biomedische wetenschappen

Transcriptie

1 biomedische wetenschappen bacheloropleiding uantwerpen.be

2

3 Inhoud Welkom 3 Waarom studeren aan de Universiteit Antwerpen? 4 De opleiding biomedische wetenschappen 6 Hoe begin je eraan? 11 Het studieprogramma 13 Opleidingsonderdelen jaar 1 17 Opleidingsonderdelen jaar 2 22 Opleidingsonderdelen jaar 3 26 De masteropleiding 32 Verder studeren 38 Diploma op zak, wat nu? 39 Nuttige info bij de start van je studietraject 41 Studie- en studentenbegeleiding 44 Studeren in het buitenland 48 Hoe bereik je gemakkelijk onze campussen? 50 Infomomenten 52 Nuttige contactgegevens 53 Addendum 54

4 2

5 Welkom Nooit meer leren, ik ga studeren! Maar wat? Zo begint de zoektocht van veel schoolverlaters naar informatie. Over opleidingen. Over universiteiten en hogescholen. Over beroepen. Jouw zoektocht is begonnen: je hebt dit boekje voor je neus. Hopelijk helpt het jou een stap vooruit in je keuzeproces. Een studiekeuze is nooit gemakkelijk. Het opleidingsaanbod is immens groot. Belangrijk is dat je je goed voelt op de universiteit of hogeschool van je keuze. En dat je je binnen enkele jaren goed voelt met je diploma. Daarom stelt de Universiteit Antwerpen alles in het werk om je studietijd aangenaam te maken en de kwaliteit van je opleiding op topniveau te houden. Nieuwe uitdagingen, nieuwe ervaringen, nieuwe vrienden. Een nieuwe stad? De stap naar het hoger onderwijs markeert het begin van een nieuwe periode in je leven. Aan de Universiteit Antwerpen studeren zo n studenten in de meest uiteenlopende vakgebieden. In heel Antwerpen zijn er dat nog veel meer. Daarom werken we nauw samen met de Antwerpse hogescholen binnen de Associatie Universiteit & Hogescholen Antwerpen. Als je naar een van onze infomomenten komt, zal je merken dat het prettig studeren is aan de Universiteit Antwerpen. Onze medewerkers en studenten zullen je er graag over vertellen. We kijken uit naar de kennismaking! Prof. dr. Alain Verschoren Rector Universiteit Antwerpen 3

6 Waarom studeren aan de Universiteit Antwerpen? Prof en student staan dicht bij elkaar De Universiteit Antwerpen staat voor studentgerichtheid. Dit betekent bijvoorbeeld dat je zo veel mogelijk les volgt in kleine groepen. Dat maakt een vlotte interactie met je proffen mogelijk: je kan rechtstreeks bij hen terecht met vragen en problemen. De communicatie tussen docenten, assistenten en studenten wordt mee ondersteund door de digitale leeromgeving Blackboard. De Universiteit Antwerpen is bekend voor haar goede studentenbegeleiding en -ondersteuning. Je staat er dus nooit alleen voor. We spelen zo veel mogelijk in op jouw individuele noden. Bovendien nodigen we jou uit om actief deel te nemen aan het beleid: in verschillende adviesorganen en raden zijn onze studenten vertegenwoordigd. Academische opleidingen op topniveau De Universiteit Antwerpen biedt innoverende academische opleidingen, die oog hebben voor theorie én voor praktijk. De opleidingen zijn stevig verankerd in sterk wetenschappelijk onderzoek dat ook internationale faam geniet. De ivoren academische toren werd al lang geleden gesloopt. Academici hechten veel belang aan een voortdurende uitwisseling met de steeds evoluerende samenleving. Tijdens je opleiding aan de Universiteit Antwerpen staat niet het memoriseren van feitenkennis centraal, maar bouw je kennis en vaardigheden op die je nodig hebt om beroepsrelevante opdrachten en problemen op te lossen. De bachelor-masterstructuur schept ruimte voor vernieuwing en verbetering. Daardoor kunnen we voortdurend inspelen op maatschappelijke uitdagingen. Door nieuwe opleidingen in te voeren en door keuzemogelijkheden binnen bestaande opleidingen te verruimen. Een moderne leeromgeving We omringen jou met de meest moderne infrastructuur: goed uitgeruste lesen computerlokalen, laboratoria, bibliotheken en studielandschappen. In alle publieke ruimten zijn er hotspots waar je draadloos kan surfen. Momenteel heeft de universiteit vier campussen. Eentje in hartje Antwerpen, drie in de zuidelijke stadsrand. Met de komst van een aantal nieuwe opleidingen, die vanaf volgend academiejaar integreren in de Universiteit Antwerpen, komen er nog locaties bij. Waar jij straks terecht komt ontdek je verder in dit boekje. 4

7 Om het toenemend aantal studenten op te vangen en jou een aangename leeromgeving te bieden, investeren we op grote schaal in nieuwe gebouwen. Enkele staan er al. Voor andere liggen de plannen op tafel. Meer dan een opleiding We willen jou niet alleen een opleiding, maar ook een brede vorming aanbieden: jou helpen opgroeien tot een professional met een kritische ingesteldheid, een tolerante en constructieve houding. De Universiteit Antwerpen kiest resoluut voor pluralisme en verwelkomt diversiteit bij personeel en studenten, en in haar studieprogramma s. Antwerpen Studeren is niet alleen met je neus in de boeken zitten. Wie in Antwerpen komt studeren, kiest voor een studentenstad die meer is dan de universiteit en de hogescholen: het is een bruisende metropool met een uniek cultuurhistorisch aanbod, een wereldhaven, een overvloed aan cafés en restaurants, gezellige pleintjes, cultuur, architectuur, mode, sportinfrastructuur,... Kort samengevat: een stad waarin Antwerpenaars, bezoekers en studenten zich thuisvoelen. 5

8 De opleiding biomedische wetenschappen Wat is biomedische wetenschappen? De studierichting biomedische wetenschappen vormt kwaliteitsvolle wetenschappers die in een breed biomedisch veld onderzoek kunnen uitvoeren en begeleiden in een academische, klinische of industriële context. Biomedische wetenschappen bestudeert de gezonde en zieke mens en relevante diermodellen. Met de nadruk op de mens onderscheidt biomedische wetenschappen zich duidelijk van de richtingen biologie, bio-ingenieur en diergeneeskunde. De opleiding is niet gericht op het verwerven van klinische vaardigheden, dit komt aan bod in geneeskunde en farmacie, maar bereidt wel voor op technologisch of wetenschappelijk onderzoek in een klinische context. Zoals in de opleiding biochemie komen in de biomedische wetenschappen de moleculaire, genetische en proteoom wetenschappen uitgebreid aan bod, maar er wordt veel meer aandacht besteed aan de menselijke fysiologie en orgaansystemen dan in biochemie. In Antwerpen is de studierichting biomedische wetenschappen een multidisciplinaire opleiding met docenten van de Faculteiten Farmaceutische, Biomedische en Diergeneeskundige Wetenschappen, Geneeskunde en Wetenschappen. Binnen deze opleiding heeft de student de kans een eigen studieoriëntatie te bepalen tijdens de masteropleiding. Hij kan kiezen voor een specifieke afstudeerrichting zoals: klinisch wetenschappelijk onderzoek, neurowetenschappen / neuroscience, tropische biomedische wetenschappen, moleculaire en cellulaire biomedische wetenschappen, molecular imaging, milieu en gezondheidswetenschappen, onderzoek en ondernemerschap, onderzoek en onderwijs. Tijdens de masteropleiding wordt de helft van de studietijd besteed de onderzoekspraktijk tijdens stages en het thesiswerk. Er wordt steeds de kans geboden de studie voor een deel in het buitenland te realiseren. Gezien het niveau van de specialisatie, bereiden heel wat afgestudeerde studenten een doctoraat in de biomedische sector voor. Nadien blijven een aantal bedrijvig in het wetenschappelijk onderzoek. Anderen vinden een job in de biotechnologische of farmaceutische industrie, elders in het bedrijfsleven, in wetenschappelijke instellingen, bij de overheid, in ziekenhuizen en zeker ook in het onderwijs. Ter aanvulling op de studie in de biomedische wetenschappen bieden de doctoraatsopleiding, de academische lerarenopleiding, en andere voortgezette opleidingen mooie mogelijkheden om de horizon te verbreden. Het diploma proefleider categorie C kan tijdens de opleiding behaald worden. 6

9 Waarom biomedische wetenschappen studeren? Wanneer je een bijzondere interesse hebt voor wetenschappen, aangevuld met een bijzondere nieuwsgierigheid voor het leven, en zeker het leven van de mens in al zijn aspecten, kan je in de biomedische wetenschappen je gading vinden. Je bent geboeid door de menselijke erfelijkheid, of door gedrag, of door ziekteleer, of door de werking van geneesmiddelen, of door moleculair biologisch onderzoek, of door medische beeldvorming, en je wil hiervan het fijne weten en misschien later ook wel bijdragen tot de verbetering van de kennis, tot de ontwikkeling van een behandeling tegen ziekten, dan is de studie biomedische wetenschappen voor jouw een grote uitdaging. Wil je later deze kennis verzilveren door onderzoek te doen in een (bio)medisch onderzoekslaboratorium, farmaceutisch of biotechnologisch bedrijf, een ziekenhuis, een wetenschappelijke instelling, of wil je deze kennis overdragen aan andere jonge mensen als leerkracht in het middelbaar onderwijs, of wil je docent in de biomedische wetenschappen worden, of wil je als beleidsmaker mee richting geven aan de werking van de gezondheidssector, of wil je in het middenkader van een bedrijf in de biomedische sector functioneren, dan is biomedische wetenschappen voor jou de juiste keuze. Waarom biomedische wetenschappen studeren in Antwerpen? In Antwerpen is de drempel tussen student en docent zodanig dat interactie vlot kan verlopen. Vragen over studiemateriaal, studiemethodieken, studieopdrachten en toetsing vinden vlug een antwoord. Vertrekkend van een brede basis in de bachelors worden in de masteropleiding bijzondere zwaartepunten ontwikkeld waarin Antwerpen zich sterk mag prijzen. De unieke samenwerking van de universitaire laboratoria en het Universitair Ziekenhuis met het Instituut Born Bunge voor Neurowetenschappen garandeert excellente onderzoeks- en studiemogelijkheden in de neuro wetenschappen. Daarenboven is er een bijzondere kernfaciliteit in de experimentele biomedische beeldvorming die nieuwe horizonten verkent in de moleculaire beeldvorming van de hersenen in functie van het onderzoek van gedrag en neurologische aandoeningen. Het Interfacultair Instituut Moleculaire Neurowetenschappen, gestructureerd rond het Departement Moleculaire Genetica van het Vlaams Instituut voor Biotechnologie, en het Centrum Medische Genetica garanderen mee speerpuntonderzoek in de moleculaire en cellulaire biomedische wetenschappen. De samenwerking tussen het Instituut voor Tropische Geneeskunde met zijn internationale uitstraling en de universitaire laboratoria met onderzoeksopdrachten voor o.m. de World Health Organisation geven de studenten de unieke moge- 7

10 lijkheid om deel te nemen aan hoogstaand epidemiologisch, ecologisch, moleculair biologisch, microbiologisch, virologisch en immunologisch onderzoek naar o.m. HIV, malaria en ander infectie- en import ziekten. Daarenboven heeft Antwerpen een van de grootste ziekenhuisnetwerken van Vlaanderen waar klinisch wetenschappelijk onderzoek gebeurt in samenwerking met gespecialiseerde clinical research organisations. Dit laat de biomedische wetenschappen in Antwerpen toe om een gespecialiseerde en een unieke afstudeerrichting aan te bieden die clinical research professionals vormt die het geneesmiddelenonderzoek kunnen opvolgen en begeleiden, of hoogtechnologische medische technieken kunnen uitvoeren als wetenschappelijk medewerker in ziekenhuizen. In samenwerking met de internationaal erkende Faculteit voor Toegepaste Economische Wetenschappen wordt in Antwerpen ook de mogelijkheid geboden om een aanzienlijk studiepakket te volgen met betrekking tot beleid, management en ondernemerschap. Dit pakket opleidingsonderdelen introduceert de studenten in verschillende aspecten van bedrijfsleven, innovatie en kwaliteitszorg en leert wetenschappers ook ondernemend functioneren. 8

11 Wanneer je met je diploma aan de slag wil als leraar in het secundair onderwijs, volg je in de masterjaren de afstudeerrichting onderzoek en onderwijs en krijg je een academische lerarenopleiding van zeer hoog niveau, gegeven in samenwerking met het pedagogisch vooraanstaande Instituut voor Onderwijs- en Informatiewetenschappen van de Universiteit Antwerpen. Bachelor in de biomedische wetenschappen De bacheloropleiding biomedische wetenschappen wordt aangeboden als drie modeljaartrajecten. Na het verwerven van voldoende credits behaal je een diploma bachelor in de biomedische wetenschappen. Het eerste jaar biedt een algemene vorming waarin basisopleidingsonderdelen van wetenschappelijke aard - fysica, chemie en biologie - en van biomedische aard - celbiologie, histologie en anatomie - aan bod komen. In het eerste jaar ontdek je ook de kennismaatschappij via internet en wordt gestart met de leerlijn academische vaardigheden. Het studieprogramma van het tweede en derde jaar bestaat uit een aantal verstrengelde leerlijnen. In de leerlijn structuur en functie van de mens komen thema s aan bod gaande van cel tot orgaan en van prikkel tot reactie. De leerlijn pathologie behandelt belangrijke ziektethema s met opleidingsonderdelen zoals pathologische anatomie en oncologie, immunologie en microbiologie. De leerlijn onderzoeksmethoden biedt je een doorgedreven training in microscopische technieken, medische laboratoriumtechnieken, celcultuur, biostatistiek en epidemiologie. In de leerlijn academische vaardigheden leer je op een gestructureerde manier informatie verzamelen, analyseren en verwerken en de bekomen gegevens en resultaten op professionele wijze presenteren. Je leert ook Engelstalige wetenschappelijke teksten kritisch te lezen en te analyseren. Voor de scriptie kies je zelf een biomedisch thema dat mogelijk reeds aansluit bij de speerpuntdisciplines van de masteropleiding. Je maakt een literatuurstudie en leert wetenschappelijk rapporteren. Het totaal aantal contacturen bedraagt maximum 600 uur per studiejaar. Er is veel aandacht voor practica die meer dan een derde van de contacturen in beslag nemen. Hierbij komen dan nog de zelfstudieopdrachten die in kleine groepen doorgenomen worden om het inzicht in de stof te verhogen. Studenten die in het eerste of tweede jaar geslaagd zijn, kunnen onder bepaalde voorwaarden nog omschakelen naar een andere studierichting in de medische wetenschappen en naar de geneeskunde. 9

12 Master in de biomedische wetenschappen De masteropleiding is een opleiding van 120 studiepunten. Deze opleiding bestaat bijna uitsluitend uit keuzeonderwijs. Na het verwerven van je credits behaal je een diploma master of Science in de biomedische wetenschappen Je kan kiezen voor een duidelijk onderzoeksprofiel door in één van de volgende afstudeerrichtingen te stappen die georganiseerd zijn rond speerpuntdisciplines: klinisch wetenschappelijk onderzoek tropische biomedische wetenshappen neurowetenschappen moleculaire en cellulaire biomedische wetenschappen molecular imaging milieu- en gezondheidswetenschappen Iedere afstudeerrichting kan je combineren met een minor: onderwijs ondernemerschap onderzoek Het masterprogramma biomedische wetenschappen staat open voor academische bachelors uit de biomedische wetenschappen, farmaceutische wetenschappen, geneeskunde en diergeneeskunde. Afhankelijk van de keuze kunnen ook andere bachelors van alle exacte wetenschappen instromen mits het volgen van een brugprogramma of een voorbereidingsprogramma. De masteropleiding is sterk praktisch gericht, in het eerste jaar zijn er labo-stages van enkele weken en in het tweede jaar kan je gedurende 8 maanden bijna voltijds aan je masterproef onderzoek werken. 10

13 Hoe begin je eraan? Vaardigheden Het programma van de studierichting biomedische wetenschappen wordt vooral bepaald door het profiel van een onderzoeker in de biomedische, klinische en farmaceutische sector. Als afgestudeerde biomedicus beschik je over het vermogen om technieken van het biomedisch onderzoek te hanteren, te plannen, uit te voeren en te interpreteren en hierover met anderen te communiceren. Een belangrijk aspect hiervan is het leren samenwerken met onderzoekers van verschillende disciplines, en meer in het bijzonder met de medische disciplines. Toelatingsvoorwaarden Om toegelaten te worden tot een universitaire opleiding, moet je beschikken over een diploma van het algemeen secundair onderwijs. Een diploma van een professionele bachelor geeft eveneens toegang tot het universitair onderwijs. Internationale studenten moeten beschikken over een diploma secundair onderwijs dat ook in het thuisland toegang verleent tot een gelijkwaardige opleiding. Wie niet-nederlandstalig secundair onderwijs volgde, moet slagen in een door de Universiteit Antwerpen erkende taaltest Nederlands. Voor meer informatie in verband met toelatingsvoorwaarden (diploma en taal) en aanvraagprocedure neem je contact op met de International Student Officer (Sonia Brunel, 11

14 Voorkennis Leerlingen uit sterk wetenschappelijke richtingen (zoals Wetenschappen- Wiskunde, Latijn-Wetenschappen en Latijn-Wiskunde) hebben een stevige vertrekbasis voor deze studie. Andere vooropleidingen vergen extra inzet van de student. Voor de cursussen scheikunde en natuurkunde is er geen bijkomende voorkennis vereist. De leerstof begint met een herhaling van wat in het Secundair Onderwijs reeds gegeven werd, maar de benadering gebeurt vanuit een ander oogpunt: begrijpen, opbouwen en toepassen is belangrijker dan iets kennen. Heb je tekorten in de voorkennis, dan kunnen die meestal wel weggewerkt worden in het overbruggingsonderwijs dat in september wordt georganiseerd. Een goed geheugen is noodzakelijk omdat een parate kennis vereist is om de verbanden binnen multidisciplinaire opleidingsonderdelen te beheersen. Zoals voor alle universitaire studies zijn doorzettingsvermogen, wilskracht en regelmatige werklust absolute vereisten. Gaten in je voorkennis? Je kan er iets aan doen! Vrees je een tekort in je voorkennis voor wiskunde, dan kan je in de maand september speciale overbruggingslessen volgen. Hierover lees je verder meer. Algemeen mag je stellen dat studenten die in hun vooropleiding in de laatste twee jaren van het secundair onderwijs ten minste zes uren wiskunde per week kregen, geen grote problemen ondervinden met deze studierichting. Vragen? Wil je je keuze eens bespreken met een professor uit de biomedische wetenschappen, neem dan contact op per mail met prof. dr. Annemie Van Der Linden, voorzitter onderwijscommissie of dr. Jo Vandervoort, studietrajectbegeleider 12

15 Het studieprogramma Studiepunten De studieomvang van je opleiding en van alle opleidingsonderdelen wordt uitgedrukt in studiepunten (sp.). Dat zie je in de tabellen op de volgende bladzijden. Studiepunten geven een goed beeld van de tijd die je zal besteden aan je opleiding en aan de verschillende opleidingsonderdelen. Elk studiepunt komt namelijk overeen met een studietijd van 25 tot 30 uren. Een voltijds academiejaar telt 60 studiepunten. De totale studietijd voor een voltijds academiejaar varieert dus tussen en uren studie. Deze tijd besteed je aan het bijwonen van hoor- en werkcolleges, het voorbereiden van lessen, het studeren voor examens en het maken van oefeningen, papers of andere opdrachten. Het aantal studiepunten van een opleidingsonderdeel zegt dus meer over je totale tijdsinvestering dan het aantal uren dat je les hebt. Je bacheloropleiding omvat 180 studiepunten. Als je voltijds studeert en voldoende vlot slaagt voor je examens, behaal je je bachelordiploma dus na 3 jaar studeren. Het systeem met de studiepunten vloeit voort uit het Europees ECTS-project (European Credit Transfer and Accumulation System). Meer info vind je op Theorie en praktijk In de tweede en derde kolom van de tabellen vind je het aantal uren theorie (th.) en het aantal uren praktijk (pr.) dat aan elk opleidingsonderdeel besteed wordt. Deze indeling is in werkelijkheid niet altijd even scherp als hier wordt weergegeven. Collegeroosters Een voorbeeld van een collegerooster vind je op 13

16 Jaar 1 th. pr. sp. Basisopleidingsonderdelen wetenschappen Dierkunde (1) Algemene chemie (1) Organische chemie (2) Fysica m.i.v. wiskunde (1) Fysica voor biomedisch onderzoek (2) Moleculaire en cellulaire wetenschappen Biomoleculen en cellen (2) Structuur en functie van de mens Histologie Anatomie: bewegingsapparaat (1) Anatomie: inwendige organen (2) Anatomie: radioanatomie (2, facultatief) Academische vaardigheden en onderzoeksmethoden Informatie verwerven en verwerken (1 en 2) Labovaardigheden in het chemiepracticum (1 en 2) 64 4 Studium generale in de biomedische wetenschappen (2) 22 3 Totaal modeltraject

17 Jaar 2 th. pr. sp. Moleculaire en cellulaire wetenschappen Celfysiologie (1) Moleculaire biologie (1) Celcultuur en immunochemie (1) Metabolisme (2) Structuur en functie van de mens Voortplanting en embryologie (1) Circulatie-long-nier (2) Spijsvertering en endocriene regulatie (2) Pathologie Immunologie (1) Academische vaardigheden en onderzoeksmethoden Biostatistiek (1) Biochemische analyse (2) Totaal modeltraject

18 Jaar 3 th. pr. sp. Moleculaire en cellulaire wetenschappen Menselijke genetica (1) Structuur en functie van de mens Neurowetenschappen (1) Pathologie Algemene pathologische anatomie (1) Fysiopathologie en ziekteleer (1) Farmacologie (2) 40 5 Medische microbiologie (2) Algemene en experimentele oncologie (2) Academische vaardigheden en onderzoeksmethoden Microscopische waarnemingsmethoden (1) Epidemiologie (2) Academische vaardigheden portfolio (1 en 2) Projectwerk en scriptie (1 en 2) Maatschappij en levensbeschouwing Levensbeschouwing (2) 30 3 Totaal modeltraject

19 Opleidingsonderdelen jaar 1 In deze brochure vind je de inhoud van de opleidingsonderdelen van de bachelor biomedische wetenschappen. Op > bachelor > biomedische wetenschappen > curriculum staat meer uitgebreide informatie over de begin- en eindtermen, inhoud, werk- en evaluatievormen en het noodzakelijk en aanbevolen studiemateriaal. Algemene chemie Er gaat vooral aandacht naar de fysicochemie en het kunnen toepassen van de fysicochemische begrippen. De volgende domeinen worden zeker behandeld: kwantitatieve aspecten van de chemie, reacties en concentraties; chemisch evenwicht, zuren en basen, oplosbaarheid, redoxreacties en electrochemie, thermodynamica, thermochemie, fasenleer, reactiesnelheid. Daarnaast wordt beperkt de chemische binding behandeld. Vertrekkend vanuit de verschillende atoommodellen en de atomaire structuur wordt overgestapt naar de verschillende moleculaire orbitalen en structuren. Onder meer Lewisstructuur, sp3, sp2 en sp hybridisatie en resonantie komt aan bod naast beschouwingen over complexen en intermoleculaire interacties. Anatomie Vooreerst komen enkele algemene anatomische begrippen aan bod. Daarna wordt de bouw van het skelet en van de belangrijkste gewrichten en spiergroepen beschreven, met nadruk op de beweeglijkheid van het geheel. Uiteindelijk, worden de verschillende orgaanstelsels (cardiovasculair stelsel, ademhalingsstelsel, spijsverteringsstelsel, urogenitaal stelsel en endocriene organen) uitvoerig bestudeerd. Naast de theoretische opleiding, zal de student ook in de mogelijkheid gesteld worden om de theorie te verwerken aan de hand van anatomische modellen en preparaten van menselijke organen. Biomoleculen en cellen De cursus bestaat uit twee grote onderdelen: biomoleculen en cellen. Tijdens de colleges worden de volgende moleculen behandeld: suikers, met als type moleculen structurele en energierijke koolhydraten vetten, met nadruk op membraanlipiden eiwitten, met als typemoleculen de globulines en de bloedgroepsubstanties nucleïnezuren, met als typemoleculen viraal, bacterieel en eukaryoot RNA en DNA 17

20 Bij de bespreking van de cellen ligt de nadruk vooral op: de structuur en functie van de celorganellen: membranen; cytosol en cyto skelet; kern, endoplasmatisch reticulum, Golgi-apparaat, lysosomen, peroxisomen, mitochondria en chloroplasten dynamische processen in de cel: endocytose en fagocytose, membraamrecycling, celcommunicatie, celcyclus, celdeling en celdood; energiehuishouding in de cel de vorming van gameten en het proces van meiose. In de practica worden biomoleculen met behulp van space filling atoommodellen gebouwd. Het verwerven van de kennis van elektronenmicroscopische beelden is het resultaat van zelfwerkzaamheid. Ook een kleine literatuuropdracht komt aan bod. Dierkunde Na een inleiding over het proces van biologische evolutie, wordt een overzicht gegeven van de grote bouwplannen van dieren en mens met vooral aandacht voor de wijze waarop vorm en functie samenhangen en de grote evolutieve sprongen die hierbij gebeurd zijn. De verscheidenheid aan dierlijke en plantaardige levensvormen en schimmels wordt uitgebreid besproken in een systematisch overzicht van de grote phyla en classes, van eencelligen tot gewervelden. Als illustraties hiervoor wordt vooral gebruik gemaakt van soorten met een medisch of veterinair belang. Tijdens laboratoriumsessies krijgen de studenten de kans om de bouwplannen van verschillende groepen te bestuderen en te vergelijken. Fysica m.i.v. wiskunde De cursus omvat twee onderdelen: 1. inleiding van wiskundige technieken 2. basisprincipes fysica voor biomedische en farmaceutische wetenschappen Het deel wiskunde omvat een korte herhaling van de wiskunde uit het aso, aangevuld met nieuwe begrippen en methoden die toegepast worden in de opleidingsonderdelen fysica, chemie, biologie en fysiologie. De wiskunde omvat: afgeleiden, integralen, reeksen, vectorrekening en differentiaalvergelijkingen, telkens met toepassingen. Het deel fysica dient als grondslag voor de opleidingsonderdelen fysiologie, biomechanica, biomedische beeldvorming,... en omvat: mechanica met o.a. versnelling en de mens; wrijving in de gewichten; stabiliteit en evenwicht; mechanica van het kauworgaan... 18

21 elasticiteit m.b.t. bloedvaten, vliezen, bot,... trillingen en hun effect op de mens bio-elektriciteit met weerstand, condensator, elektrisch veld, elektrolyse, netwerken,... hydrostatica met oa. bloeddrukmeting; de oppervlaktespanning met o.a. de rol van het surfactant in de longen transport van warmte en straling transport van moleculen door diffusie en osmose thermodynamica en entropie Je wordt aangezet om thuis opgegeven vraagstukken op te lossen die nadien onder begeleiding worden besproken. In het labo practicum voer je korte experimenten uit, die je in een verslag verwerkt en nadien verbetert en bespreekt met de practicumbegeleider. Fysica voor biomedisch onderzoek De cursus omvat: biomagnetisme met o.a. de elektromagnetische debietmeter/ pomp; wervelstromen,... elektriciteit: wisselstromen met o.a. de elektrische impedantie hydrodynamica met de wetten van Poiseuille en Bernouilli, viscositeit, bloedstroming in het lichaam en stromingsweerstand golven met theorema van Fourrier, geluid en het oor, snelheidsmeting met ultrageluid geometrische en fysische optica met o.a. beeldvorming in het oog, diffractie en interferentie polarisatie van licht en de toepassingen bij concentratiebepaling microscopen met buigingstheorie van Abbe en nuttige vergroting moderne fysica met o.a. het foton, fotoelektrischeffect, Compton effect,... radio-activiteit en interactie met materie In het labo practicum worden onder begeleiding korte experimenten uitgevoerd, verwerkt en nadien besproken. Je wordt aangezet om thuis opgegeven vraagstukken op te lossen die nadien onder begeleiding worden besproken tijdens de oefeningensessies. Histologie De cursus bestaat uit twee grote onderdelen: de weefsels en gespecialiseerde weefsels en orgaansystemen. Bij de bespreking van de weefsels worden vorm en functie van de cellen en extracellulaire matrixcomponenten van de verschillende weefsels behandeld. 19

22 Belangrijke functionele, celbiologische aspecten van type-cellen in deze weefsels vormen het onderwerp van bespreking bij de ultrastructurele studie ervan: de bedekkende en klierepithelen het bind- en steunweefsel het spierweefsel het zenuwweefsel Bij de bespreking van de gespecialiseerde weefsels en orgaansystemen zien we: de huid en zijn derivaten het voortplantingsstelsel bloed, bloedvorming en lymfoïde organen In de practica worden microscopische preparaten van verschillende weefsels en organen bestudeerd. Het verwerven van de kennis van elektronenmicroscopische beelden is het resultaat van zelfwerkzaamheid. Ook een kleine literatuuropdracht komt aan bod. Informatie verwerken en verwerven Dit opleidingsonderdeel vangt aan met een kennismaking met internet, zoekmachines, literatuur en databanken, op een actieve en interactieve wijze. Tevens worden basisbegrippen rond Windows als operating systeem voor de eindgebruiker gegeven, alsook omgang met courante office-software en mailsoftware. In een volgende stap wordt een duidelijk omschreven probleem besproken dat nauw verband houdt met bijvoorbeeld de chemie, celbiologie en histologie, anatomie. Daarna zal de student de nodige informatie dienen te vergaren via elektronische weg en aantonen op welke wijze deze informatie werd bekomen. De laatste stap in het proces is het verwoorden van de antwoorden en deze op elektronische wijze posten bij de practicumverantwoordelijke. Bij dit alles wordt uitvoerig gebruik gemaakt van het elektronische leerplatform BlackBoard. Labovaardigheden in het chemiepracticum Tijdens dit practicum worden kennis, vaardigheden en attitudes bijgebracht die essentieel zijn om als vaardig onderzoeker de hierop verder bouwende biomedische practica aan te vatten. Je leert het materiaal waarmee je in het laboratorium werkt. Na het practicum beheers je de basistechnieken die gebruikt worden in een (bio)chemisch laboratorium en kan je de risico s/veiligheid van een experiment inschatten, weet je welke middelen te gebruiken en hoe te handelen om jezelf, je omgeving en het milieu te beschermen. 20

23 Je kan een experiment voorbereiden op basis van een beschrijving van het experiment, een experiment uitvoeren en een schriftelijk rapport maken van je handelingen en waarnemingen. Je zal op een efficiënte wijze mondeling informatie uitwisselen over je handelingen en de chemische aspecten die daaraan verbonden zijn, en een verband leggen tussen experimentele waarnemingen en de theoretische kennis die je daarover hebt. Bovendien zal je de gewoonte aanleren om veiligheid en milieu in rekening te brengen bij het uitvoeren van een experiment Organische chemie Naast de algemene begrippen als hybridisatie, inductieve en mesomere eigenschappen en intra- en intermoleculaire interacties worden de eigenschappen van de voornaamste klassen van organische verbindingen besproken. Aandacht wordt ook besteed aan de stereochemie en de basisprincipes van infrarood, NMR en massaspectrometrie worden toegelicht. Worden o.a.besproken: de alkanen, alkenen, alkynen, alcoholen, aldehyden en ketonen, de carbonzuren en vetzuren, oliën en vetten, fospfolipiden en aanverwanten, sacchariden, aminozuren en eiwitten, nucleosiden, DNA en RNA en de steroïden. De laboratoriumsessies bevatten o.a. synthese van een bloeddrukverlagend middel en een aantal oefeningen welke meestal betrekking hebben op de stereochemie. Studium generale in de biomedische wetenschappen De doelstelling van dit opleidingsonderdeel is om de student reeds in het eerste jaar van zijn opleiding kennis te laten nemen van het biomedisch beroepenveld enerzijds en de mogelijke afstudeerrichtingen van biomedische wetenschappen anderzijds. Dit om je vertrouwd te maken met de eigenheid van de opleiding waarin je deelneemt. De doelstelling zal bereikt worden door een aantal gastsprekers uit te nodigen die zoveel mogelijk het beroepenveld en de afstudeerrichtingen (klinisch-, neuro-, moleculair-, tropisch onderzoek) in hun onderzoek vertegenwoordigen. De gastdocenten zullen gekozen worden op hun vaardigheden om hun onderzoek op een toegankelijke en aantrekkelijke manier voor te stellen. 21

24 Opleidingsonderdelen jaar 2 Celfysiologie De cursus beschrijft de biofysische processen en moleculaire signaalprocessen die aan de basis liggen van de normale functie van de menselijke en dierlijke cel. De aandacht gaat hierbij naar de celmembraan en de gekoppelde signaaltransductie. Daarenboven wordt ook de genexpressie behandeld. De volgende essentiele celfuncties worden besproken: (1) prikkelbaarheid m.i.v. de biologische potentialen; membraanrustpotentiaal, actiepotentiaal en zenuwgeleiding, (2) beweging van skeletspier, hartspier en gladde spier, (3) de neuromusculaire junctie en synaptische transmissie, (4) intracellulaire homeostase. Biochemische analyse De cursus bestaat uit twee partims: analysetechnieken: kalibratiemethoden, elektrochemische, optische en radioaktieve analysetechnieken scheidingstechnieken: cel- en weefselhomogenaten, precipitatie van biomoleculen, centrifugatie, chromatografie, elektroforese. De oefeningensessies hebben tot doel de student vertrouwd te maken met het verwerken van experimentgegevens tot interpreteerbare eindresultaten. Het praktisch gedeelte is bedoeld (i) als een illustratie en aanvulling van de theoretische cursus, zodat de besproken technieken en instrumentarium minder abstract overkomen, (ii) om via relatief eenvoudige experimenten de student vertrouwd te maken met elementair analytisch-chemische handelingen, calibratietechnieken en berekeningen. Biostatistiek In de cursus wordt er nagestreefd om je vertrouwd te maken met statistische analyse van gegevens afkomstig van experimenten en onderzoek, teneinde analyses van eigen onderzoek of uit de wetenschappelijke literatuur te kunnen uitvoeren. Hiervoor worden databestanden met echte gegevens gebruikt uit biomedisch onderzoek. Basistechnieken worden aan de hand van voorbeelden toegelicht. Bij de parametrische methoden worden t-test, anova, lineaire regressie en correlatie methoden behandeld. Bij de niet-parametrische methoden worden Mann-Whitney U test, Kruskal Wallis, Friedman en Chi kwadraat toegelicht. Tevens worden een aantal multivariate testen zoals logistische regressie, discriminant analyse en clusteranalyse belicht. 22

25 In de PC practica dien je individueel met behulp van het statistisch software pakket SPSS de in de les toegelichte technieken zelf uit te voeren. Je wordt aangeleerd hoe onderzoeksgegevens te verzamelen, te onderzoeken met een kwaliteitscontrole, te analyseren en te presenteren onder de vorm van grafieken en tabellen, typisch voor wetenschappelijke publicaties. Het is tevens een goede voorbereiding op de thesis. Celcultuur en immunochemie Hierbij zullen ondermeer aan bod komen: methoden en toepassingen van cel-, weefsel- en orgaancultuur; ontwerp, implementering, kwaliteitscontrole en toepassingen van kwantificerings- en detectiesystemen op basis van antilichamen (ELISA; RIA; F(P)IA;...); productie en karakterisering van polyclonale antisera en monoclonale antilichamen; laser-flowcytometrie en celsortering. Circulatie-long-nier Deze cursus beoogt een geïntegreerde beschrijving van het bloedvatenstelsel, het ademhalingsstelsel en het excretiestelsel. De volgende hoofdstukken worden behandeld: histologische bouw van hart en bloedvaten m.i.v. celbiologie van atherosclerose en carotislichaampjes, geleidingssysteem van het hart en innervatie bloed en hemeostase, circulatie en hartpomp; regulatie en hemodynamica, arterieel systeem en microcirculatie, controle van de perifere circulatie, cardiale output histologische bouw en ontwikkeling van luchtwegen en alveolen m.i.v. celbiologie van astma, COPD, en mucoviscidose respiratoir systeem; mechanica van de ademhaling; ventilatie/perfusie ratio; transport O2 en C02; regulatie van de ademhaling histologische bouw van nier, urinewegen en blaas m.i.v. celbiologie van afweer en regeneratie bij ischemisch nierfalen nierfunctie en tubulaire functie; regulatie van de osmolaliteit en volume van lichaamsvloeistoffen; regulatie van natrium, kalium en het zuurbase evenwicht. Immunologie Het menselijk lichaam heeft een verdedigingssysteem opgebouwd waarvan de functie op cellulair en moleculair vlak steeds meer bekend wordt. De volgende thema s worden behandeld: ontsteking cellen van het immunologisch systeem functioneel samenspel tussen de cellen van het immuunsysteem T en B cel producten: immuunglobulinen en cytokines 23

26 antigenen en antigeen-antilichaamreacties complement histocompatibiliteit oncologische immunologie immuunpathologische reacties immunologische laboratoriumtechnieken zoals nefelometrie, immuunfluorescentie, latexagglutinatie, lymfocyttransformatietest, chemotaxis, fagocytose, zuurstofradicaalvorming, celmembraankenmerken, Natural Killer Assay, celscheiding. Metabolisme Metabolisme is de som van processen waarbij levende systemen vrije energie verwerven en gebruiken die zij nodig hebben om hun verscheidenheid aan functies te vervullen. Zij doen dit door de koppeling van de exergonische reacties van de oxidatie van substraten aan de endergonische processen typisch voor de levende cel zoals mechanische arbeid, actief transport en de biosynthese van complexe moleculen. Een overzicht zal gegeven worden enerzijds van de oxidatieve afbraak van de belangrijkste substraten zoals koolhydraten, vetten, aminozuren en nucleotiden en anderzijds van hun biosynthese. Aandacht zal vooral besteed worden aan: de regulatie van de metabole wegen en hun onderlinge samenhang het metabolisme van de gedifferentieerde weefsels de integratie van het metabolisme in het organisme enzymologie: biokatalyse bio-energetica signaaltransductie Moleculaire biologie Dit opleidingsonderdeel wenst inzichten te verschaffen in de macromoleculaire processen die betrokken zijn bij de flow van genetische informatie, zoals DNA-replicatie, DNA-beschadiging en herstel, RNA-synthese, eiwitsynthese en regeling van genexpressie. Het belang van de bioinformatica in de studie van genomen en proteomen wordt omschreven. Bovendien worden de moleculaire processen beschreven die de basis vormen van het ontstaan van het leven en de evolutionaire veranderingen, met inbegrip van de experimentele evidentie hiervoor. 24

27 Spijsvertering en endocriene regulatie Deze cursus beoogt een geïntegreerde beschrijving van het bloedvatenstelsel, het spijsverteringsstelsel en het endocriene stelsel. Celbiologische, histologische, fysiologische en biochemische aspecten komen aan bod. De volgende hoofdstukken worden behandeld: Bouw van de mondholte en het spijsverteringskanaal m.i.v. innervatie en afweermechanismen Gastrointestinale motiliteit en maagfunctie Bouw van de speekselklieren en pancreas m.i.v. de eilandjes van Langerhans Samenstelling, functie en controle van pacreassecretie en speekselkliersecretie Intestinaal vocht en beweging van electrolyten Voedselvertering en absorptie, en de rol van insuline en glucagon Bouw van de lever en galblaas, en de lever als metabool orgaan Obesitas en verhongeren Galmetabolisme en galstenen Bouw van het neuro-endocriene hypothalamo-hypofysaire systeem, bijnieren, schildklier, bijschildklieren en corpus pineale Chemische classificatie van hormonen Endocriene regulatie van groei Schildklier-, bijnier- en bijschildklierfunctie en vitamine D Voortplanting en embryologie Voortplanting en vroege embryonale ontwikkeling: ontwikkeling van de geslachtscellen (gametogenese), eerste week van de ontwikkeling (ovariële cyclus, ovulatie, bevruchting, klieving, implantatie), tweede week van de ontwikkeling (tweebladige kiemschijf), derde week van de ontwikkeling (driebladige kiemschijf), vierde tot achtste week van de ontwikkeling (embryonale periode), foetale membranen en vorming van de placenta. Organogenese: skelet, spierstelsel, lichaamsholten en sereuze vliezen, hart en vaatstelsel, tractus respiratorius, tractus digestivus, urogenitaal stelsel, hoofd en hals, gehoor- en evenwichtsorganen, oog, huid, haren, borstklier, centraal zenuwstelsel Capita selecta: fundamentele lichaamsbouw van het embryo, de neurale lijst, ontwikkeling van de foetus en de foetus als patiënt, in vitro fertilisatie en embryotransfer. 25

28 Opleidingsonderdelen jaar 3 Academische vaardighedenportfolio De academische vaardighedenportfolio traint, middels twee grote opdrachten, een aantal vaardigheden die van cruciaal belang zijn voor een competente biomedicus. Deze vorming is voornamelijk gericht op het: opzoeken, uitdiepen en interpreteren van gespecialiseerde (medisch-) wetenschappelijke literatuur, plaatsen en interpreteren van beschreven klinische casussen, communiceren van deze wetenschappelijke en klinische gegevens, opstellen en verdedigen van een beperkt wetenschappelijk onderzoeksproject. Er kunnen twee luiken onderscheiden worden, beide kaderen in een opleidingsonderdeel of onderdeel van een opleidingsonderdeel dat in dit bachelorjaar gedoceerd wordt. Een eerste opdracht bestaat erin een beschreven klinische casus (ziektebeeld), beschreven in de New England Journal of Medicine, te verwerken. Doelstelling is dat de student deze informatie in een kleine groep (2-3) verwerkt, ze kadert t.o.v. het algemene leskader van de cursus fysiopathologie en ziekteleer, en de belangrijkste elementen op een bevattelijke wijze door een mondelinge presentatie overbrengt aan de medestudenten. Een tweede opdracht heeft als finale doelstelling het kunnen opstellen en verdedigen van een (beperkt) wetenschappelijk onderzoeksproject. Uit een aantal wetenschappelijke vraagstellingen rond oncologische problemen kiezen de studenten in een kleine groep (3-4) een onderwerp dat ze verder wensen uit te diepen. De opdracht bestaat er in om een onderzoeksproject op te stellen om een antwoord te zoeken naar deze vraagstellingen. Daarvoor moeten de studenten een zelfstandige literatuurstudie opzetten, samenvatten, en deduceren tot een doelstelling van een nieuw onderzoeksprogramma met passende experimentele opzet. Dit onderzoeksproject moet ingediend worden volgens gestelde richtlijnen en in groepjes mondeling verdedigd worden voor docent en medestudenten (coassessment). Algemene pathologische anatomie Dit opleidingsdeel beoogt het verwerven van inzicht in ziektemechanismen en het vertrouwd maken met algemene basistermen en begrippen. De volgende hoofdstukken worden besproken: inleiding in de pathologische ontleedkunde: basisbegrippen, cellulaire en weefselreacties op schadelijke stimuli: o.a. (ir)reversiebele celschade, celdood, celadaptaties, intra- en extracellulaire stapelingen, circulatiestoornissen: o.a. oedeem, bloedstolling, bloeding, trombose, embolie, 26

29 shock, ontsteking: o.a. verloop van acute en chronische ontsteking, types ontstekingscellen, soorten ontstekingen, neoplasie. De theorie zal uitgebreid met voorbeelden van mens en dier worden toegelicht. In de pathologische anatomie gaan theorie en praktijk hand in hand. Met behulp van microscopische coupes en fotomateriaal leren de studenten morfologische veranderingen op microscopisch en macroscopisch vlak te onderkennen en op een correcte manier te beschrijven. De studenten krijgen opdrachten die ze in kleine groepjes oplossen, waarbij ze van elkaar kunnen leren. De opdrachten worden collectief verbeterd, waarbij de nadruk zal gelegd worden op het leren redeneren en het communicatief vaardig zijn. Je zal zelf een autopsie op een labodier uitvoeren en biopten leren preleveren, waarbij hun technische handvaardigheid in het gebruik van het dissectiemateriaal verder zal worden ingeoefend. Algemene en experimentele oncologie In deze cursus wordt dieper ingegaan op het ziekteproces dat leidt tot de ontwikkeling van maligniteiten. Daarbij wordt in een eerste luik wordt een overzicht gegeven over kankerincidentie en - mortaliteit, cellulaire en moleculair biologische aspecten, specifiek bij het ontstaan van kanker, tumorbiologie (tumor- 27

30 groei, metastasering, angiogenese, tumorimmunologie en andere fysiologische aspecten), oorzaken en preventie, en klinische gegevens i.v.m. symptomatologie, diagnostiek, prognose en therapie, met aandacht voor klassieke en nieuwe (experimentele) therapieën. Een tweede luik behandelt summier de klinischoncologische aanpak van een aantal belangrijke kanker types. In een derde luik wordt bijzondere aandacht besteed aan het experimenteel oncologisch wetenschappelijk onderzoek, middels een begeleide zelfstudieopdracht, dat kadert in het portfolio-onderwijs (zie academische vaardighedenportfolio). Epidemiologie Dit opleidingsonderdeel wenst de epidemiologie als basiswetenschap voor onderzoek te behandelen en actie op het domein van de preventieve geneeskunde en volksgezondheid voor te stellen. De volgende thema s worden behandeld: epidemiologie in historische context; frequentiematen van gezondheid en ziekte; types van epidemiologische studies; bepalen van ziekteoorzaak; epidemiologie en preventie; epidemiologie van infectieziekten; klinische epidemiologie; milieu- en beroepsfactoren in epidemiologisch onderzoek; epidemiologie en gezondheidszorgonderzoek en -politiek; kritisch lezen van rapporten. Farmacologie De lessen beginnen met een inleiding (8 uren) tot de twee onderdelen van de algemene farmacologie: farmacodynamie en farmacokinetiek. Farmacodynamie bestudeert de aangrijpingspunten volgens dewelke geneesmiddelen hun effect tot stand brengen. De cursus richt zich vooral op de interactie van geneesmiddelen met receptoren. Verschillende typen van agonisten en antagonisten worden besproken uitgaande van de begrippen affiniteit en intrinsieke activiteit. Het onderdeel farmacokinetiek geeft een inleiding tot de mechanismen die het verloop van het geneesmiddel in het organisme bepalen. Transport door celmembranen en cellagen, absorptie (opname vanuit de buitenwereld), distributie (verdeling van farmacon over de weefsels), eliminatieprocessen (metabolisme en excretie) en klaring van geneesmiddelen worden behandeld. Deze basiskennis wordt dan toegepast om met behulp van compartimentmodellen de lotgevallen van farmaca in organismen te documenteren. Biologische beschikbaarheid, eliminatiehalfwaardetijd, de effecten van verschillende toedieningswijzen, het dosisinterval en de dosis van het geneesmiddel komen aan de orde. De overige lessen (32 uren) worden besteed aan de bijzondere farmacologie. Dit onderdeel geeft kennis over het werkingsmechanisme, de effecten en majeure 28

31 indicaties van grote klassen van geneesmiddelen. Hierbij is een selectie gemaakt van geneesmiddelen met toepassingen bij: het autonome zenuwstelsel, allergie en inflammatie, het cardiovasculaire systeem, trombose, pijnbestrijding, lokale en algemene anesthesie, de luchtwegen, het maagdarmstelsel en het centrale zenuwstelsel (neurodegeneratieve aandoeningen, anxiolyse, psychose, depressie en epilepsie). Fysiopathologie en ziekteleer In de theoretische lessenreeks komen de belangrijkste fysiopathologische concepten aan bod over: atherosclerose hart en vaatziekten nefrologie en laboratoriumdiagnostiek metabole botziekten en laboratoriumdiagnostiek pneumologie gastroenterologie en laboratoriumdiagnostiek endocrienologie en laboratoriumdiagnostiek gonaden, zwangerschap en neonatale screening bloedcelziekten en stollingsziekten multiorgaan fysiopathologie In de practica wordt enerzijds de fysiopathologie van een aantal ziektebeelden geïllustreerd met enkele concrete patiëntencontacten. Anderzijds word je in de practica verondersteld om een aantal patiëntendossiers te bestuderen, in kleine groep te bespreken en voor te stellen. Deze dossiers zijn complementair aan de inhoud van de theoretische cursus. Het betreft casuspublicaties uit de New England Journal of Medicine. Dit deel van het practicum fungeert ook mee als een oefening binnen het opleidingsonderdeel portfolio. Levensbeschouwing De cursus is opgesplitst in drie onderdelen. Je volgt verplicht een inleidende A-module en kiest vervolgens één module uit de B- en C-reeks. Alle modules bedragen 10 uur. A-module: inleiding B-modules: B1: Het Christendom van op afstand bekeken. B2: De monotheïstische religies. B3: Westerse en Oosterse levensbeschouwingen. B4: Vrijzinnig Humanisme. 29

32 C-modules: C1: Levensbeschouwelijke visies op staat, recht en civil society. C2: Levensbeschouwing en natuurwetenschap. C3: Antropologische bouwstenen van levensbeschouwing. C4: Levensbeschouwing en het individu. C5: De levensbeschouwelijke basis van de Westerse samenleving. Medische microbiologie De cursus medische microbiologie omvat achtereenvolgens de bacteriologie, virologie en mycologie. Elk domein wordt op dezelfde wijze besproken. Vooreerst wordt de anatomie van micro-organismen besproken. Hierna komen de volgende onderwerpen aan bod: stofwisseling, vermenigvuldiging, microbiële genetica, taxonomie, epidemiologie, weerstand en pathogeniteit. Tenslotte worden de bacteriën, virussen en fungi in detail besproken, waarbij vooral aandacht besteed wordt aan de epidemiologie en ziekmakend vermogen van de verschillende soorten. In het tweede gedeelte wordt inzicht verschaft in de antimicrobiële middelen, met inbegrip van de antibiotica, antivirale middelen en antifungica. De werking, resistentiemechanismen en het spectrum van deze farmaca komt aan bod, alsook de farmacodynamie en farmacokinetiek. Speciale aandacht zal geschonken worden aan mycobacteriën. In het praktisch gedeelte worden theoretische begrippen toegelicht en zal de student zelf een aantal kweken uitvoeren van bacteriën om vertrouwd te raken met deze micro-organismen. Microscopische waarnemingstechnieken De bedoeling van deze cursus is je wegwijs te maken in de verschillende microscopische technieken die momenteel in modern, biomedisch onderzoek aangewend worden. Naast een theoretische achtergrond zal ruime aandacht besteed worden aan het gebruik van deze technieken in de praktijk. In deze cursus komen dan ook zowel conventionele als speciale technieken van beeldvorming en beeldanalyse aan bod, alsook meettechnieken toegepast op microscopische beelden. Verklarende begrippen in de microscopie. De lichtmicroscoop m.i.v. bouw, contrastverhogende technieken, kleurtechnieken. Fluorescentiemicroscopie met toepassingen. Confocale/twee foton microscopie met inbegrip van life cell imaging technieken. Elektronenmicroscopie. Stereologische technieken en beeldanalyse. 30