Voorkom agressie. Dokter Prevento. Hoe help. anderen hun agressie beheersen. Wegwijs in educatief materiaal

Transcriptie

1 Voorkom agressie. Dokter Prevento Hoe help ik anderen hun agressie beheersen Wegwijs in educatief materiaal

2 Inhoud Hoe Inleiding Overzicht educatief materiaal Frustratie, boosheid en agressie bespreekbaar maken Verhalen Spelen Eigen woede en agressie leren beheersen Verhalen Informatieve en praktische boeken Oefeningen en methodieken Spelen Andere materialen Werken aan respect en verbondenheid Informatieve en praktische boeken Projectbegeleiding Spelen Websites Bouwen aan zelfvertrouwen en weerbaarheid Verhalen Informatieve en praktische boeken Methodieken en trainingspakketten Spelen Websites Duidelijke regels en grenzen stellen Informatieve en praktische boeken Spelen Omgaan met ruzies en conflicten Verhalen Informatieve en praktische boeken Methodieken Spelen Websites Omgaan met pesten Verhalen Informatieve en praktische boeken Methodieken en spelen Websites Omgaan met seksueel grensoverschrijdend gedrag Verhalen Informatieve en praktische boeken Methodieken en trainingspakketten Websites Omgaan met zelfverwondend gedrag Verhalen Informatieve en praktische boeken Websites Waar vind je educatief materiaal? ik hun Inleiding help anderen agressie beheersen Wil je kinderen, jongeren of volwassenen helpen hun agressie beheersen? Op een onderbouwde, speelse of creatieve manier? Dan is deze brochure iets voor jou. Ze maakt je wegwijs in informatief en educatief materiaal. Dat kan je gebruiken bij een actie in jouw organisatie of voor jouw doelgroep. De materiaalfiches zijn gesorteerd per thema. Ze geven informatie over de vorm, de doelgroep en de inhoud. Sommige materialen kan je in 1 op 1 situaties inzetten, anderen zijn te gebruiken in groep. Er is materiaal om te werken met peuters, kleuters, kinderen, jongeren en volwassenen. Ook is er aandacht voor doelgroepen met een specifieke problematiek. Via het ISBN-nummer kan je het materiaal bestellen bij je boekhandel. Een aantal zijn ook gratis of tegen een lage prijs uit te lenen in documentatiecentra of bibliotheken. Achteraan in de brochure vind je hiervan een overzicht. 3

3 Overzicht educatief materiaal 1. Frustratie, boosheid en agressie bespreekbaar maken Bijna altijd is er een reden voor boos of agressief gedrag. Meestal zit er frustratie achter. Men heeft niet bereikt wat men wilt of nodig heeft. Wie zich niet bewust is van wat hij of zij precies voelt of wilt, reageert makkelijker impulsief of agressief. Door er woorden aan te geven, krijgt men grip en vermindert de emotionele lading. Zo komen er meer mogelijkheden vrij om er constructief mee om te gaan. Volgende materialen helpen je om frustratie, boosheid en agressie bespreekbaar te maken. 1.1 Verhalen om frustratie, boosheid en agressie bespreekbaar te maken Boos zijn / C. Snoek Uitgeverij Kwintessens - ISBN: Wat: Prent- en voorleesboek Voor wie: 4-8 jaar Guido is boos omdat hij vanmorgen zijn mooie nieuwe laarzen niet aan mocht van zijn mama. In de klas is hij boos omdat hij niet in de bouwhoek kan spelen. In een gesprek met juf leert Guido dat je niet altijd je zin kunt krijgen. En dat boos worden daarover niet helpt. Maar als Gwen, het kleine zusje van Guido, wordt geplaagd door een paar grote jongens wordt Guido pas echt boos. En hij niet alleen: juf is ook boos. Helpt boos zijn nu wel? Geweld? Stop! Verhalendoos Uitgeverij Schubi - ISBN Wat: 13 beeldverhalen van elk 4 tot 7 kaarten. Voor wie: 8-14 jaar Het begin van het verhaal toont op verschillende manieren het geweld van alledag en geeft daarbij iedere keer een goede en een slechte oplossing van het probleem. Thema s zijn: benadeelden niet helpen, van iemand iets stelen, toeschouwer zijn en niet ingrijpen, afpersing, seksuele intimidatie, geweld doorgeven, loyaliteitsconflict, een zwakkere in de steek laten, niet helpen in nood, uitlachen en afzonderen, van iemand iets kapot maken, straffende opvoeder. Er worden dieren als personen gebruikt om te voorkomen dat het geweld te direct en te wreed overkomt. Dieren hebben ook het voordeel dat het geslacht en de afkomst niet naar voren komen en dus niet meteen al voor bepaalde doelgroepen (rassen, godsdiensten enz.) staan. 1.2 Spelen om frustratie, boosheid en agressie bespreekbaar te maken Vlinderslag vzw Zinloos geweld i.s.m. CIS - Uitgever: centrum informatieve spelen - te bestellen bij Wat: Informatief spel - Voor wie: 9-15 jaar Dit spel confronteert jongeren met 15 verschillende soorten zichtbaar en onzichtbaar geweld: van fysiek, psychisch, verbaal en intrafamiliaal geweld tot vandalisme, cyberpesten, zelfverminking en steaming. Het spel leert hun geweld bespreekbaar maken en leert hun hoe ze hun gevoelens kunnen verwoorden en hoe ze ermee om kunnen gaan. VlinderSlag wordt gespeeld met 3 tot 30 spelers en neemt 60 tot 90 minuten in beslag. En blij, en boos, en anders. Allemaal gevoelens / E. Brownjohn Uitgeverij Sjaloom - ISBN: Wat: Flap-uitboek Voor wie: 5 jaar + In dit flap-uitboek met verschillende klepjes en schijfjes kunnen kleuters zelf op ontdekkingstocht gaan. Door aan een schijfje te draaien verandert een blij gezicht in een droevig gezicht, of kleurt een gezicht rood van schaamte. Achter in het boek zit een gevoel-spel met draaischijf en een uitwisbaar tekenbord. Het boek laat zien dat het goed is om je gevoelens te aanvaarden en te vertrouwen, en om ze te laten zien. Maar het is ook goed om te bedenken waarom je je zo voelt. Naast verdriet, schaamte en boosheid komen ook vooroordelen en oneerlijke of verkeerde gedachten die mensen over je kunnen hebben aan bod. Gevoelswereldspel Peter Gerrickens en Marijke Verstege Uitgeverij Gerrickens Training en Advies - ISBN: Wat: Kaartspel Voor wie: 16 jaar+ Jongere leeftijd kan. Maar dan maak je best een voorselectie uit de kaarten. Met dit kaartspel kan je met anderen in gesprek gaan over de wijze waarop je situaties, mensen of een organisatie ervaart. Het spel bestaat uit 140 kleurrijke kaarten, verdeeld over 3 groepen: 1) Prettige gevoelens, bv. blij, trots, tevreden, veilig en gesteund; 2) Onprettige gevoelens, bv. boos, bezorgd, onrustig, schuldig en beledigd; 3) Levensgebieden die een emotionele lading hebben, bv. vrienden, gezondheid, (on)betaalde arbeid en uiterlijk. 4 5

4 2. Eigen woede en agressie leren beheersen Uitbarstingen van woede en agressie hebben negatieve gevolgen. Ook voor de agressieve persoon zelf. Schaamte- of schuldgevoelens steken de kop op. Hij voelt zich onzeker of hulpeloos omdat hij de controle verloor over zichzelf. Met volgende materialen kan je mensen helpen grip te krijgen op hun eigen woede en agressie. 2.1 Verhalen over eigen woede en agressie beheersen Ekki pikt het niet / M. Montijn Uitgeverij Milamant - ISBN: Wat: Prent- en voorleesboek - Voor wie: 3 jaar + Ekki, een eigenwijze egel, is niet lekker opgestaan, hij is boos en geeft anderen de schuld van zijn pijnlijke poot. Het duurt een poos voordat hij erachter komt wat er echt aan de hand is. Maar ondertussen is Ekki niet zo aardig geweest voor zijn vriendjes. Jaap deelt klappen uit / Edward van de Vendel Uitgeverij Querido - ISBN: Wat: Prent- en voorleesboek - Voor wie: 4 jaar + Omdat Jaap om een of andere reden boos is, wordt hij tot zijn kamer veroordeeld. Daar reageert hij zich af op de spullen in zijn kamer. Tot hij uitgeraasd en moegemept neervalt en van het grote, witte plafond een lesje in nederigheid krijgt. 2.2 Informatieve en praktische boeken Het explosieve kind Over het opvoeden en begrijpen van snel gefrustreerde en chronisch inflexibele kinderen / Greene, RossW Uitgeverij Nieuwezijds - ISBN: Wat: Informatief boek - Voor wie: Ouders, begeleiders, therapeuten en andere hulpverleners die te maken hebben met opstandige, explosieve en inflexibele kinderen. Dit boek behandelt de eenvoudige maar baanbrekende methode om om te gaan met chronisch inflexibele kinderen met een lage frustratietolerantie. Uitgangspunt is dat gezamenlijk gezocht moet worden naar een oplossing voor problemen in plaats van belonen en straffen. Het boek legt de onderliggende problemen uit en biedt praktische adviezen en hulpmiddelen om o.a. vijandigheid en strijd te verminderen; te reageren in situaties die tot explosies leiden; een omgeving te creëren die explosief gedrag voorkomt; en kinderen te leren flexibeler te zijn en om te gaan met frustratie. Driftbuien en woedeaanvallen Omgaan met boosheid en frustratie bij kinderen met autisme en ADHD / Jed Baker, Janine Langeveld Uitgeverij Hogrefe - ISBN: Wat: Praktisch boek Voor wie: Wie geconfronteerd wordt met driftbuien en woedeaanvallen van kinderen met autisme en ADHD. Sommige kinderen lijken soms letterlijk te kunnen ontploffen. Zeker kinderen met autisme of ADHD kunnen zeer ernstige driftbuien hebben. Dit is niet altijd makkelijk om hier goed mee om te gaan. Dit boek biedt eenvoudige en praktische strategieën om met driftbuien en woedeaanvallen om te gaan. Explosief gedrag bij autisme Wat kun je eraan doen? / Linda Woodcock en Andrea Page Uitgeverij Pica - ISBN: Wat: Informatief boek - Voor wie: Ouders en professionals die te maken hebben met kinderen met autisme. Dit boek doet een strategie uit te doeken die ook op lange termijn effect heeft. De zogenoemde low arousal approach is gebaseerd op confrontatievermijding, verminderen van weerstand, en het reduceren van stress en angst. Daardoor kunnen kinderen met autisme informatie beter opnemen en zijn ze minder geneigd te reageren met ongewenst gedrag. Vastgelopen Anders kijken naar begeleiding van mensen met een verstandelijke handicap met ernstige gedragsproblemen / Jacques Heijkoop Uitgeverij Nelissen - ISBN: Wat: Informatief en praktisch boek Voor wie: Werkers in de gehandicaptenzorg, ouders en belangstellenden. De auteur behandelt: zelfverwonding, angst, agressie, onzekerheid, dwang-handelingen, stelen en ruziemaken bij mensen met een verstandelijke handicap met ernstige gedragsproblemen, vanuit een nuchtere begrijpende opstelling. Uit de voorbeelden en suggesties voor oplossingen wordt duidelijk hoe schrijnend mensen vast kunnen lopen, vooral als ze niet begaafd genoeg zijn om in woorden te zeggen wat hen dwarszit. Het boek biedt nieuwe mogelijkheden die de persoon met de handicap op weg helpt om tot een groter gevoel van vertrouwen te komen in anderen én in zichzelf. Het bevat veel opvolgbare suggesties om neergaande spiralen en isolement te doorbreken. 6 7

5 2.3 Oefeningen en methodieken om eigen woede en agressie te beheersen Wat kun je doen als je te snel boos bent Een help-oefenboek voor kinderen / Dawn Huebner Uitgeverij Nino - ISBN: Wat: Help- en oefenboek. Voor wie: 6-12 jaar Het boek leert kinderen een nieuwe manier om over boosheid na te denken. Het geeft hun gereedschappen die ze kunnen gebruiken om minder fel te reageren als er iets fout gaat. Duidelijke stap-voor-stap instructies en opdrachten om te tekenen en te schrijven helpen hen om nieuwe vaardigheden aan te leren die samenhangen met het verminderen van hun probleem. Over de rooie Omgaan met woede en agressie / Jan Bernard Uitgeverij Boom - ISBN: Wat: Zelfhulpboek - Voor wie: Mensen met enig zelfinzicht. Het boek beschrijft uitgebreid wat er met mensen gebeurt als ze woedend worden. De voor- en nadelen van agressief gedrag komen aan bod. Het boek geeft adviezen over hoe je je zelf beter onder controle kan houden. Daarnaast besteedt het aandacht aan risicofactoren en aan de denkfouten die tot agressie leiden en die mensen achteraf gebruiken om hun agressie goed te praten. De bijlagen bestaan uit concrete ontspanningsoefeningen die een afremeffect hebben en uit een razernijbarometer waarmee je kan bepalen op welk niveau van agressiviteit je je bevindt en hoe je kunt ingrijpen. Haal de Grrr uit agressie / E. Verdick Uitgeverij Abimo - ISBN: Wat: Boek dat kinderen helpt hun woede te overwinnen. Voor wie: 8-14 jaar Dit boek helpt kinderen hun woede te begrijpen en leert hen hoe ze bij woede toch nog tot een positieve, gezonde oplossing kunnen komen. Kinderen zien in dat geweld geen oplossing is. Het boek bevat praktische suggesties met o.a. 5 stappen om een slechte stemming te temmen; 6 stappen om woedeproblemen op te lossen; tips in verband met je kwaadheidsknoppen en de woedewaarschuwingssignalen van je lichaam; alles over kalmeren; tips om je woederadar te gebruiken; en dingen die je kan doen als volwassenen kwaad worden. Woede Tem het beest in jezelf / Reneau Z. Peurifoy Uitgeverij Archipel - ISBN: Wat: Zelfhulpboek - Voor wie: Iedereen die met woede worstelt. Of iemand nu licht ontvlambaar is, of snel geïrriteerd raakt over niet noemenswaardige zaken, of moeite heeft zijn kwaadheid te uiten, dit boek laat zien hoe je in verschillende situaties omgaat met woede en hoe je dat kan veranderen, hoe je woede op een positieve en effectieve manier kunt uiten, wanneer kwaad worden wél het gepaste antwoord is, hoe je om moet gaan met frustraties en conflicten kunt oplossen, hoe je het beste stress, vernedering en schaamte het hoofd kunt bieden. Duidelijk wordt dat het uiten van woede niet alleen maar negatief is. Het betekent ook: leren voor jezelf opkomen door je duidelijk uit te spreken, grenzen te stellen, en nee te zeggen tegen onredelijke eisen. Geweldig communiceren voor jongeren / Justine Mol Uitgeverij SWP - ISBN: Wat: Praktisch boek over het leren vinden van de knop waarmee je jezelf uit en weer aan kunt zetten. Voor wie: jaar Het boek is gebaseerd op de ideeën van Marshall Rosenberg en illustreert de theorie en de praktijk aan de hand van het verhaal van Evelien, die alles zo zat is dat ze van huis wegloopt. Voor ouders en andere volwassenen is er het boek Geweldig communiceren met jongeren. Boosheid de baas ACT: een nieuwe methode om ergernis en frustratie in de hand te houden / Georg Eifert, John Forsyth, Matthew McKay Uitgeverij Thema - ISBN: Wat: Zelfhulpboek - Voor wie: Mensen met enig zelfinzicht. Aan de hand van de Acceptance and Commitment Therapy (ACT) methode leert de lezer zijn of haar boosheid te accepteren. Het boek biedt praktische technieken gebaseerd op mindfulness. Deze helpen om gevoelens van boosheid en frustratie niet te veroordelen, maar erdoorheen te kijken en voor ogen te houden wat er werkelijk toe doet in zijn leven. Met behulp van vele oefeningen leert men om niet meteen op deze gevoelens te reageren. 8 9

6 Constructief omgaan met irritatie en boosheid Het hart als sleutel om woede te transformeren Regine Herbig Uitgeverij Ankh-Hermes B.V - ISBN: Wat: Zelfhulpboek Voor wie: Mensen met enig zelfinzicht Boosheid is een signaal dat basale behoeften tekortkomen. Via een innerlijke dialoog kun je helder krijgen wat in je werd getriggerd door een conflict, en wat je nodig hebt. Vanuit je hart kun je de pijnlijke gevoelens die onder je boosheid liggen met mededogen benaderen en zo je innerlijke balans hervinden. Daarna wordt het mogelijk op vreedzame en respectvolle wijze de dialoog met de ander aan te gaan. De auteur verbindt inzichten van de westerse psychologie (vooral de geweldloze communicatie van Marshall Rosenberg), oosterse wijsheid en recent wetenschappelijk onderzoek over de relatie tussen emoties, hart en brein met elkaar. In dit boek vind je praktische voorbeelden en oefeningen om met begrip en empathie te leren communiceren. Agressieve jongeren Aard en aanpak van agressief gedrag in internaten bezien vanuit de rationeel-emotieve therapie M. de Lange & M. Klomp Uitgeverij SWP - ISBN: Wat: Informatief boek Voor wie: Therapeuten Agressieve jongeren hebben dikwijls het gevoel dat woede-uitbarstingen hen min of meer overkomen. Het lijkt alsof de situatie de agressie oproept. De Rationeel Emotieve Therapie (RET) wijst er echter op dat dergelijke reacties niet zozeer worden veroorzaakt door een bepaalde situatie, maar eerder door onbewuste en irrationele gedachten die de jongere over die situatie heeft. De wijze waarop de jongere de situatie interpreteert en de gedachten die hij daarbij heeft, leiden ertoe dat hij buitensporig kwaad wordt en niet meer in staat is om met de feitelijke situatie om te gaan. Dit boek geeft aan de hand van praktijkonderzoek toepassingen weer van de Rationeel Emotieve Therapie voor de residentiële hulpverlening aan agressieve jongeren. Het onderzoek kreeg vorm door een irrationele gedachten vragenlijst uit te werken. Aan de hand daarvan zijn interviews afgenomen bij 52 agressieve jongeren uit diverse tehuizen. Op basis van dit onderzoek, zet dit boek diverse lijnen uit voor een cognitief gedragsmatige benadering van agressieve jongeren in tehuizen. 2.4 Spelen om met eigen woede en agressie om te gaan Door spelen Een speels antwoord op conflict, macht en geweld Jeugd & vrede i.s.m. Centrum Informatieve Spelen Wat: Verzameling nieuwe spelen voor binnen en buiten waarin samenwerking en groepsvorming centraal staan. Voor wie: 6-25 jaar Kinderen en jongeren leren spelenderwijs hoe ze op een andere manier met conflict, macht en geweld kunnen omgaan. Met duidelijke speluitleg en achtergronden over de spelpedagogie. Speels omgaan met agressie Rosemarie Portmann Uitgeverij Panta Rhei - ISBN: Wat: Spelletjes boek Voor wie: 8-14 jaar De spelletjes vormen de basis van een groepsgesprek. Ze kunnen zowel preventief als curatief ingezet worden. Thema s zijn: agressieve gevoelens herkennen en uitdrukken; prikkels voor agressie herkennen; zichzelf en anderen beter begrijpen; agressie beheersen en verminderen; een gevoel van eigenwaarde opbouwen; niet-agressieve betrekkingen aanknopen; conflicten vreedzaam oplossen. 2.5 Andere materialen om met eigen woede en agressie om te gaan BOEM meter Uitgever: Semmie, te bestellen bij Wat: Een kartonnen thermometer op A4 formaat. Voor wie: 6-14 jaar Met de BOEM-meter kan een kind op een schaal van 1 tot 10 aangegeven hoe boos het zich voelt. Bij het vooraf knutselen kan je met het kind bespreken wat een handige manier van reageren is bij verschillende gradaties van boosheid. Met het handje op de splitpen kan je gradatie van de boosheid aangegeven

7 3. Werken aan respect en verbondenheid Waar verbondenheid groeit, neemt respectloos gedrag af en wordt geweld voorkomen Anouk Depuydt Scheldpartijen, pestgedrag, vandalisme. Het zijn maar enkele vormen van respectloos en gewelddadig gedrag. Vaak gaat het om symptomatisch gedrag. Dit gedrag is er niet zomaar. Meestal is het een gevolg van andere, meer diepgaande of verborgen gebeurtenissen of ontwikkelingen. Zorg dus niet alleen dat het respectloos en gewelddadig gedrag hier en nu stopt. Kijk ook naar de onderliggende oorzaken. Respectloos gedrag vloeit vaak voort uit een gebrek aan verbondenheid. Namelijk als men zich niet verbonden voelt met zichzelf, de ander of de omgeving. Het komt er dus op aan die verbondenheid zoveel mogelijk (opnieuw) tot stand te laten komen. Ervaringen van verbondenheid zorgen er voor dat kinderen, jongeren en volwassenen dieper en respectvoller in het leven staan. Als je je zelf waardeert, draag je zorg voor jezelf. Mensen bij wie je je goed en veilig voelt, respecteer je en benader je niet vijandig. Voorwerpen en ruimten die je dierbaar zijn, verniel je niet. Verbinding geeft grond onder je voeten. Hechte banden maken je sterk en zorgen dat je je inzet voor anderen. Er gaat een sterke preventieve kracht vanuit. Laat de mensen voor wie je werkt daarom zoveel mogelijk verbondenheid beleven. Dat stimuleert hun vermogen tot empathie, sympathie, respect en zorg. Volgende materialen helpen je hieraan te werken. 3.1 Informatieve en praktische boeken over respect en verbondenheid De blik van de Yeti Over het opvoeden van jonge kinderen tot zelfbewustzijn en verbondenheid / Michel Vandenbroeck Uitgeverij SWP - ISBN Wat: Informatief boek Voor wie: Kinderverzorgsters, opvoeders, maatschappelijk werkers, pedagogen en psychologen Het boek verkent de complexe omgeving waarin kinderen morgen opgroeien en stelt enkele duidelijke doelstellingen vast voor deze reis. Aan de hand van inzichten uit de Nederlandstalige, Franstalige en Engelstalige literatuur ter zake, gaat het boek in op de vraag hoe we kinderen in deze gefragmenteerde wereld kunnen helpen een zelfbewuste (meervoudige) identiteit te bouwen, zonder hun verbondenheid met de ander te verliezen. Dit boek zet het belangrijke aspect van opvoeden en samenleven op heldere wijze en met veel voorbeelden uit de praktijk uiteen. Opvoeden in verbondenheid Omgaan met probleemgedrag bij kinderen en jongeren Peter Jochems Uitgeverij Pax Christi & Jeugd & Vrede - ISBN: Wat: Informatief en praktisch boek Voor wie: Begeleiders in de kinderopvang, ouders, en andere opvoeders Boek met veel tips, voorbeelden, verhalen en getuigenissen uit het echte leven en in heel concrete opvoedingssituaties. In de bijlagen lees je hoe vijftien organisaties verbondenheid toepassen in hun werking. 3.2 Projectbegeleiding rond verbondenheid Project Verbondenheid Heidi Defever, Patrick Jossa, Trees Vanhoutte, Ilse Aerden, Ludwig Jossa Hooverplein Leuven / info@verbondenheid.be / anouk.depuydt@law.kuleuven.be Wat: Projectbegeleiding op maat - Voor wie: Het project is hoofdzakelijk actief in het onderwijsveld. Maar werkt ook samen met de social-profit. Bv. kinderopvang, voor- en naschoolse opvang, bijzondere jeugdzorg, welzijnswerk, buurtwerk, bemiddelingsdiensten De klemtoon ligt niet op het aanpakken van wat symptomatisch fout loopt. Wel wordt nagedacht over verbindende initiatieven die bestaande geweldproblemen zo goed mogelijk doen stoppen, weer ombuigen of voorkomen. Op basis van een verkennend gesprek vindt de begeleiding plaats op maat. In 4 à 5 sessies maken teams een analyse van hun werking, bespreken hun aanpak van respectloos gedrag en zoeken naar constructieve antwoorden. 3.3 Spelen rond verbondenheid Grok / King, bewerking uit het Engels door Justine Mol Uitgeverij Earth games, NL - ISBN: Wat: Kaartspel - Voor wie: 8 jaar + Dit spel, gebaseerd op Geweldloze Communicatie, geeft woorden aan gevoelens en behoeften en het verlevendigt de communicatie. Wie het speelt, werkt aan het vergroten van begrip, openheid en verbondenheid. Er zijn 18 verschillende spellen te spelen. Deze variëren in moeilijkheid. De spellen kan je 1 op 1, in groepsverband of individueel spelen. 3.4 Websites rond verbondenheid Hier vind je tips voor begeleiders, opvoeders en leraren om te werken aan verbondenheid

8 4. Bouwen aan zelfvertrouwen en weerbaarheid Weerbaar zijn staat niet gelijk met een stoere of vechtlustige houding. Het gaat juist om het ontwikkelen van je innerlijke kern, om zo van binnenuit zekerheid uit te stralen. Basisvoorwaarden zijn: een realistisch zelfbeeld, beschikken over een flinke dosis eigenwaarde, je grenzen voelen en niet verschuiven, vanuit kracht en kwetsbaarheid tot actie kunnen komen. Wie zelfvertrouwen heeft en weerbaar is gaat niet snel over tot geweld. Met volgende materialen kan je hieraan werken. 4.1 Verhalen over zelfvertrouwen en weerbaarheid Kleintje nee en grote Nee / Gisela Braun Uitgeverij Schoolsupport - ISBN: Wat: Prentenboek - Voor wie: 3 jaar + Niet alle kinderen komen even gemakkelijk voor zichzelf op. Toch is het belangrijk dat kinderen leren aangeven wat hun behoeften zijn en wat ze juist niet willen. Kinderen moeten zich ervan bewust worden dat ze duidelijk moeten zijn als ze nee zeggen. Dat is niet altijd eenvoudig en gaat zeker niet vanzelf, maar in dit leuke boekje kunnen ze lezen dat zelfs een Kleintje nee een Grote Nee kan worden. De thematiek wordt enigszins zwart-wit en zonder nuances gebracht, waardoor de bedoeling didactisch duidelijk is. Het boekje is geschikt om voor te lezen en zelf te lezen. Ook zeer geschikt als uitgangspunt voor rollenspellen of (groeps)gesprekken. 4.2 Informatieve en praktische boeken over zelfvertrouwen en weerbaarheid Weerbaarheid van jongeren een denk-en doeboek Suzanne Cautaert, Veerle Dupont en Ilse Ideler Garant Uitgeverij - ISBN: Wat: Informatief en praktisch boek Voor wie: jaar Werken aan weerbaarheid helpt jongeren bij het vergroten van hun gevoel van eigenwaarde en zelfrespect. Daardoor heeft het ook een remmend effect op het stijgende agressieve en antisociale gedrag van jongeren. Vanuit deze overtuiging en vanuit hun brede werkervaring hebben de auteurs dit denk- en doeboek samengesteld. Het richt zich tot ieder die binnen een educatieve context met jongeren werkt. Het denk-deel geeft nuttige informatie om in de praktijk met groepen jongeren aan de slag te gaan. Het doe-deel is een gevarieerde verzameling van oefeningen, spelletjes, methodieken en technieken waarmee je zo aan de slag kunt. Geweld tegen vrouwen met een handicap / Ann Van den Buys Uitgeverij Garant - ISBN: Wat: Informatief boek Voor wie: Vrouwen met een handicap Een nuchtere studie, geschreven door ervaringsdeskundigen die het taboe willen doorbreken rond huiselijk geweld tegen vrouwen met een handicap. Het boek bevat een overzicht van onderzoekswerk, preventie en specifieke hulpverlening - en geeft daarin de vele lacunes aan. 4.3 Methodieken en trainingspakketten rond zelfvertrouwen en weerbaarheid Ho, tot hier en niet verder... Training in psychosociale weerbaarheid voor kinderen en hun opvoeders / Jooske Kook Acco - ISBN: Wat: Handleiding bij de training Voor wie: 7-12 jaar - Ook kinderen met problemen ten gevolge van pesten, kinderen met sociale angst of bewegingsangst en kinderen met kenmerken van ADHD, NLD of milde vormen van contactstoornissen kunnen baat hebben bij deze training. De training bestaat uit twaalf sessies. In kleine groepjes vinden communicatie en interactie plaats, via opeenvolgend bewegen, spel en praten. Er wordt gebruikgemaakt van methodieken uit de bewegingstherapie, de cognitieve gedragstherapie, NLP en imaginatie. In deze training leren kinderen via spel en beweging beter te luisteren naar hun lichaamssignalen en intuïtie en daar voor zichzelf of de ander iets mee te doen. Het werkboek voor de kinderen en het werkboek voor de ouders en opvoeders, nodig voor het geven van de training en cursus, zijn apart te verkrijgen. Handboek Marietje Kesselsproject weerbaarheids-vergroting bij kinderen van 10 tot 13 jaar K. van Helvoort en Y. Clarijs Uitgeverij SWP - ISBN: Wat: Handleiding bij de training - Voor wie: jaar Deel 1 bestaat uit een beschrijving van de activiteiten die voor, tijdens en na de lessenserie aan de orde zijn. Deel 2 gaat over het opzetten van een Marietje Kesselproject: het draagvlak, de financiering en de voorwaarden. In deel 3 staan de lessen zelf beschreven, voorafgegaan door informatie over het lesgeven en het lesprogramma. Het doe-deel is een gevarieerde verzameling van oefeningen, spelletjes, methodieken en technieken waarmee je zo aan de slag kunt

9 Het Rots en Water perspectief Een psychofysieke training voor jongens Ykema, Freerk SWP Uitgeverij - ISBN: Wat: Methodiek beschrijving en theoretische onderbouwing van het trainingsprogramma Rots en Water. Voor wie: Jongens 10 jaar + De basisbegrippen rots en water staan op fysiek vlak voor stevig staan en volgzaamheid, aanval en verdediging, Dit wordt gaandeweg de oefeningen en doorheen rollenspelen vertaald naar het sociale niveau. Assertiviteit houdt in dat je kunt kiezen, afhankelijk van de context, tussen stevig staan en volgzaam zijn. Het trainen van fysieke weerbaarheid is een middel om te komen tot de ontwikkeling en het verwerven van mentale en sociale vaardigheden. Elke training start heel fysiek en wordt ondersteund door momenten van groepsgesprekken, zelfreflectie en opdrachten. Vanuit deze fysieke ervaringen wordt stilgestaan bij de lichamelijke gewaarwording en de bewustwording. Daardoor wordt het makkelijker de transfer te maken tussen de aangeleerde technieken en de mentale en sociale vaardigheden naar de persoonlijke leefwereld -en sfeer (thuissituatie, schoolse setting, peergroup, ). Rots en water Een psychofysieke training voor jongens en meisjes Ykema, Freerk SWP Uitgeverij - ISBN: Wat: Praktijkboek met dertien gedetailleerd beschreven lessen en lesmateriaal, met talrijke instructieve foto s en lesbrieven. Voor wie: 10 jaar + De basisbegrippen rots en water staan op fysiek vlak voor stevig staan en volgzaamheid, aanval en verdediging, Dit wordt gaandeweg de oefeningen en doorheen rollenspelen vertaald naar het sociale niveau. Assertiviteit houdt in dat je kunt kiezen, afhankelijk van de context, tussen stevig staan en volgzaam zijn. Het trainen van fysieke weerbaarheid is een middel om te komen tot de ontwikkeling en het verwerven van mentale en sociale vaardigheden. Elke training start heel fysiek en wordt ondersteund door momenten van groepsgesprekken, zelfreflectie en opdrachten. Vanuit deze fysieke ervaringen wordt stilgestaan bij de lichamelijke gewaarwording en de bewustwording. Daardoor wordt het makkelijker de transfer te maken tussen de aangeleerde technieken en de mentale en sociale vaardigheden naar de persoonlijke leefwereld -en sfeer (thuissituatie, schoolse setting, peergroup, ). NEE = NEE: weerbaarheidstraining Ilona Verhoof-van Gool & Gert Vermeer Uitgever: Bartiméus - ISBN: geen Wat: Trainingshandleiding, een dvd met de benodigde fragmenten, een cd-rom met huiswerkopdrachten, smiles, kaarten en platen. Voor wie: Kinderen en jongeren die blind of slechtziend zijn. Ook voor hen die naast een visuele handicap een auditieve beperking hebben. Ook bruikbaar voor (zeer) moeilijk lerende kinderen en jongeren en jongeren met een pervasieve ontwikkelingsstoornis. De weerbaarheidstraining bestaat uit drie delen. Het eerste deel handelt over gevoelens en het herkennen van grenzen, deel twee over bewaken van grenzen in dagelijkse situaties, en het derde deel over bewaken van grenzen wanneer je lichamelijke integriteit wordt aangetast. De training werkt met werkvormen waarin lijfelijk contact een grote rol speelt. Er zijn ook videocomposities die bruikbaar zijn bij zeer slechtziende jongeren. Eigenwijs een programma over weerbaarheid / Yvonne Linders STUG Videoproducties - te bestellen via Wat: DVD + handleiding met vragen en opdrachten per scène. Voor wie: Jongeren met een lichamelijke handicap. In tien scènes laten een aantal jongeren zien waar ze over struikelen en waar hun grenzen liggen. De eerste acht scènes gaan over opkomen voor jezelf, de laatste twee over vrienden maken, verliefdheid en relaties. Alle scènes worden door jongeren zelf gespeeld. Voel je oké handleiding weerbaarheidscursus voor tieners met een lichamelijke handicap Hoey-Eikelhof, E. en E., M. Eikelhof PJ Partners, Rotterdam - ISBN Wat: Handleiding bij de weerbaarheidscurus. Voor wie: Jongeren met een zintuiglijk, auditieve of lichamelijke handicap. Deze cursus is ontwikkeld om tieners met een lichamelijke handicap in groepsverband vaardigheden aan te leren die hun weerbaarheid vergroten. Het gaat hierbij om weerbaarheid in het sociale verkeer en om het adequaat leren omgaan met de beperkingen die de handicap oplegt. De lesmap bestaat uit 12 bijeenkomsten van 2 uur. Middels het doen van rollenspelen, waarin praktijksituaties worden nagebootst en het doen van (huiswerk)opdrachten, oefenen de deelnemers in het uitstralen van zelfvertrouwen, het ontwikkelen van een positief zelfbeeld, leren omgaan met beperkingen/handicap, nee durven zeggen, weerstand leren bieden, omgaan met afwijzing en kritiek, vrienden en vriendinnen maken