BEZOEKERSAANTALLEN GELDERSE MUSEA

Transcriptie

1 BEZOEKERSAANTALLEN GELDERSE MUSEA

2 bezoekersaantallen gelderse musea Inleiding Gelders Erfgoed verzamelt sinds 1992 de fysieke bezoekersaantallen (jaartotalen) van de Gelderse Musea. Sinds 2009 wordt ook gevraagd naar het aantal ( unieke) digitale bezoekers op de websites en het aantal pagina s dat deze digitale bezoekers bekeken hebben. 2 Airborne Experience, Airborne Museum Hartenstein. Colofon Uitgave: Gelders Erfgoed Postbus BA Zutphen info@gelderserfgoed.nl Deskresearch en eindredactie: Monica Wagenaar De Afdeling Onderzoek Jan Vermeerstraat CM Zutphen monica.wagenaar@ deafdelingonderzoek.nl Foto s: Dorine Stijkel Grafische vormgeving: Gerard Makkinga, In2vorm Versie: 2012 Gelders Erfgoed 2012 Overname van gegevens uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron wordt vermeld. Ondanks de zorgvuldigheid waarmee deze uitgave is samengesteld zijn Gelders Erfgoed en De Afdeling Onderzoek niet aansprakelijk voor fouten of onvolkomenheden en eventueel daaruit voortvloeiende schade. Voor u ligt het rapport Bezoekersaantallen Gelderse Musea In deze uitgave van Gelders Erfgoed vindt u niet alleen een overzicht van de bezoekersaantallen van de Gelderse Musea, maar u krijgt ook inzicht in de ontwikkeling van het bezoek en de verdeling over de regio s en de ontwikkeling binnen de regio s. Omdat niet alle musea de bezoekersaantallen hebben aangeleverd is ervoor gekozen om in dit rapport de ontwikkeling van het aantal bezoekers niet in absolute aantallen weer te geven, maar om gebruik te maken van indexcijfers. Bij het gebruik van indexcijfers wordt een bepaald jaar als basisjaar aangewezen, dit jaar krijgt het indexcijfer 100 (oftewel dit jaar wordt op 100% gesteld). De andere jaren worden met dit basisjaar vergeleken, daarbij geldt dat een indexcijfer boven de 100 op een procentuele stijging duidt en een indexcijfer onder de 100 op een procentuele daling. Kennis over de sector en de ontwikkelingen in de sector is zeker in tijden van bezuinigingen steeds belangrijker. Kennis van de markt en de consument is van essentieel belang voor een gezonde en ondernemende cultuursector. Hopelijk leest u dit rapport met belangstelling en ondersteunt de informatie u bij het uitvoeren van uw werk. In het eerder dit jaar verschenen rapport Erfgoed in Gelderland, Feiten & Cijfers 2012, vindt u meer informatie over de Gelderse culturele sector. dr. Marc Wingens, directeur Gelders Erfgoed U kunt een digitale versie van deze uitgave gratis downloaden op

3 Ontwikkeling bezoek musea Ontwikkeling aantal bezoekers musea op basis van indexcijfers (1992 = 100). Ontwikkeling afgelopen 20 jaar Over de gehele periode is er sprake van een stijging van het aantal bezoeken aan Gelderse Musea met 9% 1 (2011 indexcijfer 109). Er is een duidelijk verschil te zien tussen - grofweg - de eerste tien jaar en de periode vanaf Na een aanvankelijke stijging ( % t.o.v. 1992) die vooral te maken had met het goede jaar voor het Kröller-Müller Museum ( ten opzichte van 1992), Bezoekerscentrum De Aanschouw/Museonder ( ) en Jachtslot Sint Hubertus ( ), ligt het aantal bezoekers in de jaren erna steeds onder het niveau van Het jaar 2001 was een mager jaar voor het bezoek aan de Gelderse musea (-9% ten opzichte van 1992). In dat jaar hadden met name de Veluwse musea veel last van de MKZ-crisis (een uitbraak van de veeziekte mond- en klauwzeer), waardoor bepaalde regio s in Gelderland niet of slechts beperkt toegankelijk waren. Daarnaast veroorzaakten de terroristische aanslagen in de Verenigde Staten op 9 september 2001 een sterke afname van het internationaal toerisme. In 2004 ligt het aantal bezoekers voor het eerst weer boven het niveau van Deze positieve ontwikkeling zet in de jaren erna door. In 2004 wordt de stijging met name veroorzaakt door een sterke groei van het aantal bezoekers bij het Nederlands Openluchtmuseum ( t.o.v. 2003), Paleis Het Loo ( ), Bezoekerscentrum Veluwe Noord (Zandenbos) ( ) en het CODA Museum ( ). Ook de opening van het Nederlands Watermuseum dat in 2004 circa bezoekers trok draagt hier positief aan bij. Ontwikkeling in procenten Als niet naar de absolute stijging, maar naar de procentuele stijging van het museumbezoek gekeken wordt, dan staat Museum Smedekinck in Zelhem aan top. In 2011 ontvingen zij ruim bezoekers, 752% meer dan de 400 bezoekers in Het jaarlijkse bezoek aan Villa Jacoba is in dezelfde periode met ruim 400% gestegen. Streekhistorisch Museum Tweestromenland zag het aantal bezoekers verdriedubbelen (+200%). Onderstaande tabel geeft een overzicht van de musea die procentueel de grootste stijging van het bezoek gerealiseerd hebben 2. 3 Top 10 procentuele stijging museumbezoek % 1 Museum Smedekinck % 2 Villa Jacoba % 3 Streekhistorisch Museum Tweestromenland % 4 Museum Kasteel Wijchen % 5 Museumboerderij Hagedoorns Plaatse % 6 Heemkundig Museum Lienden % 7 Kerkmuseum Elst % 9 Bezoekerscentrum Veluwe Noord % 9 Historisch Museum De Casteelse Poort % 10 Agrarisch Museum De Garstkamp % 1 Basis: alle musea waarvan voor de gehele periode de bezoekersaantallen bekend zijn en/of waarvan voor maximaal twee jaren de bezoekersaantallen geschat zijn op basis van de twee voorgaande en de twee volgende jaren. Musea die in 2011 geen bezoekersaantallen hebben aangeleverd, zijn niet meegenomen in de berekening. 2 Bij het samenstellen van deze tabel is geen rekening gehouden met de ontwikkeling van het bezoek in de tussenliggende jaren.

4 bezoekersaantallen gelderse musea Ontwikkeling bezoekersaantallen op basis van musea die in 2011 meer dan bezoekers trokken Het Nederlands Openluchtmuseum Bezoekerscentrum De Aanschouw / Museonder Paleis Het Loo Nationaal Museum Kröller-Müller Museum Museum Slot Loevestein Bezoekerscentrum Veluwe Noord (Zandenbos) Museum Het Valkhof Airborne Museum Hartenstein Nederlands Watermuseum CODA Museum Afrika Museum Museum voor Moderne Kunst Nederlands Bakkerijmuseum Het Warme Land Nationaal Bevrijdingsmuseum Stedelijk Museum Zutphen/Henriette Polak Museum Bronbeek Kasteel en park Rosendael Kasteel Cannenburch Jachthuis Sint Hubertus Nederlands Pluimveemuseum Huis Bergh Ontwikkeling in absolute aantallen Bovenstaande tabel laat de ontwikkeling van het aantal bezoekers zien (absolute aantallen) van de 21 Gelderse musea die in 2011 meer dan bezoekers trokken. In deze tabel worden alleen de jaren 1992, 1997, 2002, 2007 en 2011 weergegeven. Een totaaloverzicht van de bezoekersaantallen van de Gelderse Musea is te vinden op Gerda Havertong vertelt, museum Het Valkhof. 3 Het bezoekerscentrum was een deel van het jaar gesloten in verband met een brand. 4 Voortgekomen uit Museum Commanderie van St. Jan en Rijksmuseum G.M. Kam, Museum het Valkhof werd geopend op 14 september Voortgekomen uit het Van Reekum Museum en Historisch Museum Apeldoorn, CODA Museum werd officieel geopend op 12 maart 2004.

5 Bezoekersaantallen musea in 2011 Top 10 bezoekersaantallen Gelderland Het Nederlands Openluchtmuseum Bezoekerscentrum De Aanschouw / Museonder 3 Paleis Het Loo Nationaal Museum Kröller-Müller Museum Museum Slot Loevestein Bezoekerscentrum Veluwe Noord (Zandenbos) 7 Museum Het Valkhof Airborne Museum Hartenstein Nederlands Watermuseum CODA Museum Top 10 Bovenstaande Gelderse musea trokken in 2011 de meeste bezoekers. Ruim de helft van deze musea is te vinden op de Veluwe (Bezoekerscentrum De Aanschouw/Museonder, Paleis het Loo Nationaal Museum, Kröller-Müller Museum, Bezoekerscentrum Veluwe Noord, CODA Museum). Drie musea uit de top 10 staan in Arnhem (e.o.), namelijk Het Nederlands Openluchtmuseum en Airborne Museum Hartenstein en het Watermuseum. Museum het Valkhof is te vinden in Nijmegen en Museum Slot Loevestein staat in Rivierenland. Top 10 per regio Gelderland wordt onderverdeeld in de regio s: Achterhoek, Arnhem en omstreken, Nijmegen en omstreken, Rivierenland en Veluwe. Onderstaande tabellen geven per Gelderse regio een top 10 van de musea die in 2011 de meeste bezoekers trokken 6. De musea die ook in de top 10 van Gelderland staan zijn vetgedrukt. Top 10 bezoekersaantallen Arnhem e.o Het Nederlands Openluchtmuseum (nr. 1) Airborne Museum Hartenstein (nr. 8) Watermuseum Arnhem (nr. 9) Museum voor Moderne Kunst Museum Bronbeek Kasteel en park Rosendael Kasteel Middachten Florence Nightingale Instituut Historisch Museum De Casteelse Poort Historisch Museum Arnhem Top 10 bezoekersaantallen Nijmegen e.o Museum Het Valkhof (nr. 7) Afrika Museum Nationaal Bevrijdingsmuseum Museumpark Orientalis Natuurmuseum Nijmegen en Omstreken Anatomisch Museum Nationaal Fietsmuseum Velorama Museum Kasteel Wijchen Agrarisch Museum De Garstkamp Maas en Waals Museum Top 10 bezoekersaantallen Rivierenland Museum Slot Loevestein (nr. 5) Kasteel Ammersoyen Museum der Koninklijke Marechaussee Flipje en Streekmuseum Tiel Museum Elisabeth Weeshuis Stadskasteel Zaltbommel Bezoekerscentrum de Grote Rivieren Streekhistorisch Museum Tweestromenland Historisch Stoomgemaal De Tuut Driels Museum Top 10 bezoekersaantallen Achterhoek Stedelijk Museum Zutphen/Henriette Polak Huis Bergh Librije Walburgiskerk Museum Erve Kots Museum Freriks Streekmuseum De Roode Tooren Boerderij Museum Het Hofshuus Aaltense Musea Brandweer- en Stormramp Museum Stadsmuseum Doetinchem Top 10 bezoekersaantallen Veluwe Bez.centr. De Aanschouw/Museonder (nr.2) Paleis Het Loo Nationaal Museum (nr. 3) Kröller-Müller Museum (nr. 4) Bezoekerscentrum Veluwe Noord (nr. 6) CODA Museum (nr. 10) Ned. Bakkerijmuseum Het Warme Land Bezoekerscentrum Het Aardhuis Jachthuis Sint Hubertus Nederlands Pluimveemuseum Voerman Museum Hattem Musea die geen bezoekersaantallen hebben aangeleverd voor 2011 zijn in de tabellen buiten beschouwing gelaten. 7 Voorheen het Maarten van Rossummuseum.

6 bezoekersaantallen gelderse musea Verdeling in categorieën Het Centraal Bureau voor Statistiek deelt musea in naar grootte. Onderstaande tabel maakt gebruik van dezelfde categorieën. Het lijkt erop dat in Gelderland de kleinere musea (tot bezoekers) ondervertegenwoordigd zijn, terwijl er juist meer middelgrote musea zijn ( bezoekers) 8. Bezoek musea onderverdeeld naar aantal bezoekers Gelderland Nederland < % 31% % 32% % 17% % 9% % 5% > % 6% Bron: Gelders Erfgoed inventarisatie van bezoekersaantallen en CBS Musea; grootte/klasse, bezoekersaantallen en personeel per provincie, Totaal bezoek musea De Gelderse Musea trokken in 2011 in totaal ongeveer 3,7 miljoen bezoekers 9. De musea in de top 10 van Gelderland verwelkomen in totaal circa 1,9 miljoen bezoekers (53% van het totaal). Collectie Gelderland-musea Vanaf 1999 kunnen Gelderse Musea zich aansluiten bij Collectie Gelderland en hiermee hun collectie via digitaal ontsluiten voor geïnteresseerden. In onderstaande grafieken wordt de ontwikkeling van het fysieke bezoek aan de deelnemende Gelderse musea 10 afgezet tegen de ontwikkeling van het bezoek aan de niet-deelnemende Gelderse musea In de periode is het fysieke bezoek aan Gelderse musea die niet deelnemen aan Collectie Gelderland met 20% gestegen (2011 indexcijfer 120). Het fysieke bezoek aan de Collectie Gelderlandmusea is duidelijk sterker gestegen. Het Flipje- en Streekmuseum Tiel verwelkomde in % meer bezoekers dan in 2001 en Museum Elisabeth Weeshuis ontving 155% meer bezoekers. Het bezoek aan het Stadskasteel Zaltbommel (Maarten van Rossummuseum) laat in de periode behoorlijk wat schommelingen zien, de sterke daling in heeft te maken met een ingrijpende verbouwing van het museum. Uiteindelijk ontving het museum in % meer bezoekers dan in Bezoek Collectie Gelderland-musea en overige musea, periode op basis van indexcijfers (2001 = 100) Flipje en Streekmuseum Tiel Stadskasteel Zaltbommel Museum Elisabeth Weeshuis Niet-Collectie Gelderlandmusea Bezoek Collectie Gelderland-musea en overige musea, periode op basis van indexcijfers (2003 = 100) Historisch Museum Arnhem Huis Bergh Museum Het Valkhof Museum voor Moderne Kunst Nederlands Bakkerijmuseum Het Warme Land Niet-Collectie Gelderlandmusea 8 Doordat niet alle musea de bezoekersaantallen voor 2011 hebben aangeleverd zou de verhouding voor Gelderland in werkelijkheid anders kunnen zijn. 9 Voor de musea waarvan de bezoekersaantallen van 2011 niet aangeleverd zijn is het laatst bekende bezoekersaantal genomen om het totaal voor 2011 te berekenen. 10 De analyse heeft betrekking op de musea die zich in de periode bij Collectie Gelderland hebben aangesloten.

7 In 2003 heeft zich wederom een aantal musea aangesloten bij Collectie Gelderland. De niet- Collectie Gelderland-musea ontvingen in % (2011 indexcijfer 111) meer bezoekers dan in Het bezoek aan de Collectie Gelderlandmusea ontwikkelde zich positiever: Nederlands Bakkerijmuseum Het Warme land ontving in % meer bezoekers dan in 2003, Huis Bergh +63%, Museum het Valkhof +51%, Historisch Museum Arnhem +45% en het Museum voor Moderne Kunst +13% In 2004 heeft Slot Loevestein zich aangesloten bij Collectie Gelderland. Na een aanvankelijke daling van het bezoek in 2005, ontwikkelde het fysieke bezoek aan het museum zich positief (in % t.o.v. 2004). De niet-collectie Gelderlandmusea zagen het bezoek in dezelfde periode dalen met 4%. Bestedingen museumbezoeker Het Continu Vrijetijdsonderzoek (CVTO) 11 geeft inzicht in de gemiddelde bestedingen tijdens een museumbezoek in Nederland. Gemiddeld wordt tijdens een museumbezoek in 2010/2011 7,70 euro besteed. Hiervan wordt 4,04 euro uitgegeven aan toegangsprijzen, deelnamekosten, huurprijzen en dergelijke, 2,23 euro aan consumpties, 88 cent aan uitgaven in winkels en 54 cent aan overige kosten. Uitgaande van 3,7 miljoen bezoekers betekent dit dat de bezoekers van de Gelderse musea in 2011 ruim 28 miljoen euro uitgegeven 12 hebben aan hun museumbezoek. Vaak worden tijdens een dagje uit meerdere activiteiten gecombineerd. Denk daarbij aan het combineren van museumbezoek met een paar uurtjes winkelen in de binnenstad of het uit eten gaan in een restaurant. Of het combineren van een sportieve activiteit met een bezoek aan een museum op de route. Als culturele activiteiten ondernomen worden in combinatie met een andere vrijetijdsactiviteit, worden ze vaak gecombineerd met activiteiten uit de categorie uitgaan (69%), buitenrecreatie (29%) of recreatief winkelen (27%). Gemiddeld besteden Nederlanders 18,59 euro aan uitgaan (bijvoorbeeld bezoek restaurant, café of terrasje), 3,10 euro aan buitenrecreatieve activiteiten (zoals wandelen en fietsen) en 33,73 euro aan recreatief winkelen. Virtueel bezoek Websites musea Ongeveer één op de zeven Gelderse Musea heeft voor 2011 het aantal websitebezoekers aangeleverd. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de organisaties met de meeste virtuele bezoekers 13. Gemiddeld bezoeken de virtuele bezoekers 4,5 pagina s van de website per bezoek. Top 10 websitebezoek 2011 bezoekers pageviews 1 Kröller-Müller Museum Geldersch Landschap & Geldersche Kasteelen 3 Kasteel Middachten Nederlands Bakkerijmuseum Het Warme Land 5 Afrika Museum Nederlands Tegelmuseum Museum voor Moderne Kunst CODA Museum Natuurmuseum Nijmegen e.o Huis Bergh Collectieve websites De website werd in 2011 in totaal keer bezocht door unieke bezoekers. In totaal werden pagina s bekeken wat neerkomt op 5,3 pagina s per bezoek. In 2011 werd in totaal keer bezocht door unieke bezoekers (unieke IP-adressen). Tijdens bezoeken zijn in totaal ruim 8,9 miljoen pagina s bekeken, dit komt neer op bijna 27 pagina s per bezoek. De specifieke museum -pagina s zijn bijna 1,4 miljoen keer bekeken. Onderstaande tabel geeft een overzicht (top 10) van de Collectie Gelderland-musea die de meeste pageviews hebben op Top 10 pageviews musea op CODA Museum Slot Loevestein Stadsmuseum Harderwijk Stadskasteel Zaltbommel Historisch Museum Ede Liemers Museum Huis Bergh Flipje- en Streekmuseum Tiel Nederlands Tegelmuseum Stedelijk Museum Zutphen/Henriette Polak NBTC-NIPO, Continu Vrijetijdsonderzoek Basisrapport 2010/2011, Aanname die daarbij gedaan is, is dat het bestedingspatroon van de bezoekers van de Gelderse Musea niet afwijkt van dat van de gemiddelde binnenlandse museumbezoeker. Er is geen rekening gehouden met een afwijkend bestedingspatroon van internationale bezoekers. 13 Wellicht zijn er websites van Gelderse musea die meer bezoek trekken, maar die aantallen zijn niet aangeleverd.

8 bezoekersaantallen gelderse musea Meten en vastleggen in musea Naast het meten van het fysieke en virtuele bezoek kan het zinvol zijn aanvullende indicatoren te formuleren die inzicht geven in het behalen van museumdoelstellingen of die het mogelijk maken de prestaties van een museum met andere musea te vergelijken 14. Hieronder leest u een aantal meetpunten waarvan u, bijvoorbeeld voor een jaarverslag, gebruik kunt maken. De bezoeker - bezoekcijfers per week, maand, jaar - er kan bijvoorbeeld onderscheid gemaakt worden tussen volwassenen, jongeren, bezoekers met een museumjaarkaart, scholen, donateurs, groepsbezoek - aantal scholen, aantal leerlingen bereikt - welke specifieke doelgroepen zijn met bepaalde exposities/activiteiten bereikt? - aantal virtuele bezoekers - zowel op de eigen website als op websites waar musea in participeren, zoals mijngelderland.nl en collectiegelderland.nl - aantal volgers op Twitter, aantal likes op Facebook Het museum - aantal tentoonstellingen per jaar - aantal evenementen, activiteiten, themadagen - deelname open monumentendag (ja/nee), museumweekend (ja/nee) Informatie delen - aantal informatieaanvragen van particulieren - aantal informatieaanvragen ten behoeve van onderzoek - activiteiten om onderzoek naar collectie te faciliteren, bijvoorbeeld via eigen website, collectiegelderland.nl of erfgoedportal - aantal (eigen) publicaties - aantal lezingen - aantal lessen op scholen verzorgd Samenwerken - met welke musea is samengewerkt - met welke culturele organisaties (zoals archief, historische vereniging, bibliotheek, et cetera) is samengewerkt - met welke andere partijen (zoals ouderenorganisaties, onderwijs, et cetera) is er samengewerkt De collectie - meetpunten ten aanzien van collectievorming (verzamelbeleid, afstotingsbeleid, gerichte aankopen/accepteren schenkingen) - meetbare resultaten vooruitgang conditie collectie, gegevens over deelcollecties via de Collectiewacht van Gelders Erfgoed - meetpunten ten aanzien van een collectieregistratie, digitalisering, bewaaromstandigheden en dergelijke (zie MUSIP-rapportage), openbaar maken van informatie via internet, bijvoorbeeld via Collectie Gelderland - meetpunten ten aanzien van onderzoek door museum/deskundigen, bijvoorbeeld ten behoeve van een te organiseren tentoonstelling Promotie en publiciteit - oplage nieuwsbrief/tijdschrift - aantal verzonden persberichten - aantal advertenties, banners, et cetera - aantal perspublicaties, vrije publiciteit/ advertentiewaarde perspublicaties Algemeen - meetpunten ten aanzien van veiligheid (publiek, medewerkers, gebouw en collectie) - meetpunten ten aanzien van museumbeleid: Nederlands Museumregister, gedragslijn museale beroepsethiek - aantal vaste krachten - aantal vrijwilligers - aantal vrienden/donateurs - lid museumvereniging (ja/nee) - lid ondernemersvereniging (ja/nee) - lid serviceclub: Lions Club, Rotary, en dergelijke (ja/nee) 14 Om te kunnen vergelijken met andere musea moet wel op een uniforme manier gemeten worden.