Bijlage 1. EERSTE LITERATUURSTUDIE TEN BEHOEVE VAN DE RICHTLIJN ALCOHOLGEBRUIKSRUIMTEN
|
|
- Saskia de Coninck
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Bijlage 1. EERSTE LITERATUURSTUDIE TEN BEHOEVE VAN DE RICHTLIJN ALCOHOLGEBRUIKSRUIMTEN Tactus Verslavingszorg, April 2011 K. van der Horst, MANP J. van Essen, MANP
2 1. Verkennend literatuuronderzoek Om goed zicht op de huidige stand van zaken te krijgen is een literatuuronderzoek in wetenschappelijke databases uitgevoerd. Gebruiksruimten voor drugs zijn geen voorzieningen waar veel onderzoek naar is gedaan. In 2006 waren er officiële gebruiksruimten in Zwitserland, Nederland, Duitsland, Spanje, Luxemburg, Noorwegen Australië en Canada (Van der Gouwe e.a., 2006). Alcoholgebruiksruimten blijken nog internationaal zeldzamer te zijn De zoekstrategie In het literatuuronderzoek is gezocht naar een antwoord op de volgende vragen: 1. Is er literatuur over alcoholgebruiksruimten? 2. Is er literatuur over het beperken van gezondheidsschade bij de sociaal gedesintegreerde alcoholafhankelijke cliënt? 3. Is er literatuur over het reduceren van overlast bij de sociaal gedesintegreerde alcoholafhankelijke cliënt? 4. Zijn er effecten van vergelijkbare voorzieningen beschreven? Vanuit de uitgangsvraag Op welke manier kunnen alcoholgebruiksruimten (I) bijdragen aan het beperken van gezondheidsschade en het reduceren van overlast (O) bij de sociaal gedesintegreerde alcoholafhankelijke cliënt(p)? is gekomen tot de volgende zoekvraag volgens de PICO structuur, een gebruikelijke manier van het formuleren van klinische vragen binnen de evidence- based medicine (Cliënt / Probleem Interventie Co-interventie Outcome): P I C O sociaal gedesintegreerde alcoholafhankelijke cliënt. Kenmerken: vaak dak- thuisloos, veroorzaakt overlast, zorgmijdend, lage kwaliteit van leven, psychiatrische en / of somatische comorbiditeit. aanbod voorziening alcoholgebruiksruimte Andere interventie 1) beperken van gezondheidsschade en 2) het reduceren van overlast. 2
3 Deze twee thema s zijn uitgewerkt in : Gezondheidsschade beperken, reguleren van alcoholgebruik, motiveren voor behandeling, overlastbeperking, veilige plek bieden voor gebruik, dagstructuur bieden, ondersteuning bieden bij rehabilitatie De volgende zoekcriteria werden gehanteerd: - Doorzochte databases: Cochrane, Medline/pubmed, PsycInfo, PiCarta, Embase en via Google. - Vanaf jaartal: In de talen: Engels en Nederlands - Met in verschillende combinaties de trefwoorden: Engels: Alcoholism, quality of life, homeless, rehabilitation, substance abuse treatment centres, health status indicators, drug and narcotic control, health status, harm reduction, self care, rehabilitation centres, alcohol, alcohol abuse, health damage, Nederlands: Alcoholisme, alcoholverslaafden, alcohol, alcohol afhankelijk, harm reduction, gebruiksruimte, gebruikersruimte, overlast, zorgwekkende zorgmijders, opvangcentra, gezondheidsschade. Bij selectie van potentieel relevante literatuur is ruimer gekeken dan alleen naar literatuur over alcoholgebruiksruimten. Gebruiksruimten of alcoholgebruiksruimten komen in de internationale literatuur in feite niet voor. Daarom is een zeer afgebakende zoektocht naar zin, praktijk of effect van alcoholgebruiksruimten zinloos. De keuze valt dan al snel op artikelen die enigszins aan het onderwerp verwant zijn om toch nog enige opbreng te oogsten. De zoektermen die de meeste relevante literatuur opleverden waren alcohol (of alcoholism / alcohol abuse), homeless en harm reduction, bij voorkeur in combinatie. Er is een selectie gemaakt via lezen van abstract wanneer deze voorhanden was; in enkele gevallen is een artikel geselecteerd op titel. Er is niet geselecteerd op grond van bewijskracht, omdat vooraf de verwachting was dat RCT s over het onderwerp niet veelvuldig voorhanden zouden zijn. Daarom zijn ook zoveel mogelijk andere publicaties en zelfs opiniestukken meegenomen om te proberen zoveel mogelijk informatie aangaande het onderwerp te verzamelen. Daarnaast is bij een relevant gevonden artikel ervoor gekozen om meer literatuur van dezelfde schrijver te zoeken, omdat onderzoekers vaak meer dan 1 publicatie over een zelfde onderwerp schrijven. 3
4 Verder zijn er verschillende Nederlandse richtlijnen doorzocht, maar deze bleken over het algemeen niet voor dit literatuuronderzoek bruikbaar. Deze richtlijnen zullen wel meegenomen worden bij het ontwikkelen van de richtlijn. 2.2 Beoordeling van de onderzoekspublicaties Het belangrijkste artikel dat gevonden is, is een pre-experimenteel onderzoek uit Canada en gaat niet zozeer over een ambulante gebruiksruimte maar over een geïntegreerde aanpak waarmee participanten gestabiliseerd worden door middel van huisvesting, maaltijden, medische zorg en gecontroleerde alcoholuitgifte (artikel Podymow uit 2006: Shelter-based managed alcohol administration to chronically homeless people addicted to alcohol ). Vooral de acceptatie van het alcoholgebruik maakt het artikel uniek, aangezien bij de meeste onderzoeken dit niet zo duidelijk is uitgewerkt in de vorm van een interventie, in dit geval het gecontroleerd uitgeven van de alcohol. In de literatuursearch is slechts één randomised controlled trial gevonden (Tsemberis, S. et al. 2004: Housing First, Consumer Choice, and Harm Reduction for homeless individuals with a dual diagnosis), die zich richt op het effect van behuizing op de duur van dakloosheid van participanten. De resultaten zijn interessant in het kader van interventies die geschikt zijn voor deze doelgroep. Het onderzoek richt zich maar deels op het effect op het middelengebruik, maar is bruikbaar omdat dakloosheid zeer regelmatig voorkomt bij bezoekers van alcohol gebruiksruimten. Daarnaast zijn er twee reviews gevonden (voor auteurs en titels, zie onderstaande tabel), waarvan de ene behalve de abstract in het Spaans geschreven bleek en dus onbruikbaar is. De ander is wel relevant echter niet voor deze literatuurstudie maar met name in een latere fase; het gaat om het ontwikkelen en organiseren van gezondheidsbevorderende programma s voor daklozen. De overige artikelen zijn voor een deel experimentele studies, commentaren op artikelen, opiniestukken en een casestudie. Voor de experimentele studies geldt dat ze vrijwel allemaal een kleine groep participanten bestudeerden, weinig ander vergelijkbaar onderzoek hadden om hun eigen resultaten mee te vergelijken, moeilijk de effecten van de verschillende variabelen in het onderzoek kunnen loskoppelen van elkaar en over het algemeen niet gericht zijn op ambulante behandelingen. 4
5 Over het algemeen roepen de onderzoekers allemaal op tot meer onderzoek naar interventies voor deze doelgroep. Veel onderzoekers geven in hun discussie of conclusie aan dat er maar weinig aandacht, tijd en geld beschikbaar voor gedegen onderzoek naar een zeer complexe groep cliënten met problematiek op gebied van psychiatrie, verslaving en somatiek. Terwijl uit de verschillende studies blijkt dat deze groep de maatschappij ook veel geld kost en er zeker een win-win situatie te behalen valt bij het inzetten van goede interventies. In onderstaand schema staan alle beoordeelde publicaties op een rij. Van ieder onderzoek wordt beschreven welk type onderzoek het is, wordt er een samenvatting gegeven en wordt de bruikbaarheid beoordeeld voor het beantwoorden van de onderzoeksvraag of de verdere ontwikkeling van de richtlijn. Samenvatting van de bevindingen in tabelvorm Auteur en jaartal Bruin de, C. et al Zwerven in de 21 e eeuw Soort studie Rapport van een explorerend onderzoek om de relatie tussen dak- en thuisloosheid en ggzproblematiek, met name de aard en de omvang, in kaart te brengen. Samenvatting Er is in twintig gemeenten bij vijfhonderd dak- en thuislozen een semi-gestructureerd interview afgenomen en in 44 gemeenten bij 95 experts telefonische diepteinterviews afgenomen. Daarnaast is in 38 kleine gemeenten een quickscan uitgevoerd. Het onderzoek geeft cijfers, definities en verklaringen omtrent (gedrag van) dak- en thuislozen en de GGZ problematiek die in deze doelgroep speelt. Ook het middelengebruik en overlast krijgen hierin veel aandacht. De doelgroep wordt ingedeeld in profielen op grond van overlast in relatie tot GGZ problematiek. 5
6 Gouwe van der, D. et al Preventie van infectieziekten in gebruiksruimten een inventarisatie van de stand van zaken Hulsbosch, L Gebruiksruimten in Utrecht evaluatie van een nieuwe voorziening Inventariserend onderzoek naar (preventieve) maatregelen die worden toegepast op het gebied van infectieziekten in gebruiksruimten Beschrijvend onderzoek Conclusie is dat heldere definiëring van begrippen, afbakening van groepen en gedeelde opvatting over interpretatie van begrippen en groepen van groot belang om de moeizame samenwerking door verschillende hulpverleners rondom deze doelgroep aan te pakken. Door verschillende vragenlijsten ingevuld door werknemers uit het veld, werkbezoeken en interviews met medewerkers gericht op infectieziektepreventie is de stand van zaken in kaart gebracht van wat er in de verschillende gebruiksruimten in het land aan maatregelen wordt ingezet op gebied van infectieziektepreventie. Er worden praktijkvoorbeelden van goede praktijk gegeven en van slechte praktijk. Evaluerend onderzoek naar het functioneren, de effecten en de tevredenheid over de gebruiksruimten in Utrecht. Het aanbod van de gebruiksruimten, inclusief organisatie en inrichting wordt beschreven. Er worden demografische gegevens beschreven van de doelgroep, hoeveel gebruik zij maken van de voorziening en welke problemen zij hebben. Er zijn metingen in verandering van situatie van gebruikers door middel van interviews op twee momenten gedaan; opvallend is dat de hoeveelheid gebruikte drugs was afgenomen, dat er meer 6
7 Laere van, I.R.A.L.; Byster, M.C.A Gezondheidsproblemen van daklozen op zogenaamde dr. Valckenierspreekuren in Amsterdam Een retrospectief beschrijvend dwarsdoorsnedeonderzoek. gebruikers een ziektekostenverzekering hadden, dat er minder mensen op straat verbleven, en dat de ervaren last van gebruikers met politie en justitie significant minder was. De gebruikers oordeelden over het algemeen gunstig over de gebruiksruimten. Het onderzoek sluit af met aanbevelingen. Het artikel beschrijft de kenmerken en gezondheidsproblemen van 364 daklozen, waarvan 92 alcoholverslaafd en 105 drugsverslaafd, op 2 sociaal-medische spreekuurlocaties voor passanten te Amsterdam op basis van gestandaardiseerde registratie en dossieronderzoek. Conclusie van het onderzoek is dat daklozen in Amsterdam een slechte gezondheid hadden en leden aan diverse aandoeningen, waarbij huidproblemen en luchtweginfecties de boventoon voerden. De beschreven actieve ambulante medische zorg, toegesneden op de levensstijl en multipele gezondheidsproblemen van daklozen, bleek van groot volksgezondheidsbelang in verband met verhoogd risico op tuberculose. Zwervende alcoholisten maakten geen gebruik van de verslavingszorg. De kenmerken van de onderzochte groep kwamen overeen met bevindingen bij bezoekers van sociaal-medische spreekuren 7
8 Laere van, I.R.A.L De zwervende alcoholist, voor wie een zorg? Casusbespreking Casuïstiek / opiniërend elders in Nederland. In het artikel deelt de auteur zijn zorg om de zwervende alcoholist met de lezer. De beschreven casussen illustreren een opeenstapeling van meervoudige ernstige lichamelijke en maatschappelijke schade bij de zwervende alcoholist. De hulpverlening kijkt machteloos toe hoe deze cliënten zich letterlijk dood drinken. Bij deze groep cliënten breken alle huidige medische inspanningen bij de handen af. De auteur pleit voor het eerder en vaker aanwenden van wettelijke mogelijkheden tot dwangopname, waarbij onderzoek zal moeten aantonen of deze behandelingen stabilisatie en beperking van schade op termijn kunnen bewerkstelligen. Het is de vraag of wij, zoals thans het geval is, moeten accepteren dat een bepaalde groep cliënten niet te redden is, hen aan hun lot moeten overlaten en slechts kortdurende crisisbehandeling moeten bieden. Het alternatief is dat wij wettelijke mogelijkheden tot dwang vaker en eerder aanwenden om deze mensen op te nemen en te proberen te behandelen. Land, van t H.; Vruggink, J.; Wolf, I Van later zorg? Over de kwaliteit Een retrospectief beschrijvend dwarsdoorsnedeonderzoek. Rapport in opdracht van Trimbos instituut Het onderzoek geeft inzicht in taken die in combinatie garant staan voor passende zorg voor langdurig verslaafden in laagdrempelige opvangvoorzieningen. Voor het definiëren van taken werden de volgende activiteiten uitgevoerd: 8
9 van laagdrempelige zorg voor langdurig verslaafden. Larimer, M.E. et al Health care and public service use and costs before and after provision of housing for Longitudinaal quasiexperimenteel onderzoek Literatuurstudie, conceptmapping methode en expertpanel. Ook geeft het inzicht in de afstemming van deze taken tussen de maatschappelijke opvang, de verslavingszorg, de GGZ, de GGD en de politie. Hiervoor werden 183 enquêtes geanalyseerd en werden groepsinterviews gehouden met werkers en verslaafden en vertegenwoordigers van cliëntenorganisaties gehouden. Dit leverde vijf factoren op over de taakuitvoering, namelijk basisbehoeften, materiële hulp, middelengebruik, medische en psychische zorg en zorgcoördinatie. Tevens biedt het handvatten voor de organisatie van deze zorg. Een intensivering van de zorg wordt aanbevolen evenals nader onderzoek naar een andere organisatie en aansturing van de zorg, waarbij de eindverantwoordelijkheid van de zorg bij voorkeur bij een organisatie komt te liggen, van waaruit de zorgcoördinatie georganiseerd wordt. Vergelijking van mate van gebruik van voorzieningen en de kosten daarvan van een groep van 95 participanten die in een woning geplaatst worden (waar ze mogen blijven drinken) met een groep van 39 participanten die op een wachtlijst blijven staan, voor ongeveer anderhalf jaar. Het gaat om voorzieningen die op gemeenschapskosten drukken, zoals gevangenissen, hostels, medische 9
10 chronically homeless persons with severe alcohol problems Levin, A Housing Homeless Alcohol Abusers Brings Substantial Cost Savings Longitudinaal quasiexperimenteel onderzoek voorzieningen, detox klinieken etc. Het onderzoek toont aan dat er een kostenreductie kan worden behaalt van 53%, dat er minder gebruik van voorzieningen wordt gemaakt en dat dit effect toeneemt naarmate iemand langer gehuisvest is. Ook de mate van alcoholgebruik neemt af naarmate een participant langer gehuisvest is. Onderzoek onder 154 alcoholverslaafde daklozen met hoge medische en justitiële kosten naar de effecten van een housing First program waarin geconcludeerd wordt dat het gebruik van medische diensten evenals dagen in de gevangenis aanzienlijk verminderen waardoor een kostenbesparing optreedt. Linssen, L. et al Gebruiksruimten in beeld handreiking bij organisatie en inrichting. Een beschrijvend onderzoek naar de organisatie en inrichting van gebruiksruimten in Nederland. Het onderzoek geeft een praktische omschrijving over wat er op dat moment de stand van zaken is wat betreft gebruiksruimten voor harddrugs in de verschillende instellingen, met als doel een handreiking te geven aan andere organisaties die eenzelfde voorziening beogen. Het onderzoek richt zich op rooken spuitruimten. Alcohol wordt genoemd, maar veelal als contra-indicatie voor gebruiksruimten. In 1 gebruiksruimte mag wel alcohol worden geconsumeerd, en wordt gesteld dat er geen uitspraken gedaan kunnen worden of dit wel of niet een negatief effect op het klimaat van de 10
11 Noorlander, E Wat doen we met de alcoholisten? Podymow, T. et al Shelter-based managed alcohol administration to chronically homeless people addicted to alcohol Artikel in Creativiteit in knellende omstandigheden Opiniërend Kwantitatief, longitudinaal, pre-experimenteel onderzoek (zonder controlegroep). Alcoholinname gemeten via een zelfrapportage systeem. gebruiksruimte heeft. Artikel waarin gepleit wordt om de alcoholist in de verloederingsspiraal niet te vergeten, te zorgen dat er geen irreversibele neurologische schade optreedt, in contact te blijven en gebruik te maken van motiverende gesprekstechnieken, gebruik te maken van de mogelijkheden om in te grijpen bij gevaar en gebruik te maken van de mogelijkheden van klinische opnames en de BOPZ. Zeventien volwassen personen met chronische alcoholafhankelijkheid van gemiddeld 35 jaar zijn voor gemiddeld 16 maanden in een project opgenomen waarin zij naast onderdak, maaltijden, ondersteuning bij ADL, medische zorg en ondersteunende hulp bij praktische zaken ook dagelijks tot maximaal 140 ml wijn of 90 ml sherry per uur op vraag konden krijgen. De outcome was stabiliseren van alcoholinname, minder bezoeken aan de Eerste Hulppost en minder aanraking met justitie. Op al deze gebieden werden positieve resultaten bereikt, en werden er ook verbeteringen gezien op hygiëne, compliance van medische zorg en gezondheid. Timmerman, B.; Geest van der, D Evaluatieonderzoek naar de uitvoering van het Plan van Aanpak Maatschappelijke Evaluatie van het plan van aanpak maatschappelijke opvang 2006 van de G4 met als dubbele doelstelling: de situatie van 11
12 Daklozen aller steden verzamelt u, maar niet op straat! opvang in Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht daklozen en verkommerden en verloederden verbeteren en tegelijkertijd de overlast die deze groep veroorzaakt, terugdringen. Centraal in het plan staat de persoonsgerichte aanpak met sluitende samenwerking in de keten. Samenvatting van de resultaten per gevonden studie Bruin de, C. et al Zwerven in de 21 e eeuw: Met name de cijfers over het percentage problematische drinkers onder de dak- en thuislozen is belangrijke informatie omdat het inzicht geeft in de omvang van de doelgroep waarvoor de alcoholgebruiksruimte is bedoeld, ondanks dat de gegevens wat verouderd zijn. Over eventueel gebruik van of effecten (alcohol)gebruiksruimten wordt niet geschreven. Tevens worden er aanbevelingen gedaan over de samenwerking tussen verschillende hulpverleners. Gouwe van der, D. et al Preventie van infectieziekten in gebruiksruimten een inventarisatie van de stand van zaken: Het onderzoek geeft een beeld van mogelijkheden van infectieziektebeleid van de verschillende instellingen. Het onderzoek richt zich met name op de gebruiksruimten voor harddruggebruikers (de rook- en spuitruimten); alcoholgebruiksruimten worden niet genoemd. Infectieziektebeleid is een hot item voor - met name- intraveneuze druggebruikers: deze lopen risico s waaraan alcoholisten in feite niet worden blootgesteld. Echter de alcoholisten lopen ook de nodige gezondheidsrisico s. Het onderzoek kan zodoende gebruikt worden als opzet voor de maatregelen en interventies die bij deze doelgroep nodig zullen zijn. Hulsbosch, L Gebruiksruimten in Utrecht evaluatie van een nieuwe voorziening: In de beschreven gebruiksruimten is het niet toegestaan alcohol te gebruiken, hoewel er in de demografische gegevens wel wordt aangegeven dat een aanzienlijk percentage wel alcohol gebruikt.het onderzoek geeft wel interessante gegevens over de effecten van gebruiksruimten, die zeker ook in bepaalde mate gebruikt kunnen worden voor alcoholgebruiksruimten. 12
13 Laere van, I.R.A.L.; Byster, M.C.A Gezondheidspro-blemen van daklozen op zogenaamde dr. Valckenier-spreekuren in Amsterdam: Het artikel benadrukt de noodzaak voor adequate medische laagdrempelige zorg, waarbij artsen in staat zijn de doelgroep te benaderen met aandacht voor verslaving, psychiatrische aandoeningen, gedragsstoornissen, meervoudige lichamelijke aandoeningen en sociale problemen. Het spreekuur zoals in het artikel beschreven voldeed aan een prangende vraag, en roept daarmee op tot navolging van dit aanbod in andere steden. Interessante opmerking aan het einde van het artikel is dat volgens het onderzoek zwervende alcoholisten geen gebruik maakten van de verslavingszorg, en daarmee een vraag oproept of de alcoholgebruiksruimten hun doelgroep wel zullen (kunnen) bereiken. Laere van, I.R.A.L De zwervende alcoholist, voor wie een zorg?: Het artikel geeft een beeld van de doelgroep van de alcoholgebruiksruimten en pleit voor sneller toepassen van wettelijke mogelijkheden tot dwang Land, van t H.; Vruggink, J.; Wolf, I Van later zorg? Over de kwaliteit van laagdrempelige zorg voor langdurig verslaafden: De doelgroep die beschreven wordt zijn langdurig verslaafden, met name druggebruikers en polygebruikers. Aanbevelingen over basisbehoeften, materiële hulp, middelengebruik, medische en psychische zorg, en zorgcoördinatie lijken bruikbaar voor de groep bezoekers van de alcoholgebruiksruimten Larimer, M.E. et al Health care and public service use and costs before and after provision of housing for chronically homeless persons with severe alcohol problems: Een eigen woning waar gedronken mag worden is niet vergelijkbaar met een situatie waarin cliënt nog dakloos is en van een alcoholgebruiksruimte gebruik moet maken, dus zodoende kunnen de resultaten van deze studie niet meegenomen worden in het beantwoorden van de onderzoeksvragen. Het geeft wel een heel praktisch interessante onderbouwing van de keuze voor de interventie door de outcome op de kosten te richten en die heel inzichtelijk te maken. Het geeft ook een indicatie voor een interessante interventie voor een doelgroep waar niet veel interventies bij aanslaan. Interventies die goed aangepast zijn op de doelgroep blijken goed aan te slaan, met name wanneer de lat niet te hoog wordt gelegd en niet op abstinentie gericht wordt. 13
14 Levin, A Housing Homeless Alcohol Abusers Brings Substantial Cost Savings: Het artikel vraagt om lezen van meer onderzoek om hier conclusie aan te verbinden dat behuizing een effectieve interventie is. Het geeft wel aanwijzingen dat er interventies zijn die de maatschappij geld besparen Linssen, L. et al Gebruiksruimten in beeld handreiking bij organisatie en inrichting: Het onderzoek geeft een hele praktische handreiking voor gebruiksruimten waarvoor een deel ook op teruggevallen kan worden bij organisatie en inrichting van een alcoholgebruiksruimte. Er wordt ondermeer geadviseerd over doelen, de ruimte, het personeel, huisregels en samenwerking met derden. Het document is wel geheel gericht op gebruiksruimten voor roken en spuiten van drugs. Over enige effecten van alcoholgebruiksruimten of daadwerkelijke effecten van een gebruiksruimte wanneer deze zo wordt ingericht wordt niets gezegd, maar het is het in een later stadium van het onderzoek een belangrijk document. Noorlander, E Wat doen we met de alcoholisten?: Bruikbaar om te vertalen naar de werkwijze in alcoholgebruiksruimten, o.a.. Zorg dragen voor voedsel en vitamines, motiverende gesprekstechnieken,, ondersteuning bij medische, sociale of financiële problemen, en inzet van dwangmaatregelen. De uitspraak dat deze doelgroep niet hopeloos is en er voor de doordrinkende alcoholist nog gezondheidswinst te behalen valt is een belangrijk uitgangspunt bij de ontwikkeling van de richtlijn alcoholgebruiksruimten. Podymow, T. et al Shelter-based managed alcohol administration to chronically homeless people addicted to alcohol: Deze studie is bruikbaar omdat er voor chronische alcohol verslaafde cliënten een verbetering in kwaliteit van leven behaald wordt op de leefgebieden huisvesting, voeding en medische zorg. Belangrijke succesfactor is acceptatie van het alcoholgebruik. Dit ook één van de uitgangspunten van een alcoholgebruiksruimte. Generalisatie naar alcoholgebruiksruimten kan niet zonder meer. Wel is het goed te kijken naar de effecten van de verschillende ingrediënten in de projecten. Timmerman, B.; Geest van der, D Daklozen aller steden verzamelt u, maar niet op straat!: In het artikel worden uitspraken gedaan over taakverantwoordelijkheid en wie de regie moet nemen in de zorg. Meer cliëntenparticipatie wordt wenselijk geacht. De 14
15 persoonsgerichte aanpak is daarin één van de belangrijkste items, die ook mee kan worden genomen bij de ontwikkeling van de richtlijn alcoholgebruiksruimten. In dit kader moet gekeken worden naar samenwerking met Maatschappelijke opvang en het verdelen / toekennen van taken en verantwoordelijkheden.. 15
ALCOHOLVERSTREKKING. Alcohol als bindmiddel? Drs. Gilbert V.J. Thomas Rainier Tallane Centrum Maliebaan, Utrecht
ALCOHOLVERSTREKKING Alcohol als bindmiddel? Drs. Gilbert V.J. Thomas Rainier Tallane Centrum Maliebaan, Utrecht HET ZORGCENTRUM AMERSFOORT ZORGCENTRUM VOOR ALCOHOLISTEN April 2008 besloot de gemeenteraad
Nadere informatieM.Honig Coördinator Housing First Eindhoven
M.Honig Coördinator Housing First Eindhoven m.honig@ggze.nl/ 0620531181 Dak en thuisloos? 16.775.024 17.500 940 SKE Coumans et al, 2010 18.000 CBS Het heeft geen zin om steeds hetzelfde te doen en een
Nadere informatieAARD, OMVANG EN MOBILITEIT VAN PROBLEMATISCHE HARDDRUGSGEBRUIKERS IN ROTTERDAM. Harddrugsgebruikers geregistreerd. S. Biesma. J. Snippe. B.
AARD, OMVANG EN MOBILITEIT VAN PROBLEMATISCHE HARDDRUGSGEBRUIKERS IN ROTTERDAM Harddrugsgebruikers geregistreerd S. Biesma J. Snippe B. Bieleman SAMENVATTING In opdracht van de gemeente Rotterdam is de
Nadere informatieFACT IDRIS. Idris is een onderdeel van de Amarant Groep
FACT IDRIS Idris is een onderdeel van de Amarant Groep Iedereen is Behandeling en begeleiding voor cliënten met een LVB in combinatie met complexe problematiek Specialistische behandeling Kinderen, jeugdigen
Nadere informatieFarmacotherapie in de acute fase van alcoholdetoxificatie. Critically Appraised Topic
Farmacotherapie in de acute fase van alcoholdetoxificatie Critically Appraised Topic Disclosure (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring
Nadere informatieBij gebrek aan bewijs
Bij gebrek aan bewijs kennis is macht! internet in de spreekkamer P.A. Flach Bedrijfsarts Arbo- en milieudienst RuG 09-10-2006 1 3 onderdelen 1. Wat is EBM 2. Zoeken in PubMed 3. Beoordelen van de resultaten
Nadere informatieProfiel van daklozen in de vier grote. steden. Omz, UMC St Radboud Nijmegen. IVO, Rotterdam. Jorien van der Laan Sandra Boersma Judith Wolf
Profiel van daklozen in de vier grote Omz, UMC St Radboud Nijmegen steden Resultaten uit de eerste meting van de Cohortstudie naar daklozen in de vier grote steden (Coda-G4) IVO, Rotterdam Jorien van der
Nadere informatieSystematische review naar effectieve interventies ter preventie van kindermishandeling.
Rapport Systematische review naar effectieve interventies ter preventie van kindermishandeling. Auteurs: F.J.M. van Leerdam 1 K. Kooijman 2 F. Öry 1 M. Landweer 3 1: TNO Preventie en Gezondheid Postbus
Nadere informatieBemoeizorg. mensenkennis. Assertieve psychiatrische hulp aan zorgmijders. post-hbo opleiding
post-hbo opleiding Bemoeizorg Assertieve psychiatrische hulp aan zorgmijders mensenkennis Post-hbo opleiding bemoeizorg Assertieve psychiatrische hulp aan zorgmijders In onze samenleving zijn er meer dan
Nadere informatie4. SLOTBESCHOUWING. 4.1 Omvang
Doel gr oepenanal yse dak-ent hui sl ozenen har ddr ugsver sl aaf den st edendr i ehoek 4. SLOTBESCHOUWING Vanaf 1999 heeft onderzoeksbureau INTRAVAL doelgroepenanalyses uitgevoerd in Apeldoorn (1999/2000),
Nadere informatieDit proefschrift presenteert de resultaten van het ALASCA onderzoek wat staat voor Activity and Life After Survival of a Cardiac Arrest.
Samenvatting 152 Samenvatting Ieder jaar krijgen in Nederland 16.000 mensen een hartstilstand. Hoofdstuk 1 beschrijft de achtergrond van dit proefschrift. De kans om een hartstilstand te overleven is met
Nadere informatieTitel interventie. Werkblad beschrijving interventie. Gebruik de HANDLEIDING bij dit werkblad. Werkblad, versie mei 2015
Titel interventie Werkblad beschrijving interventie Gebruik de HANDLEIDING bij dit werkblad Werkblad, versie mei 2015 Dit is een gezamenlijk werkblad van de volgende kennisinstituten: Colofon Ontwikkelaar
Nadere informatieVroegsignalering alcoholgebruik op de Spoedeisende hulp
Vroegsignalering alcoholgebruik op de Spoedeisende hulp Samenwerking tussen algemeen ziekenhuis en GGZ Roxanne Izendooren Projectleider Vroegsignalering alcoholgebruik 23 april 2012 Opdracht: Vragenlijst
Nadere informatieEvaluatie Housing First. Titel van de presentatie
Evaluatie Housing First Titel van de presentatie Toelichting Housing First Uitgangspunt is: iedereen heeft recht op een eigen plek om te wonen. HF biedt dak- en thuisloze mensen met meervoudige complexe
Nadere informatieBZ11A. Bemoeizorg. post-hbo opleiding. Assertieve psychiatrische hulp aan zorgmijders. mensenkennis
BZ11A post-hbo opleiding Bemoeizorg Assertieve psychiatrische hulp aan zorgmijders mensenkennis Post-hbo opleiding bemoeizorg Assertieve psychiatrische hulp aan zorgmijders In onze samenleving zijn er
Nadere informatieHardell: mobiel bellen en hersentumoren aan de belzijde
Hardell: mobiel bellen en hersentumoren aan de belzijde Kennisbericht over een publicatie in een wetenschappelijk tijdschrift: Hardell L, Carlberg M, Söderqvist F, Hansson Mild K, Meta-analysis of long-term
Nadere informatieIrisZorg. verslavingszorg. en maatschappelijke opvang. dicht bij mensen, ver in zorg
IrisZorg verslavingszorg en maatschappelijke opvang dicht bij mensen, ver in zorg > IrisZorg: dicht bij mensen, ver in zorg Bij IrisZorg kan iedereen rekenen op de deskundigheid en betrokkenheid van onze
Nadere informatieChapter 9 Samenvatting CHAPTER 9. Samenvatting
Chapter 9 Samenvatting CHAPTER 9 Samenvatting 155 Chapter 9 Samenvatting SAMENVATTING Richtlijnen en protocollen worden ontwikkeld om de variatie van professioneel handelen te reduceren, om kwaliteit van
Nadere informatieSociaal-medische zorg voor dak- en thuislozen in Nederland
Sociaal-medische zorg voor dak- en thuislozen in Nederland 1e Nederlandse Straatdokters Symposium Zwerven door de Zorg s-hertogenbosch 4 november 2014 Igor van Laere Dak- en thuislozen in Nederland 66,000
Nadere informatieHousing First. Housing First juli 2013 Pag. 1 van 5. Wat is Housing First?
Housing First Wat is Housing First? Het aanbieden van een individuele woonst én langdurige begeleiding aan mensen die chronisch dakloos zijn en kampen met een verslavings en/of psychiatrische problematiek.
Nadere informatieBeter geïntegreerd! Wat zeggen de richtlijnen?
Beter geïntegreerd! Wat zeggen de richtlijnen? Beter geïntegreerd! Wat zeggen de richtlijnen? Richtlijnen Casus IDDT Richtlijnen, wat zeggen ze niet! Richtlijnen Dubbele Diagnose, Dubbele hulp (2003) British
Nadere informatieOpleiding Verpleegkunde Stage-opdrachten jaar 3
Opleiding Verpleegkunde Stage-opdrachten jaar 3 Handleiding Voltijd Jaar 3 Studiejaar 2015-2016 Stage-opdrachten Tijdens stage 3 worden 4 stage-opdrachten gemaakt (waarvan opdracht 1 als toets voor de
Nadere informatieVerslaving en comorbiditeit
Verslaving en comorbiditeit Wat is de evidentie? Dr. E. Vedel, Jellinek, Arkin 18 november 2014 Comobiditeitis hot 1 Jellinek onderzoek comorbiditeit Verslaving & persoonlijkheid, 1997 Verslaving & ADHD,
Nadere informatie5. CONCLUSIES ONDERZOEK
5. CONCLUSIES ONDERZOEK In dit hoofdstuk worden de conclusies van het onderzoek gepresenteerd. Achtereenvolgens worden de definitie van het begrip risicojongeren, de profielen en de registraties besproken.
Nadere informatieDe strijd tegen dakloosheid. woongericht, intersectoraal en aanklampend
De strijd tegen dakloosheid woongericht, intersectoraal en aanklampend Dak- en thuisloosheid in Europa: alarmerende cijfers 2 Europese consensusdefinitie van dakloosheid en uitsluiting op de huisvestingsmarkt
Nadere informatieTitel interventie. Werkblad beschrijving interventie. Gebruik de HANDLEIDING bij dit werkblad. Werkblad, versie mei 2015
Titel interventie Werkblad beschrijving interventie Gebruik de HANDLEIDING bij dit werkblad Werkblad, versie mei 2015 Dit is een gezamenlijk werkblad van de volgende kennisinstituten: Colofon Ontwikkelaar
Nadere informatieGeïntegreerde behandeling van patiënten met schizofrenie en middelengebruik
Geïntegreerde behandeling van patiënten met schizofrenie en middelengebruik Saskia van Duin - verpleegkundig specialist GGZ Melchiord Ricardo - ervaringsdeskundige Ellen Struik teamleider DD kliniek GGZ
Nadere informatieBehandeling van problematisch middelengebruik van leefstijltraining naar cognitieve gedragstherapie
Behandeling van problematisch middelengebruik van leefstijltraining naar cognitieve gedragstherapie Dr Wencke de Wildt Directeur behandelzaken Jellinek GZ psycholoog VGCT 2016 Inhoud 15 jaar cognitieve
Nadere informatieDoelgroepen Stedelijk Kompas. Inventarisatie regio Nijmegen en Rivierenland
Inventarisatie regio Nijmegen en Rivierenland Onderzoek en Statistiek: Kenniscentrum Gemeente Nijmegen maart 2008 Inhoudsopgave 1 Totaalbeeld regio Nijmegen en Rivierenland 3 2 Inleiding 5 2.1 Achtergrond
Nadere informatieOp weg naar 2020: Transformatie van de maatschappelijke zorg
Op weg naar 2020: Transformatie van de maatschappelijke zorg Paul Maatschappelijke zorg (Wolf, 2015) Maatschappelijke zorg richt zich op mensen met meerdere complexe problemen om: sociale uitsluiting te
Nadere informatieWijnand Mulder Leo Rijff 17-09-2012
Wijnand Mulder Leo Rijff 17-09-2012 Gedetineerd in de psychiatrie? Mensen die niet kunnen meedoen, of van wie we willen dat ze niet meedoen, moeten uit de maatschappij verwijderd worden? Doelgroep 7
Nadere informatiePrioriteiten voor een lokaal harm reductionbeleid: vertrekken vanuit de lokale professionelen en druggebruikers
Prioriteiten voor een lokaal harm reductionbeleid: vertrekken vanuit de lokale professionelen en druggebruikers Freya Vander Laenen FADO, Utrecht, 12/11/2015 Achtergrond 2 Stad Gent Drugbeleidsplan (2013-2018)
Nadere informatieInhoud. Ontgifting en stabilisatie. Observatie en Diagnostiek en Behandeling. Cijfers en Onderzoek. Aanbod Jeugd in Nederland
Polls drugsweb Kun je op eigen houtje van drugs afkomen Ja: 85% Moeten we minder gaan drinken Ja: 57% Bang om verslaafd te worden Ja: 21% Drugs meenemen naar buitenland Ja: 73% Wiet is een harddrug Ja:
Nadere informatieVerdiepingsstage Dubbele diagnose. Loodds. informatie voor aios
Verdiepingsstage Dubbele diagnose Loodds informatie voor aios Verdiepingsstage Dubbele diagnose Loodds Gaat je interesse uit naar psychiatrie in combinatie met een verslaving? Dan biedt Delta een verdiepingsstage
Nadere informatieSamenvatting. Inleiding, doel en onderzoeksvragen
Samenvatting Inleiding, doel en onderzoeksvragen Binnen het Nederlandse rechtssysteem kan een drugsverslaafde, die zich in het strafrechtelijk systeem bevindt, in de richting van verslavingszorg worden
Nadere informatieSamenvatting. Auteur: Anno Droste Co-auteurs: Karien Dekker, Jessica Tissink
ÉÉN KIND, ÉÉN GEZIN, TWEE STELSELWIJZIGINGEN Een onderzoek naar de succesfactoren van samenwerking tussen onderwijs en gemeenten ten aanzien van de verbinding tussen passend onderwijs en jeugdzorg. Auteur:
Nadere informatieImpuls - Onderzoekscentrum maatschappelijke zorg
Instroom en uitstroom van Housing First klanten bij acht praktijken 27 in maart Nederland 2014 Sara Al Shamma, Linda van den Dries & Judith Wolf Onze dank gaat uit naar iedereen die heeft bijgedragen aan
Nadere informatieBZ10B. Bemoeizorg. Assertieve psychiatrische hulp aan zorgmijders. m e n s e n kennis
BZ10B p o s t- h b o ople id in g Bemoeizorg Assertieve psychiatrische hulp aan zorgmijders m e n s e n kennis Post-hbo opleiding bemoeizorg Assertieve psychiatrische hulp aan zorgmijders In onze samenleving
Nadere informatieBijlage 2. TWEEDE LITERATUURSTUDIE TEN BEHOEVE VAN DE RICHTLIJN ALCOHOLGEBRUIKSRUIMTEN
Bijlage 2. TWEEDE LITERATUURSTUDIE TEN BEHOEVE VAN DE RICHTLIJN ALCOHOLGEBRUIKSRUIMTEN Tactus Verslavingszorg, April 2011 dr. C.A. Loth K. van der Horst, MANP J. van Essen, MANP 1. Inleiding en zoekstrategie
Nadere informatieDOORDRINKEN DOORDRINGEN. Effectevaluatie Halt-straf Alcohol Samenvatting. Jos Kuppens Henk Ferwerda
DOORDRINGEN of Effectevaluatie Halt-straf Alcohol Samenvatting DOORDRINKEN Jos Kuppens Henk Ferwerda In opdracht van Ministerie van Veiligheid en Justitie, Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum,
Nadere informatieCongres 01-04-2009. lex pull 23-03-2009 1
ADHD EN VERSLAVING Congres 01-04-2009 lex pull 23-03-2009 1 ADHD EN VERSLAVING PREVALENTIE VERKLARINGSMODELLEN DIAGNOSTIEK BEHANDELING lex pull 23-03-2009 2 prevalentie 8-Tal studies SUD bij ADHD: Life-time
Nadere informatieSamenvatting Samenvatting
Samenvatting Samenvatting Binnen het domein van hart- en vaatziekten is een bypassoperatie de meest uitgevoerde chirurgische ingreep. Omdat bij een hartoperatie het borstbeen wordt doorgesneden en er meestal
Nadere informatieFactsheet alcohol. Think Before You Drink
Factsheet alcohol Think Before You Drink Jongeren drinken te vroeg, te veel en te vaak. Ook in West-Brabant is dit het geval. Bovendien tolereren veel ouders dat hun kinderen onder de 16 jaar alcohol drinken.
Nadere informatiePeer review EBM. Ontwikkeld door WVVK in opdracht van Pro-Q-Kine
Peer review EBM Inleiding Doelstellingen? Attitude: bereid zijn om evidence based te handelen, om expertise te delen, om evidentie te bespreken Kennis: wat is EBM, wat is evidentie, wat is een richtlijn,
Nadere informatieWaar bemoei je je mee?! Vrije samenleving. Waar bemoei je je mee?! Vrije samenleving. Ochtendrapport crisisdienst. De sociale psychiatrie is dood
Waar bemoei je je mee?! Vrije samenleving De sociale psychiatrie is dood Lang leve de sociale psychiatrie Prof dr. Bert van Hemert, psychiater Epidemiologie van de OGGZ Parnassia Bavo Groep Spoedeisende
Nadere informatieDe rol van de gedragskundige. LVB en Verslaving Workshopronde 1 Slotbijeenkomst Trimbos 16-04-2013
De rol van de gedragskundige LVB en Verslaving Workshopronde 1 Slotbijeenkomst Trimbos 16-04-2013 Spin in het web? Agenda Korte uiteenzetting LVB en verslaving Functie-eisen Rol gedragskundige Discussie
Nadere informatieVoorwoord 1 0. Inleiding 1 1
Inhoud Voorwoord 1 0 Inleiding 1 1 1 Evidence-based diëtetiek: principes en werkwijze 1 3 Inleiding 1 3 1.1 Evidence-based diëtetiek 1 3 1.2 Het ontstaan van evidence-based handelen 1 5 1.3 Evidence-based
Nadere informatieWat doen zelfhulp en vroeghulp aan verslaving?
Wat doen zelfhulp en vroeghulp aan verslaving? Dag van de verslaving 12 oktober 2007 Gerard M. Schippers Academisch Medisch Centrum Universiteit van Amsterdam Tijdschrift sinds 2005 Bohn Stafleu Van Loghum
Nadere informatiehoofdstuk 1 doelstellingen hoofdstuk 2 diagnosen
Dit proefschrift gaat over moeheid bij mensen die dit als belangrijkste klacht presenteren tijdens een bezoek aan de huisarts. In hoofdstuk 1 wordt het onderwerp moeheid in de huisartspraktijk kort geïntroduceerd,
Nadere informatie2. In functie van implementatie van onderzoekscompetenties in de lerarenopleiding
Gebruikswijzer P- Reviews: Hoe kunnen de Reviews op een nuttige manier geïntegreerd worden in de lerarenopleiding? In deze gebruikswijzer bekijken we eerst een aantal mogelijkheden tot implementatie van
Nadere informatieStudienamiddag Anders wonen in de toekomst? Sessie 2: Wonen aan de onderkant van de woonladder Spreker: Lotte Van Ranst, projectmedewerker dak-en
Studienamiddag Anders wonen in de toekomst? Sessie 2: Wonen aan de onderkant van de woonladder Spreker: Lotte Van Ranst, projectmedewerker dak-en thuislozen bij Welzijnszorg Kempen 15-01-2015 Dak- en thuisloosheid
Nadere informatieHerstel bij verslaving
13-11- 12 Herstel bij verslaving Op de voordeur staat geschreven: hier werken wij samen aan herstel Visie op moderne verslavingszorg Jaap van der Stel Lector Geestelijke Gezondheidszorg Hogeschool Leiden
Nadere informatiePARTICIPATIERAADHAARLEM
PARTICIPATIERAADHAARLEM Aan het college van Burgemeester en Wethouders van Haarlem Datum 22 januari 2014 Ons kenmerk 2013/06 Contactpersoon S.K. Augustin Doorkiesnummer 023-511 5273 E-mail augustsk@haarlem.nl
Nadere informatieSAMENVATTING SAMENVATTING. Werk en Psychische Gezondheid: Studies naar de invloed van werk kenmerken, sociale rollen en gender
SAMENVATTING Werk en Psychische Gezondheid: Studies naar de invloed van werk kenmerken, sociale rollen en gender In de jaren negentig werd duidelijk dat steeds meer werknemers in Nederland, waaronder in
Nadere informatieLaagdrempelige zorg voor langdurig verslaafden
Resumé Bij de opvang van zijn de verslavingszorg, de GGD, de maatschappelijke opvang, de GGZ en de politie betrokken. In onderzoek van het Trimbos instituut zijn taakvelden (basisbehoeften, materiële hulp,
Nadere informatieTitel interventie. Werkblad beschrijving interventie. Gebruik de HANDLEIDING bij dit werkblad
Titel interventie Werkblad beschrijving interventie Gebruik de HANDLEIDING bij dit werkblad Colofon Ontwikkelaar / licentiehouder van de interventie Organisatie Contactpersoon Adres Postcode Plaats E-mail
Nadere informatieHousing First: eerst een huis, dan de zorg. Een nieuw thuis na een zwervend bestaan
Housing First: eerst een huis, dan de zorg Een nieuw thuis na een zwervend bestaan Iedereen heeft recht op een eigen plek om te wonen. Dat is het idee achter Housing First. Een eigen (huur)woning geeft
Nadere informatieBlended video. Module Dubbele Diagnose. Versie 2.1
Blended video Module Dubbele Diagnose Versie 2.1 Inhoud Blended video carrousel Dubbele Diagnose pag. 3-4 Samen met cliënt kijken of mail sturen pag. 5-6 Evaluatie ter voorbereiding vervolggesprek pag.
Nadere informatieAan de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport de heer drs. J.F. Hoogervorst Postbus EJ DEN HAAG.
Aan de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport de heer drs. J.F. Hoogervorst Postbus 20350 2500 EJ DEN HAAG Datum Bijlage(n) 26 april 2006 1 Contactpersoon Doorkiesnummer Ons kenmerk Uw kenmerk
Nadere informatieIncidentie. Adjuvante endocriene therapie; het zorgenkind van de mammae. Transitie van voorlichting onder de maat, naar voorlichting op maat.
Adjuvante endocriene therapie; het zorgenkind van de mammae. Transitie van voorlichting onder de maat, naar voorlichting op maat. Incidentie Jaarlijks 13.000 vrouwen diagnose borstkanker Bij elke vrouw
Nadere informatieEvidence Based Practice in de alledaagse praktijk. Definitie EBP 16-4-2015
Evidence Based Practice in de alledaagse praktijk Lies Braam, verpleegkundig specialist neurologie 26 maart 2015 V &VN neurocongres Definitie EBP Bij EBP gaat het om klinische beslissingen op basis van
Nadere informatieSamenvatting Deel I Onderzoeksmethodologie in onderzoek naar palliatieve zorg in instellingen voor langdurige zorg
Samenvatting Palliatieve zorg is de zorg voor mensen waarbij genezing niet meer mogelijk is. Het doel van palliatieve zorg is niet om het leven te verlengen of de dood te bespoedigen maar om een zo hoog
Nadere informatieDe trekthermometer. Carin Wiering. Verpleegkundig Specialist GGZ GGZ Drenthe Carin Wiering. Verpleegkundig Specialist GGZ
De trekthermometer Over het begeleiden van craving bij cliënten met triple-problematiek Carin Wiering Carin Wiering Verpleegkundig Specialist GGZ GGZ Drenthe carin.wiering@ggzdrenthe.nl GGZ Drenthe Verpleegkundig
Nadere informatie> Retouradres Postbus EJ Den Haag. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag T 070 340 79 11 F 070 340
Nadere informatietrntrtrtr V td L O\'ERLASTMETINGEN IN DE GRAVII\TNESTEEG EN OMGEVING
trntrtrtr V td L O\'ERLASTMETINGEN IN DE GRAVII\TNESTEEG EN OMGEVING : COLOFON St. INTRAVAL Postadres: Postbus 1781 9701 BT Groningen E-mail info@intraval.nl Kantoor Groningen: Kantoor Rotterdam: St. Jansstraat
Nadere informatieMaatschappij en Gezondheidszorg Symposium 5.2
Maatschappij en Gezondheidszorg Symposium 5.2 Als de zorg niet sluit OGGZ Openbare geestelijke gezondheidszorg (Ongevraagde geestelijke gezondheidszorg) Openbare Geestelijke Gezondheidszorg Vluchtelingen
Nadere informatieLVB en Verslaving. Samenwerken, het kan! Lisette Bloemendaal Erna Mensen 5 februari 2013
Samenwerken, het kan! Lisette Bloemendaal Erna Mensen 5 februari 2013 Binnenplein Casus Methodieken 2 Binnenplein Onderdeel van Aveleijn (VG) Gericht op verstandelijke beperking en verslaving Ambulant
Nadere informatieOntwikkelen van kwaliteitsindicatoren in de palliatieve zorg in Vlaanderen. Kathleen Leemans
Ontwikkelen van kwaliteitsindicatoren in de palliatieve zorg in Vlaanderen Kathleen Leemans Ism. Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen Onderzoekers Kathleen Leemans, Onderzoeker Luc Deliens, Promotor Joachim
Nadere informatieJaargang 2 nummer 1 16 dec 2010
Jaargang 2 nummer 1 16 dec 2010 Inhoudsopgave: Inleiding Minisymposium LVG en Verslaving De belangrijkste problemen volgens hulpverleners De ervaringen van cliënten De ervaringen van verwanten Vervolgstappen
Nadere informatieEvidence-based beleid maken?! Marja van Bon-Martens & Joyce de Goede Symposium Bouwen aan de Brug, 1 november 2007
1 Evidence-based beleid maken?! Marja van Bon-Martens & Joyce de Goede Symposium Bouwen aan de Brug, 1 november 2007 1 2 Evidence-based gezondheidsbeleid Bewust, expliciet en oordeelkundig gebruiken van
Nadere informatieDEFINITIEVE DOORDRINKERS EEN LITERATUURSTUDIE EN VELDONDERZOEK NAAR HET HUIDIGE ZORGAANBOD
DEFINITIEVE DOORDRINKERS EEN LITERATUURSTUDIE EN VELDONDERZOEK NAAR HET HUIDIGE ZORGAANBOD BINNEN DE SOCIALE VERSLAVINGSZORG VOOR DOORDRINKERS. Femke Beijer en Wouter Venne Inleiding In 2013 verscheen
Nadere informatieOpnameinbloemlezingenenreadersmoedigenwijaan, maarwelgraageerstevenoverleggen. Alerechtenvandeartikelenliggenbij destichtingcognitieenpsychose.
Ukunternatuurlijkuitciteren,graagzelfs,maardanwel metbronvermelding.u magditartikelookruimhartig verspreidenmitshetnietvoorcommerciëledoeleindenis. Indiegevalen pasnaonzeschriftelijketoestemming. Opnameinbloemlezingenenreadersmoedigenwijaan,
Nadere informatie- 172 - Prevention of cognitive decline
Samenvatting - 172 - Prevention of cognitive decline Het percentage ouderen binnen de totale bevolking stijgt, en ook de gemiddelde levensverwachting is toegenomen. Vanwege deze zogenaamde dubbele vergrijzing
Nadere informatie14-12-2011. Programma. Problematisch middelengebruik voorkomen bij mensen met LVB. Alcohol- en drugsgebruik bij LVB. Definitie LVB
Problematisch middelengebruik voorkomen bij mensen met LVB Marijke Dijkstra Trimbos instituut Focus op onderzoek Utrecht, 2 december 2011 Improving Mental Health by Sharing Knowledge Programma Middelengebruik
Nadere informatieAlcohol en hersenontwikkeling bij jongeren. Nr. 2018/23, Den Haag, 17 december Samenvatting
Alcohol en hersenontwikkeling bij jongeren Nr. 2018/23, Den Haag, 17 december 2018 Samenvatting Alcohol en hersenontwikkeling bij jongeren pagina 2 van 5 Alcoholconsumptie brengt risico s met zich mee.
Nadere informatieDe verstokte roker is geen onruststoker
De verstokte roker is geen onruststoker 12 februari 2019 / Mangostraat 5, Den Haag Symposium CDP www.fivoor.nl/symposiumcdp Annette Bonebakker, klinisch neuropsycholoog Arjen Neven, psychiater Centrum
Nadere informatieIrisZorg Preventieve wijkgerichte
IrisZorg Preventieve wijkgerichte hulpverlening 1. Wie zijn Bianca Lubbers en Vincent Stijns? 2. Wat is IrisZorg? 3. Wat is IRIS in de Buurt? 4. Wat doet IRIS in de Buurt? casuïstiek 5. Maatschappelijk
Nadere informatieVergelijking ACT teams op de Noordoever, Rotterdam. ACT congres Leiden 27 september 2007 Bert Jan Roosenschoon Arina van der Kwaak
Vergelijking ACT teams op de Noordoever, Rotterdam ACT congres Leiden 27 september 2007 Bert Jan Roosenschoon Arina van der Kwaak Benamingen zorg-aan-huis projecten (What s in a name?) Transmuraal Zorgteam
Nadere informatieDat scheelt een slok op een borrel?
Dat scheelt een slok op een borrel? Alcoholpoli voor MDL-patiënten Tamara van Lieshout Verpleegkundig Specialist GGZ Onze Lieve Vrouwe Gasthuis 550 bedden Toonaangevend Gastvrij Businessunits PBU Psychiatrie
Nadere informatieHerstellen doe je zelf; Evaluatie van een cliëntgestuurde cursus
Herstellen doe je zelf; Evaluatie van een cliëntgestuurde cursus Aanleiding onderzoek Meer kennis over cliëntgestuurde interventies nodig; belangrijk voor ontwikkelingen GGz Interventies door cliënten:
Nadere informatieFORMULIER IV voor het beoordelen van een PATIËNT-CONTROLEONDERZOEK Versie oktober 2002, geldig t/m december 2005 Evidence-Based RichtlijnOntwikkeling Formulier IV: beoordeling patiënt-controleonderzoek
Nadere informatieverslavingspreventie binnen het onderwijs
verslavingspreventie binnen het onderwijs In dit overzicht is per type onderwijs en de verschillende leeftijdsfasen te zien welke preventieve interventies er ingezet kunnen worden. De richtlijnen geven
Nadere informatieRaadsinformatiebrief Nr. :
Raadsinformatiebrief Nr. : Onderwerp: De huisvesting van potentiële hostel bewoners. Reg.nr. : 124339 B&W verg. : : 1) Status In het licht van de actieve informatieplicht informeren wij U over de stand
Nadere informatieImplementatie van Individuele Plaatsing & Steun voor mensen met ernstige psychische aandoeningen
Implementatie van Individuele Plaatsing & Steun voor mensen met ernstige psychische aandoeningen KCVG onderzoekers: M. Vukadin, F.G. Schaafsma, J.R. Anema Trimbos Instituut: H. Michon GGZ In geest - Actenz:
Nadere informatieIntroductie Methoden Bevindingen
2 Introductie De introductie van e-health in de gezondheidszorg neemt een vlucht, maar de baten worden onvoldoende benut. In de politieke en maatschappelijke discussie over de houdbaarheid van de gezondheidszorg
Nadere informatieHoofdstuk 1. Inleiding.
159 Hoofdstuk 1. Inleiding. Huisartsen beschouwen palliatieve zorg, hoewel het maar een klein deel van hun werk is, als een belangrijke taak. Veel ongeneeslijk zieke patiënten zijn het grootse deel van
Nadere informatieSamenvatting Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2 hoofdstuk 3
Vallen komt in alle leeftijdsgroepen voor, maar vormt vooral bij ouderen een groot gezondheidsprobleem. Onder een val wordt verstaan een gebeurtenis waarbij de betrokkene onbedoeld op de grond of een lager
Nadere informatieStop thuisloosheid. Europese strategieën tegen thuisloosheid. Danny Lescrauwaet
Stop thuisloosheid. Europese strategieën tegen thuisloosheid. Danny Lescrauwaet Thuisloosheid beëindigen is mogelijk I.p.v. managen of beheersen : kost evenveel of meer, ontkenning mensenrechten Groeiend
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 200 NEDERLANDSE SAMENVATTING Duizeligheid is een veel voorkomend probleem bij ouderen. Tot 30% van de thuiswonende ouderen van 65 jaar en ouder ervaart enige vorm van duizeligheid.
Nadere informatieDe behandeling van lage rugpijn met ruggordels en medicatie
Samenvatting 163 De behandeling van lage rugpijn met ruggordels en medicatie Lage rugpijn is een veelvuldig voorkomend probleem in geïndustrialiseerde landen. De kans dat iemand gedurende zijn leven een
Nadere informatieDe resultaten van het project
De resultaten van het project Project (On)Beperkte Opvang Mensen met Licht Verstandelijke Beperkingen in de Maatschappelijke Opvang Peter van den Broek Landelijk projectleider Agenda Het project De instrumenten
Nadere informatieKwetsbaar alleen. De toename van het aantal kwetsbare alleenwonende ouderen tot 2030
Kwetsbaar alleen De toename van het aantal kwetsbare alleenwonende ouderen tot 2030 Kwetsbaar alleen De toename van het aantal kwetsbare alleenwonende ouderen tot 2030 Cretien van Campen m.m.v. Maaike
Nadere informatieAdvies van de Wetenschappelijke Commissie Wijkaanpak
Advies van de Wetenschappelijke Commissie Wijkaanpak De Wetenschappelijke Commissie Wijkaanpak is in 2010 ingesteld door de Minister van Wonen, Wijken en Integratie met als opdracht de Minister te adviseren
Nadere informatieInhoud. Voorwoord 9. Samenstelling van de werkgroep 11
Inhoud Voorwoord 9 Samenstelling van de werkgroep 11 Samenvatting 13 Samenvatting van de aanbevelingen 13 Symptomen van het PD 13 Criteria voor PD 14 Risicofactoren 14 Meetinstrumenten 14 Patiëntenperspectief
Nadere informatieKennissynthese arbeid en psychische aandoeningen. Dr. F.G.Schaafsma Dr. H. Michon Prof. dr. J.R. Anema
Kennissynthese arbeid en psychische aandoeningen Dr. F.G.Schaafsma Dr. H. Michon Prof. dr. J.R. Anema Ernstige Psychische Aandoeningen (EPA) Definitie consensus groep EPA¹ - Sprake van psychische stoornis
Nadere informatieSamenvatting. Inleiding
214 Inleiding Als werknemers door ziekte twee jaar niet hebben kunnen werken of maar gedeeltelijk hebben kunnen werken, kunnen zij een arbeidsongeschiktheidsuitkering aanvragen bij UWV. Mede op basis van
Nadere informatie2. EXTRA REGISTRATIE OP IPF VOOR JAARVERSLAG
Verslag: REGISTRATIEAFSPRAKEN 2017 Auteur: WERKGROEP BEHEER WE-DOSSIER 1. WIJZIGINGEN 2017 Zoals eerder gecommuniceerd (zie we-docs Wijzigingen 2017 ), gaan volgende afspraken in voor registratiejaar 2017
Nadere informatie- Gezamenlijke visie - Algemeen of specifiek - Doelstelling vastgelegd - Doel SMART geformuleerd
Toetsingskader Verantwoorde zorg voor delictplegers met ernstige psychische en/of psychiatrische klachten (Netwerkniveau / Managementniveau); concept, 23 maart 2010 Aspect 1: Doelconvergentie De mate waarin
Nadere informatieMistral DTOX, een goed begin is het halve werk. Edwin Spapens GZ-Psycholoog Mistral DTOX & Mistral Kliniek
Mistral DTOX, een goed begin is het halve werk. Edwin Spapens GZ-Psycholoog Mistral DTOX & Mistral Kliniek Cluster jeugd Preventie, inclusief minimale interventie van 1-3 gesprekken I- hulp (ambitie ook
Nadere informatieYes We Can Fellow onderzoek
Yes We Can Fellow onderzoek Resultaten 2017 1 Inhoud Inleiding... 3 Respons... 3 Eigenschappen responsegroep... 3 Enkelvoudige of meervoudige problematiek... 4 Zorg voorafgaand aan opname... 4 Situatie
Nadere informatie