beeld zonodig bij waardoor dit altijd actueel is kan tijdig een juist inzetplan overhandigen waarin de ontwikkeling van het incident in de tijd is meegenomen, maar 4

6 Dilemma s anticipeert op mogelijke veranderingen middels een alternatief plan wat voorziet in escalatie van het incident. Handelt situationeel en durft van prioriteit te wisselen; kan deze keuzes goed onderbouwen (adequate oordeels- en besluitvorming). geeft duidelijke en uitvoerbare bevelen aan pelotonscommandanten straalt rust en gezag uit past de juiste leiderschapsstijl toe (directief) kan snel een Sitrap op hoofdlijnen produceren. de HOVD moet kiezen tussen de leiding bij de OVD laten en weg (durven) gaan nadat hij zich heeft laten informeren (in GRIP 0 situatie) dan wel coachend te werk gaan de HOVD moet de maatschappelijke impact van het incident kunnen inschatten, op basis van diffuse en incomplete informatie, ook als de OVD de incidentbestrijding zelf kan oppakken (GRIP 0) de HOVD moet bepalen wat wel en niet gecommuniceerd wordt; hij moet het juiste op compacte wijze vertellen. de HOVD moet omgaan met de tijdige beschikbaarheid versus volledigheid van informatie: het gaat hierbij om het dilemma dat je pas tot informatie over wil gaan op het moment dat de situatie stabiel is, maar soms gedwongen wordt op basis van onvolledige informatie te communiceren de HOVD dient ook achteraf over de juiste informatie ten behoeve van de nazorg, met name ten aanzien van personeel, te beschikken. de HOVD (compagniescommandant) krijgt te maken met situaties waarin hij moet kiezen tussen de veiligheid van het personeel en omgeving. Hierbij spelen factoren mee als inzetsnelheid versus de ontwikkelingssnelheid van het incident. Het kan voorkomen dat een HOVD (compagniescommandant) moet besluiten delen van een inzetgebied prijs te geven om erger te voorkomen. Ook de afweging tussen veiligheid en economische belangen kan een rol spelen. de HOVD (compagniescommandant) moet in een dynamische omgeving onder hoge tijdsdruk prioriteiten stellen en beslissingen nemen met verstrekkende gevolgen, op basis van onvolledige informatie (NB: indien informatie is 5

7 aangeleverd door anderen moet de HOVD (compagniescommandant) de betrouwbaarheid en volledigheid daarvan goed kunnen inschatten). In deze besluitvorming moeten de belangen van andere binnen het inzetgebied opererende hulpdiensten goed zijn meegenomen. De HOVD (compagniescommandant) moet het risico van verkeerde keuzes voor zichzelf kunnen accepteren en gemaakte keuzes aan anderen kunnen verantwoorden. het is belangrijk dat de HOVD (compagniescommandant) vertrouwen en zekerheid uitstraalt, terwijl hij innerlijk onzeker kan zijn over zijn besluiten en aanpak. de HOVD moet een juiste inschatting maken omtrent de noodzaak van een verzoek om bijstand, rekening houdend met schaarste en beperkingen. 6

8 Kerntaak 2: Leidinggeven aan cq. coördineren van multidisciplinaire samenwerking Werkzaamheden Geeft leiding aan het CoPI roept de hoogste leidinggevende ter plaatse van elke discipline bijeen en vormt een CoPI en maakt verdere afspraken over de communicatie (o.a. verbindingen, vergadertijdstippen) vormt met de deelnemers van het CoPI een gemeenschappelijk beeld van het incident maakt met de deelnemers van het CoPI een scheiding tussen bron- en effectgebied en stemt dit af met de OL danwel de leidinggevende in het ROT maakt met de deelnemers van het CoPI een plan en verdeelt de werkzaamheden op basis van de processen in de rampenbestrijding maakt afspraken met andere niet operationele diensten informeert en adviseert gevraagd en ongevraagd het bevoegd gezag informeert overige betrokken diensten (waterschap, milieudienst etc.) draagt zorg voor het informeren van pers en publiek stemt af over activiteiten voortkomend uit de processen en bewaakt de voortgang levert Sitraps (schriftelijk) aan het ROT anticipeert op de ontwikkeling van het incident en stemt met het ROT af omtrent de op- en afschaling Beoordelingspunten zorgt dat de veiligheid van eigen personeel, andere hulpverleningsdiensten en derden optimaal is gewaarborgd. zorgt voor een gezamenlijk plan van aanpak waarin ieders deskundigheid en belang is meegenomen op basis van prioriteiten zorgt voor het uitvoeren van het genomen besluit conform de afspraak overhandigt tijdig een juist inzetplan, maar anticipeert op mogelijke veranderingen middels een plan plus. Handelt situationeel en durft van prioriteit te wisselen; kan deze keuzes goed onderbouwen. straalt rust en gezag uit zorgt voor een goed werkend coördinatie-overleg: efficiënt (start en stopt op tijd, iedereen is ter plaatse) en effectief (leidt tot besluiten, prioriteiten, afspraken). 7

9 Dilemma s de HOVD moet balanceren tussen de taak (bestrijden incident) en de relatie met de deelnemers aan het CoPI. Je moet samen de klus klaren maar daarna ook nog met elkaar verder kunnen. de HOVD moet zich een zo juist mogelijk beeld vormen van het incident en de effecten daarvan, terwijl hij op afstand zit en de informatie uit veel verschillende bronnen gefragmenteerd op hem af komen. de HOVD wordt als leider CoPI aangestuurd vanuit het BeleidsTeam, terwijl hij weet dat het ROT overgeslagen wordt. de HOVD moet omgaan met multidisciplinaire schaarste en beperkingen: Hij kan behoefte hebben aan een bepaalde vorm van ondersteuning die dat moment niet geboden kan worden (bijvoorbeeld inzet ME peloton bij ontruiming) de HOVD moet vertrouwen op eigen kennis (die soms ontoereikend is) versus vertrouwen op de kennis van deskundigen; in staat zijn om hen de juiste vragen te stellen en de benodigde informatie te verzamelen. de HOVD moet de processen van de andere partners in de keten bewaken (niet discipline gebonden) de HOVD moet balanceren tussen coördineren en leiding geven (beslissingen nemen). de HOVD moet operationeel kunnen vergaderen. Consensus is belangrijk maar de tijd is beperkt (beheersen van technisch operationeel timemanagement) de HOVD moet boven de rode kolom uitstijgen 8

10 Kerntaak 3: Treffen van maatregelen in het effectgebied Werkzaamheden Neemt als hoofd sectie brandweer deel aan het ROT: Vormt samen met de sectiehoofden van andere disciplines en diensten het Regionaal Operationeel Team Stemt de vergadercyclus af met de OL Vormt met de deelnemers aan het ROT een gemeenschappelijk beeld van het incident Neemt een besluit omtrent de scheiding van bron- en effect gebied na afstemming met het CoPI Treft multidisciplinair maatregelen betreffend het effectgebied (waarschuwen bevolking etc.) Informeert en adviseert het Beleidsteam omtrent verstrekkende maatregelen aangaande de bevolking of met politieke lading Levert Sitraps aan het BT draagt zorg voor het waarschuwen van de bevolking in de directe nabijheid van het incident Beoordelingscriteria zorgt dat de veiligheid van eigen personeel, andere hulpverleningsdiensten en derden optimaal is gewaarborgd. maakt een juiste inschatting van de maatschappelijke impact van het incident heeft een Sitrap beschikbaar (mondeling) verstrekt gestructureerd, eenduidig en kernachtig informatie Dilemma s de HOVD moet operationeel kunnen vergaderen. Consensus is belangrijk maar de tijd is beperkt (beheersen van technisch operationeel timemanagement) De HOVD moet een scheiding kunnen maken tussen operationele en bestuurlijke voorlichting de HOVD kan het ROT/BT moeten adviseren over het al dan niet waarschuwen van de bevolking in het effectgebied. Een dergelijk alarm heeft een grote impact en consequenties die je nauwelijks kunt overzien. Niet waarschuwen kan daarentegen onnodig gevaar opleveren. 9

11 Bijlage I Aan de totstandkoming van dit kwalificatieprofiel is bijgedragen door: Ontwikkelgroep Dhr. J. Smits Hoofd kwaliteitszorg Hulpverleningsdienst Brandweer Brabant-Noord Dhr. W. van der Peijl Hoofd opleidingen Brandweer Zeeland Dhr. B. van Otterdijk Commandant/Hoofd afdeling Gemeente Someren brandweer Dhr. L. Houben Projectleider Repressie Brandweer Sittard-Geleen Mevr. M. Rondeel adviseur Kessels & Smit The Learning Company Dhr. H. Van Oosterhout Hoofd Ondersteuning en meldkamer Noord- en Midden Limburg Nbbe Dhr. M.J. Leune Beleidsmedewerker Nifv Dhr. J. Molenaar Vakgroepdecaan Incidentmanagement 10