JZ XML : Uitleg standaarden. Datum 30 april Onderwerp JZ XML: Uitleg standaarden. Auteur Gerrit van de Ven (In-pact)

Transcriptie

1 JZ XML: Uitleg standaarden Datum 30 april 2009 Onderwerp JZ XML : Uitleg standaarden Auteur Gerrit van de Ven (In-pact) Gerrit.van.de.ven@in-pact.nl Versie 0.8 Opdrachtgever MO-groep

2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 2 Inleiding Relatie met andere JZ XML (ontwerp)documenten Standaarden, doel of middel? 3 Typen interoperabiliteit 4 Standaarden en normen voor semantische interoperabiliteit NEN-ISO ISO ISO CCTS UBL (NDR) NEN 1888 en NEN Standaarden voor semantische interoperabiliteit in perspectief 16 Datum: 30 april 2009 Pagina 2 van 16 Beheerder: MO-groep

3 Inleiding Een belangrijke doelstelling in het kader van (het bevorderen van) de toepassing van elektronische berichtenuitwisseling binnen de jeugdzorg sector betreft het realiseren van eenheid van taal. Middels de introductie van verschillende producten en adviezen wordt hier invulling aan gegeven. Een van die producten is een gemeenschappelijke vocabulaire waarin de relevante taal-elementen (gegevens, gegevensgroepen, definities etc,) zijn vastgelegd. Een belangrijk aspect van dit vocabulaire, opgenomen in het JZ-XML Gegevenswoordenboek is het gebruik van standaarden. Standaarden vormen geen doel op zich maar voorzien in een reeks randvoorwaarden die noodzakelijk zijn voor het realiseren van de vereiste interoperabiliteit tussen de BJZ s zelf alsmede tussen de BJZ en haar externe partners. Onder interoperabiliteit wordt verstaan: Het vermogen van zowel de informatie- en communicatiesystemen alsmede de bedrijfsprocessen die deze systemen ondersteunen om te komen tot het uitwisselen van gegevens en het delen van informatie en kennis 1. Dit document voorziet in een voor niet ingewijden bedoelde uitleg van de gebruikte standaarden, plaatst deze in de context van deze hiervoor geschetste ontwikkeling en relateert deze standaarden, waar nodig, onderling. 1.1 Relatie met andere JZ XML (ontwerp)documenten Dit document is gelieerd aan de documenten: Richtlijn naamgeving onderdelen gegevenswoordenboek, JZ XML referentiemodel en leidraad en JZ XML gegevenswoordenboek 1.2 Standaarden, doel of middel? Het overkoepelende beleidsdocument in deze reeks documenten heeft de aanduiding: Eenheid van taal voor de Bureaus Jeugdzorg. Daarmee wordt bedoeld dat er sprake moet zijn van een uniforme verzameling termen en begrippen waarvan voor eenieder duidelijk is welke betekenis deze hebben. Maar daarmee is het lek nog niet boven water; wanneer iemand bekend is met de betekenis zal er ook naar moeten worden gehandeld (zie bijlage 1). Organisaties als de Bureaus Jeugdzorg kennen een scala aan communicatieve kanalen waarmee zij met de buitenwereld communiceren. Met elk een ander doel en belang. Wanneer men serieus werk wil maken van het realiseren van een eenheid van taal betekent dit dat men zich bewust dient te zijn waar en in welke mate dit van invloed is in de organisatie. Wanneer het om mensen gaat is het nodig hen te informeren welke kernbegrippen voor de organisatie en haar taak centraal staan en welke betekenis deze hebben. Voor (semi)overheidsorganisaties zijn deze vaak te herleiden uit de taak- en/of institutiegerelateerde wetgeving. Wet- en regelgeving is vaak voorzien van een begripsparagraaf met de definities van de kernbegrippen die veelvuldig in deze teksten zijn te vinden. Het laat onverlet dat deze in beginsel leidend zijn in de taal die deze uitvoerende organisaties bezigen. In die zin is sprake van semantische interoperabiliteit (het gebruiken van eenduidige 1 Vertaling van: Datum: 30 april 2009 Pagina 3 van 16 Beheerder: MO-groep

4 termen/begrippen met eenduidige betekenissen). Wanneer er sprake is van mensmens communicatie, zonder tussenkomst van voorzieningen, is hier wellicht nog het meest eenvoudig op te sturen. De introductie van ICT heeft er in de afgelopen decennia echter voor gezorgd voor de grip op eenheid van taal in meer of mindere mate verloren is gegaan. Nu veel communicatie tussen mensen meer indirect verloopt (door tussenkomst van ICT voorzieningen) is de kans toegenomen dat aan semantische interoperabiliteit wordt ingeboet en zijn meer maatregelen nodig om die eenheid van taal te waarborgen. De noodzaak om de hoogste aandacht te besteden aan semantische interoperabiliteit wordt het sterkst gevoeld wanneer de menselijke bijdrage aan de taakuitvoering geheel of gedeeltelijk verdwijnt. Bij een (semi)geautomatiseerde procesuitvoering zal de grootste aandacht moeten uitgaan naar de voorspelbaarheid en juistheid van de uitvoering en de te nemen beslissingen. Wanneer dit laatste aan de orde is wordt semantische interoperabiliteit misschien wel het meest zwaarwegende onderdeel binnen het geheel aan interoperabiliteit bevorderende maatregelen. Typen interoperabiliteit Interoperabiliteit is in deze context te onderscheiden in drie typen 2 : 1. Organisatorische interoperabiliteit (wanneer) 2. Semantische interoperabiliteit (wat) 3. Technische interoperabiliteit (hoe, waarmee) 2 Zie bijvoorbeeld: Datum: 30 april 2009 Pagina 4 van 16 Beheerder: MO-groep

5 Ad 1: Dit type interoperabiliteit kan voor een deel los worden gezien van de andere typen interoperabiliteit. Met los bedoelen we dat de gekozen technologie op de andere 2 lagen niet onlosmakelijk verbonden hoeft te zijn met wat er op dit niveau qua interoperabliteit wordt afgesproken. De afspraken die op dit niveau echter worden gemaakt (over processen, services, randvoorwaarden etc.) tussen organisaties zijn echter vaak wel richtinggevend voor de keuzes die men op de 2 andere lagen maakt. Voor dit document is dit type interoperabiliteit echter niet cruciaal. Organisatorische interoperabiliteit heeft overigens wel enige relatie met semantische interoperabiliteit, bijvoorbeeld de relatie met eerdere of latere documenten, kruisverwijzingen, aan/afwezig contextinformatie enz. Ad 2: De semantische interoperabiliteit richt zich op de betekenis en interpretatie van gegevens die tot de gewenste informatie leidt en is vaak sector (business) gebonden. Het representeert een cruciale voorwaarde voor een juiste procesgang binnen en buiten de organisatiegrenzen. Binnen keteninformatisering leidt het tot grote voordelen wanneer een overkoepelend informatiemodel voor de sector of voor de aan elkaar gelieerde ketens wordt ontwikkeld waaraan deelnemende organisaties hun eigen informatie- en gegevensmodellen kunnen relateren. Dit document gaat verder in op dit type interoperabiliteit in relatie tot het realiseren van eenheid van taal. Het gebruik van een aantal standaarden is daarvoor bepalend voor het realiseren van dit streven. Ad 3: Bij technische interoperabiliteit gaat het om zaken als: aansluitbaarheid, beveiliging, communicatie-infrastructuren, presentatie van gegevens, uitwisselingsmogelijkheden, etc. Hoewel dit type interoperabiliteit niet centraal staat in dit document kan er toch niet geheel aan voorbij worden gegaan. Met name op het gebied van de presentatie van gegevens en de uitwisselingsmogelijkheden zijn er raakvlakken die in dit kader belicht moeten worden. Zaken die op de laag van technische interoperabiliteit moeten worden geregeld kunnen vaak afgeleid worden van de semantische laag. Er zijn binnen bepaalde standaardisatie-frameworks ook gestandaardiseerde verbindingen tussen de diverse interoperabiliteitslagen. Voor de verdere invulling van de ketenarchitectuur adviseren we van dergelijke standaardverbindingen ook gebruik te gaan. De volgende afbeelding benoemt en positioneert de drie typen interoperabiliteit in combinatie met de standaarden die in dit document worden belicht. Datum: 30 april 2009 Pagina 5 van 16 Beheerder: MO-groep

6 De afbeelding laat zien dat interoperabiliteit zowel in horizontaal als in vertikaal perspectief kan worden geplaatst. In horizontaal perspectief betekent dit dat de interoperabiliteit zich uitstrekt tot alle actoren cq. middelen binnen een type. Zo betekent dit dat tussen alle medewerkers sprake moet zijn van interoperabiliteit, tussen processen en tussen ICT voorzieningen. In vertikaal perspectief betekent dit dat er sprake moet zijn van interoperabiliteit tussen mensen, processen en ICT voorzieningen. Interoperabiliteit is te realiseren door het maken van afspraken, het creëren van koppelingen en het leggen van verbanden. Wanneer dergelijke voorzieningen niet voorhanden zijn is het nodig deze zelf te ontwikkelen. Het nadeel daarvan is ieder voor zich of in het kader van bilaterale samenwerkingsverbanden dergelijke afspraken maakt. De werkingssfeer van deze afspraken is daardoor gering en reikt veelal niet verder dan de eigen organisatie of de bilaterale samenwerking. Wanneer vervolgens een bilaterale samenwerking uitgroeit tot een keten neemt de behoefte aan generieke standaarden fors toe. Daarom zijn er een aantal leverancier en context onafhankelijke standaarden ontwikkeld die in deze behoefte voorzien. Deze standaarden kennen een algemeen karakter. Specifieke betekenis kan dan alsnog worden toegevoegd. Daarmee is een belangrijk fundament gelegd voor een stelsel van context neutrale standaarden waar bovenop de specifieke context afhankelijke semantiek kan worden toegevoegd. Zo is de situatie bereikt dat enerzijds wordt beantwoord aan de vraag om (horizontale en verticale) interoperabiliteit en anderzijds de behoefte aan specifieke context informatie wordt ingevuld. Eenheid van taal richt zich in beginsel alleen op de semantiek (gegevens, informatie). Voor dit type interoperabiliteit zijn in de context van de e-business ontwikkelingen van Datum: 30 april 2009 Pagina 6 van 16 Beheerder: MO-groep

7 de laatste jaren veel standaarden beschikbaar gekomen in het kader van ebxml 3 en XML Web Services. Voor het project eenheid van taal zijn, voor het inrichten van de semantische interoperabiliteitslaag, veel standaarden en methoden uit het ebxmlraamwerk overgenomen. ebxml vormt één van de belangrijkste ontwikkelingen op het gebied van standaardisatie ten behoeve van e-business toepassingen. Het biedt randvoorwaarden waardoor het mogelijk wordt services en samengestelde services (ketenprocessen) geheel te automatiseren. De bijdrage van mensen kan dan geheel of gedeeltelijk achterwege blijven. Los hiervanvan is binnen de Jeugdzorg de standaard ebms 4 gekozen voor het invullen van de technische interoperabiliteitslaag. Die standaard is ook onderdeel van het ebxml raamwerk en wordt op dit moment toegepast in de uitwisseling binnen de Jeugdbeschermingketen. Zie verder ook: 3 ebxml is een raamwerk van standaarden en methoden voor het realiseren van elektronisch zakendoen. Dit raamwerk is onder andere op grond van kennis en ervaring, opgedaan binnen de wereld van EDI (Electronic Data Interchange) tot stand gekomen. 4 ebxml Messaging Service Datum: 30 april 2009 Pagina 7 van 16 Beheerder: MO-groep

8 Standaarden en normen voor semantische interoperabiliteit Semantiek is een zaak van mensen waarin betekenis en interpretatie centraal staan. Binnen de horizontale interoperabiliteit komen dan twee internationale standaarden in beeld die de interoperabiliteit kunnen bevorderen. 1.3 NEN-ISO 704 Deze norm is de Nederlandse vertaling van de internationale norm ISO 704: 1987 Principles and methods of terminology. Doel: Legt de elementaire beginselen en methoden vast voor het opstellen en samenstellen van terminologieën, zowel in als buiten het kader van normalisatie, en harmoniseert deze. Deze internationale norm beschrijft het verband tussen objecten, begrippen en weergave door het gebruik van terminologieën. Hij stelt bovendien algemene beginselen voor het vormen van aanduidingen en het formuleren van definities. Het betreft algemene beginselen en methoden die zo nodig kunnen worden aangepast aan een bepaalde situatie. Wat wordt onder begrip verstaan: Een begrip is een mentale constructie die dient om een stoffelijke of niet stoffelijke zaak te classificeren door middel van schijnbaar willekeurige abstractie. Wat zijn kenmerken : Kenmerken zijn nodig om een begrip te onderscheiden van andere begrippen in een specifieke context en tevens om een aantal andere functies te benoemen, zoals: benoeming. Kenmerken dienen als basis voor de classificatie van begrippen. Vorming nieuwe begrippen: Bij de vorming van nieuwe begrippen verdienen intrinsieke kenmerken zoals: vorm, grootte, materiaal en kleur de voorkeur boven extrinsieke kenmerken zoals: herkomst, functie, plaats, ontdekker, uitvinder, positie, etc. Voorbeelden: intrinsieke kenmerken: -holgeslepen (zaag) -rechttandig (zaag) -cirkelvormig (zaag) extrinsieke kenmerken: -voor een fijne snede (zaag) -achter (wiel) -voor het frezen (machine) -Lips (sleutel) Datum: 30 april 2009 Pagina 8 van 16 Beheerder: MO-groep

9 Onderverdeling kenmerken: Kenmerken kunnen worden onderverdeeld in essentiële kenmerken en niet essentiële kenmerken. De essentiële kenmerken zijn die kenmerken die volgens een bepaald gezichtspunt de kern weergeven van een gebeurtenis of zaak op een specifiek gebied. Niet essentiële kenmerken zijn veelal invalshoek afhankelijk bepaald. Overige onderdelen van deze norm: Begrippen: Inhoud en vorm, verbanden tussen begrippen (deelverbanden*, verbanden zonder rangorde), begrippenstelsels, de definitie van een begrip, algemene uitgangspunten, samenhang van definities, stelregels voor het opstellen van definities, illustraties. *Voorbeeld deelverbanden: Termen: Structuur en vorming van termen, stelsels van termen, samenhang tussen termen en begrippen, eisen voor de keuze en vorming van termen, richtlijnen voor het verkorten van termen, transliteratie en romanisering van termen Conclusie: Voor iemand die begint in de wereld van de semantiek vormt deze norm een prima handvat om meer te weten over de terminologieleer, een belangrijke randvoorwaarde voor het realiseren van een kwalitatief hoogwaardige semantiek. Zie verder: S&contentID= Datum: 30 april 2009 Pagina 9 van 16 Beheerder: MO-groep

10 1.4 ISO Deze standaard is aan het eind van de negentiger jaren van de vorige eeuw vastgesteld. In tegenstelling tot wat vaak wordt verondersteld is deze norm niet specifiek ontwikkeld voor toepassing binnen de wereld van het elektronisch zakendoen (ebusiness). Doel: Het doel van deze standaard is het voorzien in een aantal richtlijnen voor het formuleren, administreren en onderhouden van gegevens over gegevens ofwel: metagegevens. De belangrijkste bijdrage van deze standaard aan de realisatie van semantische interoperabiliteit zijn de eisen waaraan een goede definitie van een term of begrip (een gegeven ) moet voldoen, de richtlijnen voor het vastleggen van concepten, betekenissen en de weergave van een groot aantal andere kenmerken van gegevens. Ook zijn er richtlijnen voor het duiden en vastleggen van de relatie tussen gegevens. ISO is onderverdeeld in de volgende zes onderdelen. Het eerste deel (framework) schetst de context en geeft de relatie aan tussen de vijf overige onderdelen. Het tweede deel (classification) geeft aan wat we moeten verstaan onder classificatieschema s die we onder andere kennen als zogenaamde trefwoordsystemen zoals: thesauri, taxonomieën en ontologieën en hoe deze te beheren. Het derde deel (basic attributes) vormt het belangrijkste deel van deze standaard. Hierin wordt uitgelegd wat onder metagegevens wordt verstaan en uit welke onderdelen dit bestaat. Dit deel is niet alleen het belangrijkste maar ook met meest moeilijke onderdeel. Het laat zien dat het uitdrukken van semantiek een moeilijke zaak is en ondanks deze standaard het nodige gepuzzel vraagt om een en ander op de juiste wijze te duiden en onder te brengen in de vorm van metagegevens. De belangrijkste drie zijn: objectklasse (alles wat maar relevant kan zijn om daarvan de eigenschappen te formuleren en in de vorm van metagegevens vast te leggen), eigenschap (gemeenschappelijk kenmerk van alle objectklassen) en de vorm, weergave, of representatie van deze eigenschap. Hieronder een voorbeeld waarin deze drie belangrijkste eigenschappen zijn afgebeeld en onderling gerelateerd. Datum: 30 april 2009 Pagina 10 van 16 Beheerder: MO-groep

11 Het vierde deel (formulation of data definitions) bestaat uit regels voor het eenduidig formuleren van definities. Enkele voorbeelden van deze regels zijn dat een definitie uniek moet zijn, in het enkelvoud moet worden gesteld, liefst geen maar als het niet anders kan dan alleen algemeen bekende afkortingen mag bevatten en geen verwijzingen mag hebben naar andere definities. Het vijfde deel (naming and identification principles) bevat richtlijnen voor het benoemen en identificeren van zaken (primair: de gegevens) die een rol spelen in de standaard. Het zesde deel (registration) bevat richtlijnen voor het registreren van gegevens en hun metagegevens. Conclusie: ISO is met name bedoeld om de kwaliteit van de informatievoorziening op een hoger niveau te brengen. Dat is een vereiste, met name wanneer gegevensgebruik over de grenzen van de eigen organisatie reikt zoals bij ketens het geval is. Daartoe biedt deze standaard een geheel aan richtlijnen om semantiek te beschrijven, onderling te relateren en te onderhouden. Het voorziet niet in berichtbouwstenen of andere betekeniselementen. Zicht hebben op wat er aan gegevens met welke betekenis en andere eigenschappen in huis is. Dat is geen luxe maar harde noodzaak. Pas wanneer aan deze voorwaarde is voldaan is het zinvol om te kunnen participeren in samenwerkingsketens waarbij sprake is van informatiedeling middels gestructureerde gegevens. Alleen is semantische interoperabiliteit te bepalen en vorm te geven. Deze standaard voorziet in een groot aantal richtlijnen die bijdragen aan het duiden, formuleren en registreren van zaken die randvoorwaardelijk zijn in het streven naar semantische interoperabiliteit. Deze standaard is in zijn doel en compleetheid enig in zijn soort (de vele leverancier gebonden oplossingen daargelaten) en kent vele toepassingsgebieden (archivering, gegevensmanagement, informatiemanagement, business-intelligence, datawarehousing, etc.). Pas later (begin van deze eeuw) is de meerwaarde van ISO in de context van e-business gebleken. Bij het lezen van de hierna opgenomen beschrijvingen van een aantal voor e-business doeleinden ontwikkelde standaarden blijkt in veel gevallen dat deze zijn gebaseerd op ISO In dat opzicht kan ISO beschouwd worden als de moeder van vele e-business standaarden. Zie verder: Datum: 30 april 2009 Pagina 11 van 16 Beheerder: MO-groep

12 1.5 ISO CCTS De ISO CCTS (Core Components Technical Specification) biedt, in tegenstelling tot ISO wèl berichtbouwstenen en betekeniselementen voor gebruik binnen e- business ontwikkelingen. Deze standaard is geheel gebaseerd op ISO en is breed geaccepteerd als basis voor standaardisatie van berichtuitwisseling in uiteenlopende sectoren zoals de chemische industrie, de automobielindustrie, de verzekeringswereld en de uitzendsector. De standaard is ontwikkeld binnen UN/CEFACT, een onderdeel van de Verenigde Naties dat zich bezig houdt met standaardisatie in het kader van handelsbevordering en elektronische handel. Het is een onderdeel van het geheel aan ebxml standaarden. ISO CCTS bestaat uit de volgende 5 onderdelen: 1. Collaborative Partner Profile Agreement 2. Messaging Service Specification 3. Registry Information Model 4. Registry Services Specification 5. Core Components Technical Specification (hier beschreven) Doel: Voorzien in semantische bouwstenen voor berichtuitwisseling. Daartoe voorziet ISO CCTS in een metamodel dat het concept van herbruikbaarheid bevordert. Hieronder is dit metamodel afgebeeld. Toelichting: De essentie van de core-components benadering is dat in beginsel veel gegevenselementen, gegevensgroepen en gegevensstructuren geschikt zijn voor hergebruik. Let wel: het betreft dan de representatie van gegevenselementen Datum: 30 april 2009 Pagina 12 van 16 Beheerder: MO-groep

13 (nummer, text, datum, bedrag, hoeveelheid, etc.), generieke gegevenselementen, gegevensgroepen, gegevensstructuren en tenslotte ook: bedrijfsdocumenten. Pas wanneer deze in een context worden gebruikt is het nodig de specifieke betekenis die uit deze context voortvloeit te definiëren. Wanneer die specifieke betekenis is toegevoegd spreekt deze standaard van zogenaamde Business Information Entities, ook wel afgekort als: BIE s. Wat een core component is kan variëren. Dit kunnen zowel individuele gegevenselementen en gegevensgroepen, maar ook combinaties van gegevensgroepen zijn. Zo is denkbaar dat een individueel gegevenselement als: Datum melding als core component in vele contexten gebruikt kan worden. Vele ex-dienstplichtigen kunnen zich die datum vermoedelijk nog wel herinneren als de datum waarop de dienstplichtigen zich bij hun kazerne moesten melden voor het ondergaan van de dienstplicht. Een combinatie van gegevensgroepen als Natuurlijk Persoon-model is een ander voorbeeld. Het bevat een combinatie van generieke eigenschappen (naam, geboorte, etc.) van een natuurlijk persoon die in beginsel altijd van toepassing zijn. Geplaatst in een context kan behoefte zijn aan het toevoegen van specifieke betekenis die daar nodig is. Denk dan aan: kwalificatie van naamgegevens in de zin van: naam volgens opgave persoon zelf, naam volgens identiteitsdocument, naam volgens brondocument land van herkomst, etc. Ook voor geboorte kan het nodig zijn dergelijke specifieke betekenis aan de generieke bouwsteen toe te voegen. Onderstaande afbeelding schetst een en ander. Conclusie: ISO voorziet in een verzameling elementaire berichtbouwstenen en generieke bedrijfsdocumenten die in een bepaalde context kunnen worden voorzien van de daarvoor benodigde specifieke betekenis. Deze standaard is gericht op modelleren, structureren en het bevorderen van hergebruik. Zie verder: Datum: 30 april 2009 Pagina 13 van 16 Beheerder: MO-groep

14 1.6 UBL (NDR) UBL betekent: Universal Business Language en is een standaard die ontwikkeld is binnen OASIS (Organization for the Advancement of Structured Information Standards) en dateert van Doel: UBL is een uitwisselingsstandaard voor elektronische handel die gericht is op het gebruik van basis berichtbouwstenen voor elektronische handel met gebruikmaking van XML als notatie. Het borduurt voort op de ISO CCTS standaard en bevat een verzameling bouwstenen die gelijkenis vertonen met het uit de vorige eeuw bekende EDIFACT en X12. Daar waar ISO zich concentreert op het ontwikkelen van modellen, structuren en generieke berichtbouwstenen gaat UBL daarmee een stap verder door daar specifieke betekenis aan toe te voegen gerelateerd aan een bepaalde context. Dergelijke gespecificeerde bouwstenen worden ook wel typen genoemd. UBL bevat ook een richtlijn, NDR (Naming and Design Rules) genoemd die gericht is op de afbeelding van informatiemodellen op een XML-schema. Het borduurt voort op de richtlijnen van ISO (basic attributes) en bevat een instructie hoe de drie metagegevens: objectklasse, eigenschap en representation samen tot de naam van een XML-element binnen een XML-schema worden samengevoegd. Op zichzelf kan deze richtlijn los van de andere richtlijnen van UBL worden toegepast, hetgeen ook her en der is gebeurd. Het betreft een context neutrale standaard die veel voordelen biedt. Door het strikt toepassen van deze standaard is het mogelijk om geheel geautomatiseerd XML-schema s van een informatiemodel te kunnen genereren. Analisten en ontwikkelaars kunnen hun aandacht daardoor geheel op het informatiemodel richten en na elke wijziging daaraan opnieuw een aangepast XMLschema genereren. De kans op menselijke fouten bij het maken van een XML-schema wordt daardoor fors verminderd en het bespaart kostbare en schaarse ontwikkelcapaciteit. Conclusie: UBL gaat weer een stap verder dan ISO en ISO CCTS. Het completeert een verzameling standaarden of biedt een zodanig fundament dat het ontwikkelen van specifieke context bepaalde semantiek minder complex wordt. Daarnaast biedt UBL via de NDR (Naming and Design Rules) een richtlijn voor het langs geautomatiseerde weg vanuit een informatiemodel afleiden van XML-elementen voor het XML-schema. Deze laatste richtlijn kan ook worden gebruikt zonder de noodzaak de andere UBL richtlijnen te volgen. Zie verder: Datum: 30 april 2009 Pagina 14 van 16 Beheerder: MO-groep

15 1.7 NEN 1888 en NEN 5825 Begin negentiger jaren van de vorige eeuw is door de toenmalige Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, mevr. I. Dales het besluit genomen de NEN normen 1888 (persoonsgegevens) en NEN 5825 (adresgegevens) bij wet verplicht te stellen in geval sprake is van elektronische gegevensuitwisseling door departementen van algemeen bestuur en daaronder ressorterende diensten, bedrijven en instellingen. Gegeven de overgangsbepalingen hadden betrokken organisaties tot 1996 de tijd zich hierop voor te bereiden. Van een adequate opvolging van deze wettelijke verplichting is echter geenszins sprake geweest. Deze richtlijn is door overheden en gelieerde organisaties slechts mondjesmaat opgevolgd. Voor het JZ XML gegevenswoordenboek is integraal gebruik gemaakt van deze semantische bouwstenen. In die zin conformeert de Jeugdzorg zich geheel aan deze wettelijke verplichting. Een groot deel van de semantische kern is onverkort overgenomen of zoveel mogelijk geënt op de definities van beide normen voor gegevensuitwisseling. Binnen niet al te lange tijd zal een verandering noodzakelijk zijn vanwege de introductie van de basisregistraties. Ook dit betreft een wettelijke verplichting die de (semi)overheid en het bedrijfsleven opnieuw uitdaagt deze op te volgen. Een deel van de overheid volgt overigens een andere belangrijke gegevensset, namelijk de gegevens die onderdeel zijn van het bevolkingsregister van de gemeenten in Nederland en die beter bekend zijn onder het begrip GBA-gegevens. Inhoudelijk zijn er een aantal verschillen tussen de gegevensdefinities van de NEN normen en de GBA. De elementen huisnummer en huisnummertoevoeging verschillen fundamenteel. De NEN 5825 norm kent alleen het element huisnummertoevoeging met een formaat van an..6. De GBA kent een tweetal elementen: huisnummertoevoeging met een formaat van an..4 en daarnaast een element: huisletter met een formaat van a1. Wanneer wordt uitgewisseld tussen deze twee standaarden dan levert dit nogal eens de nodige problemen op. De eerder genoemde wettelijke richtlijn is te vinden op: Meer over de NEN norm 1888 is te vinden op: S&contentID= Meer over de NEN norm 5825 is te vinden op: S&contentID= Meer over de GBA (Logisch Ontwerp 3.6) is te vinden op: Meer over de basisregistraties is te vinden op: Datum: 30 april 2009 Pagina 15 van 16 Beheerder: MO-groep

16 Standaarden voor semantische interoperabiliteit in perspectief Hieronder worden een aantal van de in dit document beschreven standaarden die gericht zijn op het bevorderen van semantische interoperabiliteit met hun onderlinge samenhang afgebeeld. Datum: 30 april 2009 Pagina 16 van 16 Beheerder: MO-groep