Eindrapport TGPL Poland

Transcriptie

1 Onderdeel van Think global, paint local Kalmoesstraat 130 Eindhoven, 5643 LL Eindrapport TGPL Poland By Sander Nakken, student Fontys PTH Eindhoven

2 Welkom bij de eindrapportage van TGPL Poland

3 Inhoud Introductie TGPL 1 Samenvatting TGPL Poland 2 Betrokken partijen 10 Wet en regelgeving 20 Beweegredenen Pool 31 Maatschappelijke kwestie 35 Schilders-/ detacheringsbranche 45 Conclusie/aanbevelingen 49 Inleiding De vrije arbeidsmarkt is in 2011 een feit. Op dit moment wordt er naar gekeken hoe de huidige situatie in elkaar steekt. Er wordt hier vaak met niet onderbouwde argumenten een mening op gebaseerd, geformuleerd en naar buiten gebracht. Men is vaak gericht op het vakgebied en daarbij de persoonlijke situatie. Vanuit deze eenzijdige belichting wordt een algemeen beeld geschetst. Het betreft in dit geval een maatschappelijke kwestie met een maatschappelijk dilemma. Wanneer men hierover een mening wil uiten zal men zich ook meer maatschappelijk moeten richten. De problematiek ligt immers niet alleen binnen de schilderswereld maar ook daarbuiten. Wanneer je hierover wilt discusseren en een mening wilt uiten zul je gebaseerd hierop dus ook argumenten moeten kennen en dus achtergrondinformatie moeten hebben. Achtergrond informatie die ik met dit onderzoek naar het vrije werkverkeer binnen de EU wil verstrekken. In plaats van stil te staan bij de huidige situatie en hier voortdurend de negatieve aspecten uit te belichten, te bespreken en te publiceren zou je deze negatieve aspecten ook op een andere manier naar voren kunnen brengen en deze juist benutten om naar de toekomst te kijken en te analyseren hoe we dit zouden kunnen vormgeven zodat dit een plaats krijgt binnen de maatschappij waarin een ieder zich kan vinden. Deze rapportage is volledig verwerkt in een website Opbouw eindrapportage De opbouw van dit eindrapport is als volgt: 1. totstandkoming van TGPL Poland. 2. problematiek belicht vanuit verschillende partijen 3. korte weergave van TGPL Poland (samenvatting) 4. De verdere bevindingen, uitwerkingen en onderbouwingen 5. conclusie en aanbevelingen

4 Introductie Think Global, Paint Local Sander Nakken, student aan de Pedagogisch Technische hogeschool Fontys in Eindhoven, zou in september 2005 aan een bijzondere stageperiode gaan beginnen. Hij zou in de komende twee jaar in tien landen over de hele wereld bij onderhoudsbedrijven gaan kijken hoe zij gebouwen beschermen en verfraaien. Onder de naam 'Think Global, Paint Local' zullen de verschillen in beeld worden gebracht tussen bedrijven in de onderhoudsbranche over de hele wereld. Onderzoeksterreinen zijn werkmethodiek, wet- en regelgeving, praktijkeducatie en cultuurverschillen. TGPL zal Spanje, Italië, Duitsland, Oostenrijk, Polen, Tsjechië, Verenigde Staten, Taiwan, Japan en Zuid-Korea bezoeken. Het doel hierbij is door middel van observatie en interactie tijdens de dagelijkse werkzaamheden van het bedrijf om verschillen en kenmerken bestuderen en in kaart brengen. Huidige koers van TGPL is een kwalitatief onderzoek met specificatie; 1. Werkmethodiek 2. Wet en regelgeving 3. Praktijkeducatie 4. Cultuurverschillen In 10 verschillende landen Kortom krachtig complex, ambitieus, hoge kosten en realiseerbaarheid? Veel vragen die hem gaande weg de realisering van de financiële bron te boven kwamen. Tijdens interviews en sponsorgesprekken is helder geworden dat hij beweegt in een traditionele branche waarin innovatie weinig parten speelt. Multinationals geven een mogelijkheid maar deze is gereduceerd tot hun essentie en belangen. Het gevolg hiervan is als persoonszijnde dat het onafhankelijk onderzoek willen doen een must is waardoor voor onafhankelijkheid is gekozen, om onderzoek naar het vrije werkverkeer binnen Europa mbt schildersbranche en specialisatie in Poolse schilders te doen TGPL Poland wat houd het in? De kreet leer onze nieuwe collega kennen zal niet van harte worden ontvangen maar is niets anders dan harde realiteit. De schildersbranche staat sceptisch tegenover het vrije werkverkeer en ziet de kleine ondernemer verdrinken in de oneerlijke concurrentie. Daarom gaat TGPL alle betrokken partijen belichten en een globaal overzicht creëren die perspectieven biedt. TGPL wil de problematiek vanuit zijn oorsprong inzien dus algemeen de oorzaak en het gevolg belicht vanuit: 1. EU 2. Overheid 3. Branche 4. Detachering 5. Pool

5 Korte weergave TGPL Poland (samenvatting) Dit studieonderzoek naar het vrije werkverkeer binnen de EU is uitgevoerd door Sander Nakken, student van de Fontys PTH in Eindhoven. Het vrije werkverkeer mbt de schildersbranche kent zijn voor- en nadelen. Er is eerder sprake van een etisch dilemma dan dat er vakinhoudelijk grote verschillen zijn. De vakbekwaamheidverschillen komen voort uit verschillen van landsbesturingssystemen en klimaatbeheersingen. Door deze verschillen ontstaat er een andere interpretatie van het vakgebied waar dan wel of niet vol- of deeltijd voor wordt geschoold. Klimaatbeheersingen welke per land of zelfs per regio kunnen verschillen, vereisen andere materialen en-/of gereedschappen dan wel werkmethodiek waardoor niveau en imago verschillen ontstaan. Iedere schilderscultuur kent zijn indelen in klassen namelijk: de amateur- gevorderde- en professionele schilder. Dit geldt wereldwijd. De verschillen uiten zich in het eindresultaat en deze is voor Nederland en Polen gelijk. Polen kunnen uitstekend vakwerk leveren wanneer hier voor wordt betaald zoals door grote winkelketens, internationale hotelketens, chique restaurants en clubs. Een welvaartsverschil oftewel een minder sterke economie in Polen die ook net als Nederland bezuinigd op onderhoud bij een dalende economie. Logische gevolgen en verklaringen van een land dat elders zijn inkomsten wil vergaren en vervolgens in eigen land uitgeven. Dit kan op de lange termijn overheidsinkomsten van de bouwnijverheid betekenen waardoor dit voor Nederland ook gevolgen kan hebben. Vakbekwaamheid De kennis/kunde en vaardigheden van een Pool zijn van een andere aard dan die van zijn Nederlandse collega. De Pool is een alles kunner dit is o.a. een oorzaak van cultuurverschillen. Nederlanders hebben ons systeem dermate vormgegeven dat er kaderlijnen zijn vastgelegd, kaderlijnen waardoor branches zijn ontstaan die ieder weer zijn of haar eigen specialisme hebben. Vervolgens is hier het volledige onderwijssysteem op aangepast waardoor enkel voor branches en-/of specifieke richtingen kan worden opgeleid. Dat betekent dat een schilder alleen zijn werkveld beheerst en geen muurtje metselt. Juist hier zitten de verschillen in de systemen die anders zijn vormgegeven waardoor verschillen ontstaan tussen Nederlandse en Poolse branches. Wij zijn echter van mening dat men uitsluitend binnen zijn beroepenveld opereert en verder andere specialismen inhuurt. In Polen zijn deze rollen anders verdeeld. Hier is sprake van een ander systeem. De staatsinrichting en democratie na de val van de muur en de tekortkomingen door de lidmaatschap van de EU en de gevolgen die dit met zich meebrengt. Nederlanders zijn van mening dat de Polen alles kunners zijn. Dit gaat volgens ons ten koste van de kwaliteit van de werkzaamheden. Naar mijn mening is dit iets typische Hollands; altijd pessimistisch zijn en niet eens wetend waardoor men juist alles kan. Wanneer je alles kunt wil dat niet altijd zeggen dat je ook alle vaardigheden bezit. Het verschil van dat een Pool bijna alle werkzaamheden kan voltooien is ontstaan door het leren op de werkplek zelf. In Polen wordt men in de praktijk opgeleid, de praktijk die vorm is gegeven door het systeem in het land. In Polen is er geen sprake van sterke kaderlijnen die specialismen creëren enkel noch het verschil in een ruw en afbouw. Men kan uitstekend de ruw en afbouw door een Pool laten verrichten, hoogstens is er een elektricien die eraan te pas komt. Dit wil zeggen dat wij te maken hebben met een verschil in cultuur zowel branche afbakening als onderwijs. De Poolse arbeider vindt het evenmin vreemd dat wij branches hebben gecategoriseerd en uitsluitend ons eigen vak verstaan. Systeem- en cultuurverschillen die onderscheiden in wie we zijn, hoe we handelen en wat we denken. In Polen valt grof gezegd de ruw en afbouw onder een noemer. Dit omdat de afzetmarkt te klein is om alleen je brood met een specialisme te verdienen Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 2

6 Verschillen Poolse en Nederlandse schilders Vrije werkverkeer binnen de EU mbt schildersbranche en specifiek gericht op Polen De Poolse schilderscultuur is regionaal gebonden en afhankelijk van de verschillende bouwstijlen. Bij het merendeel is er sprake van gestuukte gevels die onderhouden moeten worden maar wat door geld gebrek niet wordt gedaan. Hierdoor ontstaat een grauw straatbeeld welke daarom kenmerkend maar aan de andere kant ook karakteriserend is voor de Poolse steden. De bezoeken die ik heb gebracht aan bouwplaatsen waren allerminst indrukwekkend. Opvallend is de beperkte wet en regelgeving die primitieve oplossingen als gevolg hebben. Net als in Nederland is de schilderscultuur onder te verdelen in een aantal klassen namelijk: de amateur-, gevorderde- en professionele schilder. In Polen is er geen verschil. De alles kunner die meer ruwbouw ambieert dan afbouw is dan ook een andere schilder. Logische verschillen die er overal ter wereld zijn. Dit neemt niet weg dat de verschillende materialen en gereedschappen die worden gehanteerd of de producten die worden verwerkt anders van aard zijn. Ieder product kent zijn beste verwerkingsmethodiek en de daarbij behorende gereedschappen. Verschillen in klimaatbeheersing en eisen van de schildersbranche Uit de online enquêtering van TGPL bij schildersbedrijven in Nederland is gebleken dat onze oosterburen enigszins moeite hebben met het verwerken van de westerse producten. Klimaatbeheersing van vastgoed verschilt nu eenmaal per land, zelfs per regio. Hiervoor zijn om deze reden producten ontwikkeld die voldoen aan de eisen van de markt. De producten die dan weer de benodigde materialen en gereedschappen vereisen tot een zo optimaal verwerkingsproces en eindresultaat. Het is dus niet ondenkbaar dat er dus eventueel een opstartprobleem kan zijn. Draaien we de situatie om en dus gaat een Nederlandse schilder in Polen aan het werk dan is er hetzelfde ter sprake. Een cultuurverschil dat vervolgens naar voren komt is een hoge esthetische eis die wij als verwerker ons toe-eigenen aan het eindresultaat van het schilderwerk. Ondersteund door de vraag van de consument die door de jaren heen hogere eisen is gaan stellen. Wij kennen een goed ontwikkelde markt die duidelijke eisen kent, is het voorheen een uitsluitende beschermende eis geweest dan is het vandaag een hoge esthetische waarde waar de consument naar vraagt. Kijkend naar de ontwikkelingen van onze maatschappij na de oorlog, is de vorming die wij samen hebben doorgebracht het resultaat waar we vandaag staan. Onze overheid en samenleving hebben gevochten voor een goed functionerende democratie die heeft geresulteerd in goede opleidingen en voorzieningen waardoor primaire levensbehoeften voor iedereen eenvoudige te realiseren zijn. De vraag naar secundaire levensbehoeften is gestegen door het hogere percentage van de modale inkomens. De maatschappij die langzamerhand goed opgeleiden kende die meer te besteden hadden waardoor de welvaart en economie steeg. Hierdoor is meer vraag en aanbod ontstaan waardoor je jezelf als ondernemer meer moest gaan profileren. De verschillen die zijn ontstaan zijn niet alleen de verschillen naar de vraag van de bescherming van het vastgoed maar ook de verschillen van de verfraaiing ervan. Nu kijkend naar de neveneffecten van deze ontwikkeling is er in algemene zin momenteel sprake van veel vraag en aanbod waardoor de concurrentiestrijd hoger is. Welvaart die blijft ontwikkelen, eisen die zich verbreden, vraag naar bescherming-/ verfraaiing en de vraag naar de allerlaagste prijs is de normaalste gang van zaken. Hierdoor verdwijnt de ambacht en ontstaat er een ander soort schilder die, wel of niet geschoold, minder zijn vak verstaat. Nieuwbouw en onderhoudsschilders kennen we inmiddels, we kunnen zeggen dat er grote verschillen tussen kunnen zitten. Aannemers die de druk op de ketel zetten waardoor er gezocht moet worden naar alternatieven, de Polen. De Poolse arbeider die prima verschillende vakken verstaat, relatief minder kost dan zijn Nederlandse collega maar waarvan je dan ook weer zijn voor en nadelen kent. De Pool die veel te bieden heeft en een totaal andere achtergrond kent, heeft dan ook een verschil in arbeidsethos. Niet geheel de ambacht maar wel de instelling waar Nederlandse schilder nog wel eens tekort in schiet. Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 3

7 Mobiliteit Poolse schilders Onze cultuur kent een welgeschapen sociaalstelsel en gebondenheid met de herkomst van zijn omgeving, iets wat sterk verschilt met de Poolse collega die eerder door het sociale stelsel geen gebondenheid heeft met zijn omgeving van herkomst en dus mobiel georiënteerd is. Mobiel door verschillende argumenten die resulteren in inkomsten vergaring op andere wijzen dan de collega schilder uit een ander land. Als eerste gaven de Scandinavische landen, Ierland en het Verenigd Koninkrijk het startschot voor de Pool om bij hen te komen werken. Vervolgens door toetreding van de EU zijn ook andere landen voor hen in aanmerking gekomen. Hierdoor is het aanbod van werkgelegenheid voor de Pool vergroot, gezien de achtergrond van hen is de keus eenvoudig gemaakt en wordt er zowel tijdelijke- als gastarbeid verricht. Arbeid via de legale weg die volgens ons Nederlandse wet en regelgeving dan wel financiële systeem laag van sterk concurrerende aard zouden moeten zijn. Dit is echter het tegendeel, kijkend naar de import van goedkopere producten uit de VS of Azië gelden er regels die ook in de praktijk minder sterk van concurrerende aard zijn. De importrechten op de producten zijn vooraf vastgesteld en de fabrikant op de hoek in Nederland kan nog zijn beroep blijven uit oefenen. Het vrije werkverkeer binnen de EU zou zo een soort gelijke afdracht moeten leveren waardoor de overheidsinkomsten vanuit de bouwnijverheid niet dalen en de bijna onmogelijke concurrentie laat afnemen in de toekomst. Dat wil zeggen dat de Polen die momenteel op een legale wijze hun brood verdienen in ons land netjes alle belastingen en premies afdragen, met als gevolg dat zij hun inkomsten uitgeven in het land van herkomst waardoor onze economie in de toekomst zal stagneren. Wet en regelgeving Polen die in Nederland werken op een Nederlands arbeidscontract, zijn over het algemeen niet goedkoper dan Nederlanders. Wanneer Poolse werknemers worden gedetacheerd door een Pools bedrijf of wanneer Polen als zelfstandige werken, ontstaan er wel (aanzienlijke) kostenvoordelen. Deze voordelen worden vooral veroorzaakt door lagere afdrachten voor sociale zekerheid in Polen. Waarom juist Polen en waarom deze sectoren? Op de eerste plaats omdat veel Poolse burgers beschikken over (ook) een Duits paspoort, waardoor voor hen de opgeworpen beperking, een arbeidsmarkttoets en het moeten aanvragen van een TWV, niet geldt. Op de tweede plaats omdat al voor de toetreding veel Polen werden aangetrokken voor werk in de land- en tuinbouwsector, omdat werkgevers in de land- en tuinbouw al jaren kampten met personeelstekorten, met name in oogstperioden. Hierdoor was al een netwerk opgebouwd waarlangs het over en weer gemakkelijker was elkaar te vinden op de arbeidsmarkt, en was er ervaring opgedaan met de inzet van Poolse werknemers. Vanuit de land- en tuinbouw zijn Poolse arbeidskrachten (én de partijen die voor hen bemiddelen of hen detacheren in ons land) uitgewaaierd over andere sectoren waar grote tekorten aan, vooral on- en laaggeschoold, personeel bestaan. Dat zijn overigens niet alleen de bouw- en de vleessector, maar ook andere sectoren met productie- en logistiek werk. Daarmee is niet gezegd dat alléén personeelstekorten de aanleiding zijn voor de toestroom van Poolse arbeidskrachten. Ook kostenvoordelen voor zowel de werkgever als de werknemer spelen zeker een rol. De eerste oorzaak is dat er Poolse burgers zijn die een dubbel paspoort hebben. Daardoor vallen zij als EU-Pool niet onder de overgangsmaatregel. Die geldt immers niet voor werknemers uit de oude lidstaten van de EU. Het is niet verwonderlijk dat veel Duitse Polen, behalve naar bijvoorbeeld Duitsland, ook naar Nederland komen. De werkloosheid in Polen is namelijk erg hoog en de lonen liggen lager dan in Nederland. Nu al wordt tussen intermediairs geconcurreerd om deze groep naar zich toe te trekken. Dit heeft een prijsopdrijvend effect én het stelt Duitse Polen in staat meer eisen te stellen aan de arbeidsvoorwaarden en arbeidsomstandigheden van het aangeboden werk. Uitzendorganisaties concurreren bijvoorbeeld met elkaar door goede huisvesting en/of een lease-auto (per groep) beschikbaar te stellen. De concurrentie om Duitse Polen wordt nog versterkt doordat uitzendorganisaties en loonbedrijven vrijwel alleen gebruik maken van deze categorie. De tweede oorzaak voor de instroom van Polen is gelegen in het feit dat voor sommige constructies op basis waarvan Poolse arbeidskrachten werkzaam kunnen zijn, zoals bijvoorbeeld het werken als zelfstandige zonder personeel, de regulering door middel van tewerkstellingsvergunningen niet van toepassing is. Het gaat dan om het vrij verkeer van diensten en niet om het vrij verkeer van werknemers. Daarnaast kan er ook sprake zijn van informele arbeidsrelaties, maar in het onderhavige onderzoek is daar geen aandacht aan besteed. Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 4

8 Een Poolse werknemer zou op 8 mogelijke wijze de Nederlandse arbeidsmarkt kunnen betreden Constructie 1: Duitse Polen met een arbeidscontract bij een Nederlandse werkgever Polen met een Duits paspoort kunnen, net als elke andere inwoner van de EU, (tijdelijk) bij een Nederlandse werkgever in dienst treden. Dit kan zonder dat er een TWV aangevraagd hoeft te worden. Duitse Polen werken zo al geruime tijd in Nederland. Een Duitse Pool die voor een Nederlandse werkgever wil werken kan zich direct melden bij de werkgever. Meestal zijn de dienstverbanden van Duitse Polen tijdelijk. Wanneer een werknemer een tijdelijk dienstverband aangaat, duurt het dienstverband maximaal een half jaar. Eventueel kan het tijdelijke contract nog verlengd worden tot een jaar. Dat gebeurt echter niet vaak, want vrijwel al het werk waar Duitse Polen voor worden ingehuurd, is onregelmatig of seizoenswerk. Daarnaast willen zowel de ondernemer als de werknemer niet gebonden zijn aan vaste arbeidscontracten. De reden dat de Duitse Polen niet gebonden willen zijn aan een vast arbeidscontract, is dat ze het werk in West-Europa zien als een tijdelijke oplossing. Ze verwachten dat de welvaart in Polen zal toenemen. Het liefst werken ze in eigen land. Constructie 2: Poolse Polen met een arbeidscontract bij een Nederlandse werkgever Deze Polen hebben een arbeidscontract bij een Nederlandse werkgever en werken ook fysiek voor deze werkgever en dus niet via een bemiddelaar. Ze beschikken niet over een Duits of ander EU-paspoort en moeten in ieder geval nog tot 2011 beschikken over een TWV. Constructie 3: Duitse Polen met een arbeidscontract bij een Nederlands uitzendbureau Deze groep heeft een arbeidscontract bij een Nederlands uitzendbureau en werkt fysiek voor een werkgever die hen via het uitzendbureau inhuurt. De formele werkgever is het uitzendbureau. De Polen beschikken over een Duits of ander EU-paspoort. Deze constructie komt veel voor en is voor grote uitzendorganisaties een belangrijke markt. De Duitse Polen worden vooral bemiddeld naar sectoren productie en logistiek Constructie 4: Poolse Polen met een arbeidscontract bij een Nederlands uitzendbureau Deze groep heeft een arbeidscontract bij een Nederlands uitzendbureau en werkt fysiek voor een werkgever die hen via een uitzendbureau inhuurt. De formele werkgever is het uitzendbureau. De Polen beschikken niet over een Duits of ander EU-paspoort. Deze constructie komt niet vaak voor. Als belangrijkste reden daarvoor noemen de uitzendorganisaties de tijdrovendheid van het verkrijgen van TWV s. Constructie 5: Polen die werken in Nederland via een Pools uitzendbureau Deze groep heeft een arbeidscontract bij een Pools uitzendbureau en werkt fysiek voor een werkgever die hen via het uitzendbureau inhuurt. De formele werkgever is het uitzendbureau en er wordt gewerkt op basis van een Pools arbeidscontract. Volgens de laatste uitwerking van de detacheringrichtlijn hebben Polen zonder Duits paspoort die volgens deze constructie werken, een TWV nodig. Toch wordt er bij de beschrijving van deze constructie in de sectorhoofdstukken geen onderscheid gemaakt tussen Duitse en Poolse Polen, omdat dit voor de toepassing ervan minder relevant is. Constructie 6: Polen die werken in Nederland via een Pools bedrijf dat een opdracht aanneemt in Nederland Deze groep heeft een arbeidscontract bij een Poolse werkgever die een opdracht aanneemt in Nederland. De Polen werken fysiek voor de Poolse werkgever. Het is voor Poolse werknemers gunstig om gedetacheerd te werken, gezien het uiteindelijke nettoloon. Ook blijven de gedetacheerde Polen aan het Poolse socialezekerheidsstelsel gebonden. Dit heeft voordelen omdat de Polen op deze manier hun pensioen in Polen uitbetaald krijgen. Dit soort bedrijven richten zich op het aannemen van werk in plaats van puur op het bemiddelen van personeel. Deze ontwikkeling zal steeds sterker worden. Poolse bedrijven die in Nederland een dienst uitvoeren, moeten een deel van de werkzaamheden in Polen zélf uitvoeren. In de Europese regels is niet nader gespecificeerd om welk deel van de werkzaamheden het gaat. Het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft dit vertaald in minimaal tien procent. Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 5

9 Constructie 7: Poolse zelfstandige in Nederland gevestigd Zelfstandigen zonder personeel (zzp ers) zijn ondernemers die geen personeel in dienst hebben en die voor bedrijven of particulieren diensten uitvoeren. Een zelfstandige moet minimaal drie opdrachtgevers per jaar hebben. Deze groep Polen werkt als zelfstandige en is ingeschreven bij de Nederlandse Kamer van Koophandel. Zelfstandigen hoeven niet te beschikken over een TWV. Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen Poolse zelfstandigen met of zonder Duits paspoort. De verschillen in kosten zijn moeilijk te bepalen. Dat komt omdat zelfstandigen meestal geen uurloon maar een stukprijs hanteren. Constructie 8: Poolse zelfstandige in Polen gevestigd Deze groep Polen werkt als zelfstandige en heeft in Polen de status van zelfstandige verkregen. Zelfstandigen hoeven niet te beschikken over een TWV en er wordt geen onderscheid gemaakt tussen Poolse zelfstandigen met of zonder Duits paspoort. Loonkosten Er blijken vrijwel geen verschillen te bestaan tussen de loonkosten van Nederlandse en Poolse arbeidskrachten in dienst van Nederlandse bedrijven. Op vaste en tijdelijke buitenlandse medewerkers is de Nederlandse CAO van toepassing. Ook de toeslagen voor overwerk, prestaties en reistijd zijn op hen van toepassing. Er zijn wel methodes om de loonkosten laag te houden. Zo kunnen buitenlanders soms ingeschaald worden als minder ervaren krachten, omdat ze nog geen ervaring in Nederland hebben. Verschillen in loonkosten Uit velen reacties en verhalen komt naar voren dat het in dienst hebben van Poolse werknemers goedkoper zou zijn dan het in dienst hebben van Nederlandse werknemers. Maar is dit in werkelijkheid ook zo? In deze paragraaf is een beschrijving gegeven van een onderzoek door het RWI. Het RWI heeft een onderzoek gedaan naar de verschillen in loonkosten, premies en belastingen. Zoals uit voorgaande paragrafen is gebleken zijn er verschillende constructies waarop een werknemer aan de Nederlandse arbeidsmarkt deel kan nemen. Deze verschillende constructies met daarbij de aanhangende loonkosten staan in onderstaand stuk weergegeven. Voor de loonkosten per uur geldt, dat indien een Poolse arbeidskracht in vaste loondienst is van een Nederlands bedrijf, er geen kostenvoordeel voor de Poolse arbeidskracht aanwezig is. Dit geldt ook voor de belastingen en premies. Indien de Poolse arbeidskracht werkzaam is voor een in Nederland gevestigd uitzendbureau kunnen er enkele kleine kostenverschillen ontstaan ten opzichte van de Nederlandse collega s. Indien een Nederlands uitzendbureau Poolse arbeidskrachten inzet, dient overeenkomstig de Waadi het uitzendbureau aan de Poolse arbeidskracht loon en vergoedingen te betalen die gelijk zijn aan die van arbeidskrachten die voor dezelfde onderneming werkzaam zijn in vergelijkbare functies. Ook met betrekking tot belastingen en premies, die in Nederland voldaan moeten worden, zijn geen kostenverschillen aanwezig. Een verschil kan ontstaan op het gebied van toeslagen voor nacht- en ploegendiensten. Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 6

10 Maatschappelijke kwestie conclusie aanbevelingen Vrije werkverkeer binnen de EU mbt schildersbranche en specifiek gericht op Polen Wanneer je nu kijkt naar de hiervoor beschreven feiten dan kun je hieruit op opmaken dat voornamelijk de illegaals Poolse schilders veruit de goedkoopste zijn. De goede moeten dus leiden door de slechten want als je verder kijkt behalve naar de prijs maar ook naar de cultuureigenschappen, kwalificaties en sociale eigenschappen dan zou je bijna kunnen zeggen dat het voor een schildersbedrijf eenvoudiger is en makkelijker is om een Nederlandse schilder te nemen. Wanneer men niet gaat voor de illegale optie die dus als enige kostenvoordeel draagt. Wanneer men dus negatieve invloeden op de Nederlandse arbeidsmarkt wil voorkomen moet eerst hard worden opgetreden tegen illegale arbeid. Illegale arbeid veroorzaakt deels het negatieve imago van de Poolse arbeiders maar ook die van de Nederlandse omdat zij dan wel weer in dit geval als te duur worden beschouwd. Hard optreden is hierbij noodzakelijk, in feite heeft dit niets te maken met het openstellen van de grenzen en de nasleep ervan. Cultuurverschillen zijn er en ook meer zichtbaar maar is dit een negatieve invloed op het geheel? Gewoontes heeft men aangeleerd maar dit zijn ook de aspecten die men zou kunnen veranderen maar wie investeert hier de tijd en energie in? De overheid? Enquête schilders-/ detacheringsbranche Wat vind schilderend Nederland van het vrije werkverkeer binnen de EU? Hoe ziet men de toekomst en wat vindt men hinderlijk? De enquête is door verschillende leeftijdscategorieën beantwoord. De onderliggende verschillen zijn vrijwel leeftijdsongebonden. De deelnemende bedrijven variëren in omvang van klein, middel/groot tot een groot schildersbedrijf. Juist de middel/grote en grote schildersbedrijven geven aan in de toekomst bereid te zijn tot het inhuren van Poolse arbeidskrachten. Slechts een laag percentage en juist de kleinere ondernemers zeggen dit niet te zullen doen. Deze categorie geeft ook aan het meest te leiden onder de gehele situatie. Uit de enquete is gebleken dat de bedrijven die juist Poolse werknemers in dienst hebben van middel/grote en grote aard zijn Een hoog percentage hiervan geeft aan geen integratiebeleid te willen. Uit de enquête is tevens gebleken dat wanneer Poolse werknemers in dienst zijn dat zij vaak voor een korte periode worden ingehuurd en vaak laat men hen uitsluitend in de nieuwbouw werken. Dit kan een gegronde reden zijn van waarom men geen integratiebeleid wil toepassen. Door de korte duur van de aanwezigheid van de betreffende Poolse werknemers kan de meerwaarde van het integratiebeleid belemmerd worden. De Nederlandse schildersbranche is een traditioneel vak welke een rijke Historie kent. Een historie van eigen bodem en met weinig invloeden vanuit andere landen. Zij zijn altijd de laatste die de deur sluiten van een bouwproject en zien zichzelf geen invloeden vanuit andere landen accepteren. Een groot gedeelte van de personen heeft aangegeven dat het ambachtelijke schildersvak zonder Europese invloeden doorgevoerd dient te worden. Men is van mening dat de Nederlandse schilder door betere scholing meer kwaliteiten levert, en vind dat de financiële voordelen van een Pool niet afwegen tegenop de kennis en kunde van Nederlandse eigenschilders Er wordt massaal aangegeven dat men voor een kwaliteitscontrole is van buitenlandse schilders die de Nederlandse arbeidsmarkt betreden. Als eerst staat men er sceptisch tegenover maar aan de andere zijde wanneer de buitenlandse schilder dus kan voldoen aan de gestelde eisen van de markt vindt men dan ook dat de situatie anders is? Juist dan wanneer men als ZZp ers andere collega s ZZp ers inhuurt en opdrachten aan gaat nemen is er sprake van oneerlijke concurrentie. Een oneerlijke concurrentie die op alle niveaus voelbaar zijn omdat men prijzen kan hanteren die voor onze schilders nooit te evenaren zijn. Juist hierdoor wordt de kans op oneerlijke concurrentie vergroot. Men is voor een kwaliteitscontrole, stemt voor waarborging van het Nederlandse schildersvak en zegt dat ongeacht de kostenvoordelen die kunnen ontstaan bij het aannemen van een Poolse arbeider dit niet afweegt tegenop de kennis en kunde van de Nederlandse schilder. Men staat vrijwel niet open voor het feit dat het vrije werkverkeer binnen de EU verder zal worden ontwikkeld en ontplooid. Het is inmiddels al meer dan duidelijk dat de Poolse werknemers lange dagen maken, hard werken en geen negatief beeld hebben van de werkzaamheden. Dit in tegenstelling tot zijn Nederlandse collega die in arbeidsethos/werklust anders is. Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 7

11 Het typerende is dan wel weer dat men juist verwacht dat een Poolse werknemer geen onlogische werkwijze heeft wanneer deze zelfstandig werkt. Er is een klein percentage van Poolse schilders die problemen ondervinden met de west Europese schildersproducten, opstart problemen zijn er altijd. Ook is schilderend Nederland van mening net als de detacheringsbranche dat de Poolse werknemer zijn vak groot en deels op de werkplek verder bijleert. De Nederlandse schildersbranche wil de Poolse collega niet veel beter leren kennen. Een laag percentage voelt iets voor een integratiebeleid of enige vorm van bijscholing. Of in de toekomst dan ook maar iets meer willen weten van de concurrent. Ook is men van mening dat juist de bouwnijverheid het meest te leiden heeft van de problematieken die worden gevormd door het vrije werkverkeer binnen de EU. De gespecialiseerden in de detacheringsbranche in Nederland welke zich richten op internationale arbeidsbemiddeling hebben verassende resultaten opgeleverd bij de online enquêtering van TGPL. Verschillende nationaliteiten worden gedetacheerd zoals: 1. Nederlandse 2. Poolse 3. Poolse Duitse 4. Hongaarse 5. Tsjechische De detacheringsperiode is variërend van 2 tot 6 maanden en van 6 tot 12 maanden. De voorspellingen vanuit deze branches is dan ook dat in de toekomst het aantal oost Europese werknemers op de Nederlandse arbeidsmarkt zal gaan stijgen. 100% van de ondervraagden zegt niet te willen concurreren tegen de Poolse ZZp ers omdat zij tegen lagere loonkosten kunnen werken. Juist hierdoor willen zij zich profileren om op een zo eerlijk mogelijke wijze te kunnen detacheren. Het grootste gedeelte is van mening dat wanneer de kennis en kunde van een detachist die van zijn Nederlandse collega overschrijd dat zij ervoor willen zorgdragen dat zij hoger worden ingeschaald. De invloeden van de ZZp constructie wordt als negatief aanschouwd. Zij kunnen hun eigen lonen bepalen waardoor zelfs de detacheringsbranche zich bedreigt voelt. Het aanbod van faciliteiten door de detacheringbranche is van zorgwekkende aard. Een groot deel bied huisvesting, een TWV en vervoer aan. Dit wil zeggen dat het ontzettend eenvoudig is voor een Poolse werknemer om de Nederlandse arbeidsmarkt te betreden. De ondervraagde Polen geven aan dat men via mond op mond op het idee zijn gebracht om elders te gaan werken. Slechts enkelen die via internet in contact komen met arbeidsbemiddelaars. Door de publiciteit die gegeven wordt aan deze problematiek ervaart 100% van de ondervraagden dit als een negatief effect. Er is volgens hen geen sprake van omzetdaling of stijging. Het imago heeft volgens hen hier zwaar onder te leiden. Volgens het verwachtingspatroon van TGPL zou de detacheringsbracnhe het opnemen voor hun detachisten en geen enkel negatieve klank luiden. Vakinhoudelijke stellingen/vergelijkingen van tussentijdse resultaten van de enquêtering binnen de schildersbranche is dan ook positief beantwoord. Waar de schildersbranche nee spreekt, zegt de detacheringsbranche ja. Veel verschillen maar ook overeenkomsten. De sterkste is dan ook dat men beide juist voor kwaliteitsmetingen is van de arbeiders die de Nederlandse arbeidsmarkt gaan betreden. 96% van schilderend Nederland is voor kwaliteitscontrolle van buitenlandse werknemers om kwaliteit te kunnen waarborgen. 78% van de detacheringsbranche is het hier mee eens. Duidelijke signalen die het eens zijn met elkaar hieruit kan je opmaken dat juist dit een aanknopingspunt zou kunnen zijn om gezamenlijk kwaliteitscontrole in te voeren bij detacheringswerken binnen de Nederlandse Bouwnijverheid. Juist het SKIA dat de keurmerken verschaft aan de gespecialiseerde arbeidsbemiddelaars zouden zich hierdoor beter kunnen profileren tot het echt leveren van kwalitatief goede arbeidskrachten. Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 8

12 Door de Europese eenwording ontstaan snel groeiende branches die volop in ontwikkeling zijn. Enkele nadelen moeten in de toekomst verholpen worden, juist het creëren van bijscholingsmogelijkheden is dan ook een optie voor beide branche s om gezamenlijk te investeren. Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 9

13 Betrokken partijen Het vrije werkverkeer binnen de EU kent zijn voor- en nadelen. Mbt de schildersbranche is de problematiek dusdanig ontwikkeld dat hiervoor stichtingen en-/of instellingen zijn geboren die een controlerende of een begeleidende functie vervullen. Zij willen erop toezien dat de gevolgen beperkt blijven. Binnen deze problematiek zijn belanghebbende partijen die deels stimulans bieden dmv een keurmerk. De VIA overkoepelende organisatie voor de gespecialiseerde detacheringbranche ziet ook toe dat het controleerbaar moet zijn en blijven. Hiervoor heeft men een stichting (SKIA) in het leven geroepen die de controle uitvoeren op het keurmerk voor internationale arbeidsbemiddelaars. Deze voorbeelden houden verband met een aantal andere betrokken partijen die hun eigen belangen behartigen oa: - De Europese unie - Nederland 1. overheid 2. politieke drukorganen 3. werkgeversorganisatie - Polen in vogelvlucht - Belanghebbenden en betrokken partijen schildersbranche Nederland - Belanghebbenden en-/of betrokken partijen gespecialiseerde detacheringbranche - De Poolse arbeider en het verschil tussen seizoensarbeiders en gastarbeiders De Europese Unie (EU) is een familie van democratische Europese landen die zich samen inzetten voor vrede en welvaart. Eigenlijk is de EU iets unieks. Haar lidstaten hebben gemeenschappelijke instellingen opgericht waaraan zij een deel van hun hoogste gezag overdragen zodat beslissingen over bepaalde aangelegenheden van gemeenschappelijk belang democratisch genomen kunnen worden op Europees niveau. De ontstaansgeschiedenis van de Europese Unie begint in de Tweede Wereldoorlog. De Europeanen waren vastbesloten ervoor te zorgen dat nooit meer op een dergelijke schaal dood en verderf kan worden gezaaid: zo is het idee geboren. In de aanvangsjaren gebeurde de samenwerking tussen zes landen en spitste ze zich vooral toe op handel en economie. Momenteel omvat de EU 25 landen en 450 miljoen mensen en houdt zij zich bezig met een breed spectrum aan onderwerpen die van rechtstreeks belang zijn voor ons dagelijks leven. Europa is een continent met vele verschillende talen en culturen, maar ook met gedeelde waarden zoals democratie, vrijheid en sociale rechtvaardigheid. De EU verdedigt deze waarden en ijvert voor samenwerking tussen de volkeren van Europa door het eenheidsgevoel te bevorderen maar tegelijkertijd de verscheidenheid te bewaren en erop toe te zien dat beslissingen zo dicht mogelijk bij de burgers worden genomen. In de wereld van de 21ste eeuw, waarin naties steeds afhankelijker van elkaar worden, is het voor Europeanen meer dan ooit nodig samen te werken met mensen van andere landen in een geest van nieuwsgierigheid, openheid en solidariteit. Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 10

14 Nederland is een welvarend land met een open economie, die sterk leunt op de buitenlandse handel. De economie wordt getypeerd door stabiele verhoudingen, een gematigde inflatie, een gezond financieel beleid en door zijn belangrijke rol als Europese transportader. Voedselverwerking, chemie, olieraffinage en de fabricage van elektrische apparaten zijn de belangrijkste industriële activiteiten Overheid: - staatsvorm: constitutionele monarchie, parlementaire democratie - staatshoofd: koningin Beatrix - premier: Jan Peter Balkenende - zetel van de regering: Den Haag Politieke drukorganen: - vakbonden - Federatie van Nederlandse Vakbeweging, of FNV, ontstaan uit voormalig - De Protestantse vakbeweging het Christelijk Nationaal Vakverbond of CNV Werkgeversorganisaties Werkgeversorganisaties - De Vereniging van Nederlandse Ondernemingen - Nederlandse Christelijk Werkgeversverbond, of VNO-NCW - grote multinationale bedrijven - het midden- en kleinbedrijf Nederland, of het MKB Nederland Polen in vogelvlucht Polen kreeg in 1791 de eerste geschreven grondwet in Europa. Het hervormingsproces stopte met de verdelingen van Polen onder Rusland, Oostenrijk en Pruisen (1772, 1792 en Het tijdens de napoleontische oorlogen opgerichte Hertogdom Warschau werd door de Russische tsaren toegeëigend. Tussen 1795 en 1918 vinden er 2 grote opstanden plaats met als doel het herstel van een soeverein Polen. Beide opstanden, in 1830 en 1863 mislukken met grotere repressie van de overheersers tot gevolg. Polen kent echter een sterke bloei van het (veelal clandestiene) culturele leven, die van belang zullen zijn bij het in stand houden van het Poolse onafhankelijkheidsstreven. Na de Eerste Wereldoorlog werd in 1918 een nieuw Polen opgericht, dat zijn onafhankelijkheid tegenover de Sovjet-Unie succesvol verdedigde. Bij de aanvang van de Tweede Wereldoorlog werd het land verdeeld tussen nazi-duitsland en de Sovjet-Unie. Na de Tweede Wereldoorlog, waarbij 20% van de bevolking is omgekomen en het land relatief zwaar getroffen, werden zowel haar oostgrens als haar westgrens naar het westen opgeschoven. Grote gedwongen volksverhuizingen waren het gevolg. Zelf kwam Polen onder de directe invloed van de Sovjet-Unie. In 1980 volgde arbeidersonrust in Gdansk onder Lech Walesa en de vakbond Solidariteit. In augustus 1989 won deze de verkiezingen, de eerste vrije verkiezingen achter het IJzeren Gordijn. Daarna storten alle communistische regimes van de overige Centraal- en Oost- Europese landen in, met als symbolisch hoogtepunt de val van de muur. In 1999 voegde Polen zich bij de NAVO, sinds 1 mei 2004 is het land lid van de Europese Unie. Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 11

15 Staatsinrichting sinds de invoering van de democratie (1990-heden) Reeds in 1989 werd er een tweekamerstelsel ingevoerd. De Sejm werd verdeeld in een hoger- en een lagerhuis. Het lagerhuis (Sejm) telt 460 leden, het hogerhuis (Senaat) telt 100 leden. Via een speciale regeling wisten de communisten tot 1990 nog aan de macht te blijven. In 1991 werd een stelsel van evenredige vertegenwoordiging ingevoerd. De president wordt sinds 1991 rechtstreeks gekozen. Hij heeft verregaande bevoegdheden en kan het parlement ontbinden, heeft vetorecht en kan verkiezingen uitschrijven. In 1990 werd Polen gedecentraliseerd, de lokale overheden kregen meer bevoegdheden. Bestuurlijk gezien is Polen verdeeld in 16 województwa (provincies). Naast provincies zijn er 822 steden en 2121 gemeenten. (Bron Encarta 98 Encyclopedie) Huidige president Aleksander Kwa niewski Belanghebbenden en betrokken partijen schildersbranche Nederland Midden en kleinbedrijf (MKB Industrie en Bouw) De Koninklijke Vereniging MKB-Nederland is de organisatie van ondernemers die per branche of per regionale/lokale vereniging zijn aangesloten en die met de overheid overlegt, onderhandelt en samenwerkt teneinde wetgeving en regels zo gunstig mogelijk af te stemmen op de wensen en belangen van het midden- en kleinbedrijf. Federatie Nederlandse vakbeweging (FNV Bouw) Grootste vakcentrale van Nederland,. Een vakbeweging die zowel met werkgevers over de CAO onderhandelt als zich bemoeien met de sociale zekerheid. De FNV is geen politieke partij maar ze probeert wel invloed op de politiek uit te oefenen. Hoofdbedrijfsschap afbouw en onderhoud (HAO) Het HAO is een onafhankelijk belangenbehartiger maakt zich sterk voor de hele sector. Hiertoe rekenen ze: - alle aangesloten afbouw- en onderhoudbedrijven; - alle vakmensen in dienst van deze bedrijven - en de vakspecialisten, die werkzaam zijn als ZZP- en OZP-ers. Het bedrijfschap zorgt dat je ontwikkelingen op het gebied van opleiding, personeelsbeleid, techniek, marketing & promotie, innovatie en ICT gericht kunt volgen. En beheerd onder meer samenwerkingsverbanden van ondernemers- en werknemersorganisaties in de schildersbranche. Afbouw en onderhouds services (A&O services) A & O Services is opgericht door werkgevers- en werknemersorganisaties in de sector afbouw en onderhoud en voert een groot aantal regelingen uit voor die branche, grotendeels gebaseerd op de CAO s voor het Schilders-, Afwerkings- en Glaszetbedrijf en voor het Stukadoors-, Afbouw- en Terrazzo-/Vloerenbedrijf. Nederlandse ondernemings vereniging afbouwbedrijven (NOA) De vereniging behartigt de individuele en collectieve belangen van al haar ca leden. Doordat de leden ongeveer tweederde van de totale afbouwbranche vertegenwoordigen, heeft NOA invloed. Deze invloed kan de vereniging aanwenden voor publiciteit tegenover: De overheid, aannemers, opdrachtgevers, vakbonden, uitvoeringsinstanties en werknemers. Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 12

16 Meldpunt illegale arbeid (MIA) Aangezien illegale arbeid steeds vaker voorkomt in de schildersbranche en bedrijven hierdoor te maken hebben met oneerlijke concurrentie en een groeiend werkgelegenheidsprobleem, heeft de FOSAG een meldpunt illegale arbeid (MIA) opgericht. Koninklijke vereniging Federatie van ondernemers in het Schilders- Afwerkings- en glaszetbedrijf (FOSAG) Fosag houdt alle ondernemers in de schildersbranche onderling op de hoogte van actualiteiten, via maandbladen, internet en nieuwsbrieven. En is tevens een belangenbehartiger en biedt ondersteuning aan de schildersbranche. Belanghebbenden en-/of betrokken partijen in de gespecialiseerde detacheringbranche Vereniging van internationale arbeidsbemiddeling (VIA) Opgericht voor bedrijven die zich bezighouden met uitzenden, detacheren, werven en via projectmanagement inzetten van buitenlandse werknemers. De VIA wil: - een keurmerk realiseren met financiële steun van de rijksoverheid - een meldpunt voor misstanden - pleit voor een harde aanpak van illegale arbeid - een aparte CAO voor buitenlandse werknemers Stichting keurmerk internationale arbeidsbemiddeling (SKIA) Door het opzetten en uitdragen van het Keurmerk hoopt de VIA een bijdrage te leveren aan de professionalisering van de branche en de sector en een effectieve bestrijding van de illegale arbeid dichterbij te brengen. Stichting naleving CAO uitzendkrachten (SNCV) De stichting ziet onder andere toe op naleving van de CAO voor Uitzendkrachten. Je kunt hierbij terecht voor informatie over en melding van (gesignaleerde) fraude en misbruik van de CAO voor Uitzendkrachten. SNCV geeft inzicht in: - de activiteiten van de Stichting Naleving CAO voor Uitzendkrachten (SNCU) - uitleg over de CAO voor Uitzendkrachten - uitleg over de algemeen verbindend verklaarde CAO voor Uitzendkrachten naleving en controle op juiste toepassing van de CAO - vakkrachten melding De Poolse arbeider en het verschil tussen seizoensarbeiders en gastarbeiders Na de val van de Muur in 1988 trokken grote westerse ondernemingen, waaronder veel Nederlandse, massaal naar Polen. En nog steeds is de republiek een geliefd land, ondanks dat de economische groei de afgelopen jaren terugliep, de privatisering van staatsbedrijven niet opschiet, er nog altijd corrupte heerst en de bureaucratie verstikkend is. Polen heeft de hoogste werkloosheid (18 procent) van alle EU-lidstaten. Daardoor hebben werkgevers er het personeel voor het uitzoeken. Dat is behalve hoog opgeleid ook bereid om ver onder zijn niveau te werken. En voor een karig salaris. Tussen 1989 en 2002 heeft het internationale bedrijfsleven in totaal 57,4 miljoen euro in Polen geïnvesteerd. Belgische, Franse en Nederlandse bedrijven zijn de grootste investeerders. Inmiddels hebben meer dan 4000 Nederlandse bedrijven, waaronder ook veel Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 13

17 mkb-ondernemingen, de sprong gewaagd. Verwacht wordt dat Nederland een belangrijke investeerder blijft. Polen staat vooral bekend als een industrieel land. Tussen eind jaren 80 en 2000 is het aandeel van de industriële sector (behalve bouw) in het BBP echter flink afgenomen. Daarentegen is het aandeel van de dienstverlening fors gestegen, tot boven de 60 procent, en dat percentage groeit nog steeds. Kansen voor Nederlands bedrijfsleven liggen onder meer in de bouw en infrastructuur. Door achterstallig onderhoud heeft het land behoefte aan bouwproducten voor infrastructuur, woningen, kantoren en winkelcentra. Een van de snelst groeiende sectoren is de telecommunicatie. Lang niet alle Polen beschikken over telefoonaansluitingen. Er zullen nog miljoenen lijnen moeten worden aangelegd voordat het land op het Europese gemiddelde zit. Wanneer de lonen relatief laag liggen en het werkeloosheidsgehalte hoge ogen gooit en ouderen krijgen voorrang gezien de gezinssituaties en jongeren moeten het ontgelden op de arbeidsmarkt. Dan worden alternatieven gezocht om alsnog een baan te kunnen bemachtigen of juist in een korte tijd veel geld verdienen. Niet onvergetelijk dat via de logistieke sector voor de bouwnijverheid het pad al voor heeft bewandeld en dus mogelijke constructies bekend zijn. De keus voor een werkeloze Pool die een ambachtelijk vak kan beoefenen is dan ook het meest voor de hand liggend. Waarom gaat degene niet in een ander EU Lidstaat zijn brood verdienen? De lonen liggen hoger ten opzichte van de thuissituatie ongeacht welke achtergrond men heeft langer dan 5 jaar zullen ze het werk niet doen. Juist na een paar maanden zijn de jaarlijkse inkomsten behaald en kan men extra geld verdienen zodat men in hun thuisland een onbezorgd leven kunnen leiden. Men neemt geen deel aan de Nederlandse economie al het verdiende geld zal in het land van herkomst worden uitgegeven. Van de Nederlandse welvaart wordt geproefd maar geen deelgenomen ook wel beter bekend als seizoensarbeiders of tijdelijke gastarbeiders. Ten opzichte van gastarbeiders, met gastarbeider wordt bedoeld iemand die tijdelijk overkomt vanuit naar een ander land om daar arbeid te verrichten. De beweegreden voor een dergelijke actie is vrijwel altijd een economische: er is te weinig werk in het thuisland en er is voldoende vraag naar arbeiders in het doelland. Maar ook om zich hier voor langere tijd te vestigen en dus wel deel te nemen aan de Nederlandse economie. Vooral na de Tweede Wereldoorlog zijn er veel gastarbeiders gekomen, eerst voornamelijk voor de kolenmijnen (o.m. uit Polen en de Balkan-landen) later, in de jaren 60 en 70 ook veelal op initiatief van de Belgische of Nederlandse bedrijven uit landen als Spanje, Portugal, Turkije en Marokko. Door de snelle economische groei die vooral in de jaren zestig tot structurele tekorten op de arbeidsmarkt leidde, zochten veel Nederlandse bedrijven buitenlandse werknemers. Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 14

18 Kerngegevens Polen Bevolking 38,3 miljoen Oppervlakte 7,5 x Nederland Hoofdstad Warschau Taal Pools Economische groei 1,3 % Inflatie 2,0 % Bruto Binnenlands Product 174 miljard (Ned. 92 mld) BBP per hoofd bevolking (Ned ) Nederlandse export 2,765 miljard Nederlandse import 1,587 miljard Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 15

19 Betrokken partij VIA Detachering Volledige naam Functie Kernactiviteit Belangen Vereniging van internationale arbeidsbemiddeling opgericht voor bedrijven die zich bezighouden met uitzenden, detacheren, werven en via projectmanagement inzetten van buitenlandse werknemers. Het ontwikkelen van een keurmerk. Ondernemingen die lid willen worden krijgen eerst de status van aspirant-lid, waarna zij binnen 12 maanden het keurmerk moeten behalen om volwaardig lid te zijn. Het keurmerk gaat in op de fiscale en juridische verplichtingen, maar ook worden zaken als huisvesting, sociale begeleiding etc. meegenomen. Het opzetten van een meldpunt voor buitenlandse werknemers. Zij kunnen hier eventuele wantoestanden melden. Het ontwikkelen van een eigen CAO. Reden hiervoor is dat er in de bestaande CAO s geen rekening wordt gehouden met de specifieke omstandigheden van buitenlandse werknemers. Denk hierbij aan afdrachten aan scholingsfondsen, pensioenafdrachten. De VIA wil: - keurmerk realiseren met financiële steun van de rijksoverheid - een meldpunt voor misstanden - harde aanpak van illegale arbeid - een aparte CAO voor buitenlandse werknemers SKIA stichting keurmerk internationale arbeidsbemiddeling Onafhankelijk Keurmerk voor internationale arbeidsbemiddelaars Voor het Keurmerk zal een aparte Stichting in het leven worden geroepen. Qua organisatiestructuur zal deze Stichting bestaan uit een bestuur met leden uit de wereld van de (internationale) arbeidsbemiddeling, een onafhankelijk College van Deskundigen een adviserend orgaan van het bestuur - dat bestaat uit experts op het gebied van arbeid(-s bemiddeling) zoals onder meer overheid, adviesinstanties, hoger onderwijs, werkgevers- en werknemersorganisaties. Daarnaast wordt een klachtencommissie ingesteld die klachten van opdrachtgevers, buitenlandse werknemers en andere belanghebbenden over keurmerkhouders in relatie tot de normen van het keurmerk behandelt. SKIA wil: Door het opzetten en uitdragen van het Keurmerk hoopt de VIA een bijdrage te leveren aan de professionalisering van de branche en de sector en een effectieve bestrijding van de illegale arbeid dichterbij te brengen. Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 16

20 SNCV Stichting naleving CAO uitzendkrachten De stichting ziet onder andere toe op naleving van de CAO voor Uitzendkrachten. Je kunt hierbij terecht voor informatie over en melding van (gesignaleerde) fraude en misbruik van de CAO voor Uitzendkrachten De Stichting Naleving CAO voor Uitzendkrachten (SNCU) is per februari 2004 opgericht door werknemersorganisaties (FNV Dienstenbond, CNV Dienstenbond en De Unie) en werkgeversorganisatie in de uitzendbranche (ABU). De doelstellingen van de stichting zijn: - Het geven van voorlichting en informatie aan opdrachtgevers, uitzendkrachten en uitzendondernemingen: o over voorschriften uit de CAO voor Uitzendkrachten; o over andere voorschriften op het terrein van arbeidsvoorwaarden. - In samenwerking met andere instanties: o naleving van de CAO voor Uitzendkrachten bevorderen; o toezien op de naleving van de CAO voor Uitzendkrachten volgens de CAO geldende arbeidsvoorwaarden in samenhang met andere wettelijke bepalingen SNCV geeft inzicht in: - de activiteiten van de Stichting Naleving CAO voor Uitzendkrachten (SNCU); - uitleg over de CAO voor Uitzendkrachten; - uitleg over de algemeen verbindend verklaarde CAO voor Uitzendkrachten ; - naleving en controle op juiste toepassing van de CAO; - vakkrachten melding. Fosag MIA Koninklijke vereniging Federatie van ondernemers in het Schilders- Afwerkings- en glaszetbedrijf meldpunt illegale arbeid onderdeel van de Fosag Schildersbranche Fosag houdt alle ondernemers in de schildersbranche onderling op de hoogte van actualiteiten, via maandbladen, internet en nieuwsbrieven. Aangezien illegale arbeid steeds vaker voorkomt in de schildersbranche en bedrijven hierdoor te maken hebben met oneerlijke concurrentie en een groeiend werkgelegenheidsprobleem, heeft de FOSAG een meldpunt illegale arbeid (MIA) opgericht Belangenbehartiging en ondersteuning schildersbranche Illegale arbeid tegen gaan Belangenbehartiging en ondersteuning schildersbranche Illegale arbeid tegen gaan Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 17

21 FNV Bouw MKB Industrie en Bouw Federatie Nederlandse vakbeweging Midden en kleinbedrijf Overkoepelende organisatie die belangen behartigd voor de werkgevers binnen de schildersbranche De Koninklijke Vereniging MKB-Nederland is de organisatie van ondernemers die per branche of per regionale/lokale vereniging zijn aangesloten en die met de overheid overlegt, onderhandelt en samenwerkt teneinde wetgeving en regels zo gunstig mogelijk af te stemmen op de wensen en belangen van het midden- en kleinbedrijf. Grootste vakcentrale van Nederland Een vakbeweging die zowel met werkgevers over de CAO onderhandelt als zich bemoeien met de sociale zekerheid. De FNV is geen politieke partij maar ze probeert wel invloed op de politiek uit te oefenen. MKB-Industrie en Bouw fungeert als platform voor branches in de sectoren industrie en bouw. Het cluster werkt primair als aanspreekpunt en opinieleider voor zowel branches als overheden. De werkwijze kenmerkt zich door pragmatisme en een sterke actiegerichtheid, waarbij de nadruk ligt op beleidsvoorbereiding, projecten, voorlichting en lobby werkzaamheden. Belangenbehartiger van de werknemers binnen de schildersbranche Ondersteunende dienstverlener HAO Hoofdbedrijfsschap afbouw en onderhoud Het HAO is hét Kenniscentrum voor de sector Afbouw en Onderhoud. Het zorgt ervoor dat je ontwikkelingen op het gebied van opleiding, personeelsbeleid, techniek, marketing & promotie, innovatie en ICT gericht kunt volgen. samenwerkingsverbanden van ondernemers- en werknemersorganisaties in de schildersbranche Als onafhankelijk belangenbehartiger maakt het HAO zich sterk voor de hele sector. Hiertoe rekenen ze: - alle aangesloten afbouw- en onderhoudbedrijven; - alle vakmensen in dienst van deze bedrijven - en de vakspecialisten, die werkzaam zijn als ZZP- en OZPers. Belangenbehartiging binnen de schildersbranche Het bedrijfschap zorgt dat je ontwikkelingen op het gebied van opleiding, personeelsbeleid, techniek, marketing & promotie, innovatie en ICT gericht kunt volgen. Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 18

22 NOA A&O services Nederlandse ondernemings vereniging afbouwbedrijven Afbouw en onderhouds services De vereniging behartigt de individuele en collectieve belangen van al haar ca leden. Doordat de leden ongeveer tweederde van de totale afbouwbranche vertegenwoordigen, heeft NOA invloed. Deze invloed kan de vereniging aanwenden voor publiciteit tegenover: De overheid, aannemers, opdrachtgevers, vakbonden, uitvoeringsinstanties en werknemers Het dienstenpakket bestaat onder meer uit de verzorging van premie-inning en uitkeringen van pensioen- en vroeg pensioenregelingen, winterregelingen, vakantieregelingen en aanvullingsregelingen in opdracht van diverse bedrijfstakfondsen. Specifiek voor de schildersbranche bieden ze ook nog extra diensten en regelingen, waarvan op vrijwillige basis gebruik kan worden gemaakt. Bij de Nederlandse Ondernemersvereniging voor Afbouwbedrijven kunt u terecht voor alle zaken die de hele branche van afbouw- en verwante bedrijven aangaan. A & O Services is opgericht door werkgevers- en werknemersorganisaties in de sector afbouw en onderhoud en voert een groot aantal regelingen uit voor die branche, grotendeels gebaseerd op de CAO s voor het Schilders-, Afwerkings- en Glaszetbedrijf en voor het Stukadoors-, Afbouw- en Terrazzo- /Vloerenbedrijf. Belangenbehartiging afbouwbedrijven Specifieke dienstverlener schildersbranche Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 19

23 Wet en Regelgeving Welke juridische constructies worden in de praktijk toegepast bij de inzet van Poolse arbeidkrachten. Wat zijn de effecten op de arbeidskrachten tussen enerzijds de arbeidskrachten uit de Moelanden en anderzijds de Nederlandse arbeidskrachten? In dit stuk wordt een overzicht weergegeven van de wetten en regelgeving waaraan een Poolse werknemer is gebonden wil hij of zij in Nederland deelnemen aan de arbeidsmarkt. Zoals je in deze beschrijving zult lezen zijn er verschillende manieren waarop een Poolse werknemer werkzaam kan zijn. De verschillende constructies worden weergegeven en de verschillende wetten zullen worden beschreven. Uiteindelijk wordt in de laatste paragraaf een conclusie beschreven op basis van deze gegevens. Het doel van deze beschrijvingen is een objectief beeld te geven van de constructies welke in de praktijk worden toegepast bij de inzet van Poolse werknemers. Toegang tot de Nederlandse markt Wanneer een Poolse werknemer toe wil treden tot de Nederlandse markt is hij of zij gebonden aan een aantal wetten en regels. In onderstaand overzicht zijn in de eerste kolom de verschillende uitgangssituaties weergegeven met betrekking tot het hebben van een paspoort of niet met daarbij in de tweede kolom aangegeven de regels met betrekking tot het wel of niet benodigd zijn van een tewerkstellingsvergunning. Polen met een Duits paspoort Polen zonder Duits paspoort Polen die als ZZp er of als firmant in een vof opdrachten willen uitvoeren. Vrij toegang tot de Nederlandse arbeidsmarkt Indien zij voor een Nederlandse werkgever of op detacheringsbasis werkzaam zijn dienen zij te beschikken over een terwerkstellingsvergunning Zijn geen TWV nodig. Zij moeten wel kunnen aantonen dat zij toch niet verkapt in loondienst zijn.

24 Gevolgen van de wet/ en regelgeving voor toepasselijk arbeidsrecht, sociale zekerheidsrecht en fiscaal regime Er zijn verschillende manieren om werkzaam te zijn binnen de Nederlandse arbeidsmarkt. In onderstaand overzicht zijn deze verschillende manieren weergegeven. In de tweede kolom staat aangegeven welke gevolgen deze constructies hebben met betrekking tot de wet/ en regelgeving, arbeidsrecht, sociale zekerheids recht en fiscaal regime. Polen die werken in loondienst van een Nederlands bedrijf Polen die werken in loondienst van een pools bedrijf Zelfstandig ondernemer Nederlands arbeidscontract en vallen daarom onder het Nederlands arbeidsrecht, sociale zekerheids recht en fiscaal regime Werken op basis van een pools arbeidscontract. Poolse arbeidsrecht is van toepassing, het Poolse sociale zekerheidsrecht en in de eerste 183 dagen het Poolse fiscale regime. In Nederland geldt wel dat de nationale wetgeving en de CAO van toepassing is zodat kostenverschillen tussen de Poolse en Nederlandse arbeidskrachten worden voorkomen. Het Poolse sociale zekerheidsrecht en fiscale regime is van toepassing. Op Zelfstandigheid is geen arbeidsrecht van toepassing. Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 21

25 Wet en Regelgeving In het voorgaande stuk staan reeds een aantal wetten beschreven waaraan een Poolse werknemer gebonden zou kunnen zijn. In deze paragraaf worden de verschillende wetten en regelgeving beschreven. WAV Wet Arbeid Vreemdelingen Werknemers mogen op grond van een arbeidsovereenkomst bij een werkgever in een ander EU-land gaan werken. Zij zijn dus direct in dienst van de werkgever in het land waar ze werken. Dit zogenoemde vrij verkeer van werknemers valt onder de Wet arbeid vreemdelingen. Mensen met een andere nationaliteit dan de Nederlandse mogen niet zonder meer in Nederland werken. Alleen als zij afkomstig zijn uit landen van de Europese Economische Ruimte (EER), met uitzondering van de landen uit Midden- en Oost-Europa die per 1 mei 2004 tot de Europese Unie zijn toegetreden, geldt een vrij verkeer van werknemers. De EER bestaat uit de landen van de Europese Unie plus Noorwegen, IJsland en Liechtenstein. Voor werknemers uitkomstig uit de volgende nieuwe lidstaten van de Europese Unie: Estland, Letland, Litouwen, Slowakije, Hongarije, Tsjechië, Polen en Slovenië, en voor werknemers afkomstig uit andere landen moet de werkgever een tewerkstellingsvergunning aanvragen. Wel geldt er voor de werknemers uit de nieuwe lidstaten voor bepaalde vacatures een versnelde aanvraagprocedure. De WAV stelt dat een werkgever geen arbeid mag laten verrichten door een vreemdeling, mits de werkgever in het bezit is van een tewerkstellingsvergunning (art 2). Voor een pool met Duits paspoort is de Wav niet van toepassing. Deze wet heeft een drieledig doel: 1. het reguleren (ordenen) van de binnenlandse arbeidsmarkt, 2. het voorrang geven aan werknemers die hier op legale wijze verblijven, 3. het voorkomen van oneerlijke concurrentie en arbeidsmarktfraude door illegale arbeid door vreemdelingen. WAADI; Wet Allocatie Arbeidskrachten door Intermediars Als werknemers uit een ander EU-land via een uitzendbureau bij een Nederlandse werkgever komen te werken, geldt voor hen de Wet allocatie arbeidskrachten door intermediairs (Waadi), net als voor Nederlandse uitzendkrachten. Dit houdt in dat een uitzendkracht moet worden betaald volgens de CAO van het uitzendbureau. Heeft het uitzendbureau geen CAO, dan moet de uitzendkracht worden betaald volgens de Nederlandse CAO van de bedrijfstak. De Waadi regelt niet-openbare arbeidsbemiddeling en het ter beschikking stellen van arbeidskrachten In artikel 8 stelt de Waadi dat degene die arbeidskrachten ter beschikking stelt, deze arbeidskrachten een gelijk loon en vergoedingen moet betalen, als de werknemers in gelijkwaardige functies in dienst van de onderneming ontvangen. Dit tenzij bij CAO, of wet is geregeld, welk loon en overige vergoedingen aan de arbeidskrachten verschuldigd is. Dit is tevens niet van toepassing, indien bij het inleenbedrijf een CAO van toepassing is, die bepaalt dat de werkgever moet nagaan of de arbeidskrachten die aan zijn onderneming ter beschikking zijn gesteld, loon en overige vergoedingen ontvangen, overeenkomstig met het CAO. Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 22

26 WAGA; Wet Arbeidsvoorwaarden Grensoverschrijdende Arbeid Werknemers mogen door hun werkgever naar een ander EU-land worden gezonden om daar tijdelijk gedetacheerd voor iemand te werken. Er is dus geen arbeidsovereenkomst tussen de werknemers en de werkgever bij wie ze tijdelijk werk verrichten. Dit valt onder de Europese detacheringsrichtlijn, en in Nederland onder de Waga. Volgens de Europese Detacheringsrichtlijn kunnen werknemers uit een ander EU-land die tijdelijk in Nederland werken via een werkgever of detacheerder in hun eigen land, aanspraak maken op een harde kern van Nederlandse arbeidsvoorwaarden, zoals die in de wetgeving beschreven staan. Deze richtlijn is in Nederland geïmplementeerd in de Waga (Wet arbeidsvoorwaarden grensoverschrijdende arbeid). De huidige Waga regelt verder dat werknemers uit een ander EU-land die in de Nederlandse bouwsector gedetacheerd worden, uitbetaald moeten worden volgens de algemeen verbindend verklaarde CAO s in de bouwsector (CAO s zoals Bouw, Schilders, Afbouw en UTA). Ook hun belangrijkste arbeidsvoorwaarden zoals werk- en rusttijden, vakantiedagen en gezondheid, veiligheid en hygiëne op het werk moeten aan de in de CAO afgesproken eisen voldoen. Uitbreiding van de Waga naar andere sectoren is op grond van de Detacheringsrichtlijn toegestaan. Het wetvoorstel uitbreiding Waga voorziet hierin. Terwerkstellingsvergunning Bedrijven uit landen als Polen mogen sinds hun toetreding tot de Europese Unie hun diensten aanbieden in Nederland. Maar als ze hun werknemers willen meenemen om de opdracht uit te voeren, moeten ze volgens het huidige systeem daar eerst een terwerkstellingsvergunning voor krijgen van het Centrum voor Werk en Inkomen (CWI). Met dit zogenoemde notificatiesysteem moeten de dienstverlenende bedrijven voordat ze een klus gaan uitvoeren eerst het CWI informatie verstrekken over hun onderneming, de opdracht en de uitgezonden werknemers. Op die manier kunnen instanties als de Arbeidsinspectie een vinger aan de pols houden. Een tewerkstellingsvergunning is nodig voor werknemers van buiten de EER en voor werknemers uit een aantal EER-landen. De EER bestaat uit landen van de Europese Unie (EU) aangevuld met IJsland, Liechtenstein en Noorwegen. Per 1 mei 2004 zijn daar de Midden- en Oost-Europese landen Estland, Hongarije, Letland, Litouwen, Polen, Slovenië, Slowakije en Tsjechië en Cyprus en Malta aan toegevoegd. Voor vreemdelingen uit de meeste landen die per 1 mei 2004 zijn toegetreden tot de EU, de zogenoemde nieuwe EUlidstaten, moet nog een tewerkstellingsvergunning worden aangevraagd. Ook voor werknemers met een verblijfsvergunning voor verblijf in Nederland moet een werkgever een tewerkstellingsvergunning aanvragen. Een uitzondering is de verblijfsvergunning waarop staat dat arbeid vrij is toegestaan en een tewerkstellingsvergunning niet is vereist. De tewerkstellingsvergunning is kosteloos. CWI beoordeelt de aanvraag en verleent vervolgens al dan niet de tewerkstellingsvergunning. Met deze vergunning mag u als werkgever een werknemer van buiten de EER te werk stellen binnen de geldigheidsduur van de vergunning en alleen voor de op de vergunning vermelde functie. Een tewerkstellingsvergunning wordt alleen verleend als aan stringente voorwaarden is voldaan. Een voorwaarde is bijvoorbeeld: u kunt in Nederland onmogelijk een kandidaat voor de vacature vinden. Een TWV wordt binnen 5 weken na onvangst van aanvraag verwerkt. Een TWV wordt voor ten hoogste 3 jaar verstrekt. Verlenging is niet mogelijk Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 23

27 Detacheringslijn Voor Poolse arbeidskrachten in Nederland die op basis van een arbeidsovereenkomst met een Pools bedrijf in Nederland te werk worden gesteld c.q. worden gedetacheerd, is de Detacheringsrichtlijn dus van toepassing. De Detacheringsrichtlijn stelt dat, ongeacht het recht dat van toepassing is op de arbeidsovereenkomst (veelal het recht van het oorsprongsland), er een harde kern van arbeidsvoorwaarden van het werkland ook van toepassing is op de naar dat land gedetacheerde werknemers. Nederlandse wet en regelgeving Voor in Nederland gedetacheerde werknemers in de bouw en in overige sectoren geldt conform de richtlijn voorts de Nederlandse wet- en regelgeving met betrekking tot: maximale werk- en minimale rustperioden; maximumaantal betaalde vakantiedagen; minimumlonen; voorwaarden voor het ter beschikking stellen van werknemers; gezondheid, veiligheid en hygiëne op het werk; beschermende maatregelen voor groepen werknemers (zwangere vrouwen, jongeren); bepalingen inzake non-discriminatie. Uit de bovenstaande opsomming volgt dat het Nederlandse minimumloon de bodem van het loongebouw is voor Poolse medewerkers die in loondienst werken in Nederland. Dit is ongeacht de vestigingsplaats van de werkgever. Alleen zelfstandige ondernemers mogen tegen lagere loonkosten werken. Werkzaamheden die deel uitmaken van een overeenkomst voor de levering van goederen, zijn uitgezonderd van de verplichting aangaande minimumloon en vakantiedagen. Het gaat hier om werkzaamheden zoals het monteren en installeren een aantal gespecificeerde bezigheden in de bouw uitgezonderd met een maximum van 8 dagen. Voor werkzaamheden verricht door werknemers die onder leiding van het bedrijf ofwel in concernverband korter dan één maand kunnen lidstaten desgewenst van de richtlijn afwijken wat betreft de minimumlooneis, al dan niet vastgelegd in CAO in bepaalde bedrijfstakken. Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 24

28 Overzicht wet- en regelgeving van toepassing op Poolse arbeidskrachten Duits paspoort Ja Nee Werkgever in Ned. gevestigd Reguliere loondienst Wav niet van toepassin WAV Uitzendarbeid Gebonden aan CAO bepalingen In loondienst Werkgever niet in Ned. gevestigd Detachering conform defintierichtlijn en WAGA ; alle grensoverschrij dende arbeid in loondienst Wav niet van toepassin WAV Via WAGA aan CAO bepalingen onderworpen Wav niet van toepassin WAV Bedrijf van poolse arbeidskracht in Nederland gevestigd (zzp, Niet onderworpen aan CAO Niet in loondienst Bedrijf van Poolse arbeidskracht elders bevestigd Niet onderworpen aan CAO Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 25

29 Constructie 1: Duitse Polen met een arbeidscontract bij een Nederlandse werkgever Polen met een Duits paspoort kunnen, net als elke andere inwoner van de EU, (tijdelijk) bij een Nederlandse werkgever in dienst treden. Dit kan zonder dat er een TWV aangevraagd hoeft te worden. Duitse Polen werken zo al geruime tijd in Nederland. Een Duitse Pool die voor een Nederlandse werkgever wil werken kan zich direct melden bij de werkgever. Meestal zijn de dienstverbanden van Duitse Polen tijdelijk. Wanneer een werknemer een tijdelijk dienstverband aangaat, duurt het dienstverband maximaal een half jaar. Eventueel kan het tijdelijke contract nog verlengt worden tot een jaar. Dat gebeurt echter niet vaak, want vrijwel al het werk waar Duitse Polen voor worden ingehuurd, is onregelmatig of seizoenswerk. Daarnaast willen zowel de ondernemer als de werknemer niet gebonden zijn aan vaste arbeidscontracten. De reden dat de Duitse Polen niet gebonden willen zijn aan een vast arbeidscontract, is dat ze het werk in West-Europa zien als een tijdelijke oplossing. Ze verwachten dat de welvaart in Polen zal toenemen. Het liefst werken ze in eigen land. Constructie 2: Poolse Polen met een arbeidscontract bij een Nederlandse werkgever Deze Polen hebben een arbeidscontract bij een Nederlandse werkgever en werken ook fysiek voor deze werkgever en dus niet via een bemiddelaar. Ze beschikken niet over een Duits of ander EU-paspoort en moeten in ieder geval nog tot 2006 beschikken over een TWV. Constructie 3: Duitse Polen met een arbeidscontract bij een Nederlands uitzendbureau Deze groep heeft een arbeidscontract bij een Nederlands uitzendbureau en werkt fysiek voor een werkgever die hen via het uitzendbureau inhuurt. De formele werkgever is het uitzendbureau. De Polen beschikken over een Duits of ander EU-paspoort. Deze constructie komt veel voor en is voor grote uitzendorganisaties een belangrijke markt. De Duitse Polen worden vooral bemiddeld naar sectoren productie en logistiek Constructie 4: Poolse Polen met een arbeidscontract bij een Nederlands uitzendbureau Deze groep heeft een arbeidscontract bij een Nederlands uitzendbureau en werkt fysiek voor een werkgever die hen via een uitzendbureau inhuurt. De formele werkgever is het uitzendbureau. De Polen beschikken niet over een Duits of ander EU-paspoort. Deze constructie komt niet vaak voor. Als belangrijkste reden daarvoor noemen de uitzendorganisaties de tijdrovendheid van het verkrijgen van TWV s. Constructie 5: Polen die werken in Nederland via een Pools uitzendbureau Deze groep heeft een arbeidscontract bij een Pools uitzendbureau en werkt fysiek voor een werkgever die hen via het uitzendbureau inhuurt. De formele werkgever is het uitzendbureau en er wordt gewerkt op basis van een Pools arbeidscontract. Volgens de laatste uitwerking van de detacheringrichtlijn hebben Polen zonder Duits paspoort die volgens deze constructie werken, een TWV nodig. Toch wordt er bij de beschrijving van deze constructie in de sectorhoofdstukken geen onderscheid gemaakt tussen Duitse en Poolse Polen, omdat dit voor de toepassing ervan minder relevant is. Constructie 6: Polen die werken in Nederland via een Pools bedrijf dat een opdracht aanneemt in Nederland Deze groep heeft een arbeidscontract bij een Poolse werkgever die een opdracht aanneemt in Nederland. De Polen werken fysiek voor de Poolse werkgever. Het is voor Poolse werknemers gunstig om gedetacheerd te werken, gezien het uiteindelijke nettoloon. Ook Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 26

30 blijven de gedetacheerde Polen aan het Poolse socialezekerheidsstelsel gebonden. Dit heeft voordelen omdat de Polen op deze manier hun pensioen in Polen uitbetaald krijgen. Dit soort bedrijven richten zich op het aannemen van werk in plaats van puur op het bemiddelen van personeel. Deze ontwikkeling zal steeds sterker worden. Poolse bedrijven die in Nederland een dienst uitvoeren, moeten een deel van de werkzaamheden in Polen zélf uitvoeren. In de Europese regels is niet nader gespecificeerd om welk deel van de werkzaamheden het gaat. Het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft dit vertaald in minimaal tien procent. Constructie 7: Poolse zelfstandige in Nederland gevestigd Zelfstandigen zonder personeel (zzp ers) zijn ondernemers die geen personeel in dienst hebben en die voor bedrijven of particulieren diensten uitvoeren. Een zelfstandige moet minimaal drie opdrachtgevers per jaar hebben. Deze groep Polen werkt als zelfstandige en is ingeschreven bij de Nederlandse Kamer van Koophandel. Zelfstandigen hoeven niet te beschikken over een TWV. Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen Poolse zelfstandigen met of zonder Duits paspoort. De verschillen in kosten zijn moeilijk te bepalen. Dat komt omdat zelfstandigen meestal geen uurloon maar een stukprijs hanteren. Constructie 8: Poolse zelfstandige in Polen gevestigd Deze groep Polen werkt als zelfstandige en heeft in Polen de status van zelfstandige verkregen. Zelfstandigen hoeven niet te beschikken over een TWV en er wordt geen onderscheid gemaakt tussen Poolse zelfstandigen met of zonder Duits paspoort. Loonkosten Er blijken vrijwel geen verschillen te bestaan tussen de loonkosten van Nederlandse en Poolse arbeidskrachten in dienst van Nederlandse bedrijven. Op vaste en tijdelijke buitenlandse medewerkers is de Nederlandse CAO van toepassing. Ook de toeslagen voor overwerk, prestaties en reistijd zijn op hen van toepassing. Er zijn wel methodes om de loonkosten laag te houden. Zo kunnen buitenlanders soms ingeschaald worden als minder ervaren krachten, omdat ze nog geen ervaring in Nederland hebben. Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 27

31 Verschillen in loonkosten Vrije werkverkeer binnen de EU mbt schildersbranche en specifiek gericht op Polen Uit velen reacties en verhalen komt naar voren dat het in dienst hebben van Poolse werknemers beduidend goedkoper zou zijn dan het in dienst hebben van Nederlandse werknemers. Maar is dit in werkelijkheid ook zo? In deze paragraaf is een beschrijving gegeven van een onderzoek door het RWI. Het RWI heeft een onderzoek gedaan naar de verschillen in loonkosten, premies en belastingen. Zoals uit voorgaande paragrafen is gebleken zijn er verschillende constructies waarop een werknemer aan de Nederlandse arbeidsmarkt deel kan nemen. Deze verschillende constructies met daarbij de aanhangende loonkosten staan in onderstaand stuk weergegeven. Voor de loonkosten per uur geldt, dat indien een Poolse arbeidskracht in vaste loondienst is van een Nederlands bedrijf, er geen kostenvoordeel voor de Poolse arbeidskracht aanwezig is. Dit geldt ook voor de belastingen en premies. Indien de Poolse arbeidskracht werkzaam is voor een in Nederland gevestigd uitzendbureau kunnen er enkele kleine kostenverschillen ontstaan ten opzichte van de Nederlandse collega s. Indien een Nederlands uitzendbureau Poolse arbeidskrachten inzet, dient overeenkomstig de Waadi het uitzendbureau aan de Poolse arbeidskracht loon en vergoedingen te betalen die gelijk zijn aan die van arbeidskrachten die voor dezelfde onderneming werkzaam zijn in vergelijkbare functies. Ook met betrekking tot belastingen en premies, die in Nederland voldaan moeten worden, zijn geen comparatieven kostenverschillen aanwezig. Een verschil kan ontstaan op het vlak van toeslagen voor nacht- en ploegendiensten. Voor Poolse arbeidskrachten die werken voor een in Polen gevestigd uitzendbureau, is het beeld wat anders. Wanneer de Waga niet op een sector van toepassing is en er dus alleen aan minimumeisen hoeft te worden voldaan, is de werkgever gehouden het Nederlandse minimumloon te betalen, terwijl ook de Waadi van toepassing is. Voor de Pool die werkt via een Pools uitzendbureau, is verder van belang dat, conform de zogenoemde 183- dagenregeling, de belasting van een Pool die minder lang dan 183 dagen in Nederland verblijft in Polen, voldaan kan worden. Hiervoor is wel vereist dat het Poolse uitzendbureau reële werkgeversfuncties vervult, omdat anders de inlener door de Nederlandse Belastingdienst als werkgever wordt beschouwd. Na het aanvragen van een E101-formulier kunnen ook de premies afgedragen worden in Polen. Dit laatste leidt tot een kostenverschil van circa 10 tot 15 procent van het bruto basisuurloon (het percentage sociale premies bedraagt in Nederland 30 tot 35 procent, in Polen ligt dit rond de 20 procent). Voor Polen die in dienst zijn bij een Pools bedrijf dat een dienst uitvoert in Nederland,geldt voor de kosten hetzelfde als Polen die werken voor een Pools uitzendbureau. De kostenverschillen kunnen het grootst zijn voor de Poolse arbeidskrachten die werkzaam zijn als zelfstandige zonder personeel, al dan niet gevestigd in Nederland. Het fiscale aspect is voor zelfstandigen afwijkend van dat van werknemers in loondienst en ook met betrekking tot premies treden er verschillen op. De arbeidsvoorwaarden van zelfstandigen zijn niet gebonden aan het Nederlands minimumloon dan wel via CAO s bepaalde lonen. Zelfstandigen die in Polen gevestigd zijn, betalen lagere afdrachten dan Nederlandse werknemers. Het is moeilijk de loonkosten van zelfstandigen te vergelijken met Nederlandse werknemers, omdat zelfstandigen vaak werk aannemen voor een stukprijs. Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 28

32 Loonverschillen in een overzicht Vrije werkverkeer binnen de EU mbt schildersbranche en specifiek gericht op Polen Polen met contract bij Nederlandse werkgever Polen met contract bij Poolse werkgever In polen ingeschreven zelfstandige Loon per uur Kostenneutraal Kostenvoordeel Belastingen Kostenneutraal Kostenvoordeel Kostenvoordeel Sociale premies Kostenneutraal Kostenvoordeel Kostenvoordeel Overige kosten kostennadeel kostennadeel kostennadeel De Polen die in de Nederlandse bouwsector werken, zijn in vergelijking met de andere sectoren relatief vaak in Nederland of in Polen geregistreerde zelfstandigen. Met name voor in Polen gevestigde zelfstandigen kunnen aanzienlijke kostenvoordelen ontstaan. De belangrijkste afzetmarkt voor de Poolse zelfstandigen zijn momenteel de particuliere opdrachtgevers die verbouwingen laten doen. De bouwsector is tot dusver de enige sector waarvoor de Waga algemeen verbindend is verklaard. Dat betekent dat voor de bouw een apart regime geldt met betrekking tot detachering (werkzaamheden in het kader van vrij verkeer van diensten) van Polen naar Nederland. Specifiek voor de bouw geldt dat de algemeen verbindend verklaarde CAO-bepalingen ook op detachering (werkzaamheden uitgeoefend door werknemers van een Pools bedrijf dat een dienst levert in Nederland) van toepassing zijn. Voor de loonkosten is dat belangrijk, omdat aan werknemers met een Pools arbeidscontract hetzelfde loon moet worden betaald als aan Nederlanders. Voor deze groep kan wel een verschil bestaan voor wat betreft het nettoloon, omdat personen met een Pools arbeidscontract in Polen belasting en premies betalen. Alleen zelfstandigen hoeven zich niet te houden aan de CAO-bepalingen. Zij bepalen zelf hun loonkosten, die ze doorberekenen in de offerte. Het is voor derden erg lastig om inzicht te krijgen in de werkelijke loonkosten van zelfstandigen, omdat de loonkosten lang niet altijd zichtbaar in offertes worden verwerkt. Belastingen en Premies Voor belastingen en premies geldt hetzelfde als bij de loonkosten. Voor Nederlanders en Polen in dienst bij Nederlandse bedrijven zijn er geen verschillen. Kostenverschillen ontstaan alleen wanneer de Pool in dienst is bij een Poolse werkgever. In de bouw is dat het geval wanneer een Pools bedrijf een bouwproject realiseert in Nederland of in onderaanneming een klus uitvoert. De werkgever en werknemer betalen dan afdrachten en belasting in Polen. Ook een in Polen ingeschreven zelfstandige is aan het Poolse belasting en socialezekerheidsstelsel gebonden. Overige kosten Naast loonkosten maken werkgevers in de bouwsector verschillende overige kosten voor hun Poolse medewerkers. Wanneer Polen worden bemiddeld door een uitzendorganisatie komt er bovenop het uurloon een marge voor het uitzendbureau. Er zijn kosten voor huisvesting en reiskosten. De locatie van de huisvesting is direct van invloed op de dagelijkse reiskosten. Dit leidt er soms toe dat Polen op de bouwplaats zijn gevestigd in voor permanente bewoning ongeschikte onderkomens. Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 29

33 Uiteindelijk zijn de arbeidskosten voor personeel uit Polen via uitzendorganisaties aanzienlijk hoger dan de kosten van Nederlands, vast personeel. Schildersbedrijven noemen in het onderzoek van BMT-Consultants de volgende andere motieven voor het inlenen van buitenlandse werknemers: Hoge flexibiliteit, direct beschikbaar, maar er kan ook per direct worden opgezegd. Oost-Duitsers en Polen hebben een voorbeeldige mentaliteit. Piekoplossing. Het ziekterisico ligt bij het detacheringsbureau. Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 30

34 De beweegredenen van de Pool Om de beweegredenen te achterhalen en te analyseren heb ik een reis naar Polen gemaakt. In eerste instantie ben ik met verschillende Polen een gesprek aangegaan. Ik heb verschillende Polen ontmoet met een verschillend werk en denk niveau. Men had allemaal een eigen mening over welvaart, economie, werkeloosheid, geschiedenis van Polen, en het ontstaan van de hedendaagse individualisering van de samenleving. De problematiek welke ik wil onderzoeken heeft echter meer te maken met de achterliggende problematiek van het land namelijk zowel van zijn vorming als organisatie ervan. De vakbekwaamheids verschillen komen voort uit verschillen van landsbesturingssystemen en klimaatbeheersingen. Door deze verschillen ontstaat er een andere interpretatie van het vakgebied waar dan wel of niet vol- of deeltijd voor wordt geschoold. Klimaatbeheersingen welke per land of zelfs per regio kunnen verschillen, vereisen andere materialen en-/of gereedschappen dan wel werkmethodiek waardoor niveau en imago verschillen ontstaan. Iedere schilderscultuur kent zijn indelen in klassen namelijk: de amateur- gevorderde- en professionele schilder. Dit geldt wereldwijd. De verschillen uiten zich in het eindresultaat en deze is voor Nederland en Polen gelijk. Polen kunnen uitstekend vakwerk leveren wanneer hier voor wordt betaald zoals door grote winkelketens, internationale hotelketens, chique restaurant en clubs. Een welvaartsverschil die oftewel een minder sterke economie in Polen die ook net als Nederland bezuinigd op onderhoud bij een dalende economie. Logische gevolgen en verklaringen van een land dat elders zijn inkomsten wil vergaren en vervolgens in eigenland uitgeven. Dit kan op lange termijn overheidsinkomsten van de bouwnijverheid betekenen waardoor dit voor Nederland ook gevolgen kan hebben. Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 31

35 Vakbekwaamheid De kennis/kunde en vaardigheden van een Pool zijn van een andere aard dan die van zijn Nederlandse collega. De Pool is een alles kunner dit is oa een oorzaak van cultuurverschillen. Nederlanders hebben ons systeem dermate vormgegeven dat er kaderlijnen zijn vastgelegd, kaderlijnen waardoor branches zijn ontstaan die ieder weer zijn of haar eigen specialisme hebben. Vervolgens is hier het volledige onderwijssysteem op aangepast waardoor enkel voor branches en-/of specifieke richtingen kan worden opgeleid. Dat betekent dat een schilder alleen zijn werkveld beheerst en geen muurtje metselt. Juist hier zitten de verschillen in de systemen die anders zijn vormgegeven waardoor verschillen ontstaan tussen Nederlandse en Poolse branches. Wij zijn echter van mening dat men uitsluitend binnen zijn beroepenveld opereert en verder andere specialismen inhuurt. In Polen zijn deze rollen anders verdeeld. Hier is sprake van een ander systeem. De staatsinrichting en democratie na de val van de muur en de tekortkomingen door de lidmaatschap van de EU en de gevolgen die dit met zich meebrengt. Nederlanders zijn van mening dat de Polen alles kunners zijn. Dit gaat volgens ons ten koste van de kwaliteit van de werkzaamheden. Naar mijn mening is dit iets typische Hollands; altijd de pessimist uithangen en niet eens wetend waardoor men juist alles kan. Wanneer je alles kunt wil dat niet altijd zeggen dat je ook alle vaardigheden bezit. Het verschil van dat een Pool bijna alle werkzaamheden kan voltooien is ontstaan door het leren op de werkplek zelf. In Polen wordt men in de praktijk opgeleid, de praktijk die vorm is gegeven door het systeem in het land. In Polen is er geen sprake van sterke kaderlijnen die specialismen creëren enkel noch het verschil in een ruw en afbouw. Men kan uitstekend de ruw en afbouw door een Pool laten verrichten, hoogstens is er een elektricien die eraan te pas komt. Dit wil zeggen dat wij te maken hebben met een verschil in cultuur zowel branche afbakening als onderwijs. De Poolse arbeider vindt het evenmin vreemd dat wij branches hebben gecategoriseerd en uitsluitend ons eigen vak verstaan. Systeem- en cultuurverschillen die onderscheiden in wie we zijn, hoe we handelen en wat we denken. In Polen valt grof gezegd de ruw en afbouw onder een noemer. Dit omdat de afzet markt te klein is om alleen je brood met een specialisme te verdienen Verschillen Poolse en Nederlandse schilders De Poolse schilderscultuur is regionaal gebonden en afhankelijk van de verschillende bouwstijlen. Bij het merendeel is er sprake van gestuukte gevels die onderhouden moeten worden maar wat door geld gebrek niet wordt gedaan. Hierdoor ontstaat een grauw straatbeeld welke daarom kenmerkend maar aan de andere kant ook karakteriserend is voor de Poolse steden. De bezoeken die ik heb gebracht aan bouwplaatsen waren allerminst indrukwekkend. Opvallend is de beperkte wet en regelgeving die primitieve oplossingen als gevolg hebben. Net als in Nederland is de schilderscultuur onder te verdelen in een aantal klassen namelijk: de amateur-, gevorderde- en professionele schilder. In Polen is er geen verschil de alles kunner die meer ruwbouw ambieert dan afbouw is dan ook een andere schilder. Logische verschillen die overal ter wereld zijn. Dit neemt niet weg dat de verschillende materialen en gereedschappen die worden gehanteerd of de producten die worden verwerkt anders van aard zijn. Ieder product kent zijn beste verwerkingsmethodiek en de daarbij behorende gereedschappen. Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 32

36 Verschillen in klimaatbeheersing en eisen van de schildersbranche Uit de online enquêtering van TGPL bij schildersbedrijven in Nederland is gebleken dat onze oosterburen enigszins moeite hebben met het verwerken van de westerse producten. Klimaatbeheersing van vastgoed verschilt nu eenmaal per land, zelfs per regio. Hiervoor zijn om deze reden producten ontwikkeld die voldoen aan de eisen van de markt. De producten die dan weer de benodigde materialen en gereedschappen vereisen tot een zo optimaal verwerkingsproces en eindresultaat. Het is dus niet ondenkbaar dat er dus eventueel een opstartprobleem kan zijn. Draaien we de situatie om en dus gaat een Nederlandse schilder in Polen aan het werk dan is er hetzelfde ter sprake. Een cultuurverschil dat vervolgens naar voren komt is een hoge esthetische eis die wij als verwerker ons toe-eigenen aan het eindresultaat van het schilderwerk. Ondersteund door de vraag van de consument die door de jaren heen hogere eisen is gaan stellen. Wij kennen een goed ontwikkelde markt die duidelijke eisen kent, is het voorheen een uitsluitende beschermende eis geweest dan is het vandaag een hoge esthetische waarde waar de consument naar vraagt. Kijkend naar de ontwikkelingen van onze maatschappij na de oorlog, is de vorming die wij samen hebben doorgebracht het resultaat waar we vandaag staan. Onze overheid en samenleving hebben gevochten voor een goed functionerende democratie die heeft geresulteerd in goede opleidingen en voorzieningen waardoor primaire levensbehoeften voor iedereen eenvoudige te realiseren zijn. De vraag naar secundaire levensbehoeften is gestegen door het hogere percentage van de modale inkomens. De maatschappij die langzamerhand goed opgeleiden kende die meer te besteden hadden waardoor de welvaart en economie steeg. Hierdoor is meer vraag en aanbod ontstaan waardoor je jezelf als ondernemer meer moest gaan profileren. De verschillen die zijn ontstaan zijn niet alleen de verschillen naar de vraag van de bescherming van het vastgoed maar ook de verschillen van de verfraaiing ervan. Nu kijkend naar de neveneffecten van deze ontwikkeling is er in algemene zin momenteel sprake van veel vraag en aanbod waardoor de concurrentiestrijd hoger is. Welvaart welke blijft ontwikkelen, eisen die zich verbreden, vraag naar bescherming-/ verfraaiing en de vraag naar de allerlaagste prijs is de normaalste gang van zaken. Hierdoor verdwijnt de ambacht en ontstaat er een ander soort schilder die, wel of niet geschoold, minder zijn vak verstaat. Nieuwbouw en onderhoudsschilders kennen we inmiddels, we kunnen zeggen dat er grote verschillen tussen kunnen zitten. Aannemers die de druk op de ketel zetten waardoor er gezocht moet worden naar alternatieven, de Polen. De Poolse arbeider die prima verschillende vakken verstaat, relatief minder kost dan zijn Nederlandse collega maar waarvan je dan ook weer zijn voor en nadelen kent. De Pool die veel te bieden heeft en een totaal andere achtergrond kent, heeft dan ook een verschil in arbeidsethos. Niet geheel de ambacht maar wel de instelling waar Nederlandse schilder nog wel eens tekort in schiet. Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 33

37 Mobiliteit Poolse schilders Mobiliteit onderscheid zich in 2 factoren enerzijds de Poolse arbeider die het gehele jaar arbeid verricht in NL en de Pool die slechts enkele weken tot maanden naar NL komt om arbeid te verrichten. De voltijd arbeiders zijn van mening dat de tijdelijke arbeiders zorgen voor een negatief imago. Voornamelijk de agrarische sector heeft hier veel onder te leiden, de bouwnijverheid echter minder omdat er minder sprake is van seizoensarbeid. De tijdelijke seizoensarbeiders worden dus door de voltijd arbeiders met de nek aangekeken omdat zij juist in de 183 dagen constructie of zelfs zwart werken. Hierdoor worden niet alle belastingen en premies afgedragen die zij wel afdragen, de tijdelijke arbeiders gaan dus voor het snelle geld ongeacht welke gevolgen er zijn. Onze cultuur kent een welgeschapen sociaalstelsel en gebondenheid met de herkomst van zijn omgeving, iets wat sterk verschilt met de Poolse collega die eerder door het sociale stelsel geen gebondenheid heeft met zijn omgeving van herkomst en dus mobiel georiënteerd is. Mobiel door verschillende argumenten die resulteren in inkomsten vergaring op andere wijzen dan de collega schilder uit een ander land. Als eerste gaven de Scandinavische landen, Ierland en het Verenigd Koninkrijk het startschot voor de Pool om bij hen te komen werken. Vervolgens door toetreding van de EU zijn ook andere landen voor hen in aanmerking gekomen. Hierdoor is het aanbod van werkgelegenheid voor de Pool vergroot, gezien de achtergrond van hen is de keus eenvoudig gemaakt en wordt er zowel tijdelijke- als gastarbeid verricht. Arbeid via de legale weg die volgens ons Nederlandse wet en regelgeving dan wel financiële systeem laag van sterk concurrerende aard zouden moeten zijn. Dit is echter het tegendeel, kijkend naar de import van goedkopere producten uit de VS of Azië gelden er regels die ook in de praktijk minder sterk van concurrerende aard zijn. De importrechten op de producten zijn vooraf vastgesteld en de fabrikant op de hoek in Nederland kan nog zijn beroep blijven uit oefenen. Het vrije werkverkeer binnen de EU zou zo een soort gelijke afdracht moeten leveren waardoor de overheidsinkomsten vanuit de bouwnijverheid niet dalen en de bijna onmogelijke concurrentie laat afnemen in de toekomst. Dat wil zeggen dat de Polen die momenteel op een legale wijze hun brood verdienen in ons land netjes alle belastingen en premies afdragen, met als gevolg dat zij hun inkomsten uitgeven in het land van herkomst waardoor onze economie in de toekomst zal stagneren. Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 34

38 Nederland Polen het maatschappelijke aspect In de begin periode van de Pools Nederlandse betrekkingen stonden visserij, handel en scheepvaart, sectoren waarin van oudsher de Nederlandse bewoners gespecialiseerd in waren, centraal. Haring en graan (volksvoedsel) en hout (scheepvaart, zeehandel en visserij) waren in en om Polen in overvloed te vinden. Om deze redenen gingen al omstreeks het jaar 1000 Nederlandse Viskooplieden naar de Slavische stadjes om daar haring te kopen. De pools Nederlandse Handel maakte vanaf 1450 een bloeiperiode mee. De Oostzee handel werd erg belangrijk. Vanuit Amsterdam werden producten als Zeep, olie, zout, wijn en koloniale goederen naar polen uitgevoerd. Vanuit Danzig werden graan en houtproducten door de Nederlanders ingekocht en uitgevoerd. Daarna kwamen in de 16 e en 17 e eeuw veel Polen zelf naar Nederland om hier vestigingskunde, theologie en schermkunst te leren Na 1650 werd de relatie tussen Nederland en Polen steeds minder. Het diepte punt lag rond 1800 toen Nederland bezet was door de Legers van Napoleon en polen hield op met bestaan en viel onder Russisch en Oostenrijks gezag. In de jaren na de eerste Wereld oorlog werden de contacten vernieuwd toen honderden Poolse werkers emplooi in Zuid Limburg vonden. Tijdens en na de Tweede Wereld oorlog werd de Poolse Randserbrigade van generaal Sosabowski in Nederland beroemd en geliefd, de eerste als bevrijders van het zuiden van Nederland in de herfst van 1944, de tweede als onderdeel van operatie Market Garden bij de slag om Arnhem. De kerkhoven van Oosterbeek en Breda getuigen van de velen Polen die hun leven offerden voor de bevrijding van Nederland. Polen Polen heeft een van de grootste werknemers aantallen van europa. Ze zijn nog erg jong; 50% van de bevolking is onder de 34 jaar 35% is onder de 25 jaar Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 35

39 Dit kan inhouden dan ongeveer 13 miljoen jong en goed opgeleide mensen de arbeidsmarkt zullen betreden in de toekomst. Polen heeft bijna 40 miljoen inwoners. Hiermee heeft polen de grootste markt in Europa. De lonen in polen zijn over het algemeen gezien erg laag. Aan het einde van 2004 is het gemiddelde loon 598,-. De hoogste lonen lagen in Warschau 567,-. De laagste lonen werden in het gedeelte tegen de oostgrens 396,-. Het aantal werkloze ingeschreven bij uitzendbureau was in november 2005; Dit percentage was 0.4 hoger dan oktober Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 36

40 Historie handelsverkeer Nederland Polen Veel banen in verschillende sectoren staan al enige tijd onder druk door de toestroom van Poolse werknemers in Nederland. In 1989 is door de EU het officiële startschot gegeven voor het handelsverkeer met Polen. Als je kijkt naar de historie van het handelsverkeer met Polen zijn in het verleden Nederlandse multinationals naar Polen vertrokken voor goedkope productie punten. Een soort gelijk scenario was het gevolg in de jaren die volgden in Polen. Westerse bedrijven kochten kleine ondernemingen op en pasten de westerse strategieën toe om een zo efficiënt en goedkoop mogelijk productie punt te creëren. Met als gevolg dat er vele ontslagen vielen, het voordeel was er voor de West Europeaan en het nadeel voor de oost Europeaan. Maatschappelijk gezien hebben wij in het verleden de zelfde daad verricht namelijk gebruik maken van de situatie. De Polen doen nu precies hetzelfde alleen zijn het de arbeiders die komen en niet de multinationals, waardoor de arbeidersklasse van de Nederlandse bevolking en het MKB direct de gevolgen ervaren. Het verschil is dat multinationals het produceren van een product in Polen goedkoop kunnen doen en dus eventueel werkgelegenheid bieden, heeft ook economische voordelen voor Polen. Men is operatief op een ander niveau waarbij andere partijen zijn betrokken en andere voordelen zich doen voor de Poolse bevolking. Echter is nu het geval dat op een ander niveau gebruik wordt gemaakt van de gelegenheid waardoor uiteindelijk een andere doelgroep de dupe zijn. Niets aan te merken op het kennen en kunnen van de Pool, uitsluitend objectief maatschappelijk gezien. In dit geval is het zo dat de individuen geen deelnemen aan de Nederlandse economie al het verdiende geld zal in het land van herkomst worden uitgegeven. Van de Nederlandse welvaart wordt geproefd maar geen deelgenomen ook wel beter bekend als seizoensarbeiders of tijdelijke gastarbeiders. Ten opzichte van gastarbeiders, met gastarbeider wordt bedoeld iemand die tijdelijk overkomt vanuit naar een ander land om daar arbeid te verrichten. Er is niks op tegen dat de landen binnen Europa samenwerken, en dat mensen het in Polen beter krijgen, maar het moet zo weinig mogelijk ten koste gaan van mensen in de andere EU lidstaten. Eenheid is noodzakelijk door de globalisering die er gaande is, door de technologische vooruitgang (bv internet) kan geen een land/mens ter wereld hier meer onderuit komen. Door veel mensen wordt deze globalisering als zeer beangstigend ervaren zeker nu het zo dichtbij is en de gevolgen worden ervaren. En probeert men zich met alle macht ook te verzetten, echter wat geheel zinloos is. In Nederland zal er een hoger percentage lager opgeleide/ongeschoolde mensen op straat komen te staan. Dit doordat een werkgever voorkeur zou kunnen hebben om personeel te werven die het werk klaar maakt voor ¼ van de kosten van wat de werkgever kwijt zou zijn aan Nederlanders die het werk zouden doen. Een feit: de grens is meer dan 60 jaar dicht geweest. Dan kan je een vloedgolf verwachten als ie open gaat. Die is er nu. Van twee kanten. Nederland heeft veel belang bij investeringen in Polen. Dat is voor de Nederlands economie van meer belang dan de paar Polen die deze kant op komen. Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 37

41 Verschil Poolse en Nederlandse maatschappij Polen was vroeger geen consumerende maatschappij zoals Nederland het communisme en armoede hebben hier een rol in gespeeld. Als iets kapot ging kon je geen nieuwe kopen maar moest je het zelf repareren of hulp van de buurt vragen. In Nederland zijn we een teveel verwend geraakt. Zo kan iemand die directeur is van een bank nog eens geen stopcontact aansluiten of hij heeft er hulp bij nodig. De Polen zijn over het algemeen goede vakmensen. Van het bouwen en repareren van huizen tot en met het repareren van auto's. Voor Polen is het zelf repareren van huishoudelijke dingen een overlevingsstrategie. Als je zelf niets kunt, en geen bekenden hebt die iets kunnen doen, dan heb je een groot probleem. Een Pool is genoodzaakt de functie te herstellen van het probleem zodat de werking wordt vervuld. De Nederlander heeft als doelstelling dat de functie moet worden vervuld maar dat het ook verfraaiend moet zijn. Nederlandsers stellen hogere eisen aan het estetische aanzien van een product In Polen is er voor de meeste mensen net genoeg geld om de basislevensbehoefte te voldoen. Dus het klussen als verfraaiing van een volhgens hen toch al mooi huis is niet echt van toepassing. Wel zijn vele Polen zeer goede vaklui. Er is een groot vertrouwen in het Poolse vakmanschap door Polen zelf dan in de Nederlandse. In Nederland zijn echte vakmensen bijna niet te vinden in de ogen van de Polen. Mensen zijn in Nederland besmet met de wegwerpvirus. Werkt iets niet, dan verdwijnt het in de prullenbak. Het heeft te maken hoe in Nederland de maatschappij ingericht is. Vaklui worden steeds minder gewaardeerd, terwijl het management steeds hoger gewaardeerd wordt. In Nederland is dit doorgeschoten, in Polen is dit anders. Het management in Polen is een elite. Zij staan duidelijk boven de medewerker en zullen dit laten weten ook. De medewerker zal zelden een plaatsje verwerven in het 'management'. Eens een arbeider, altijd een arbeider. Als iemand in Polen een bedrijfje opricht dan gaat zijn interesse niet uit naar het opbouwen van zijn onderneming, maar naar het kopen van een grote auto en het bouwen van en luxe woonvoorziening. Omdat het 'management' in Polen weinig interesse heeft in hun werk, hebben de vaklui eigenlijk het rijk voor zich alleen. Ze kunnen zich ontwikkelen in hun vaardigheden. In moeilijke beslissingen staan ze vaak alleen. Escaleren naar een werkgever heeft geen nut, omdat deze weer met zijn auto naar de garage moet. Hierdoor kweekt een onderneming een zeer kundig en competent personeel, dat nooit omhoog gepromoveerd wordt. In de ploeg werknemers is iemand die veel weet/kan automatisch een aanvoerder (informeel). De arbeiders willen dit ook graag worden en zullen zich daardoor inzetten om zoveel mogelijk kennis te vergaren en dus elders hun kapitaalverdienen Juist door de globalisering en de vorming van de EU is het vrij eenvoudig voor een Pool om zijn brood in een ander EU-lidstaat te verdienen. Slechts is enkele stappen kan een Poolse schilder zich als ZZP r in eigenland registreren waardoor hij bijna volledig vrij is van de Nederlandse wet en regelgeving. Hierdoor kan hij dus optimaal werken op de Nederlandse markt Hij registreert zichzelf als zelfstandige "dzia alnos gospodarczy" bij de gemeente of als familiebedrijf bij S d Rejonowe Wydzia S d Gospodarczy, vervolgens vraagt hij/zij een Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 38

42 REGON nummer aan bij Urz d Statystyczny en een VAT nummer bij het Urz d Skarbowy. Een klein beetje voetenwerk en daarna kan hij als Pools bedrijf (tijdelijke en goed omschreven) opdrachten aanvaarden in heel Europa, volgens de B-richtlijn op vrijheid van handel en diensten, en de facturatie vanuit Polen regelen net zoals de rest van de administratie. Het feit is dat de Europese grenzen steeds meer open gaan en dat werkgevers in bepaalde sectoren zich voor het vervullen van vacatures ook meer gaan oriënteren op arbeidsmarkten buiten Nederland. Dit heeft gevolgen voor de Nederlandse arbeidsmarkt en de Nederlandse arbeidsverhoudingen. Druk op de arbeidsmarkt valt niet te vermijden: deze druk ontstaat zowel doordat buitenlandse bedrijven producten goedkoper aanbieden, als dat bedrijven ervoor kiezen om niet in Nederland maar zich in andere landen te vestigen. Ook ontstaat deze druk omdat buitenlandse ZZP ers bereid zijn met een lagere vergoeding dan het wettelijk minimum loon genoegen te nemen. Dit is legaal en is voor Poolse ZZP ers reeds sinds de Associatieverdragen met de EU mogelijk. Het Toetredingsverdrag van de EU staat toe dat in de andere lidstaten gevestigde ZZP-ers in Nederland hun diensten vrijelijk kunnen aanbieden, waarbij geen beperkingen kunnen worden opgelegd die niet voor in Nederland gevestigde ZZP-ers gelden. De Nederlandse bedrijven concurreren met deze ZZP ers voor het verkrijgen van bepaalde opdrachten. En wordt het door het volk als oneerlijke concurrentie en broodroof gezien. Een van de consequenties van Europese eenwording is dat we het economische aspect zullen moeten delen. Tijdelijk zal dat delen voor sommigen een prijs hebben: baanverlies, verlies aan inkomsten. Maar was dat delen niet juist het doel van Europa, om te voorkomen dat we ooit weer om dit aspect moeten knokken? Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 39

43 Verschil tussen Pool en Nederlander individuele onderbouwing Wat is cultuur? Cultuur is het geheel van waarden en normen die een leidraad vormen voor het denken en handelen. Ieder mens heeft een eigen manier van denken, voelen en doen. Dit is aangeleerd door alles wat je meemaakt. Zoals: - het land waar je bent opgegroeid - de buurt of stad waar je vandaan komt - de opleiding die je heeft genoten - je opvoeding - de vrienden waar je mee omgaat. Al deze factoren bepalen hoe je denkt, voelt en handelt. Zij bepalen waar je interesses naar uitgaan, wat je belangrijk vindt, hoe je reageert en welke beslissingen je neemt. Samen vormen zij de referentiekader. Het geheel aan gewoontes, regels en normen waarnaar een mens zich in zijn handelen, denken en voelen richt. Cultuur en referentiekader Het referentiekader van mensen is van invloed op de manier waarop ze met elkaar communiceren. Mensen met eenzelfde soort referentiekader communiceren vaak makkelijker met elkaar dan mensen met een totaal verschillend referentiekader. Als je praat met iemand die je al jaren kent, heb je vaak veel minder woorden nodig om elkaar te begrijpen dan wanneer je praat met een vreemde. Een groot verschil in referentiekader betekent dat zender en ontvanger extra hun best moeten doen om elkaars gedachten, bedoelingen en gevoelens te volgen. De zender moet woorden gebruiken die de ontvanger begrijpt. Dit is een probleem als de zender en ontvanger uit verschillende landen komen en dus een andere taal spreken. Maar ook als ze uit hetzelfde land komen kunnen zender en ontvanger verschillende 'talen' spreken. Interculturele communicatie, communicatie tussen mensen uit verschillende culturen Interculturele communicatie is communicatie tussen personen uit verschillende culturen. Dit betekent in de Nederlandse samenleving de communicatie tussen allochtonen en autochtonen. Het kan ook communicatie zijn tussen mensen uit hetzelfde land, die uit verschillende sociaal-economische groepen of subculturen komen. Om het verschil in referentiekader te overbruggen, is het in de communicatie van belang om kennis te nemen van elkaars waarden, normen en/of referentiekader. Dan verloopt de communicatie beter. Een onbevooroordeelde houding is daarbij essentieel. Culturele verschillen veroorzaken verschillen in communicatie, gedrag, waarden, normen, denk- en leefpatronen. Interpretaties, waarderingen en beleving van de sociale werkelijkheid in de ene cultuur staan soms lijnrecht tegenover die van een andere cultuur. Drie Stappen Methode: Onbekendheid met de emotionele betekenis die een bepaald begrip, gebaar of handeling voor de ander heeft, leidt bij interculturele contacten soms tot problemen. Beide partijen beschouwen hun eigen gedrag tenslotte als normaal, en het gedrag van de ander als abnormaal. Het verkeerd interpreteren van een standaarduitdrukking, een zegswijze of een beleefdheidsfrase leidt dan ook wel eens tot miscommunicatie. Goede interculturele communicatie is (volgens Pinto) alleen mogelijk wanneer men werkt volgens de Drie Stappen Methode: 1. Het leren kennen van de eigen cultuurgebonden waarden en normen. Welke regels en codes zijn van invloed op het eigen denken, handelen en communiceren? Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 40

44 2. Het leren kennen van de cultuurgebonden normen en waarden van de ander. 3. Het leren omgaan met de verschillen. Belangrijke culturele verschillen De moderne westerse culturen zijn grofmazig (G-cultuur) volgens Maslow, en de traditionele niet-westerse culturen zijn fijnmazig (F-cultuur), zo beargumenteert Pinto. Dat wil zeggen: In G-culturen zijn mensen in de eerste plaats individuen, die verantwoordelijk zijn voor het eigen gedrag. Mensen moeten hun gedrag grotendeels zelf bepalen. In F-culturen speelt de groepsgebondenheid een grote rol. Mensen zijn vooral groepslid en verantwoordelijk voor het groepsbelang. Het gedrag van mensen ligt voor een groot deel vast in gedetailleerde gedragsregels. De identiteit in een G-cultuur wordt bepaald door eigen waarden en normen, door eigen zingeving van je leven. De identiteit in een F-cultuur wordt bepaald door de plaats die je in de groep inneemt en door de waarden, normen en zingeving van de groep. Piramide van menselijke behoeften naar cultuursoort Westerse Europeaan Oosterse Europeaan Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 41

45 Behoefteniveau Primaire behoeften Behoefte aan zekerheid Behoefte aan acceptatie Behoefte aan erkenning Behoefte aan zelfontwikkeling Voorbeelden van behoeften Voedsel, drinken, lucht om te ademen, rust, slaap lichaamsbeweging, bescherming tegen kou, regen, zon Onderdak, het hebben van inkomen, de zekerheid van een rechtvaardige behandeling, bescherming tegen gevaar Zichzelf mogen zijn tegenover anderen, genegenheid, liefde, behoren tot een sociale groep Erkenning door anderen van deskundigheden, zelfvertrouwen, zelfrespect, prestige, maatschappelijk aanzien Ontwikkeling van eigen talenten, creativiteit, leveren van een prestatie, gezonde rivaliteit, verantwoordelijk zijn voor eigen handelen Behoefteniveau Elementaire behoeften Behagen van de eigen groep Goede naam Eer Elementaire behoeften Voorbeelden van behoeften Eten, drinken, rust, slaap, bescherming, tegen kou, regen, zon Beleefdheid, leven overeenkomstig plaats en rol binnen groep, wederzijdse hulp in groep, indirecte en impliciete communicatie Eervol gedrag, zichtbare rijkdom, waardering door anderen, bescherming van familie-eer Het voorkomen en bestrijden van gezichtsverlies, schaamte, schande en eeraantasting Eten, drinken, rust, slaap, bescherming, tegen kou, regen, zon Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 42

46 Polen bouwnijverheid Vrije werkverkeer binnen de EU mbt schildersbranche en specifiek gericht op Polen De Poolse bouwsector is verscheidene jaren door een diep dal gegaan. In 1996 werden er maar woningen gebouwd tegenover in In 1997 is deze negatieve trend helemaal omgeslagen, met een groei van 20%. De ontwikkelingen in de woningbouw en de projecten voor de uitbouw van de infrastructuur, van fabrieken, kantoren en hotels zullen de vraag naar bouwproducten dit decennium nog sterk doen toenemen. Poolse experts verwachten dat de sector tot 2007 met meer dan 10% per jaar zal blijven groeien. Per inwoners zijn er in Polen slechts 286 woningen, met een leefoppervlakte van 19 m 2 per persoon. In Europa stellen alleen Albanië en Roemenië het nog slechter. De woonsituatie van vele Poolse gezinnen, in het bijzonder in de steden, is allesbehalve optimaal. Er is nood aan bijna 1,5 miljoen extra wooneenheden. Naast nieuwbouw zal renovatie van bestaande woningen een belangrijke plaats innemen. Vanwege de hoge interesse werd de vraag naar nieuwe woningen tot dusver vooral door kapitaalkrachtige klanten gedragen. Inmiddels zijn er fondsen in het leven geroepen voor sociale woningbouw. De overheid kent nu ook belastingsvoordelen toe voor nieuwbouw en renovatie. De uitbouw van de hypotheekmarkt en van een systeem voor woonspaarrekeningen zullen het klantenbestand verder vergroten. Daarnaast zullen belangrijke investeringsprogramma's de sector verder doen groeien: de invoering van energiebesparende verwarmingssystemen, het overheidsprogramma voor de aanleg en de modernisering van snelwegen en bruggen, de bouw van bijkomende grensovergangen en de oprichting van nieuwe terminals, de ontwikkeling van de drie grote havens, de bouw van gaspijpleidingen en de industriële privatiseringen. Belangrijke buitenlandse concurrenten op de markt zijn Duitsland, Italië en de Verenigde Staten. De lokale bouwnijverheid is traditioneel, ingevoerde gespecialiseerde bouwproducten worden door de Polen vaak meer gewaardeerd. Nu er steeds meer vraag is naar geavanceerde technologieën en nu de aandacht voor milieu vergroot, zijn de lokale bouwbedrijven genoodzaakt hun technologie aan te passen en hun uitrusting te moderniseren. Buitenlandse partners zijn daarbij zeer in trek doordat zij juist de kennis hebben ontwikkeld en kunnen implementeren. Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 43

47 Verfproductie Nederland en Polen Vrije werkverkeer binnen de EU mbt schildersbranche en specifiek gericht op Polen De meest recente statistieken kunnen een indicatie weergeven van de rol die multinationals spelen binnen de Poolse economie iets waar de Nederlandse schilders weinig van merken. In 1999 heeft Polen ca. 334,6 ton verf geproduceerd hierin hebben enkele Nederlandse verfproducenten ook een grote rol in. In 2002 werd in Nederland ca. 230 ton verf geproduceerd. Afgezien van toename verfproductie en het tijdsverschil kan gemiddeld genomen worden gezegd dat Polen ca. 29% meer verf produceert. Dit praktische voorbeeld wil zeggen dat op een ander niveau betrokken partijen zijn die weinig hinder zullen ervaren van het vrije werkverkeer en dus van 2 wallen kunnen eten. Terwijl het MKB hieronder leidt en weinig invloed op kan uitoefenen. Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 44

48 Online enquêtering schilders- / detacheringbranche Wat vind schilderend Nederland van het vrije werkverkeer binnen de EU? Hoe ziet men de toekomst en wat vindt men hinderlijk? De enquête is door verschillende leeftijdscategorieën beantwoord. De onderliggende verschillen zijn vrijwel leeftijdsongebonden. De deelnemende bedrijven variëren in omvang van klein, middel/groot tot een groot schildersbedrijf. Juist de middel/grote en grote schildersbedrijven geven aan in de toekomst bereid te zijn tot het inhuren van Poolse arbeidskrachten. Slechts een laag percentage en juist de kleinere ondernemers zeggen dit niet te zullen doen. Deze categorie geeft ook aan het meest te leiden onder de gehele situatie. 87% van de bedrijven zegt geen Poolse werknemers binnen hun onderneming te hebben, 6% 1 tot 5 en 3% 6 tot 15 Poolse werknemers.door tussen verschillende vragen in de enquête die op dit onderwerp betrekking hebben een relatie te leggen is uit de enquête gebleken dat de bedrijven die juist Poolse werknemers in dienst hebben van middel/grote en grote aard zijn Een hoog percentage hiervan geeft aan geen integratiebeleid te willen invoeren, een methode waardoor men in de toekomst efficiënter zou kunnen gaan werken. Uit de enquête is gebleken dat wanneer Poolse werknemers in dienst zijn dat zij vaak voor een korte periode worden ingehuurd en vaak laat men hen uitsluitend in de nieuwbouw werken. Dit kan een gegronde reden zijn van waarom men geen integratiebeleid wil toepassen. Door de korte duur van de aanwezigheid van de betreffende Poolse werknemers kan de meerwaarde van het integratiebeleid belemmerd worden. De Nederlandse schildersbranche is een traditioneel vak welke een rijke Historie kent. Een historie van eigen bodem en met weinig invloeden vanuit andere landen. Zij zijn altijd de laatste die de deur sluiten van een bouwproject en zien zichzelf geen invloeden vanuit andere landen accepteren. 78% van de bedrijven welke hebben meegedaan aan de enquete heeft aangegeven dat het ambachtelijke schildersvak zonder Europese invloeden doorgevoerd dient te worden. Men is van mening dat de Nederlandse schilder door betere scholing meer kwaliteiten levert, en vind dat de financiële voordelen van een Pool niet afwegen tegenop de kennis en kunde van Nederlandse eigenschilders Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 45

49 Kwaliteitswaarborging Vrije werkverkeer binnen de EU mbt schildersbranche en specifiek gericht op Polen Er wordt massaal gezegd dat men voor een kwaliteitscontrole is van buitenlandse schilders die de Nederlandse arbeidsmarkt betreden. Als eerst staat men er sceptisch tegenover maar aan de andere zijde wanneer de buitenlandse schilder dus kan voldoen aan de gestelde eisen van de markt vindt men dan ook dat de situatie anders is? Juist dan wanneer men als ZZp ers andere collega s ZZp ers inhuurt en opdrachten aan gaat nemen is er sprake van oneerlijke concurrentie. Een oneerlijke concurrentie die op alle niveaus voelbaar zijn omdat men prijzen kan hanteren die voor onze schilders nooit te evenaren zijn. Juist hierdoor wordt de kans op oneerlijke concurrentie vergroot. 48% zegt het eens en 52% zegt het oneens te zijn met de vraag of een buitenlandse werknemer de Nederlandse arbeidsmarkt mag betreden wanneer hij kan aantonen dat hij voldoet aan het Nederlandse beroepsprofiel. Men is voor een kwaliteitscontrole, stemt voor waarborging van het Nederlandse schildersvak en zegt dat ongeacht de kostenvoordelen die kunnen ontstaan bij het aannemen van een Poolse arbeider dit niet afweegt tegenop de kennis en kunde van de Nederlandse schilder. Men staat vrijwel niet open voor het feit dat het vrije werkverkeer binnen de EU verder zal worden ontwikkeld en ontplooid, de toevoer zal blijven groeien. Juist nu moeten we er voor open staan om ervan te kunnen leren en zo krachten samen te bundelen waarmee we in de toekomst hen in kunnen schakelen wanneer het echt nodig is. 52% heeft geen mening op de vraag of het werktempo/arbeidsethos van een Pool ten opzicht van zijn Nederlandse collega hoger, lager of hetzelfde is. 15% zegt lager, 15% zegt hetzelfde en 19% zegt hoger. Het is inmiddels al meer dan duidelijk dat de Poolse werknemers lange dagen maken, hard werken en geen negatief beeld hebben van de werkzaamheden. Dit in tegenstelling tot zijn Nederlandse collega die in arbeidsethos/werklust anders is. Het typerende is dan wel weer dat men juist verwacht dat een Poolse werknemer geen onlogische werkwijze heeft wanneer deze zelfstandig werkt. Er is een klein percentage van Poolse schilders die problemen ondervinden met de west Europese schildersproducten, opstart problemen zijn er altijd. Ook is schilderend Nederland van mening net als de detacheringsbranche dat de Poolse werknemer zijn vak groot en deels op de werkplek verder bijleert. 74% zegt het eens te zijn dat wanneer men wordt afgerekend op het eindresultaat en deze voldoet aan de gestelde eis dan voldoet men ook aan de gestelde functieomschrijving 92% zegt dat er sprake is van oneerlijke concurrentie 42% zegt dat de Poolse schilder een negatieve werksfeer creëert op de werkvloer. Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 46

50 Enquêtering detacheringsbranche Vrije werkverkeer binnen de EU mbt schildersbranche en specifiek gericht op Polen De gespecialiseerden in de detacheringsbranche in Nederland welke zich richten op internationale arbeidsbemiddeling hebben verassende resultaten opgeleverd bij de online enquêtering van TGPL. Verschillende nationaliteiten worden gedetacheerd zoals: 6. Nederlandse 7. Poolse 8. Poolse Duitse 9. Hongaarse 10. Tsjechische De detacheringsperiode is variërend van 2 tot 6 maanden en van 6 tot 12 maanden. De voorspellingen vanuit deze branches is dan ook dat in de toekomst het aantal oost Europese werknemers op de Nederlandse arbeidsmarkt zal gaan stijgen. 100% van de ondervraagden zegt niet te willen concurreren tegen de Poolse ZZp ers omdat zij tegen lagere loonkosten kunnen werken. Juist hierdoor willen zij zich profileren om op een zo eerlijk mogelijke wijze te kunnen detacheren. 67% is van mening dat wanneer de kennis en kunde van een detachist die van zijn Nederlandse collega overschrijd dat zij ervoor willen zorgdragen dat zij hoger worden ingeschaald. De invloeden van de ZZp constructie wordt als negatief aanschouwd. Zij kunnen hun eigen lonen bepalen waardoor zelfs de detacheringsbranche zich bedreigt voelt. Het aanbod van faciliteiten door de detacheringbranche is van zorgwekkende aard. Een groot deel bied huisvesting, een TWV en vervoer aan. Dit wil zeggen dat het ontzettend eenvoudig is voor een Poolse werknemer om de Nederlandse arbeidsmarkt te betreden. De ondervraagde Polen geven aan dat men via mond op mond op het idee zijn gebracht om elders te gaan werken. Slechts enkelen die via internet in contact komen met arbeidsbemiddelaars. Door de publiciteit die gegeven wordt aan deze problematiek ervaart 100% van de ondervraagden dit als een negatief effect. Er is volgens hen geen sprake van omzetdaling of stijging. Het imago heeft volgens hen hier zwaar onder te leiden. Volgens het verwachtingspatroon van TGPL zou de detacheringsbracnhe het opnemen voor hun detachisten en geen enkel negatieve klank luiden. Vakinhoudelijke stellingen/vergelijkingen van tussentijdse resultaten van de enquêtering binnen de schildersbranche is dan ook positief beantwoord. Waar de schildersbranche nee spreekt, zegt de detacheringsbranche ja. Veel verschillen maar ook overeenkomsten. De sterkste is dan ook dat men beide juist voor kwaliteitsmetingen is van de arbeiders die de Nederlandse arbeidsmarkt gaan betreden. 96% van schilderend Nederland is voor kwaliteitscontrolle van buitenlandse werknemers om kwaliteit te kunnen waarborgen. 78% van de detacheringsbranche is het hier mee eens. Duidelijke signalen die het eens zijn met elkaar hieruit kan je opmaken dat juist dit een aanknopingspunt zou kunnen zijn om gezamenlijk kwaliteitscontrole in te voeren bij detacheringswerken binnen de Nederlandse Bouwnijverheid. Juist het SKIA dat de keurmerken verschaft aan de gespecialiseerde arbeidsbemiddelaars zouden zich hierdoor beter kunnen profileren tot het echt leveren van kwalitatief goede arbeidskrachten. De schildersbranche zou hierop een controle kunnen uitoefenen of juist deze kwaliteitsmeting uitvoeren. Hierdoor kan men zelf de toename in de hand houden, overzichten creëren of juist invloed uitoefenen. Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 47

51 87% van de detacheringsbranche vind dat hun detachisten op de werkvloer bijleert, de bijkomende beperkingen zijn de cultuur en taalverschillen. Als toegevoegde waarde wordt door hun gezien een basistechnisch woordenboek die de drempel zou kunnen verlagen. Door de Europese eenwording ontstaan snel groeiende branches die volop in ontwikkeling zijn. Enkele nadelen moeten in de toekomst verholpen worden, juist het creëren van bijscholingsmogelijkheden is dan ook een optie voor beide branche s om gezamenlijk te investeren. Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 48

52 Conclusie en aanbevelingen Vrije werkverkeer binnen de EU mbt schildersbranche en specifiek gericht op Polen Wanneer je kijkt naar de transportsector en ziet dat hier al jaren een zware concurrentiestrijd gaande is dan kun je zien dat er zelfs daar oplossingen zijn gevonden voor de gevolgen die in de toekomst verdere onmogelijke concurrentie kunnen vermijden. Juist wij als westerlingen die de kennis en kunde heb ben tot het uitvoeren van specialismen moeten ons dan ook toespitsen op deze mogelijkheid. Juist nu wanneer de kleinere ondernemer het op dit moment het moeilijkst heeft is en men er van overtuigd is dat er sprake is van een oneerlijke concurrentie en nu door overgangsfase van de EU de bureaucratie meer om de hoek komt kijken moeten de ondernemers de krachten bundelen en juist alleen de Polen inschakelen waar zij goed in zijn. Door het draaien van productie onderbegeleiding van een specialist, wanneer we dan een nieuwe vorm van prijsafspraak hanteren kunnen we de toestroom in de hand houden. De particuliere sector zit niet te wachten op een Pool de industrie daarentegen wel. Laten we onze hersens eens gebruiken als we echt niet willen dat men onze boterham afpakt. Ten slotte zijn we goed in wat we doen niet alleen het vak maar ook de bedrijvigheid binnen de Nederlandse cultuur die als nekslag de negativiteit te groot inziet maar geen oplossingen wil invoeren omdat de gevolgen hiervan niet van traditionele aard zijn. Zoals ik al eerder zij het traditioneel aangelegde Nederlandse schildersvak welke nu open moet gaan staan voor globalisering en zijn negativiteit moet omzetten in een positieve aanpak die zal leiden tot het sterk tegen gaan van de ondergang van onze kleine collega s. Het ligt volledig in de handen van de markt. Als je ziet dat er nu zelfs Nederlandse ZZp ers zijn die Poolse ZZp ers inhuren, deels opleiden en langzamerhand uitbouwen met aanname van werken dan zijn de gevolgen van groei een allerminst van positieve aard voor onze afzetmarkt. Ieder moet een boterham verdienen, de schilderswereld is klein en dat weten we allemaal alleen is het geen goed idee om dit teveel over de rug van een ander te doen. Nederland vormt zich mede door de doelstellingen van de EU meer tot een kenniseconomie. De economische groei komt voort uit kennis en minder uit de drie traditionele productie factoren zoals arbeid, natuur en kapitaal. Door de toepassing van kennis is innovatie mogelijk waarmee nieuwe producten en of diensten worden ontwikkeld die economische groei mogelijk maakt. De verschuivingen die ontstaan zijn het goedkoper produceren in lage loon landen, deze ontwikkeling is ontstaan vanuit de multinationals in de jaren 70. Vandaag de dag zijn het ook kleinere ondermeningen die hier een voorbeeld aan nemen. Het goedkoop produceren van producten met de daarbij behorende factoren en gevolgen zijn inmiddels bekend, de nieuwe verschuiving is echter van een omgekeerde aard. Wij als westerse samenleving met een uitstekende economie waarbinnen veel mogelijkheden zijn hebben nu te kampen met de andere zijde van de medaille. De lage loon landen binnen de EU die nu profijt maken van de economie en wet en regelgeving van de verder ontwikkelde landen binnen de EU. Doordat de rollen nu zijn omgedraaid voelt de MKB het als eerst de spanningen aan. Juist wij als Nederlanders die innovatief zijn in het vinden van oplossingen laten ons gevoel het meest spreken en kijken met pessimistische ogen toe, wat niet tot een bruikbare oplossing zal leiden. Juist de vorming van de kenniseconomie de overgangsfase van de EU hebben gevolgen voor de eerst de arbeidersklasse en later andere klassen in Nederland. De toekomst gaat ons vertellen dat we ermee moeten leven en er oplossingen voor moeten ontwikkelen. Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 49

53 De vrije arbeidsmarkt is in 2011 een feit. Op dit moment wordt er naar gekeken hoe de huidige situatie in elkaar steekt. Er wordt hier vaak met niet onderbouwde argumenten een mening op gebaseerd, geformuleerd en naar buiten gebracht. Men is vaak gericht op het vakgebied en daarbij de persoonlijke situatie. Vanuit deze eenzijdige belichting wordt een algemeen beeld geschetst. Het betreft in dit geval een maatschappelijke kwestie met een maatschappelijk dilemma. Wanneer men hierover een mening wil uiten zal men zich ook meer maatschappelijk moeten richten. De problematiek ligt immers niet alleen binnen de schilderswereld maar ook daarbuiten. Wanneer je hierover wilt discusseren en een mening wilt uiten zul je gebaseerd hierop dus ook argumenten moeten kennen en dus achtergrondinformatie moeten hebben. Achtergrond informatie welke ik in dit project verstrek. In plaats van stil te staan bij de huidige situatie en hier voortdurend de negatieve aspecten uit te belichten, te bespreken en te publiceren zou je deze negatieve aspecten ook op een andere manier naar voren kunnen brengen en deze juist benutten om naar de toekomst te kijken en te analyseren hoe we dit zouden kunnen vormgeven zodat dit een plaats krijgt binnen de maatschappij waarin een ieder zich kan vinden. Vandaag de dag zijn er ontwikkelingen gaande tot het ontplooien van gedegen oplossingen die ons klaar maken voor 2011 wanneer de grenzen volledig opengaan en meldingsplicht geen vereiste meer zal zijn. De gespecialiseerde internationale detacheringbranche die zich wil profileren en oplossingen bied door keurmerken in het leven te roepen is een ontwikkeling waarmee we verder kunnen werken in de toekomst. Alleen de schildersbranche zelf moet meer om zich heen kijken en vanuit brancheorganisaties in de vorm van een aparte divisie oplossingen ontwikkelen wat zal leiden tot wellicht een andere indeling van de schildersbranche. Het ambachtelijk vak kun je namelijk deels laten overnemen door eventueel Poolse werknemers en men kan zich meer richten op de kennis van de Nederlandse werknemers en deze meer benutten. De pool speelt een belangrijke rol in de uitvoering, de Nederlander heeft de kans meer gebruik te maken van zijn kennis en kunde en deze eventueel overbrengen naar een ander. Het integratiebeleid en de kwaliteitscontrole zal hierbij dan zeker zijn vruchten kunnen afwerpen. Wanneer men op zoek gaat naar kwaliteit dan is dit een goede tool om de mindere kwaliteit eruit te filteren en over te blijven met de beste. Naar mijn mening zou hier op dit moment al meer gebruik van gemaakt kunnen worden. Men behoudt klanttevredenheid, voorkomt problematische situaties en men krijgt meer zekerheid voor de toekomst. Sander Nakken - Fontys PTH Eindhoven 50