Wereldcongres HersenletselW Hersenletsel
|
|
- Matthias ter Linde
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Home no. 4 Augustus 2014 Eerdere edities Verenso.nl Wereldcongres HersenletselW Hersenletsel Specialisten ouderengeneeskunde slaan brug San Francisco-Den Haag Dr. Jan C.M. Lavrijsen, senior onderzoeker specialisme ouderengeneeskunde Afdeling Eerstelijnsgeneeskunde, Radboudumc te Nijmegen Drs. Willemijn S. van Erp, arts in opleiding tot onderzoeker (aioto) specialisme ouderengeneeskunde Afdeling Eerstelijnsgeneeskunde, Radboudumc te Nijmegen Drs. Roy F. Kohnen, specialist ouderengeneeskunde en onderzoeker- Vivent te Rosmalen en afdeling Eerstelijnsgeneeskunde, Radboudumc te Nijmegen Drs. Berno U.H. Overbeek, specialist ouderengeneeskunde en onderzoeker Azora te Terborg en afdeling Eerstelijnsgeneeskunde, Radboudumc te Nijmegen jan.lavrijsen@radboudumc.nl
2 Tijdens het Tenth World Congress on Brain Injury van 19 tot 22 maart 2014 in San Francisco USA hingen vijf Nijmeegse posters over de langetermijngevolgen van ernstig hersenletsel. Zo werd vanuit de stad met de Golden Gate Bridge een gouden kans geschapen voor agendering van de chronische zorg op het volgende congres in Nederland. In deze bijdrage gaan wij in op het belang van internationale uitwisseling van nieuwe kennis en de bijdrage van het specialisme ouderengeneeskunde daaraan. Inleiding Het wereldcongres over hersenletsel wordt tweejaarlijks georganiseerd door de International Brain Injury Association (IBIA), ook bekend van het tijdschrift Brain Injury. Bij de start van de Nijmeegse onderzoeksgroep Niemand tussen Wal en Schip, die haar missie vond in onderzoek naar de lotgevallen van mensen met ernstig hersenletsel 1, werd het vorige congres in Edinburgh (2012) reeds bezocht door de eerste twee auteurs. Uit beide edities werd duidelijk dat de voor ons specialisme zo kenmerkende thema s als langetermijnbeloop en -zorg, ethische dilemma s en medische beslissingen rond het levenseinde, internationaal nog nauwelijks op de agenda staan. Het ontbreken van een academisch specialisme zoals het onze speelt daarbij een rol. Hierdoor blijft de chronische zorg in de meeste landen een black-box. In San Francisco lag vooral een focus op de vooraf bepaalde congresthema s Neurotrauma, Technologie en Neurorevalidatie. Desondanks werden vijf ingediende abstracts van onze groep, voornamelijk nog lopend onderzoek, geaccepteerd als posterpresentatie. Een mooie kans om vanuit dit specialisme op het wereldtoneel, met ruim 1300 deelnemers uit 44 landen, te laten zien hoe licht geworpen kan worden op grotendeels onontgonnen thema s. Boeiende preconference Op de ochtend voor het congres stond een workshop over Disorders of Consciousness geagendeerd. Daarbij werden de plannen toegelicht van een expertgroep (van met name Amerikanen) die begonnen is aan een review van alle bestaande kennis over vegetatieve en minimaal bewuste patiënten. Het doel is om te komen tot actuele aanbevelingen voor klinische praktijk, onderzoek, onderwijs en maatschappelijke activiteiten. Het belang om mensen met (ernstig) hersenletsel door expertteams te laten zien werd benadrukt.
3 In veel landen blijkt dit nog een brug te ver. Overal staat de vraag centraal hoe een effectief systeem gebouwd kan worden om de beste uitkomst voor deze zeer complexe doelgroep mogelijk te maken. Voor Berno en Willemijn bood dit een mooie gelegenheid om hun onderzoek naar stukjes van deze puzzel plenair toe te lichten, gekoppeld aan de wereldwijd unieke mogelijkheden van ons specialisme in een klein en voor onderzoek goed toegankelijk zorglandschap. Besloten werd de handen ineen te slaan en via mailinglijsten en teleconferenties elkaar te informeren en van elkaar te leren. Dit resulteerde al direct na het congres in diverse uitnodigingen om deel te nemen aan internationale initiatieven, waarvan enkele verderop in deze bijdrage worden toegelicht. De posters Hoewel bij de meeste congressen posterpresentaties minder aandacht lijken te krijgen dan orale presentaties (abstracts in Nederland maximaal 10 minuten), bleken in San Francisco de vijf postersessies met in totaal 700 posters the place to be. Daar was dagelijks ruim de tijd voor alle deelnemers om bij de posters kennis en ervaringen uit te wisselen en de onderzoekers te spreken, soms al ver voor het geplande aanvangstijdstip. Op de eerste dag bracht mede-onderzoeker van onze groep, dr. Viona Wijnen (psycholoog), een primeur op haar poster: de combinatie van een follow-up onderzoek jaar na het volgen van een programma Vroeg Intensieve Neurorevalidatie (VIN) en een op de ipad gepresenteerde documentaire over drie van deze ex-patiënten. Een verkorte versie van deze documentaire, Libra Revalidatie & Audiologie (de samenwerkingspartner van dit onderzoek), is hieronder te zien. In de film is te zien hoe een van de ex-revalidanten weer in training is met boogschieten. Op 27 juni j.l. is hij Nederlands kampioen geworden. Daarnaast werd ook in kaart en in beeld gebracht wat het betekent als er nauwelijks herstel is en hoe VIN dat tijdig duidelijk kan maken. Het zo lang volgen van mensen met deze ernstige vorm van hersenletsel gebeurt zelden. De poster van Willemijn van Erp betrof haar onderzoek naar de prevalentie van patiënten in een vegetatieve toestand/niet-responsief waaksyndroom (VT/NWS). Uit haar recente systematische review 2 blijkt dat Nederland wereldwijd het laagste aantal patiënten in
4 VT/NWS kent, dus was er veel belangstelling om de nieuwe resultaten met elkaar te duiden. Methodologische opmerkingen, ideeën om in andere landen op dezelfde manier op zoek te gaan naar deze patiëntengroep, maar ook kritische vragen over het waarom van de lage aantallen ( euthanasia? ) werden allemaal in goede sfeer bediscussieerd. Berno Overbeek toonde een poster over het belang van een juiste diagnose van laagbewuste toestand in de langetermijnzorg. Als eye-catcher was een selfie van zijn ogen zichtbaar, met daarbij de eerste resultaten van een literatuuronderzoek naar het volgen en fixeren van de ogen bij deze doelgroep. Hij maakte kennis met Canadese onderzoekers die een nog ongepubliceerd onderzoeksprotocol meegaven, dat bruikbaar is voor de eigen zoektocht naar een goed toepasbaar diagnostisch concept in de langetermijnzorg. Het congresbezoek leverde ook op dat hij door een Amerikaanse expertgroep is uitgenodigd om deel te nemen aan een telefonische conferentie over het actualiseren van bestaande kennis. Daarbij zullen wij de invalshoek van de langetermijnzorg inbrengen. Na het winnen van de Verenso-prijs voor aiosonderzoek in 2012 en presentaties als genomineerde voor de Jan Stoop-prijs van Verenso en spreker op een congres in Cuba in 2013, kon Roy Kohnen dit keer zijn onderzoek over prevalentie en karakteristieken van het Locked-in syndroom 3 laten zien op een beeldende poster. Met name het groot geprojecteerde cijfer 2 trok belangstelling, omdat dit een opvallend laag aantal mensen met een klassieke vorm van Locked-in syndroom betrof in Nederlandse verpleeghuizen. De discussie over mogelijke verklaringen kon nu in internationaal perspectief geplaatst worden, waarbij cijfers vanuit verpleeghuizen elders ontbreken. De titel van de poster van Jan Lavrijsen bestond uit maar twee woorden: Who cares?. Daaronder werden de beschikbare kennis en methoden uit meerdere onderzoeken vanuit de groep op een rij gezet en de (aandacht voor) acute zorg vergeleken met de fasen die daarna komen. Om daarmee te komen tot nieuwe perspectieven voor een meer persoonsgerichte revalidatie en End-of-life care, gekoppeld aan een proactieve rol van artsen, gezamenlijke besluitvorming en een Plan B als herstel van bewustzijn niet optreedt. Voor diverse deelnemers was dit een geheel nieuwe visie op de dilemma s die elders ook spelen, maar nog nauwelijks verkend zijn.
5 Leerpunten Een samenvatting van inhoudelijke leerpunten is ondoenlijk, zodat we ons hier beperken tot enkele algemene zaken die ons zijn bijgebleven vanuit internationaal perspectief. Op de eerste plaats is dat het besef dat ons vakgebied in het algemeen, maar zeker ook voor de mensen met ernstig hersenletsel, een unieke plaats inneemt in het ontwikkelen, verspreiden en toepassen van kennis. Wat hier mogelijk en in ontwikkeling is, daar is men elders naar op zoek. Ten tweede is duidelijk dat elk land in die zoektocht herkenbare dilemma s kent, zij het met verschillende accenten, zoals de sturende rol van geld en systemen, die nog niet passen bij wat vanuit de behoeften, praktijk en wetenschap nodig is. De tijdens het congres uitgesproken behoefte aan internationale samenwerking, verbinding en van elkaar leren zal dit kunnen oplossen. Daarvoor kunnen bijvoorbeeld de contacten met de Amerikaanse expertgroep, de European Brain Injury Society (EBIS) en de Commission on Accreditation of Rehabilitation Facilities (CARF ) van belang zijn, om via netwerkvorming te komen tot de beste zorg - en toegang daartoe - met actuele richtlijnen. Ten derde is er de (h)erkenning dat zorg voor mensen met ernstig hersenletsel complex en intensief is en dat er kennislacunes zijn naarmate die zorg langer duurt. In veel landen ligt het accent nog zo op de acute fase, genezing, revalidatie, technologie en hoop, dat de vraag hoe het verder moet als er geen hoop meer is nog vrijwel De overige posters lieten een enorme variatie aan onderwerpen zien, variërend van nieuwe technieken, verwerking, alternatieve woonvormen, tot een beschrijving van A Mother s Perspective. Die laatste poster maakte indruk omdat het tussen de enorme hoeveelheid wetenschappelijke resultaten op indringende wijze het perspectief liet zien voor wie we het allemaal doen: de patiënt en diens naasten. De moeder concludeerde dat artsen en verpleging zelf de belangrijkste rol speelden in het herstel van haar 19- jarige zoon, door een combinatie van de hoogste kwaliteit van zorg, het omarmen van ook niet-traditionele therapieën en een krachtige, positieve en ondersteunende omgeving. Dit werd door haar samengevat als A True Transdisciplinary Team.
6 onbesproken is. De discussies daarover met reflecties op ieders culturen en keuzes hebben wij als verrijkend ervaren. Tot slot werd ook duidelijk dat meer kennis ook weer nieuwe vragen en dilemma s met zich meebrengt. Zo kunnen de getoonde innovaties op het gebied van diagnostische technologie niet los gezien worden van de vraag wat dat betekent voor de patiënt in de langetermijnzorg en diens naasten. Een voorbeeld daarvan was het fascinerende verhaal van Adrian Owen uit Ontario, beroemd geworden met zijn publicatie over het laten denken aan tennissen en door het huis lopen door een als niet-responsief beschouwde patiënt. 4 Hij laat nu spannende films zien aan dergelijke patiënten en vergelijkt hun reacties in de scanners met die van gezonde vrijwilligers. De vraag. en dan? konden wij bij diverse ontwikkelingen plaatsen en het vinden van de antwoorden zien we als een uitdaging voor ons specialisme. Bruggen Wij hebben het presenteren, discussiëren en netwerken op een wereldpodium als verrijkend ervaren. Wellicht kan dit ook anderen stimuleren om de bijdrage van het specialisme aan nieuwe kennis over kwetsbare doelgroepen binnen en buiten de grenzen te gaan uitdragen. De positieve reacties versterken onze missie voor het verbeteren van de zorg en verbinding door samenwerking. Voor de volgende stappen daarin is 2016 een mooie gelegenheid, als het eerstvolgende congres in Nederland gehouden wordt. De overdracht werd al in een kleine Nederlandse delegatie ontvangen. Tot slot zien wij het fietsen over de prachtige Golden Gate Bridge als metafoor voor hoe een solide bouwwerk zelfs oevers kan verbinden die ver uit elkaar liggen.
7 De auteurs dragen het artikel op aan collega dr. Hans van den Bosch. Hij legde ooit het fundament voor dit onderzoek en overleed op de dag dat dit artikel werd geboren. Dankwoord De auteurs bedanken de SBOH, Azora, Vivent, Libra Revalidatie & Audiologie Het Leijpark, de afdeling Eerstelijnsgeneeskunde en het bureau Internationalisering van de Radboud Universiteit voor hun bijdrage aan het mogelijk maken van dit onderzoek c.q. congresbezoek. Literatuur 1. Lavrijsen Jan. Verhoogde waakzaamheid voor het niet-responsief waaksyndroom. Tijdschrift voor Ouderengeneeskunde. 2012(4): Willemijn van Erp, Jan Lavrijsen, Pieter Vos, Floris van de Laar, Steven Laureys, Raymond Koopmans. The vegetative state/unresponsive wakefulness syndrome: a systematic review of prevalence studies. Eur J Neurol. In press, Kohnen RF, Lavrijsen JC, Bor JH, Koopmans RT. The prevalence and characteristics of patients with classic locked-in syndrome in Dutch nursing homes. Journal of neurology. 2013;260(6):
8 4. Owen AM, Coleman MR, Boly M, Davis MH, Laureys S, Pickard JD. Detecting awareness in the vegetative state. Science. 2006;313:1402.
Pijn meten bij non-communicatieve NAH-patiënt.
Pijn meten bij non-communicatieve NAH-patiënt. De huidige staat van Praktijk en Wetenschap. Casus Ben Appel 27 jaar Neurotrauma: motorongeluk zonder helm. Glasgow Coma Scale: E4M4V2 Het programma Kan Ben
Nadere informatieHet behandelprogramma Vroege Intensieve Neurostimulatie
Onderwerp: Samenvatting: Soort uitspraak: Zorgvorm: Vroege intensieve neurorevalidatie bij volwassenen Het CVZ heeft een literatuuronderzoek verricht naar de stand van de wetenschap en praktijk van VIN.
Nadere informatieKorsakov Symposium. Wat we doen en wellicht niet mag dilemma s bij de zorg aan mensen met het syndroom van korsakov UITNODIGING
Korsakov Symposium UITNODIGING 19 april 2018 09.30-16.00 uur Orpheus in Apeldoorn Wat we doen en wellicht niet mag dilemma s bij de zorg aan mensen met het syndroom van korsakov Atlant organiseert een
Nadere informatieDYNAMIEK IN DE ACUTE INTENSIEVE ZORG
INVITATIONAL CONFERENCE Donderdag 19 november 2015 vanaf 12.00 uur Locatie: Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, Kapittelweg 33, Nijmegen DYNAMIEK IN DE ACUTE INTENSIEVE ZORG in samenwerking met: twitter
Nadere informatieNIEUWSBRIEF HOOI OP JE VORK
NIEUWSBRIEF HOOI OP JE VORK Februari 2016 In deze uitgave: Nieuwe website Hooi Hooi op je vork op IBIA Wereldcongres 2 tot 5 maart 2016 Hooi inspiratiedag 6 november 2015 Data intervisie bijeenkomsten
Nadere informatieVerstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen
Verstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen Congres Focus op Onderzoek, 22 juni 2015 Gerda de Kuijper, AVG/senior senior onderzoeker CVBP/UMCG Dederieke Festen AVG/senior onderzoeker
Nadere informatieUITNODIGING. Vierde Jaarcongres voor klinisch psychologen en klinisch neuropsychologen. vrijdag 20 april 2012 Jaarbeurs Utrecht IV 5.
Vierde Jaarcongres voor klinisch psychologen en klinisch neuropsychologen : UITNODIGING vrijdag 20 april 2012 Jaarbeurs Utrecht Accreditatie FGzP: 6 punten Voorwoord Geachte collega, In het voorjaar van
Nadere informatieSamenwerkende Academische Netwerken Ouderenzorg (SANO)
Home no. 1 Februari 2018 Themanummer Cardiovasculair Eerdere edities Verenso.nl Samenwerkende Academische Netwerken Ouderenzorg (SANO) Geen bewijs voor effectiviteit van preventieve cardiovasculaire medicatie
Nadere informatiePalliative care in an aging society Palliatieve zorg in een ouder wordende samenleving. 3rd Amsterdam Symposium on Palliative Care
3rd Amsterdam Symposium on Palliative Care Palliative care in an aging society Palliatieve zorg in een ouder wordende samenleving Dinsdag 8 oktober 2013 Auditorium Vrije Universiteit Amsterdam Palliative
Nadere informatieOuderenzorg en UKON in beweging
EVALUATIE symposium 204 Ouderenzorg en UKON in beweging Deelnemers Totaal aantal aanmeldingen: 346 32 UKON 4 Radboudumc 2 overig (+8 alleen middag) Totaal aantal deelnemers: 332 Aanmeldingen: Verzorgende
Nadere informatieAios goed voorbereid op beroepspraktijk
Home no. 6 December 2017 Eerdere edities Verenso.nl Aios goed voorbereid op beroepspraktijk Overwegend positief over curriculum ouderengeneeskunde 2012-2016 Eveline Bets eveline@tekstvanbets.nl Het NIVEL
Nadere informatieBehandel programma. Vroege Intensieve Neurorevalidatie (VIN) Als het leven een nieuwe balans vraagt
Behandel programma Vroege Intensieve Neurorevalidatie (VIN) Als het leven een nieuwe balans vraagt In deze folder vindt u algemene informatie over Vroege Intensieve Neurorevalidatie (VIN) bij Libra Revalidatie
Nadere informatieWorkshop Spiegeltherapie in de praktijk
Workshop Spiegeltherapie in de praktijk vrijdag 15 april 2011 Erasmus MC, Rotterdam a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a
Nadere informatieJaarverslag Terugloop van donateur, groei van stem in de zorg
Jaarverslag 2015 Terugloop van donateur, groei van stem in de zorg Webshop In onze webshop zijn, folders, informatieboeken en andere leuke hebbedingetjes te koop. Landelijke Endometriose Dag 2015 Een dag
Nadere informatieSamenwerking in academische netwerkensa
Home no. 6 December 2014 Eerdere edities Verenso.nl Samenwerking in academische netwerkensa Verbetering van patiëntenzorg door wetenschap Drs. Monique A.A. Caljouw, wetenschappelijk coördinator UNC-ZH
Nadere informatieVerstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen
Verstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen Congres Focus op Onderzoek, 22 juni 2015 Gerda de Kuijper, AVG/senior senior onderzoeker CVBP/UMCG Dederieke Festen AVG/senior onderzoeker
Nadere informatieOntwikkeling van wetenschap en technologie in de pabo
Ontwikkeling van wetenschap en technologie in de pabo Plenaire terugkoppeling MASTERCLASSES WETENSCHAP EN TECHNOLOGIE ALS GRONDHOUDING EN VAKOVERSTIJGENDE BENADERING Lou Slangen 12-11-2014 WETENSCHAP EN
Nadere informatieVegetatief of laagbewust?
Klinische les Vegetatief of laagbewust? Het moeilijke onderscheid tussen niets weten en een beetje Berno U.H. Overbeek, Jan C.M. Lavrijsen en Henk J. Eilander Sensire verpleeghuis Den Ooiman, Doetinchem.
Nadere informatieAdvance Care Planning bij COPD en dementie: is er verschil?
Advance Care Planning bij COPD en dementie: is er verschil? Programma workshop Introductie Groepsopdracht Definitie Advance Care Planning (ACP) ACP vanuit de wetenschap (COPD) 24 november 2015 Lisette
Nadere informatieVirale hepatitis. utrecht 12 mei 2015 Supernova Jaarbeurs Utrecht 31 Maart meeting Prospectus.
Klinische ontwikkelingen en wetenschappelijke van klinisch en wetenschappelijk update voor HIV behandelaren onderzoek Virale hepatitis na EASL 2015 utrecht 12 mei 2015 Supernova Jaarbeurs 31 Maart 2015
Nadere informatieMedische beslissingen rond het levenseinde bij mensen met een niet-responsief waaksyndroom
Medische beslissingen rond het levenseinde bij mensen met een niet-responsief waaksyndroom Dr. Jan C.M. Lavrijsen, specialist ouderengeneeskunde Senior onderzoeker specialisme ouderengeneeskunde Afdeling
Nadere informatienieuws - nieuws - nieuws - nieuws UKON-nieuwsbrief nr. 2 juni 2012
nieuws nieuws nieuws nieuws Betsie van Gaal in de prijzen Onze (oud) collega Betsie van Gaal heeft op 1 juni de NCEBPaward 2011 gewonnen voor haar proefschrift getiteld Safe or Sorry a programme to implement
Nadere informatieHardell: mobiel bellen en hersentumoren aan de belzijde
Hardell: mobiel bellen en hersentumoren aan de belzijde Kennisbericht over een publicatie in een wetenschappelijk tijdschrift: Hardell L, Carlberg M, Söderqvist F, Hansson Mild K, Meta-analysis of long-term
Nadere informatieWETENSCHAP: NOODZAKELIJK VOOR TOPZORG?! Symposium ter gelegenheid van het tienjarig jubileum van het UKON
WETENSCHAP: NOODZAKELIJK VOOR TOPZORG?! Symposium ter gelegenheid van het tienjarig jubileum van het UKON 1 november 2013 Toelichting De ouderenzorg is actueler dan ooit. Het kabinet zet in op een verdere
Nadere informatieLICHTE COGNITIEVE STOORNISSEN
LICHTE COGNITIEVE STOORNISSEN Wel of geen diagnostiek? Wel of geen diagnose? BrainAgingMonitor Hoe oud is jouw brein? Donderdag 26 april 2012 www.brainagingmonitor.nl Toelichting PAO Heyendael organiseert
Nadere informatieInvitational Conference Lectoraat Acute Intensieve Zorg
Invitational Conference Lectoraat Acute Intensieve Zorg Omgaan met (on)macht in de acute intensieve zorg Leren van ervaringen Donderdag 14 oktober 2010 te Nijmegen Inleiding Iedere hulpverlener ervaart
Nadere informatieRevalidatie centreren of zo dicht mogelijk bij huis?e
Home no. 4 Augustus 2014 Eerdere edities Verenso.nl Revalidatie centreren of zo dicht mogelijk bij huis?e Definities van volume en concentratie Prof. dr. Wilco P. Achterberg, Marije Holstege, Monique Caljouw,
Nadere informatieProf. dr. M.W. van Tulder Prof. dr. B.W. Koes. Evidence-based handelen bij lage rugpijn
Prof. dr. M.W. van Tulder Prof. dr. B.W. Koes Evidence-based handelen bij lage rugpijn Prof. dr. M.W. van Tulder Prof. dr. B.W. Koes Evidence-based handelen bij lage rugpijn Epidemiologie, preventie, diagnostiek,
Nadere informatieSamenvatting (Summary in Dutch)
Samenvatting (Summary in Dutch) Samenvatting (Summary in Dutch) Een goede hand functie is van belang voor interactie met onze omgeving. Vanaf het moment dat we opstaan, tot we s avonds weer naar bed gaan,
Nadere informatieSpanningsvelden bij toegankelijkheid van zorg : We hebben gezocht naar een titel die meteen naar de kern van de zaak gaat en die omvattend is voor de
1 Inleiding door dr. Walter Krikilion, voorzitter Werkgroep Ethiek in de Kliniek van ICURO - Symposium Spanningsvelden bij toegankelijkheid van zorg 19 oktober 2012 - Hasselt Beste deelnemers, Als Werkgroep
Nadere informatieMeer is niet per se beter
Meer is niet per se beter Prof. Dr. Jan Hamers Vraagstelling Is er wetenschappelijk bewijs voor relatie tussen personele bezetting en kwaliteit van zorg in verpleeghuizen? Belangrijke uitgangspunten Wetenschappelijk
Nadere informatieVroeg opsporen en voorkomen achteruitgang chronische nierschade
Factsheet Nieren en nierschade deel 5 Vroeg opsporen en voorkomen achteruitgang chronische nierschade In Nederland hebben 1,7 miljoen mensen chronische nierschade. Dit is in veel gevallen het gevolg van
Nadere informatieHartfalen bij verpleeghuisbewoners; waar liggen de uitdagingen?
Hartfalen bij verpleeghuisbewoners; waar liggen de uitdagingen? Drs. Mariëlle AMJ van der Velden-Daamen Prof. Dr. Jan PH Hamers Prof. Dr. Hans Peter Brunner la Rocca Dr. Frans ES Tan Prof. Dr. Jos MGA
Nadere informatieHoofdstuk 2 Hoofdstuk 3
Samenvatting 11 Samenvatting Bloedarmoede, vaak aangeduid als anemie, is een veelbesproken onderwerp in de medische literatuur. Clinici en onderzoekers buigen zich al vele jaren over de oorzaken en gevolgen
Nadere informatiePassende zorg. start met goede advance care planning
Passende zorg start met goede advance care planning Dr. Jan Lavrijsen Senior onderzoeker specialisme ouderengeneeskunde, Radboudumc Lid stuurgroep Passende zorg Disclaimer bij hand-out: dia s over rapport
Nadere informatieProject SO 2020 Medisch handelen Professionaliteit Kennis en wetenschap Samenwerking O et patiënt ppelijk unicatie m and Com elen
Project SO 2020 Medisch handelen Professionaliteit Samenwerking Communicatie met patiënt Maatschappelijk handelen Kennis en wetenschap Organisatie Project SO 2020 Project SO 2020 De ouderenzorg is in
Nadere informatieSSamenvatting. 1. Introductie
S 1. Introductie PowerPoint is niet meer weg te denken bij presentaties. Het programma kende wereldwijd meer dan 200 miljoen gebruikers in 2012. Sommigen wenden het aan voor hun colleges, anderen voor
Nadere informatie- Geplaatst in VISUS EBM IN DE OPTOMETRIE: HOE PAS JE HET TOE?
- Geplaatst in VISUS 4-2017 - EBM IN DE OPTOMETRIE: HOE PAS JE HET TOE? Om de verschillen tussen de kennis uit het laatste wetenschappelijk bewijs en de klinische praktijk kleiner te maken is de afgelopen
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting Samenvatting 167 Dit proefschrift gaat over patiëntenparticipatie bij medische besluitvorming in de laatste levensfase van oncologie patiënten. Wanneer patiënten niet meer kunnen genezen,
Nadere informatieOnderzoekssessie over dementie op jonge leeftijd UKON symposium, 10 april 2018
Onderzoekssessie over dementie op jonge leeftijd UKON symposium, 10 april 2018 Britt Appelhof, psycholoog/ promovenda, Archipel Zorggroep Ans Mulders, specialist ouderengeneeskunde/ promovenda, Thebe Inleiding
Nadere informatieHoofdstuk 1. Inleiding.
159 Hoofdstuk 1. Inleiding. Huisartsen beschouwen palliatieve zorg, hoewel het maar een klein deel van hun werk is, als een belangrijke taak. Veel ongeneeslijk zieke patiënten zijn het grootse deel van
Nadere informatieWat is een Beeldtaal?
Wat is een Beeldtaal? Beeldtaal is de taal die gebruikt kan worden om beelden te interpreteren en te produceren om zo communicatie mogelijk te maken. Kenmerken waarvan gebruik gemaakt kan worden om een
Nadere informatieonze strategische koers
onze strategische koers o n ze s t ra t e g i s c h e ko e rs Leidraad voor denken en doen Dit is onze strategische koers, ons kompas dat richting geeft aan de keuzes die we maken en de activiteiten die
Nadere informatieOPROEP VOOR BIJDRAGE
OPROEP VOOR BIJDRAGE 29 mei tot 31 mei 2013 Met groot genoegen nodigen we je uit om een voorstel tot bijdrage in te dienen voor de Onderwijs Research Dagen 2013 (ORD 2013) met als thema Over-Waarderen.
Nadere informatie29th Annual Congress of the European College of Gerodontology
Markeer 15 tot en met 17 mei 2019 in uw agenda voor het 29e European Congress of Gerodontology (ECG) in Amersfoort. Dit tweedaagse congres gaat in op het verbeteren van (mond)gezondheid door multidisciplinaire
Nadere informatieVIRALE HEPATITIS NA EASL 2 MEI 2019 UTRECHT MEETING PROSPECTUS.
VIRALE HEPATITIS NA EASL 2 MEI 2019 UTRECHT MEETING PROSPECTUS INTRODUCTIE s Ontwikkelingen van klinisch wetenschappelijk onderzoek Charles Boucher Rob de Knegt Joost Drenth Andy Hoepelman Henk Reesink
Nadere informatieConferentie Netwerk Vrede, Veiligheid, en Ontwikkeling Donderdag 28 Mei 2009 Malietoren, Den Haag
Conferentie Netwerk Vrede, Veiligheid, en Ontwikkeling Donderdag 28 Mei 2009 Malietoren, Den Haag 09.00 9.30 uur Ontvangst 9.30 10.00 uur Welkomstwoord, kennismaking en openingwoord door dagvoorzitter
Nadere informatieCongres Hartrevalidatie 2015 Morgen is vandaag begonnen! - Leefstijl en fysiek: praktijkvoorbeelden en innovaties -
Congres Hartrevalidatie 2015 Morgen is vandaag begonnen! - Leefstijl en fysiek: praktijkvoorbeelden en innovaties - Vrijdag 4 december 2015 De Reehorst, Ede Georganiseerd door de Commissie Cardiovasculaire
Nadere informatieVoorspellers van Leerbaarheid en Herstel bij Cognitieve Revalidatie van Patiënten met Niet-aangeboren Hersenletsel
Voorspellers van Leerbaarheid en Herstel bij Cognitieve Revalidatie van Patiënten met Niet-aangeboren Hersenletsel Een onderzoek naar de invloed van cognitieve stijl, ziekte-inzicht, motivatie, IQ, opleiding,
Nadere informatieDisseminatie: artikels schrijven, presenteren en publiceren. Katrien Struyven
Disseminatie: artikels schrijven, presenteren en publiceren Katrien Struyven Ervaringen Wie heeft pogingen ondernomen of reeds een artikel geschreven? Hoe heb je dit ervaren? Wie heeft er reeds deelgenomen
Nadere informatieChapter 9 Samenvatting CHAPTER 9. Samenvatting
Chapter 9 Samenvatting CHAPTER 9 Samenvatting 155 Chapter 9 Samenvatting SAMENVATTING Richtlijnen en protocollen worden ontwikkeld om de variatie van professioneel handelen te reduceren, om kwaliteit van
Nadere informatieVoortgang expertteams: delier, geriatrische revalidatie en extramurale behandeling
Samenwerking in zorg en wetenschap Voortgang expertteams: delier, geriatrische revalidatie en extramurale behandeling Nijmegen, oktober 2018 A. Persoon Radboud universitair medisch centrum Afdeling Eerstelijnsgeneeskunde,
Nadere informatieMAPPING STUDIE. Anne van den Brink. Specialist Ouderengeneeskunde, Junior Onderzoeker
MAPPING STUDIE Anne van den Brink Specialist Ouderengeneeskunde, Junior Onderzoeker UKON symposium 7 april 2016 A study on the characteristics, care needs and quality of life of patients with both Mental
Nadere informatieMosa Conference Mosa Conference is een (bio)medisch onderzoekcongres georganiseerd door en voor studenten. Het internationaal georiënteerd wordt jaarlijks gehouden aan de Universiteit Maastricht, waar
Nadere informatieSamen de goede koers varen
Home no. 3 Juni 2016 Themanummer Eerste lijn Eerdere edities Verenso.nl Samen de goede koers varen Op weg naar structurele samenwerking huisarts en specialist ouderengeneeskunde Ronald van Nordennen, Vincent
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 200 NEDERLANDSE SAMENVATTING Duizeligheid is een veel voorkomend probleem bij ouderen. Tot 30% van de thuiswonende ouderen van 65 jaar en ouder ervaart enige vorm van duizeligheid.
Nadere informatieHet niet-responsief waaksyndroom (NWS), voorheen
Zorg Als het bewustzijn niet meer terugkeert Nederlandse perspectieven Willemijn S. van Erp, Jan C.M. Lavrijsen en Raymond T.C.M. Koopmans Het niet-responsief waaksyndroom (NWS), voorheen bekend onder
Nadere informatieInformatieblad voor deelnemers gedurende opvolging. De CENTER-TBI studie
Informatieblad voor deelnemers gedurende opvolging De CENTER-TBI studie Tijdens de acute fase na uw ongeval, heeft u deelgenomen aan een multicenter onderzoek, gefinancierd door de Europese unie (The Collaborative
Nadere informatieHora-Est: Preventie van decubitus Hou het simpel
Home no. 2 Themanummer Huidziekten April 2017 Eerdere edities Verenso.nl Hora-Est: Preventie van decubitus Hou het simpel Eefje Sizoo redactie@verenso.nl Onze oud-hoofdredacteur en specialist ouderengeneeskunde
Nadere informatieDr. W. Paans, Lector Verpleegkundige Diagnostiek, Hanzehogeschool Groningen
Dr. M.L.A.Luttik, Senior onderzoeker Lectoraat Verpleegkundige Diagnostiek, Projectleider IWP Familiezorg, Hanzehogeschool Groningen/Trainer Familiezorg, FamiliezorgGroningen m.l.a.luttik@pl.hanze.nl Dr.
Nadere informatieMASTERCLASS TOEZICHT, EFFECTMETING EN COMMUNICATIE
MASTERCLASS TOEZICHT, EFFECTMETING EN COMMUNICATIE NYENRODE TOEZICHT ACADEMIE NYENRODE. A REWARD FOR LIFE 1 2 INLEIDING Het functioneren van toezicht en toezichthouders staat in het middelpunt van de politieke
Nadere informatieSPONSORPROGRAMMA. 22 e. International Student Congress of (bio)medical Sciences A LEADING FORUM IN WORLDWIDE RESEARCH EXCHANGE
SPONSORPROGRAMMA 22 e 2015 International Student Congress of (bio)medical Sciences A LEADING FORUM IN WORLDWIDE RESEARCH EXCHANGE Antonius Deusinglaan 1 9713 AV Groningen The Netherlands 2-5 JUNI 2015
Nadere informatieHogescholen en Open Science: Naar meer impact van praktijkgericht. onderzoek, speech Thom de Graaf bij Seminar Verder bouwen aan open
Hogescholen en Open Science: Naar meer impact van praktijkgericht onderzoek, speech Thom de Graaf bij Seminar Verder bouwen aan open science op donderdag 26 oktober 2017 Dames en Heren, Ik ben verheugd
Nadere informatieContinue palliatieve sedatie
Home no. 4 September 2017 Themanummer Advance care planning Eerdere edities Verenso.nl Continue palliatieve sedatie Aafke Koffeman aafkekoffeman@hotmail.com Met een waardig Hora est verlost de pedel de
Nadere informatieVRIJHEIDSBEPERKING: STATE OF THE ART
VRIJHEIDSBEPERKING: STATE OF THE ART Mr.dr. Brenda Frederiks (VUmc) Mr.dr. Vivianne Dorenberg (VUmc) Dr. Jolanda Habraken (Tilburg University/Tranzo) Drs. Baukje Schippers (VU) Dr. Clasien de Schipper
Nadere informatieJAARVERSLAG 2012. Brederodestraat 104 4 1054 VG Amsterdam Nederland. www.stichtingopen.nl info@stichtingopen.nl Rabobank: NL44RABO0143176986
JAARVERSLAG 2012 Brederodestraat 104 4 1054 VG Amsterdam Nederland www.stichtingopen.nl info@stichtingopen.nl Rabobank: NL44RABO0143176986 JAARVERSLAG STICHTING OPEN 2012 1 INHOUDSOPGAVE 1. VOORWOORD...
Nadere informatieDe handreiking samenwerking huisarts en specialist ouderengeneeskunde
Home no. 5 Congresnummer Kiezen voor delen November 2016 Eerdere edities Verenso.nl De handreiking samenwerking huisarts en specialist ouderengeneeskunde Monique Bogaerts mbogaerts@verenso.nl De nieuwe
Nadere informatieNederlandse Organisatie voor Sociaal-Wetenschappelijk Methodologisch Onderzoek Nosmo.nl
Nederlandse Organisatie voor Sociaal-Wetenschappelijk Methodologisch Onderzoek Nosmo.nl 1 maart 2013 13.00-18.00 uur NOSMO Studiemiddag: De Methodologie van Praktijkonderzoek LOCATIE Universiteit voor
Nadere informatieMosa Conference Mosa Conference is een (bio)medisch onderzoekcongres georganiseerd door en voor studenten. Het internationaal georiënteerd wordt jaarlijks gehouden aan de Universiteit Maastricht, waar
Nadere informatieTandheelkunde en mondzorg voor kwetsbare ouderen
Tandheelkunde en mondzorg voor kwetsbare ouderen Vrijdag 7 juni 2019 Toelichting Radboudumc Health Academy organiseert, samen met de doelgroepcommissie Ouderengeneeskunde op vrijdag 7 juni 2019 de cursus:
Nadere informatiePDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen
PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/104310
Nadere informatieJaarverslag 2017 Amsterdam, 2 maart 2018
Jaarverslag 2017 Amsterdam, 2 maart 2018 Doelstelling Stichting Het Daan Theeuwes Fonds heeft tot doel om de herstelkansen van Nederlandse jongeren en jongvolwassenen met traumatisch hersenletsel te optimaliseren.
Nadere informatieUitnodiging voor inhoudelijke congresbijdragen
Uitnodiging voor inhoudelijke congresbijdragen Deadline: vrijdag 18 januari 2019 Van 26 tot en met 28 juni 2019 vinden de Onderwijs Research Dagen (ORD) plaats bij de Open Universiteit, Zuyd Hogeschool
Nadere informatieWernicke-Korsakov syndroom
Home no. 1 Februari 2016 Themanummer Antibiotica Eerdere edities Verenso.nl Wernicke-Korsakov syndroom Vaker en minder sluipend dan meestal wordt aangenomen Drs. Ineke Gerridzen i.gerridzen@atlant.nl Preventieve
Nadere informatieCentrum voor Transculturele Psychiatrie Veldzicht
Centrum voor Transculturele Psychiatrie Veldzicht Een blik op onze identiteit en onze toekomst Informatie voor medewerkers 2 Dienst Justitiële Inrichtingen Ministerie van Justitie en Veiligheid Inhoud
Nadere informatieTweedaags congres brengt volle breedte wondzorg goed in kaart
Speerpunten in wondzorg: Tweedaags congres brengt volle breedte wondzorg goed in kaart Door Jos Nonnekes Het eerste nationale multidisciplinaire congres voor wondprofessionals, georganiseerd door de NOVW
Nadere informatieUITNODIGING: Hogescholen dag Opleiding Fysiotherapie
UITNODIGING: Hogescholen dag Evidence-based Onderwijs Geachte collegae, De opleiding Fysiotherapie van de nodigt U van harte uit voor hogescholen dag naar aanleiding van haar 100 jarig bestaan op vrijdag
Nadere informatieSamenstelling van de verschillende werkgroepen 11. 1 Inleiding 15
Inhoud Samenstelling van de verschillende werkgroepen 11 1 Inleiding 15 1.1 Aanleiding voor de richtlijn 15 1.2 Werkwijze 15 1.3 Patiëntenpopulatie 16 1.4 Doelgroep 16 2 De ziekte van Parkinson 17 2.1
Nadere informatieDe puzzel MS oplossen
De puzzel MS oplossen Een korte inleiding in MS Wat is het VUmc MS Centrum Amsterdam Wat voor MS-onderzoek wordt er gedaan Wat is MS? Chronische ziekte van het centraal zenuwstelsel Auto-immuunziekte,
Nadere informatieCharlotte Griffioen. Opioïd gebruik bij ouderen. Wetenschapsdag SANO in Maastricht 2016
Opioïd gebruik bij ouderen Charlotte Griffioen Specialist Ouderengeneeskunde bij Novicare Promovenda, afd. Public Health en Eerstelijnsgeneeskunde, LUMC Wetenschapsdag SANO in Maastricht 2016 Disclosure
Nadere informatieAcknowledgement. Acknowledgement
Acknowledgement Acknowledgement This study is part of TREND (Trauma RElated Neuronal Dysfunction), a Dutch Consortium that integrates research on epidemiology, assessment technology, pharmacotherapeutics,
Nadere informatieHoofdstuk 18 Bouwen aan organisatie met de netwerkmultiloog
Hoofdstuk 18 Bouwen aan organisatie met de netwerkmultiloog Anne-Marie Poorthuis en Sjanneke Werkhoven De netwerkmultiloog is een methode om veel mensen in een organisatie te betrekken bij een organisatiethema
Nadere informatiehoofdstuk 1 doelstellingen hoofdstuk 2 diagnosen
Dit proefschrift gaat over moeheid bij mensen die dit als belangrijkste klacht presenteren tijdens een bezoek aan de huisarts. In hoofdstuk 1 wordt het onderwerp moeheid in de huisartspraktijk kort geïntroduceerd,
Nadere informatieVroegkinderlijke Chronische Traumatisering
UITNODIGING voor alle congres deelnemers om tijdens de plenaire afsluiting van het CELEVT congres aanwezig te zijn bij de: FEESTELIJKE START van de Stichting STRAKX Onderzoek en Innovatie Vroegkinderlijke
Nadere informatieDe inzet van familienetwerkberaden in de jeugdzorg:
De inzet van familienetwerkberaden in de jeugdzorg: Een systematische review en meta-analyse van de uitkomsten van studies naar de effectiviteit van familienetwerkberaden Universiteit van Amsterdam, Forensische
Nadere informatieKlinische epidemiologie en statistiek
Klinische epidemiologie en statistiek 5 t/m 8 maart 2019 De Nederlandse Vereniging voor Revalidatieartsen (VRA) organiseert in samenwerking met de Radboudumc Health Academy van 5 t/m 8 maart 2019 de 4-daagse
Nadere informatieHoe ziet dementiezorg er in Europa uit?
Hoe ziet dementiezorg er in Europa uit? Hilde Verbeek 08-11-2013 Department of Health Services Research Focusing on Chronic Care and Ageing Enkele cijfers Iedere 7 sec komt er iemand met dementie bij Ongeveer
Nadere informatieCustomer Value Management bij Congressen
Customer Value Management bij Congressen Welkom bij Event 13 Welkom bij de CLC-VECTA workshop Ed Peelen Karoline Wiegerink 27 maart 2013 De waarde zit niet in het product of de dienst Maar in het individu
Nadere informatieSamenvatting Deel I Onderzoeksmethodologie in onderzoek naar palliatieve zorg in instellingen voor langdurige zorg
Samenvatting Palliatieve zorg is de zorg voor mensen waarbij genezing niet meer mogelijk is. Het doel van palliatieve zorg is niet om het leven te verlengen of de dood te bespoedigen maar om een zo hoog
Nadere informatieKwetsbare ouderen, samenwerking noodzakelijk! dinsdag 25 mei uur tot uur (personeels)restaurant Ziekenhuis Zevenaar
Kwetsbare ouderen, samenwerking noodzakelijk! dinsdag 25 mei 19.00 uur tot 21.30 uur (personeels)restaurant Ziekenhuis Zevenaar Samenwerking huisarts en specialist ouderengeneeskunde bij de kwetsbare oudere
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING 154 NEDERLANDSE SAMENVATTING NEDERLANDSE SAMENVATTING 155 SAMENVATTING Achtergrond Hoewel het lumbosacraal radiculair syndroom (LSRS) zo lang bestaat als de geschiedenis van onze
Nadere informatieJaarverslag 2018 Amsterdam, 2 januari 2019
Jaarverslag 2018 Amsterdam, 2 januari 2019 Doelstelling Stichting Het Daan Theeuwes Fonds heeft tot doel om de herstelkansen van Nederlandse jongeren en jongvolwassenen met traumatisch hersenletsel te
Nadere informatieCertified Public Manager Program (CPM) voor Senior Public Controllers
Certified Public Manager Program (CPM) voor Senior Public Controllers The European professional practice qualification for public service leaders Inschrijving vóór 1 juli 2016 = 10% korting op inschrijvingskosten
Nadere informatieWorkshops VNVA in het kader van het NVR project 154 Doorbreek huiselijk geweld; Praat erover
Workshops VNVA in het kader van het NVR project 154 Doorbreek huiselijk geweld; Praat erover Doelgroep: huisartsen en overige belangstellenden Methode: interactieve workshops Ontwikkeling workshops: Radboud
Nadere informatieHoofdstuk 2: Kritisch reflecteren 2.1. Kritisch reflecteren: definitie Definitie: Kritisch reflecteren verwijst naar een geheel van activiteiten die
Hoofdstuk 2: Kritisch reflecteren 2.1. Kritisch reflecteren: definitie Definitie: Kritisch reflecteren verwijst naar een geheel van activiteiten die worden uitgevoerd om uit het gevonden bronnenmateriaal
Nadere informatieOnderwijs 2011-2012. Onderzoekschool Politieke Geschiedenis. Onderzoekschool Politieke Geschiedenis 1
Onderwijs Onderzoekschool Politieke Geschiedenis 2011-2012 Onderzoekschool Politieke Geschiedenis 1 1. Inleiding en samenvatting De Onderzoekschool Politieke Geschiedenis (OPG) biedt in het academisch
Nadere informatieNummer 4* mei 2015. Hallo collega s OUD EN NIEUW
Nummer 4* mei 2015 Hallo collega s De kop is er af, de nieuwe OR is begonnen en inmiddels hebben we de taken en rollen verdeeld. In dit 4 de bulletin blikken we terug op de afgelopen periode van de nieuwe
Nadere informatieJaarverslag 2014 Amsterdam, 2 maart 2015
Jaarverslag 2014 Amsterdam, 2 maart 2015 Doelstelling Stichting Het Daan Theeuwes Fonds heeft tot doel om de herstelkansen van Nederlandse jongeren en jongvolwassenen met niet-aangeboren hersenletsel te
Nadere informatieWat is een Beeldtaal?
Wat is een Beeldtaal? Beeldtaal is de taal die gebruikt kan worden om beelden te interpreteren en te produceren om zo communicatie mogelijk te maken. Kenmerken waarvan gebruik gemaakt kan worden om een
Nadere informatieInhoud. deel 1 leren van de toekomst 13 Drs. Johan Lambregts en drs. Ans Grotendorst. Voorwoord: leren van de toekomst 1 1
Inhoud Voorwoord: leren van de toekomst 1 1 deel 1 leren van de toekomst 13 Drs. Johan Lambregts en drs. Ans Grotendorst 1 Samenvatting: een nieuw beroepenhuis V&V 1 5 152 Werkwijze V&V 2020 en belangrijkste
Nadere informatie