Begrippenlijst epv. Datum 15 december Onderwerp Begrippenlijst. Auteurs Marcel Verolme Pim Mazeland.

Transcriptie

1 Begrippenlijst epv Datum 15 december 2006 Onderwerp Begrippenlijst Auteurs Marcel Verolme Versie Projectproduct P01 Opdrachtgever Stuurgroep epv

2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 1 1 Documentprofiel Documentomschrijving Plaats document Versie geschiedenis Goedkeuring Verspreiding 2 2 Inleiding Achtergrond Doel Opzet Gebruik Alfabetische begrippenlijst Beschrijving van enkele begrippen in hun onderlinge samenhang Beschrijving van begrippen in Unicorn (under construction) Standaarden Gebruik van spreektaal 4 3 Begrippen (alfabetisch) 5 4 Begrippen (in onderlinge samenhang) Uitwisselingsconcept Logische gegevensdragers Koppelvlak 12 5 Unicorn 12 6 Standaarden 13

3 1 Documentprofiel 1.1 Documentomschrijving Dit document beschrijft de begrippen die in brede zin betrekking hebben op het epvprogramma en waarvan kennis nodig is voor begrip en duidelijke communicatie. 1.2 Plaats document De bron van dit document is te vinden in het archief van het Programma epv, project Tijdelijk Beheer. 1.3 Versie geschiedenis Versie Versiedatum Veranderingen Markering wijzigingen Eerste uitgave Wijzigingen n.a.v. Amersfoort-discussie Wijzigingen n.a.v. review 1.4 Goedkeuring Dit document is geldig indien goedgekeurd en ondertekend door: Naam Handtekening Functie Datum Versie Brian Dommisse Coördinerend projectmanager Henk van Brummen Voorzitter Stuurgroep epv 1.5 Verspreiding Dit document wordt toegezonden aan: Naam Functie Datum Versie Leden Stuurgroep epv Leden Werkgroep epv Brian Dommisse Coördinerend Projectmanager Leden Projectteam Pim van der Eijk Deelprojectleider Project A Paul Wiertsema Deelprojectleider Project G Regnera Vis Projectsecretariaat Datum: 15 december 2006 Pagina 2 van 14 Auteurs:

4 2 Inleiding 2.1 Achtergrond Binnen het Programma epv zijn diverse begrippen in gebruik, waarvan het voor betrokkenen belangrijk is te weten wat ze betekenen. Het gaat om begrippen die hun toepassing vinden in relatie tot onder meer (de architectuur van) het koppelvlak, de totstandkoming en het onderhoud daarvan, de toegepaste hulpmiddelen daarbij en diverse kwaliteitsaspecten. Om deze zaken te kunnen begrijpen en erover te kunnen communiceren, is kennis van de bedoelde begrippen onontbeerlijk. 2.2 Doel Dit document heeft tot doel een uniform begrippenkader voor het Programma epv te presenteren. Daarbij gaat het niet noodzakelijkerwijs om het geven van exacte, wetenschappelijke definities, maar wel om het creëren van een zo duidelijk mogelijk beeld bij elk begrip, indien nodig verhelderd met een voorbeeld of afbeelding. Alle projecten binnen het Programma epv zullen zich aan dit begrippenkader conformeren, zodat eenduidigheid ontstaat in de gehanteerde terminologie. 2.3 Opzet Het hier gepresenteerde begrippenkader is geen statisch geheel. Regelmatig zullen vanuit de projecten of vanuit de omgeving begrippen worden toegevoegd waarvan vastleggen in dit document wenselijk is. Daarnaast kan het zo zijn dat bestaande begripsomschrijvingen aanscherping of verbetering behoeven. 2.4 Gebruik Dit document bestaat uit verschillende onderdelen: Alfabetische begrippenlijst De begrippenlijst in dit document is alfabetisch geordend. Wanneer in de omschrijving van een begrip een woord cursief is weergegeven, dan is dat woord zelf ook als begrip in de lijst opgenomen Beschrijving van enkele begrippen in hun onderlinge samenhang Ter verduidelijking zijn na het alfabetische overzicht nog enkele schema s opgenomen, waarin rond een bepaald onderwerp (o.a. het uitwisselingsconcept van epv) de daarbij relevante begrippen met elkaar in verband zijn gebracht Beschrijving van begrippen in Unicorn (under construction) Binnen het beheertool Unicorn (dit product is geheel in de Engelse taal) worden eigen termen gebruikt. In dit onderdeel worden deze termen benoemd en gekoppeld aan eerder beschreven begrippen. Datum: 15 december 2006 Pagina 3 van 14 Auteurs:

5 2.4.4 Standaarden Diverse begrippen zijn (direct of indirect) ontleend aan bestaande begrippenkaders, zoals bijvoorbeeld internationale standaarden. Waar dat aan de orde is, is in de begrippenlijst een verwijzing opgenomen naar die begrippenkaders. De omschrijving van de begrippen (voor zover ze niet zijn ontleend aan standaarden) is specifiek voor de context van epv. Buiten deze context kunnen dezelfde begrippen een andere betekenis hebben. Om een volledig overzicht te verkrijgen is in dit onderdeel een lijst opgenomen van de standaarden waarnaar in de overige paragrafen is verwezen Gebruik van spreektaal Het is van belang te onderkennen dat in de spreektaal anders met de diverse begrippen kan worden omgegaan. Soms heeft een begrip daardoor in gesproken woord een andere, soms zelfs feitelijk onjuiste, betekenis. Het uitbannen van onjuist gebruik van terminologie in de spreektaal lijkt geen realistisch streven. Daarom zijn in dit document opmerkingen toegevoegd over dergelijk afwijkend begripsgebruik. Waarschijnlijk is de benaming bericht waar bedrijfsdocument wordt bedoeld het meest voorkomend geval van dit verschijnsel. Datum: 15 december 2006 Pagina 4 van 14 Auteurs:

6 3 Begrippen (alfabetisch) Actorenschema Adapter Applicatie Authenticiteit Bedrijfsdocument Bedrijfsinformatie Bedrijfsproces Bedrijfstransactie Een weergave van de communicatie binnen (een deel van) de strafrechtsketen, als nadere uitwerking van de landkaart processchema, gericht op het identificeren van de actoren (ketenpartners) en hun onderlinge communicatieacties. De aansluiting van de interne bedrijfsprocessen, gegevens, applicaties en infrastructuur van een ketenpartner op het koppelvlak. Een verzameling van samenhangende programmatuur gericht op de geautomatiseerde ondersteuning van één of meer bedrijfsprocessen. De mate waarin de informatie in een ontvangen bericht afwijkt van de originele inhoud. Er is sprake van een authentiek bericht wanneer de inhoud ervan in het hele traject van verzenden en ontvangen ongewijzigd is gebleven. Een set van samenhangende, op basis van een XML Schema gestructureerde set van gegevenselementen en gegevensgroepen (zoals de gegevenselementen en groepen uit een procesverbaal) die via een bericht wordt uitgewisseld tussen de applicaties van twee of meer ketenpartners ter ondersteuning van hun bedrijfsprocessen. Vertaling van business document uit BPSS. In de spreektaal wordt meestal gesproken van een bericht terwijl feitelijk een bedrijfsdocument (al dan niet met bijlagen) wordt bedoeld. Informatie die nodig is voor de uitvoering of sturing van een bedrijfsproces. Dit kan informatie zijn over de voortgang van het betreffende of van een gerelateerd bedrijfsproces, maar ook over bijvoorbeeld een verdachte of een strafzaak. Via interactieprocessen tussen ketenpartners kan bedrijfsinformatie worden uitgewisseld. Een werkproces binnen de organisatie van een ketenpartner gericht op de uitvoering van aan die organisatie toegewezen taken (zoals opsporing, vervolging, e.d.). Een atomaire (= niet deelbare) communicatie-actie tussen de applicaties van twee (en niet meer dan twee) ketenpartners bij de uitwisseling van bedrijfsdocumenten, in beginsel bestaand uit één verzoek en één optionele respons. Eén of meer samenhangende Datum: 15 december 2006 Pagina 5 van 14 Auteurs:

7 bedrijfstransacties vormen tezamen een interactieproces. Vertaling van business transaction uit BPSS. Strikt genomen maakt BPSS onderscheid tussen business transaction en een business transaction activity. Het eerste is een generiek type bedrijfstransactie, het tweede een specifieke, concrete instantie daarvan. Bericht De container waarmee een bedrijfsdocument van een ketenpartner naar een ketenpartner wordt gezonden op basis van de gedefinieerde communicatieprotocollen. Een bericht kan naast de berichtheader en een bedrijfsdocument eventueel bijlagen bevatten. In de spreektaal wordt de term bericht vaak gebruikt om een (envelop met een) berichtheader en een bedrijfsdocument aan te duiden. Berichtheader Bijlage BPSS Communicatiefunctie Communicatieprotocol Datacommunicatie- Een set van samenhangende, op basis van een Schema gestructureerde set van gegevens voor de uitwisseling van protocolinformatie tussen de communicatiefuncties van twee ketenpartners. Een gegevensbestand (in beginsel, maar niet noodzakelijkerwijs met een ongestructureerd karakter) dat samen met een bedrijfsdocument via een bericht kan worden verzonden (bijvoorbeeld een image (afbeelding) van een origineel procesverbaal). Business Process Specification Schema. Een methode om de interactie tussen bedrijfsprocessen eenduidig te beschrijven met behulp van XML en UML, in termen van onder meer communicatieactiviteiten, uit te wisselen bedrijfsdocumenten en prestatie-eisen in relatie tot de communicatie. Afkomstig uit ebxml. Een generieke functie (niet gebonden aan een applicatie) die de verzending en ontvangst van berichten regelt voor de applicatie(s) van een ketenpartner. Een beschrijving in overwegend functionele termen van de wijze van afhandeling van berichten (die bedrijfsdocumenten en eventueel bijlagen kunnen bevatten) door de communicatiefuncties van de ketenpartners ter ondersteuning van de uit te voeren bedrijfstransacties. Het gaat hierbij vooral om generieke, facilitaire functionaliteit zoals formaatconversie, encryptie, automatische ontvangstbevestiging, automatische herverzending bij storingen, e.d. Een netwerkvoorziening, bestaande uit hardware en software, die Datum: 15 december 2006 Pagina 6 van 14 Auteurs:

8 voorziening ebxml epv datacommunicatie mogelijk maakt binnen de organisatie van een ketenpartner en met andere ketenpartners. electronic business extensible Mark-up Language. Een raamwerk van standaarden en methoden voor het realiseren van elektronisch zaken doen op basis van kennis en ervaring uit de wereld van Electronic Data Interchange (EDI) en XML Web Services. Een informele benaming die gebruikt wordt voor: het totale concept van elektronische berichtenuitwisseling in de strafrechtsketen; een bedrijfsdocument; een bericht. De term epv heeft geen formele betekenis. Exclusiviteit Gegeven Gegevensdefinitie De mate waarin kennisname van de inhoud van een bericht is beperkt tot een gedefinieerde groep van gerechtigden, ofwel de mate waarin de informatie is afgeschermd voor onbevoegden. Er is sprake van een exclusief bericht wanneer het gedurende het hele traject van verzenden en ontvangen onmogelijk is voor onbevoegden om kennis te nemen van de inhoud ervan. Een formele representatie van feiten, concepten of instructies, geschikt voor menselijke dan wel geautomatiseerde communicatie, interpretatie of verwerking, passend binnen de context van een gegevenselement. Een specificatie van de semantiek en syntax (lengte, waardebereik, e.d.) van een gegevenselement dat kan voorkomen in een bedrijfsdocument of berichtheader. De standaard ISO onderkent een verscheidenheid aan kenmerken van gegevenselementen die hier zijn gebundeld in het begrip gegevensdefinitie. Vooralsnog volstaat deze vereenvoudiging voor epv. Gegevenselement Gegevensgroep Gegevenswoordenboek Een getypeerde eenheid van gegevens waarvan de kenmerken in een gegevensdefinitie zijn vastgelegd. Een getypeerde verzameling van gegevenselementen waarvan de kenmerken in een gegevensdefinitie zijn vastgelegd. Een verzameling van gegevensdefinities. Van het centrale gegevenswoordenboek kan binnen een bepaalde Datum: 15 december 2006 Pagina 7 van 14 Auteurs:

9 context (bijvoorbeeld OM afdoening) een subset worden gemaakt. Infrastructuur Integriteit Interactiediagram Interactieproces Ketenpartner Ketenproces Het geheel van datacommunicatievoorzieningen en communicatiefuncties van de ketenpartners. De mate waarin de berichtuitwisseling zonder fouten is, ofwel de mate waarin de uitgewisselde bedrijfsinformatie juist en volledig is. Integriteit is verbijzonderd in authenticiteit en onweerlegbaarheid. Een grafische weergave van de bedrijfstransacties binnen een interactieproces waarbij meer dan twee ketenpartners betrokken zijn. Een proces dat betrekking heeft op de (elektronische en nietelektronische) uitwisseling van bedrijfsinformatie tussen twee of meer ketenpartners, bestaande uit een partieel geordende reeks van bedrijfstransacties. Vertaling van business collaboration uit BPSS, waarbij impliciet een ordening ( choreography ) van business transactions is verondersteld. Een organisatie met een specifieke rol binnen de strafrechtsketen (Politie, OM, ZM, CJIB, Dienst Vervoer&Ondersteuning, etc.). Het geheel aan bedrijfsprocessen binnen en interactieprocessen tussen 2 of meer ketenpartners binnen een bepaalde context. Voorbeeld: OM-Afdoening is een ketenproces tussen een aantal ketenpartners. Zie ook de afbeelding bij 4.3 Koppelvlak Het geheel van gemeenschappelijke afspraken en ICTvoorzieningen die de uitwisseling van elektronische berichten tussen twee ketenpartners mogelijk maken in het kader van één (1) ketenproces. Deze uitwisseling is zo veel mogelijk onafhankelijk van en pleegt geen inbreuk op de eigen bedrijfsprocessen, gegevens, applicaties en infrastructuur van de betreffende ketenpartners. Zie ook de afbeelding bij 4.3 Koppelvlakobject Landkaart processchema Een identificeerbaar onderdeel van het koppelvlak, zoals bijvoorbeeld een bedrijfsdocument of een communicatieprotocol. Een overzicht van de communicatie binnen de strafrechtsketen op het niveau van hoofdprocessen (zoals opsporing, vervolging, e.d.) Datum: 15 december 2006 Pagina 8 van 14 Auteurs:

10 weergegeven met behulp van OMP. OMP Onweerlegbaarheid Protocolinformatie Referentiegegeven Standaardisatie Transactiediagram UML Validatie XML Ordenings Methodiek Processen. Een bij de politie en deels ook bij het OM gangbare methode voor het modelleren en beschrijven van bedrijfsprocessen. De mate waarin ontkend kan worden dat een bepaald bericht (en dus de informatie daarbinnen) is verzonden c.q. ontvangen. Er is sprake van een onweerlegbaar bericht wanneer het voor de verzender onmogelijk is te ontkennen het bericht te hebben verzonden, terwijl het voor de ontvanger onmogelijk is te ontkennen het bericht te hebben ontvangen. De informatie binnen een berichtheader die de zendende communicatiefunctie aanbiedt aan de ontvangende communicatiefunctie en die betrekking heeft op de wijze waarop een bericht is c.q. moet worden afgehandeld binnen de regels van het geldende communicatieprotocol. Een voorgedefinieerde waarde (uit een tabel) voor een bepaald gegevenselement. Het proces gericht op het bewerkstelligen van de landelijke toepassing door de ketenpartners van één of meer nieuwe of gewijzigde koppelvlakobjecten. Een grafische weergave van één bedrijfstransactie tussen twee ketenpartners. Unified Modelling Language. Een generieke notatie voor het specificeren en modelleren van een bepaald domein gericht op de ontwikkeling van programmatuur. UML bouwt voort op modelleringsmethoden van Booch en OMT en wordt ontwikkeld onder auspiciën van de Object Management Group (OMG). Het proces gericht op het verkrijgen van goedkeuring van de ketenpartners voor nieuwe of gewijzigde koppelvlakobjecten en de wijze waarop zij tot stand zijn gekomen, ter voorbereiding op de standaardisatie. extensible Mark-up Language. Een formaat voor de gestructureerde vastlegging van gegevens en hun betekenis voor medium-onafhankelijke opslag en uitwisseling. Standaard van het World Wide Web Consortium (W3C), Datum: 15 december 2006 Pagina 9 van 14 Auteurs:

11 XML Schema Een specificatie op basis van XML van de inhoudelijke structuur van een document of gegevensset. Standaard van het World Wide Web Consortium (W3C), 4 Begrippen (in onderlinge samenhang) In dit hoofdstuk zijn diverse maar niet alle begrippen nog eens nader aangeduid in hun onderlinge samenhang. Dit gebeurt aan de hand van schema s en modellen. 4.1 Uitwisselingsconcept Het uitwisselingsconcept van epv laat zich schetsen aan de hand van een lagenmodel: Ketenpartner 1 Ketenpartner 2 interactieproces bedrijfsproces bedrijfsproces gegevens gegevensdefinities gegevens applicatie bedrijfsdocument bedrijfstransactie applicatie infrastructuur communicatiefunctie bericht protocol datacommunicatievoorziening communicatiefunctie infrastructuur In het lagenmodel verleent elke laag een dienst aan de bovenliggende laag. Tussen twee (of meer) partijen (ketenpartners) bestaat op elke laag een set van afspraken over de communicatie op die laag, te weten het interactieproces, de gegevensdefinities, de bedrijfstransactie en het communicatieprotocol. Deze afspraken hebben in essentie te maken met regels voor acties, reacties en interpretaties en zijn in het model weergegeven met horizontale pijlen. Op elke laag is bovendien sprake van uitwisseling van een (logische) gegevensdrager (weergegeven bovenop de horizontale pijlen), om uiteindelijk op het hoogste niveau de uitwisseling van informatie tussen bedrijfsprocessen van ketenpartners mogelijk te maken. Meer in detail laat dit zich als volgt toelichten: Op het laagste niveau zorgt een datacommunicatievoorziening (netwerk) voor de elementaire overdracht van bitstromen. De ketenpartners beschikken over eigen of gemeenschappelijke communicatie- Datum: 15 december 2006 Pagina 10 van 14 Auteurs:

12 functies die de uitwisseling van berichten tussen hun applicaties mogelijk maken volgens een afgesproken communicatieprotocol. Een communicatiefunctie is te beschouwen als een elektronische postkamer, die verzend- en afleverdiensten biedt ongeachte de inhoud van de berichten. De communicatiefuncties en de datacommunicatievoorziening worden tezamen beschouwd als een generieke infrastructuur. De applicaties van de ketenpartners zijn dankzij de diensten van de onderliggende lagen in staat om bedrijfstransacties uit te voeren, waarbinnen bedrijfsdocumenten en hun bijlagen worden uitgewisseld. Dankzij de applicaties vindt feitelijke overdracht plaats van gegevenselementen (gegroepeerd in bedrijfsdocumenten) waarvan de betekenis en karakteristieken in gegevensdefinities zijn vastgelegd. De uitgewisselde gegevenselementen (in combinatie met de in beginsel ongestructureerde bijlagen bij de bedrijfsdocumenten) zijn de dragers van de bedrijfsinformatie die uiteindelijk op het niveau van de bedrijfsprocessen via afgesproken interactieprocessen wordt uitgewisseld. Het is van belang het lagenmodel en de bijbehorende toelichting als een conceptueel model te zien en niet als een opeenstapeling van reële communicatiestromen. Het feitelijke verloop van de communicatie tussen twee ketenpartners verloopt namelijk volgens de gestippelde booglijn. Aan de zendende kant is in zekere zin sprake van het inpakken van bedrijfsinformatie in gegevenselementen, van gegevenselementen in bedrijfsdocumenten en van bedrijfsdocumenten in berichten. Die gaan vervolgens als een bitstroom via de datacommunicatievoorziening naar de andere partij. Aan de ontvangende kant worden deze elementen door de opeenvolgende lagen in omgekeerde volgorde uitgepakt, totdat het geheel op het hoogste niveau is teruggebracht tot de bedrijfsinformatie die de zendende partij beoogde over te dragen. Dit gelaagde principe laat zich qua benadering vergelijken met het OSI Reference Model dat in de datacommunicatiewereld gemeengoed is. 4.2 Logische gegevensdragers Zoals het lagenmodel en de toelichting daarop al aangeven, is sprake van een samenhang van de (logische) gegevensdragers op de verschillende lagen die tezamen de mogelijkheid bieden om informatie over te dragen. Deze samenhang (lees: de volgorde van het in- en uitpakken in het lagenmodel) is in de figuur hiernaast weergegeven en laat zich als volgt toelichten: Een bericht bestaat uit tenminste twee hoofdonderdelen, te weten een altijd aanwezige berichtheader, eventueel een bedrijfsdocument en optioneel één of meer bijlagen. De berichtheader en het bedrijfsdocument zijn Datum: 15 december 2006 Pagina 11 van 14 Auteurs:

13 gestructureerde gegevenssets, opgebouwd uit gegevenselementen. In het geval van de berichtheader bevatten deze protocolinformatie en in het geval van het bedrijfsdocument bevatten deze bedrijfsinformatie. De bijlage(n) bevat(ten) in beginsel ongestructureerde bedrijfsinformatie. 4.3 Koppelvlak De begrippen koppelvlak en ketenproces roepen regelmatig misverstanden op. Onderstaand schema geeft de relatie tussen beide begrippen aan. Ketenproces 1 Context 1 Koppelvlak AB1 Organisatie A Organisatie B Organisatie C Koppelvlak BC1 Ketenproces 2 Context 2 Koppelvlak AB2 Organisatie A Organisatie B Organisatie C Koppelvlak BC2 Hier zijn de ketenprocessen 1 en 2 afgebeeld bij drie ketenpartners A, B en C. Er is sprake van vier koppelvlakken AB1, BC1, AB2 en BC2. 5 Unicorn In Unicorn worden begrippen niet vanuit het proces benaderd, maar vanuit de (meta)data-systematiek. Asset Een binnen Unicorn gedefinieerd gegevensobject. Class Een typering, bv datum, code, adres. Complex type Een gegevensgroep. Data asset Een gegevenswoordenboek dat behoort bij een geregistreerd ketenproces. Deze woordenboeken vormen elk een deelverzameling van het Vocabulary. General asset Gestructureerde verzameling gegevens, bv een gegevensgroep, interactieproces of business transaction. Ontologie De verzameling van alle gegevens en hun onderlinge samenhang de vocabularies en General assets. Package Een gedefinieerd ketenproces (kan zijn: Business Domain). Project De verzameling packages van één eigenaar. Vocabulary Het gegevenswoordenboek. Datum: 15 december 2006 Pagina 12 van 14 Auteurs:

14 6 Standaarden Een aantal veelgebruikte standaarden: BPSS EDI ISO UML XML Onderdeel van de ebxml standaarden Electronic Data Interchange (EDI) is een standaard voor de elektronische uitwisseling, vaak gebruikt in relatie tot EDIFACT. De standaard ISO onderkent een verscheidenheid aan kenmerken van gegevenselementen die hier zijn gebundeld in het begrip gegevensdefinitie. Unified Modelling Language. Een generieke notatie voor het specificeren en modelleren van een bepaald domein gericht op de ontwikkeling van programmatuur. extensible Mark-up Language. Een formaat voor de gestructureerde vastlegging van gegevens en hun betekenis voor medium-onafhankelijke opslag en uitwisseling. Datum: 15 december 2006 Pagina 13 van 14 Auteurs: