Afgifte elektronica-afval door elektronicawinkels en postorderbedrijven. Datum 24 oktober 2011

Transcriptie

1 Afgifte elektronica-afval door elektronicawinkels en postorderbedrijven Datum 24 oktober 2011

2 Colofon VROM-Inspectie Directie Uitvoering Programma Bodem en Afval nationaal Nieuwe Uitleg 1 Postbus BD Den Haag Deze publicatie is te downloaden via Publicatienummer: VI Pagina 2 van 13

3 Inhoud 1 Samenvatting Aanleiding, afbakening en selectie Bevindingen Vestigingen van een grote winkelketen Grote elektronicaketens met centrale distributie Postorder/internetbedrijven Bevindingen transporteurs Omrijden chauffeurs Conclusies Bijlage 1 11 Pagina 3 van 13

4 1 Samenvatting In 2011 heeft de VROM-Inspectie, programma EVOA, binnen het ketenproject handhaving elektronica-afval, controles uitgevoerd bij tien vestigingen van een grote elektronica-keten, vier elektronicaketens die werken vanuit een centraal distributiecentrum en drie grote postorder/internetbedrijven. Gecontroleerd is op welke wijze deze bedrijven zich ontdoen van de afgedankte elektronica die zij ontvangen van hun klanten. Deze controles passen binnen de strategie van de VROM-Inspectie om de illegale export van afgedankte elektronica naar landen als Ghana te voorkomen door te verhinderen dat illegale handelaren dit afval opkopen. Ongeteste en/of niet gerepareerde elektronica die klanten af- of teruggeven aan de winkel, wordt bestempeld als afval. Dit afval mag alleen worden verkocht of afgegeven aan bedrijven die daartoe een vergunning hebben dan wel ingeschreven staan op de VIHB-lijst (lijst van erkende inzamelaars en handelaren van afval). Vier van de gecontroleerde elektronicaketens geven de afgedankte elektronica die zij innemen af aan Wecycle. De vijfde elektronicaketen werkt met een andere legale afnemer. De onderzochte elektronica-ketens geven hun elektronica-afval correct af. Bij de drie grote postorder/internetbedrijven is daarentegen geconstateerd dat zij door consumenten afgedankte elektronica-afval verkopen aan bedrijven die geen afval mogen innemen. Daarmee zijn zij in overtreding. Deze bedrijven hebben een waarschuwing gekregen. Bij de nacontrole in september 2011 bleken deze overtredingen te zijn beëindigd. Dat geen van de drie gecontroleerde postorder/internetbedrijven de afgifte van elektronica-afval goed hebben geregeld, is aanleiding te veronderstellen dat meer van dergelijke bedrijven het afvalkarakter van afgedankte elektronica niet onderkennen. Pagina 4 van 13

5 2 Aanleiding, afbakening en selectie Elektronicawinkels en postorder/internetbedrijven verkopen elektronica maar nemen van hun klanten ook elektronica afval in. Daarbij zijn de volgende categorieën elektronica-afval te onderscheiden. - De Oud voor nieuw afvalstoffen; dit zijn de afgedankte elektrische en elektronische apparaten die door de klant bij aanschaf van een nieuw apparaat worden afgegeven aan de detaillist, bijvoorbeeld bij levering van een nieuwe wasmachine wordt de oude retour genomen. Deze apparaten zijn meestal al vele jaren in gebruik, kapot of versleten. - Een andere stroom goederen betreft de zogenaamde garantiegoederen. Dit betreft elektronica die door de consument binnen de garantieperiode naar de winkel is teruggebracht omdat het apparaat defect is of niet voldoet aan de verwachtingen. - Tot slot komen ook retourgoederen voor. Veel detaillisten hanteren een termijn van acht dagen tot twee weken waar binnen de klant de koop van een artikel ongedaan kan maken. Op deze wijze door de klant teruggegeven goederen worden in dit rapport retourgoederen genoemd. De VROM-Inspectie bestempelt de als Oud voor nieuw ingeleverde apparaten als afval. Ook garantiegoederen die niet voor reparatie terug gaan naar de leverancier of naar een reparatiebedrijf die ze weer terug geeft aan de winkel, worden gezien als afval. Hetzelfde geldt voor afgevoerde retourgoederen. Zolang de werking van een door de consument naar de winkel terug gebracht apparaat niet is aangetoond, dient het apparaat als een afvalstof te worden behandeld. Een brief met het standpunt van de VROM-Inspectie over garantie- en retourgoederen is op 13 mei 2009 verzonden aan betrokken brancheorganisaties (zie bijlage 1). Van belang in dit verband is ook dat Wecycle sinds 2010 aan detaillisten een vergoeding biedt voor het door haar af te halen afgedankte elektronica. ICT-Milieu, de producentenorganisatie voor de inzameling en verwerking van ICT-materiaal, verstrekt geen vergoeding maar haalt bij de detaillist de door consumenten afgedankte computers monitoren e.d. gratis op. De VROM-Inspectie heeft in 2007 controles uitgevoerd bij winkels van een grote elektronicaketen naar de afvoer van elektronica-afval. Daarop is het bedrijf in 2008 door middel van een voornemen tot last onder dwangsom gewaarschuwd de regels over elektronica-afval na te leven. In het voorjaar van 2011 zijn tien winkels van deze keten geselecteerd en gecontroleerd. Aangezien de distributie en derhalve ook de inname van Oud voor nieuw in opdracht van deze winkels door externe transportbedrijven worden uitgevoerd, zijn in dat verband ook zeven transportbedrijven gecontroleerd. Daarnaast zijn enkele elektronicaketens geselecteerd die het elektronica-afval afvoeren via een centraal distributiecentrum. Bij deze bedrijven kon worden volstaan met een controle op één locatie. Het zelfde geldt voor een drietal grote postorder/internetwinkels; ook zij ontvangen op één locatie een stroom aan elektronica-afval. Ook zij zijn in dit deelproject meegenomen. Pagina 5 van 13

6 Pagina 6 van 13

7 3 Bevindingen 3.1 Vestigingen van een grote winkelketen Tijdens de uitgevoerde controles bij de tien winkels van een grote elektronica-keten is gebleken dat er in de loop van 2010 een centraal geleide regie is geïntroduceerd in de wijze waarop wordt omgegaan met elektronica-afval. In januari 2010 is door het Hoofdkantoor een procesbeschrijving Afhandeling van afgedankte apparaten (ISP-240) vastgesteld. Deze procesbeschrijving werd bij alle gecontroleerde bedrijven aangetroffen of genoemd als zijnde de leidraad waarmee de veranderde werkwijze met afgedankte apparaten is ingevoerd. Tijdens de controles is geconstateerd dat alle bezochte vestigingen inmiddels werken volgens deze procesbeschrijving. Op alle bezochte locaties wordt een deel van de retour- en garantiegoederen door de locaal aanwezige technische dienst getest, waarna deze goederen weer in de handelsvoorraad worden opgenomen, soms als demonstratiemodel. Indien het gaat om defecte garantiegoederen worden deze bij alle onderzochte vestigingen afgevoerd naar het daartoe gecontracteerd bedrijf. Dit bedrijf verzorgt de logistieke dienstverlening voor deze elektronica-keten. Zij sorteert de ingenomen elektronica in merken en soorten apparaat en test indien nodig. Op basis van economische waarde wordt de keuze gemaakt een apparaat als afvalstof af te voeren of te (laten) repareren. In dat laatste geval worden de te repareren apparaten naar diverse reparatiebedrijven verstuurd. Na reparatie komen de gerepareerde apparaten weer naar het bedrijf in kwestie en van daar uit gaat alles retour naar de betreffende winkels. Alles wordt eenduidig geregistreerd in een geautomatiseerd systeem. Niet repareerbare apparaten worden als afvalstof afgevoerd naar Wecycle. Op één na maken alle gecontroleerde winkels van deze elektronicaketen voor het afleveren van apparaten bij de consument en het meestal tegelijkertijd ophalen van de door de consument afgedankte apparaat, gebruik van een extern transportbedrijf. Alle transportbedrijven die voor deze keten distribueren hebben een zogenaamde conformiteitsverklaring ondertekend waarin de transporteur verklaart dat hij kennis heeft genomen van het procesbeschrijving over het ophalen en afgeven van afgedankte elektrische en elektronische apparatuur en dat zij zich aan de aldus vastgelegde afspraken zullen houden. 3.2 Grote elektronicaketens met centrale distributie Drie van de vier gecontroleerde elektronica-ketens die de logistieke zaken van de bij hun aangesloten winkel(s) vanuit een distributiecentrum verzorgen, geven hun Oud voor nieuw elektronica-afval volledig af aan Wecycle. Retour- en garantiegoederen worden bij deze bedrijven zo mogelijk nog gerepareerd. Als het om grote goederen gaat (bijvoorbeeld witgoed) vindt de reparatie bij de klant thuis plaats. In andere gevallen wordt het garantiegoed naar de fabrikant of leverancier verzonden voor reparatie, of wordt het garantiegoed naar een eigen reparatiecentrum verzonden. Als de kosten van reparatie te hoog zijn wordt het als elektronisch afval aan Wecycle afgegeven. Pagina 7 van 13

8 Slechts een van de elektronicaketens met een centrale distributie maakt gebruik van een externe transporteur. In het contract dat tussen dit bedrijf en de transporteur is afgesloten, is een passage opgenomen over de wijze waarop de transportbedrijven behoren om te gaan met Oud voor Nieuw elektronica afval. Voor één bedrijf geldt dat de ingeleverde Oud voor Nieuw goederen naar een kringloopwinkel gaat welke deel uit maakt een (gemeentelijke) organisatie die als hoofdtaak heeft het uitvoeren van de Wsw (Wet sociale werkvoorziening). Ook de retour-en garantiegoederen gaan naar dit kringloopbedrijf met uitzondering van nog te repareren A-merken. Bij het kringloopbedrijf worden de apparaten ontmanteld of gerepareerd en daarna in een aantal aangesloten kringloopwinkels verkocht. Geconstateerd is dat datgene wat niet meer te reparen of te verkopen valt, wordt afgegeven aan Wecycle. 3.3 Postorder/internetbedrijven Bij alle drie onderzochte postorderbedrijven/internetbedrijven is geconstateerd dat zij een deel van de elektronica, dat als garantiegoed of als Oud voor nieuw wordt ingenomen, zonder testen afstaan aan opkopers die dit al dan niet na reparatie verkopen in hun in hun (internet)winkels. Deze opkopers mogen dit afval echter niet innemen. Deze bedrijven staan voor de keuze de elektronica zelf te testen, waarna de werkende en of gerepareerde apparaten kunnen worden verkocht aan derden, dan wel de hele partij te verkopen aan bedrijven die de bevoegdheid hebben om (elektronica) afval in te nemen. De drie gecontroleerde postorderbedrijven hebben een waarschuwing gekregen en zijn in september 2011 opnieuw gecontroleerd. Daaruit bleek dat de overtredingen zijn beëindigd. 3.4 Bevindingen transporteurs In aansluiting op de controles bij de elektronicaketens en postorder/ internetbedrijven zijn controles uitgevoerd bij transporteurs. Het gaat in dit geval om transporteurs die voor de gecontroleerde winkelketens elektrische en elektronische apparaten distribueren en door de bezorging betrokken raken bij de inzameling van door consumenten afgedankte Oud voor Nieuw elektronica afval. Er zijn bij geen van de transporteurs overtredingen geconstateerd. 3.5 Omrijden chauffeurs Aandachtspunt is nog dat het weglekken van afgedankte apparaten vanaf het moment dat een afgedankt apparaat door de consument wordt ingeleverd en de ontvangst van het apparaat namens Wecycle. In de transportketen kan een lek optreden waardoor elektronica-afval met een positieve waarde toch wordt afgeleverd bij een (illegale) handelaar. De VROM-Inspectie is in 2010 en 2011 enkele malen bij opkopers van elektronica geweest die kleine hoeveelheden gebruikte elektronica in voorraad hadden afkomstig van de thans onderzochte bedrijven. Ondanks dat deze bedrijven hun afgifte blijkens deze controles goed hebben georganiseerd. Pagina 8 van 13

9 Soms blijken chauffeurs de verleiding niet te kunnen weerstaan om voor demontage/recycling bestemde apparaten tegen vergoeding af te leveren bij opkopers van elektronica of oude ijzer. Soms nemen bedrijven hiertegen maatregelen door de vrachtauto s uit te rusten met GPS om zo routes te kunnen volgen. Ook door als bedrijf steekproefsgewijs de afgiften door consumenten (afstandsverklaringen) te vergelijken met de ontvangsten namens Wecycle is het mogelijk dergelijke lekken op het spoor te komen. De rechtspersonen blijven hoe dan ook verantwoordelijk voor de juiste inname en afgifte van elektronisch afval. Indien dit afval voor uitvoer naar niet-oeso landen (onder meer Afrika) wordt aangetroffen, maakt de VROM-Inspectie volgens bestaande afspraken met het Openbaar Ministerie proces-verbaal op tegen iedereen die het afval illegaal aan een handelaar/persoon heeft afgegeven. Pagina 9 van 13

10 4 Conclusies 1. Vier van de vijf onderzochte grote elektronicaketens geven het ontvangen elektronica-afval af aan Wecycle. Een bedrijf zet het door haar ontvangen elektronica-afval legaal af aan een onderdeel van een sociale werkvoorziening. Bij deze bedrijven zijn geen overtredingen geconstateerd. 2. De drie onderzochte postorder bedrijven/internetwinkels geven (een deel van hun) elektronica-afval af aan bedrijven die niet zijn geregistreerd als bedrijf dat afval mag innemen of verwerken. Daarmee zijn deze winkelketens en de ontvangers van de afvalstoffen in overtreding. Gelet op de omvang van deze afgifte en de onbekendheid met het afvalkarakter is vooralsnog volstaan met een waarschuwing voor deze bedrijven. 3. Bij de door de elektronica-ketens ingeschakelde transporteurs zijn geen overtredingen geconstateerd. 4. Gelet op het aantal overtreders bij de postorderbedrijven/internetwinkels is de kans aanwezig dat ook andere postorderbedrijven/internetwinkels die elektronica verkopen, de afgifte van afgedankte elektronica niet goed hebben geregeld. 5. Incidenteel heeft de VROM-Inspectie geconstateerd dat voor recycling bestemde apparaten door chauffeurs worden afgeleverd bij opkopers van elektronica of oud ijzer. De bedrijven bij wie dit is geconstateerd zijn door de VROM-Inspectie daarop gewezen. De rechtspersonen blijven hoe dan ook verantwoordelijk voor de juiste inname en afgifte van elektronisch afval. Pagina 10 van 13

11 Bijlage 1 Pagina 11 van 13

12 Pagina 12 van 13

13 Pagina 13 van 13