Ozonlaagafbrekende stoffen en gefluoreerde broeikasgassen Datum 21 januari 2011 Status Definitief

Transcriptie

1 Ozonlaagafbrekende stoffen en gefluoreerde broeikasgassen 2010 Datum 21 januari 2011 Status Definitief

2 Colofon VROM-Inspectie Directie Uitvoering Programma Milieugevaarlijke Stoffen Rijnstraat 8 Postbus BD Deze publicatie is te downloaden via Publicatienummer: VI Datum publicatie: februari 2011 Pagina 2 van 11

3 Inhoud Inleiding Certificering Gebruik HCFK s Handel en productie van ozonlaagaantastende stoffen Signalen Terugdringen van lekverliezen door gemeenten Conclusies Pagina 3 van 11

4 Inleiding Ozonlaagafbrekende stoffen (onder andere CFK s en HCFK s, maar ook CTC (koolstoftetrachloride) en methylbromide) tasten de ozonlaag aan met het gevolg dat schadelijke uv-straling ongehinderd de aarde kan bereiken. Door een toename van uv-straling stijgen de kansen op huidkanker en kan een te hoge blootstelling leiden tot oogaandoeningen, zoals staar. Verder neemt de afweer tegen infectieziekten af. Ook zijn de meeste ozonlaagafbrekende stoffen zeer sterke broeikasgassen. De belangrijkste toepassingen zijn het gebruik als koudemiddel in koelinstallaties en/of als brandblusmiddel, daarnaast ook als oplosmiddel, reinigingsmiddel, aerosol, blaasmiddel voor schuimen, grondstof voor de productie van kunststoffen en technische hulpstof in chemische processen. De regelgeving is gericht op het uitfaseren van productie en consumptie en gebruik van deze stoffen, en in de tussentijd beperking van de emissies, zodat er zo min mogelijk ozonlaagafbrekende stoffen in de dampkring bijkomen. Van toepassing is de Europese Ozonverordening en op nationaal niveau het Besluit Ozonlaagaantastende stoffen. Gefluoreerde broeikasgassen (HFKs, PFKs en SF6 oftewel F-gassen), zijn zeer sterke broeikasgassen, waarvoor vergelijkbare toepassingen bestaan als die voor ozonlaagafbrekende stoffen. Het beleidsstreven is erop gericht dat zo min mogelijk F-gassen in de dampkring terechtkomen door middel van preventief onderhoud aan installaties waarin ze worden toegepast (insluiting), terugwinning, hergebruik en vernietiging. Van toepassing is de Europese F-gassenverordening en op nationaal niveau het Besluit gefluoreerde broeikasgassen. De VROM-Inspectie (VI) heeft in het jaar 2010 aandacht besteed aan de volgende onderwerpen, waarvan in deze rapportage verslag wordt gedaan. 1. Certificering (hoofdstuk 1) Bedrijven die koelinstallaties installeren of onderhouden dienen in 2010 in het bezit te zijn van een bedrijfscertificaat op grond van het Besluit ozonlaagafbrekende stoffen en het Besluit gefluoreerde broeikasgassen. De STEK-erkenning vervalt daarmee, na een overgangsperiode tot juli Uit de praktijk kwamen signalen die er op wezen dat deze overgang niet in alle gevallen goed verliep. Om deze reden heeft de VI hierop toezicht gehouden. 2. Gebruik HCFK s (hoofdstuk 2) In 2010 mogen alleen nog geregenereerde HCFK s worden toegepast voor het bijvullen van koelinstallaties. De VI heeft bij een aantal grote leveranciers onderzoek gedaan om een eerste beeld te krijgen van de huidige markt met als doel om te kijken of deze uitfasering in de praktijk goed van de grond komt. 3. Handel en productie in ozonlaagaantastende stoffen en F-gassen (hoofdstuk 3) De handel en productie in ozonlaagaantastende stoffen heeft structurele aandacht nodig. Over de inspecties en de resultaten daarvan moet ook richting de EU worden gerapporteerd. Op basis van signalen van het Europese Ozonsecretariaat heeft de VI bij een aantal leveranciers/handelaren controles uitgevoerd. Pagina 4 van 11

5 4. Signalen (hoofdstuk 4) Betreft specifieke problemen die worden gesignaleerd door gemeenten, provincies, politie of andere partijen. In 2010 is door de VI een tweetal signalen opgepakt. Deze hadden betrekking op het op de markt brengen van een verboden product en het zonder diploma werken aan auto-airco s. 5. Activiteiten in het kader van de stelselrol van de VI (hoofdstuk 5) Buiten het projectplan om is er ook aandacht besteed aan de stelselrol die de VI heeft voor het terugdringen van lekverliezen. In het kader van die stelselrol zijn handhavingsdocumenten opgesteld voor de handhavingspartners Douane en gemeenten. Ten opzichte van het jaarcontract 2010 is het project uitgebreid met certificering. Pagina 5 van 11

6 1 Certificering Bedrijven die koelinstallaties installeren of onderhouden dienen in 2010 in het bezit te zijn van een bedrijfscertificaat op grond van het Besluit gefluoreerde broeikasgassen. De STEK-erkenning vervalt daarmee, na een overgangsperiode tot 1 juli In de praktijk bleek dat een branchevereniging haar leden verzocht de huidige STEK-erkenning op te zeggen, ook in het geval er nog geen nieuw bedrijfscertificaat aanwezig was. Navolging van dit advies zou betekenen dat het desbetreffende onderhouds- en/of installatiebedrijf in overtreding is. Om deze reden heeft de VI in opdracht van de beleidsdirectie Klimaat en Luchtkwaliteit een toezichtactie uitgevoerd met als doel deze overtredingen te voorkomen of op te heffen. Mailing Begin januari 2010 is door de VROM-Inspectie (VI) naar 80 bedrijven een brief gestuurd. Deze bedrijven zijn geselecteerd aan de hand van een opgave van STEK. Deze bedrijven zouden de STEK-erkenning hebben opgezegd. Reacties Naar aanleiding van de mailing hebben zich twintig bedrijven telefonisch gemeld bij de VI met de volgende reacties: Inmiddels in het bezit van een nieuw bedrijfscertificaat (in dit geval is gevraagd het certificaat aan de VI te faxen of mailen). De STEK-erkenning is hersteld (in dit geval is het STEK-nummer aan de VI doorgegeven). Een nieuw bedrijfscertificaat bevond zich in de aanvraagprocedure. De informatie dat de STEK-erkenning was ingetrokken bleek niet juist te zijn (vermelding van STEK-nummer). Selectie bedrijven Van de overgebleven 60 bedrijven is eerst op internet nagegaan of het bedrijf al in het bezit was van een nieuw bedrijfscertificaat. Van de bedrijven die niet gereageerd hadden en waarvan na raadpleging van internet niet bleek dat ze reeds in het bezit waren van een nieuw bedrijfscertificaat zijn er in overleg met de opdrachtgever tien 1 geselecteerd. Deze bedrijven zijn door de VI gecontroleerd. Gebleken is dat deze tien bedrijven reeds in het bezit waren van een nieuw bedrijfscertificaat, deze hadden aangevraagd of de STEK-erkenning hadden hersteld. In een enkel geval bleek het bedrijf geen werkzaamheden meer aan koelinstallaties te verrichten. Conclusie Geconcludeerd kan worden dat uitvoering van dit deelproject effect heeft gehad op het naleefgedrag van deze doelgroep, te weten bedrijven die hun STEK-erkenning hebben opgezegd zonder dat zij reeds in het bezit waren van een nieuw bedrijfscertificaat. Bij de geselecteerde bezochte bedrijven bleek de naleving in orde. 1 Met het aantal van tien is niet van ieder bedrijf een beeld gevormd. Gezien de beschikbaar gestelde tijd was dit niet mogelijk, maar ook niet noodzakelijk. In combinatie met het gevolgde voortraject was dit aantal voldoende om het gewenste effect te bereiken. Pagina 6 van 11

7 2 Gebruik HCFK s In 2010 mogen alleen nog geregenereerde HCFK s worden toegepast voor het bijvullen van koelinstallaties. Bij de belangrijkste leveranciers is onderzocht hoe de huidige markt eruit ziet. Er is tevens informatie verzameld over wie de grootste afnemers zijn geweest van HCFK s. Deze informatie is vergeleken met informatie die Agenschap NL tot haar beschikking heeft in het kader van registratieverplichtingen die gelden voor leveranciers en handelaren van koudemiddelen. Nader onderzoek wordt in 2011 uitgevoerd om het beeld te complementeren en de gevonden verschillen te kunnen verklaren. Hiertoe zullen in de keten ook gerichte bedrijfscontroles plaatsvinden. Een eerste conclusie die op dit moment kan worden getrokken is dat het innemen en regenereren van HCFK s van de grond is gekomen. Pagina 7 van 11

8 3 Handel en productie van ozonlaagaantastende stoffen In 2010 zijn in het kader van de handel en productie in ozonlaagaantastende stoffen bij vier bedrijven controlebezoeken afgelegd. Alle vier bedrijven zijn im- en exporteur van ozonlaagaantastende stoffen, drie zijn alleen handelaar en één is producent. Bij alle vier bedrijven waren door het Ozon-secretariaat van de Europese Commissie verschillen, tekortkomingen en onduidelijkheden aangetroffen tussen de jaarrapportages van deze bedrijven en toegekende vergunningen. Bij alle vier bedrijven zijn bij de controles tekortkomingen geconstateerd en is een strafrechtelijk onderzoek aangezegd. Bij drie bedrijven is het strafrechtelijk onderzoek uitgevoerd en proces-verbaal opgemaakt. Bij één bedrijf is het aangezegde strafrechtelijk onderzoek gestaakt omdat daar geen kernovertredingen waren begaan. Geconstateerde overtredingen zijn: De landen waaraan is geleverd waren geen partij bij het Montrealprotocol, levering had daarom niet plaats mogen vinden. HCFK s zijn geëxporteerd zonder dat daarvoor toestemming was gevraagd aan de Europese Commissie. Er is meer geëxporteerd dan vergund. HCFK-22 is geïmporteerd zonder toestemming. Pagina 8 van 11

9 4 Signalen De VI wordt als belangrijke netwerkpartner gezien voor gemeenten, politie en provincies. Bij inspecties kunnen zij een beroep doen op de deskundigheid die bij de VI aanwezig is. De VI neemt niet zelf deel aan dergelijke inspecties. Wel onderneemt de VI actie als dat nodig blijkt op basis van signalen die uit deze onderzoeken voortkomen. Bijvoorbeeld bij complexe en bovenregionale onderzoeken. Naar aanleiding van een signaal is er onderzoek gedaan door de VI naar het gebruik van HFK-134a in luchthoorns. Het op de markt brengen van aerosolen voor amusement of decoratie, zoals de zogenoemde luchthoorns (feesttoeters) met als drijfgas HFK-134a is per 4 juli 2009 verboden. Het verbod is niet van toepassing op aerosolen waarvan kan worden aangetoond dat deze zijn geproduceerd vóór 4 juli Via een verkooppunt van deze luchthoorns is contact opgenomen met de leverancier hiervan. Aangetoond kon worden dat de luchthoorns vóór 4 juli 2009 waren geproduceerd. Desalniettemin zijn de luchthoorns door de leveranciers uit het assortiment gehaald. Een andere tip gaf aanwijzingen dat op een ander verkooppunt luchthoorns werden verkocht die geproduceerd zijn na 4 juli Omdat de producent van deze luchthoorns zich in het buitenland bevindt is er samenwerking gezocht met handhavingscollega s van dat land. Op het moment van schrijven van dit verslag is dit onderzoek nog lopende. Uit een ander signaal bleek dat veel bedrijven onderhoud aan auto-airco s verrichten en daarbij koudemiddelen terugwinnen zonder dat zij beschikken over een wettelijk voorgeschreven diploma. Voor veel gemeenten bleek het onduidelijk te zijn of zij hiertegen, in verband met bevoegdheden, kunnen optreden. De gemeente is hiervoor bevoegd gezag en dit is ook zodanig gecommuniceerd. Bij twee controleacties in voorgaande jaren bij de scheepvaart is naar voren gekomen dat met name bij vistrawlers en grote cruiseschepen sprake was van grote lekverliezen. In 2010 heeft de VI een juridische procedure behandeld met betrekking tot zeeschepen en koudemiddelverliezen. Het betrof de behandeling van een ingediend bezwaar door de sector zeescheepvaart. Pagina 9 van 11

10 5 Terugdringen van lekverliezen door gemeenten Accountmanagers van de VI verrichten een gemeenteronde in het najaar van 2010 en het voorjaar van Verzocht is om het onderwerp koudemiddelen in deze rondes mee te nemen met als doel inzicht te krijgen hoe gemeenten momenteel omgaan met het toezicht voor wat betreft de naleving van regelgeving ozonlaagafbrekende stoffen en F-gassen. Hiertoe is een vragenlijst ontwikkeld en is informatiemateriaal opgesteld voor de accountmanagers. De vragenlijst wordt in een database (Holmes) gezet waarna analyses kunnen plaatsvinden. Mogelijk is de complexe wet- en regelgeving, en met name het technisch aspect, een belangrijke hobbel voor gemeenten om te handhaven op dit onderwerp. De beleidsdirectie Klimaat en Lucht heeft een handzaam document opgesteld dat een gemeente kan gebruiken bij haar toekomstige handhavingsacties voor wat betreft de naleving van regelgeving voor ozonlaagafbrekende stoffen en F-gassen. De verwachting is dat hiermee de drempel om te handhaven aanzienlijk wordt verlaagd. Op deze manier is in 2010 aandacht besteed aan de rol van de gemeenten bij het terugdringen van lekverliezen. Pagina 10 van 11

11 6 Conclusies 1. Met het deelproject certificering is het naleefgedrag van de doelgroep hersteld. Het beoogde effect is daarmee bereikt. 2. Van de markt in (geregenereerde) HCFK s is een eerste beeld gevormd. Vervolgacties in 2011 zijn gepland. 3. Gebleken is dat de gecontroleerde handelaren en producenten van ozonlaagafbrekende stoffen de wet- en regelgeving onvoldoende naleven. Strafrechtelijk onderzoek heeft plaatsgevonden. Vervolgacties zijn in 2011 gepland. 4. Naar aanleiding van signalen heeft de VI aandacht besteed aan het gebruik van HFK-134a in luchthoorns en het zonder diploma werken aan auto-airco s, ten einde de naleving te herstellen. 5. Door middel van contacten van de accountmanagers van de VI met gemeenten is aandacht geschonken aan het terugdringen van lekverliezen van koudemiddelen door middel van activiteiten door de gemeenten. Pagina 11 van 11