Vera Pauw Het is abominabel gesteld met de emancipatie van vrouwen in Nederland

Transcriptie

1 Vera Pauw Het is abominabel gesteld met de emancipatie van vrouwen in Nederland Een leven lang knokken, dat is het verhaal van Vera Pauw. Knokken tegen de vooroordelen en knokken tegen de beknotting. Als meisje wilde ze meedoen met de jongens, maar school en sportclub staken daar een stokje voor. Als jonge vrouw met veel passie en aanleg voor voetbal stuitte ze op de volgende muur van onbegrip. Althans in eigen land, want vergeleken met andere naties is het in haar ogen hier droevig gesteld met de integratie en emancipatie van vrouwensport. Nu wacht het volgende gevecht, omdat ze zich als eerste vrouwelijke bondscoach van een teamsport ten doel heeft gesteld het vrouwenvoetbal definitief op de kaart te zetten. In al haar interviews staat dat ze behoort tot een drieling. Eén meisje, twee jongens. Vera Pauw, bondscoach van het Nederlands vrouwenteam: Men vraagt mij altijd: Hoe komt het nou dat jij bent gaan voetballen? Voor mij is dat geen vraag. We zijn van 1963 en groeiden met z n drieën op. Omdat er bij ons in de buurt geen meisjes woonden, ligt het voor de hand dat ik met de jongens op straat ging meedoen. Voor mij was dat de normaalste zaak van de wereld. Voor de jongens ook trouwens. Wel was het zo dat toen mijn broers op een club gingen, ik niet werd toegelaten en langs de zijlijn maar wat in mijn eentje meehobbelde. Achteraf klinkt dat heel sneu. Een beetje zielig eigenlijk, maar op dat moment weet je niet beter. Als kind accepteer je dat gewoon. Had ik toen geweten wat ik nu weet, dan was ik op de trainer afgestapt en was ik hoe dan ook gaan meetrainen. Zo lag het echter niet in die dagen. Voetbal was geen meisjessport en daarmee basta. Beperkingen Heeft die uitsluiting haar kijk op het leven gekleurd? Pauw: Mijn hele kindertijd is er door bepaald, niet zozeer het feit dat ik niet in clubverband kon voetballen. Ik ben tot mijn dertiende, veertiende jaar als een jochie opgegroeid. Toen moest ik ineens een meisje zijn. Wat ik vanaf dat moment ingepeperd kreeg, was dat het meisje-zijn vooral betekent dat je beperkingen krijgt opgelegd, dat je dingen niet meer mag. Zo mocht ik tijdens de pauze niet meer voetballen, toen ik in Utrecht op de middelbare school terechtkwam. Dat doen meisjes niet, werd me meteen te verstaan gegeven. Met gymmen liep ik de eerste keer met de 36 sport en kennis

2 sport en kennis 37

3 Niet voor niets kent onze taal geen mannelijk equivalent voor de term kenau. jongens mee naar boven. Halverwege de trap riep de gymjuf me terug en zei dat ik de verkeerde kant op ging. De verkeerde kant? dacht ik nog. We doen dingen toch met z n allen? Minstens zo erg was dat het gymmen voor meisjes niet veel voorstelde. Meisje bewogen niet, die waren afwachtend, dienend, terwijl ik was opgegroeid met het idee dat je initiatief neemt. Zoals jongens, dus. Rolmodel Vond ze dat vernederend? Ja, ik weet nog precies op welke tree ik stond toen de juf me riep. Dat heeft op die leeftijd impact, hoor. Tot pakweg mijn zeventiende heb ik echt problemen gehad met mijn identiteit. Omdat ik probeerde te voldoen aan de eisen die de maatschappij je oplegt. Met als gevolg dat ik me niet meer ging gedragen als mezelf, maar als iemand anders. Ik speelde een soort rolmodel. Althans buiten de deur, want thuis was ik wel mezelf. Buitenshuis zat ik in een hoekje en zei ik niet wat ik wilde. In feite deed ik mezelf geweld aan. Met hulp van anderen is het me gelukt de knop om te draaien en weer mezelf te zijn. Ik ben een vrouw die gevormd is door deze cultuur. Dat betekent dat er een heleboel dingen in me zitten die kenmerkend zijn voor vrouwen uit onze samenleving. Maar er zitten ook veel dingen in me die niet horen bij vrouwen uit deze cultuur. Heel direct zijn, bijvoorbeeld. Dat een vrouw duidelijk zegt waar het op staat, wordt niet altijd als normaal ervaren. Als een man duidelijk is, heet het dat hij weet wat hij wil; als een vrouw dat is, noemt men haar een kenau. Niet voor niets kent onze taal geen mannelijk equivalent voor de term kenau. Bink Als meisje beland je daardoor in een lastig parket, vervolgt Pauw. Pas toen ik op de Academie voor Lichamelijke Opvoeding terechtkwam, is die benadering wat genormaliseerd. Daar waren namelijk allemaal meiden die graag wilden bewegen. Daar waren meer meiden zoals ik, die initiatief namen, waardoor ik mij er beter thuis voelde. Jarenlang heb ik gezegd: De enige plek waar ik me vrij en veilig voel, is op het veld, als de scheidsrechter voor het begin van de wedstrijd fluit. Als je een wedstrijd immers goed wilt spelen, moet je initiatief nemen, dominant zijn, het gevecht aangaan. Eigenschappen die vaak aan mannen worden toegekend, maar die net zogoed op vrouwen van toepassing zijn. Lange tijd werd dat ontkend, maar gelukkig komt daar nu een kentering in. Bij het Nederlands elftal merk ik dat de jonge meiden er al wat makkelijker mee omgaan dan de oudere speelsters. In die bewustwording, die emancipatie, heeft Madonna als popster een belangrijke rol gespeeld. Zij was de eerste bink die een sekssymbool was. Haar imago berust op fitheid, ontwikkelde spieren, 38 sport en kennis

4 Mijn hele leven was in die tijd één grote spagaat. sterk zijn en tegelijkertijd heeft ze een sexy uitstraling. Ongetwijfeld heeft dat het nodige teweeggebracht. Tot Madonna kreeg je te horen: Jij kan geen rokje aan, want je benen zijn te gespierd. Nu gaan vrouwen naar fitness-scholen om er mooi uit te zien. Gespierd zijn is nu geaccepteerd, geldt als norm. Spagaat Voelde de voetbalster Vera Pauw zich een vreemde eend in de bijt tussen haar minder getalenteerde en meer meegaande ploeggenoten? Als ik een wedstrijd heel goed had gespeeld en ik kreeg dat te horen, dan zorgde ik ervoor dat ik de volgende partij niet opviel. Zonder dat ik het zelf in de gaten had, hield ik me in, trapte ik op de rem om binnen de norm te passen en niet buiten de groep te vallen. Ik herinner me nog een wedstrijd dat wij veel beter waren. Mijn broers langs de kant stonden zich verschrikkelijk op te winden, omdat ze wisten dat ik stukken beter kon. In die partij kwamen we achter, waarna ik gelijk maakte en mij vervolgens weer verschool. Dat ging zo een paar keer. Aldus werkt het mechanisme nou eenmaal. Tussen mijn zevende en twaalfde deed ik als jongetje mee aan het jaarlijkse straatvoetbaltoernooi. In het laatste jaar van de basisschool werd er opeens ook een meisjestoernooi georganiseerd. Omdat ik als enige meisje in ons dorp voetbalde, was ik veel te goed voor de rest. Daardoor scoorde ik zeven à acht doelpunten per wedstrijd. Tijdens de laatste twee duels was ik er alleen maar mee bezig te zorgen dat iemand anders een goal zou maken. Ik wilde niet zover buiten de groep komen te liggen dat ik als enige scoorde. Letterlijk heb ik een bal op de doellijn gestopt en een ploeggenootje aangespeeld. Jongens zouden nooit in dat dilemma zijn terechtgekomen. Niet dat ik het van de andere meiden te horen kreeg, want uiteindelijk wonnen zij wel dankzij mij, maar ik lag in een morele spagaat. Feitelijk was mijn hele leven in die tijd één grote spagaat. Norm Daarover zielig doen, is aan Pauw niet besteed. Uiteindelijk heeft het me alleen maar verder gebracht. Ik heb nu een veel beter inzicht hoe het werkt. Binnen mijn ploeg signaleer ik meteen bepaalde processen. Dikwijls hoor je: Het verschil tussen mannen en vrouwen is dat laatstgenoemden eerst steun bij elkaar zoeken. Vervolgens gaat het etteren en uiteindelijk komt het pas naar buiten. Dat haalt je de koekoek! Nogal wiedes, als je zelf niet ten strijde mag trekken, moet je dus medestanders vinden, een groep vormen. Dan voldoe je immers aan de norm. Mannen die vrouwen coachen, komen met opmerkingen als De groep is onrustig, omdat ze dit soort zaken niet herkennen. Ik voel die dingen onmiddellijk aan, omdat ik door mijn achtergrond weet hoe het werkt. Lastig is sport en kennis 39

5 Sport en Kennis Deze preview is een gedeelte uit het boek: Hinderlijk buitenspel Sport als motor van integratie? Meer informatie Voor meer artikelen en andere uitgaven kunt u terecht op