Waarom studeren aan de Universiteit Antwerpen? 4. De opleiding biomedische wetenschappen 6. Hoe begin je eraan? 11. Het studieprogramma 13

Transcriptie

1

2

3 Inhoud Welkom 3 Waarom studeren aan de Universiteit Antwerpen? 4 De opleiding biomedische wetenschappen 6 Hoe begin je eraan? 11 Het studieprogramma 13 Opleidingsonderdelen bachelor eerste jaar 17 Opleidingsonderdelen bachelor tweede jaar 22 Opleidingsonderdelen bachelor derde jaar 26 De masteropleiding 32 Verder studeren 38 Diploma op zak, wat nu? 39 Nuttige info bij de start van je studietraject 41 Studiebegeleiding 45 Studeren in het buitenland 48 Hoe bereik je gemakkelijk onze campussen? 50 Infomomenten 52 Nuttige contactgegevens 53 Addendum 54

4 2

5 Welkom Je hebt de weg naar de Universiteit Antwerpen gevonden. Nu wil je meer informatie over onze universiteit en onze opleidingen. Dit boekje helpt je al een hele stap vooruit in je keuzeproces. De Universiteit Antwerpen is een middelgrote universiteit met studenten. Binnen de Associatie Hogescholen & Universiteit Antwerpen werken we nauw samen met de Plantijn Hogeschool, de Karel de Grote-Hogeschool, de Artesis Hogeschool Antwerpen en de Hogere Zeevaartschool. Studeren aan de universiteit is het begin van een nieuwe periode in je leven. Belangrijk is dat je je goed voelt op de universiteit van je keuze en dat je je binnen enkele jaren goed voelt met je behaalde diploma. Daarom stelt de Universiteit Antwerpen alles in het werk om je studietijd aangenaam te maken en de kwaliteit van de opleiding op topniveau te houden. Onze opleidingen worden geregeld bijgestuurd en aangepast aan de maatschappelijke evolutie. Leren is leven is de slogan van onze universiteit. Niet zomaar een leuze, want wij maken werk van een goed evenwicht tussen leren en leven. Met kennen ben je niets zonder het kunnen. De link tussen leren en leven is hier voelbaar aanwezig. Als je naar een van onze informatiedagen komt, zal je merken dat het prettig studeren is aan de Universiteit Antwerpen. Zowel onze medewerkers als onze studenten zullen je er graag over vertellen en kijken alvast uit naar de kennismaking! Prof. dr. Alain Verschoren Rector Universiteit Antwerpen 3

6 Waarom studeren aan de Universiteit Antwerpen? Studentgerichtheid De Universiteit Antwerpen staat voor studentgerichtheid. Dit betekent bijvoorbeeld dat je zo veel mogelijk les volgt in kleine groepen, wat een vlotte interactie mogelijk maakt. Dankzij de kleine afstand tussen studenten en docenten kan je rechtstreeks bij je proffen terecht met eventuele vragen en problemen. De vlotte communicatie tussen docenten, assistenten en studenten wordt mee ondersteund door de digitale leeromgeving Blackboard. Dat biedt opnieuw kansen voor een interactief onderwijssysteem. Studenten worden uitgenodigd om actief deel te nemen aan het beleid: in verschillende adviesorganen en raden zijn zij vertegenwoordigd. Tenslotte is de Universiteit Antwerpen bekend voor haar goede studentenbegeleiding en -ondersteuning, waarbij wordt ingespeeld op de individuele noden van alle studenten. Innoverende academische opleidingen De Universiteit Antwerpen biedt innoverende academische opleidingen, die oog hebben voor theorie én praktijk. De opleidingen zijn stevig verankerd in sterk wetenschappelijk onderzoek, dat ook internationale faam geniet. De ivoren academische toren werd al lang geleden gesloopt. Academici hechten veel belang aan een voortdurende uitwisseling met de steeds evoluerende samenleving. Bij je studie aan de Universiteit Antwerpen staat niet het memoriseren van feitenkennis centraal, maar verwerf je relevante kennis en vaardigheden die je nodig hebt om beroepsrelevante opdrachten en problemen op te lossen. De bachelor-masterstructuur schept ruimte voor vernieuwing en verbetering. Nieuwe opleidingen worden ingevoerd, keuzemogelijkheden binnen bestaande opleidingen worden verruimd. Infrastructuur De Universiteit Antwerpen beschikt over de meest moderne infrastructuur: goed uitgeruste les- en computerlokalen, laboratoria, bibliotheken en studielandschappen. In alle publieke ruimten zijn er hotspots waar je draadloos kan surfen. De laatste jaren werd ook op grote schaal geïnvesteerd in nieuwe gebouwen om het toenemend aantal studenten op te vangen en hen een aangename leeromgeving te bieden. De studenten van de Universiteit Antwerpen zitten verspreid over vier campussen. De campussen Drie Eiken, Middelheim en Groenenborger liggen aan de zuidelijke stadsrand, in een groene omgeving. Studeer je op Campus Drie Eiken dan kan je volop genieten van de groene oase van Fort VI en de mooie vijvers 4

7 rondom de campus. De campussen Middelheim en Groenenborger grenzen aan het openluchtmuseum Middelheim en aan het Nachtegalenpark. De Stadscampus, met zijn kern van prachtig gerenoveerde zestiende-eeuwse gebouwen, ligt in hartje Antwerpen. Vorming De Universiteit Antwerpen wil niet alleen opleidingen, maar ook een brede vorming aanbieden: jonge mensen laten opgroeien tot professionelen met een kritische ingesteldheid, een tolerante en constructieve houding. De Universiteit Antwerpen kiest resoluut voor pluralisme en verwelkomt diversiteit bij personeel en studenten, en in haar studieprogramma s. Antwerpen Je kiest natuurlijk ook voor de stad Antwerpen. Studeren is niet alleen met je neus in de boeken zitten. Wie in Antwerpen komt studeren, kiest voor een studentenstad die meer is dan de universiteit en de hogescholen: het is een bruisende metropool met een uniek cultuurhistorisch aanbod, een wereldhaven, een overvloed aan cafés en restaurants, clubs, gezellige pleintjes, cultuur, architectuur, mode, sportinfrastructuur,... Kort samengevat: een stad waarin Antwerpenaars, bezoekers en studenten graag wegzinken. 5

8 De opleiding biomedische wetenschappen Wat is biomedische wetenschappen? De studierichting biomedische wetenschappen vormt kwaliteitsvolle wetenschappers die in een breed biomedisch veld onderzoek kunnen uitvoeren en begeleiden in een academische, klinische of industriële context. Biomedische wetenschappen bestudeert de gezonde en zieke mens en relevante diermodellen. Met de nadruk op de mens onderscheidt biomedische wetenschappen zich duidelijk van de richtingen biologie, bio-ingenieur en diergeneeskunde. De opleiding is niet gericht op het verwerven van klinische vaardigheden, dit komt aan bod in geneeskunde en farmacie, maar bereidt wel voor op technologisch of wetenschappelijk onderzoek in een klinische context. Zoals in de opleiding biochemie komen in de biomedische wetenschappen de moleculaire, genetische en proteoom wetenschappen uitgebreid aan bod, maar er wordt veel meer aandacht besteed aan de menselijke fysiologie en orgaansystemen dan in biochemie. In Antwerpen is de studierichting biomedische wetenschappen een multidisciplinaire opleiding met docenten van de Faculteiten Farmaceutische, Biomedische en Diergeneeskundige Wetenschappen, Geneeskunde en Wetenschappen. Binnen deze opleiding heeft de student de kans een eigen studieoriëntatie te bepalen tijdens de masteropleiding. Hij kan kiezen voor een specifieke afstudeerrichting zoals: klinisch wetenschappelijk onderzoek, neurowetenschappen / neuroscience, tropische biomedische wetenschappen, moleculaire en cellulaire biomedische wetenschappen, molecular imaging, milieu en gezondheidswetenschappen, onderzoek en ondernemerschap, onderzoek en onderwijs. Tijdens de masteropleiding wordt de helft van de studietijd besteed de onderzoekspraktijk tijdens stages en het thesiswerk. Er wordt steeds de kans geboden de studie voor een deel in het buitenland te realiseren. Gezien het niveau van de specialisatie, bereiden heel wat afgestudeerde studenten een doctoraat in de biomedische sector voor. Nadien blijven een aantal bedrijvig in het wetenschappelijk onderzoek. Anderen vinden een job in de biotechnologische of farmaceutische industrie, elders in het bedrijfsleven, in wetenschappelijke instellingen, bij de overheid, in ziekenhuizen en zeker ook in het onderwijs. Ter aanvulling op de studie in de biomedische wetenschappen bieden de doctoraatsopleiding, de academische lerarenopleiding, en andere voortgezette opleidingen mooie mogelijkheden om de horizon te verbreden. Het diploma proefleider categorie C kan tijdens de opleiding behaald worden. 6

9 Waarom biomedische wetenschappen studeren? Wanneer je een bijzondere interesse hebt voor wetenschappen, aangevuld met een bijzondere nieuwsgierigheid voor het leven, en zeker het leven van de mens in al zijn aspecten, kan je in de biomedische wetenschappen je gading vinden. Je bent geboeid door de menselijke erfelijkheid, of door gedrag, of door ziekteleer, of door de werking van geneesmiddelen, of door moleculair biologisch onderzoek, of door medische beeldvorming, en je wil hiervan het fijne weten en misschien later ook wel bijdragen tot de verbetering van de kennis, tot de ontwikkeling van een behandeling tegen ziekten, dan is de studie biomedische wetenschappen voor jouw een grote uitdaging. Wil je later deze kennis verzilveren door onderzoek te doen in een (bio)medisch onderzoekslaboratorium, farmaceutisch of biotechnologisch bedrijf, een ziekenhuis, een wetenschappelijke instelling, of wil je deze kennis overdragen aan andere jonge mensen als leerkracht in het middelbaar onderwijs, of wil je docent in de biomedische wetenschappen worden, of wil je als beleidsmaker mee richting geven aan de werking van de gezondheidssector, of wil je in het middenkader van een bedrijf in de biomedische sector functioneren, dan is biomedische wetenschappen voor jou de juiste keuze. Waarom biomedische wetenschappen studeren in Antwerpen? In Antwerpen is de drempel tussen student en docent zodanig dat interactie vlot kan verlopen. Vragen over studiemateriaal, studiemethodieken, studieopdrachten en toetsing vinden vlug een antwoord. Vertrekkend van een brede basis in de bachelors worden in de masteropleiding bijzondere zwaartepunten ontwikkeld waarin Antwerpen zich sterk mag prijzen. De unieke samenwerking van de universitaire laboratoria en het Universitair Ziekenhuis met het Instituut Born Bunge voor Neurowetenschappen garandeert excellente onderzoeks- en studiemogelijkheden in de neuro wetenschappen. Daarenboven is er een bijzondere kernfaciliteit in de experimentele biomedische beeldvorming die nieuwe horizonten verkent in de moleculaire beeldvorming van de hersenen in functie van het onderzoek van gedrag en neurologische aandoeningen. Het Interfacultair Instituut Moleculaire Neurowetenschappen, gestructureerd rond het Departement Moleculaire Genetica van het Vlaams Instituut voor Biotechnologie, en het Centrum Medische Genetica garanderen mee speerpuntonderzoek in de moleculaire en cellulaire biomedische wetenschappen. De samenwerking tussen het Instituut voor Tropische Geneeskunde met zijn internationale uitstraling en de universitaire laboratoria met onderzoeksopdrachten voor o.m. de World Health Organisation geven de studenten de unieke moge- 7

10 lijkheid om deel te nemen aan hoogstaand epidemiologisch, ecologisch, moleculair biologisch, microbiologisch, virologisch en immunologisch onderzoek naar o.m. HIV, malaria en ander infectie- en import ziekten. Daarenboven heeft Antwerpen een van de grootste ziekenhuisnetwerken van Vlaanderen waar klinisch wetenschappelijk onderzoek gebeurt in samenwerking met gespecialiseerde clinical research organisations. Dit laat de biomedische wetenschappen in Antwerpen toe om een gespecialiseerde en een unieke afstudeerrichting aan te bieden die clinical research professionals vormt die het geneesmiddelenonderzoek kunnen opvolgen en begeleiden, of hoogtechnologische medische technieken kunnen uitvoeren als wetenschappelijk medewerker in ziekenhuizen. In samenwerking met de internationaal erkende Faculteit voor Toegepaste Economische Wetenschappen wordt in Antwerpen ook de mogelijkheid geboden om een aanzienlijk studiepakket te volgen met betrekking tot beleid, management en ondernemerschap. Dit vakkenpakket introduceert de studenten in verschillende 8

11 aspecten van bedrijfsleven, innovatie en kwaliteitszorg en leert wetenschappers ook ondernemend functioneren. Wanneer je met je diploma aan de slag wil als leraar in het secundair onderwijs, volg je in de masterjaren de afstudeerrichting onderzoek en onderwijs en krijg je een academische lerarenopleiding van zeer hoog niveau, gegeven in samenwerking met het pedagogisch vooraanstaande Instituut voor Onderwijs- en Informatiewetenschappen van de Universiteit Antwerpen. Bachelor in de biomedische wetenschappen De bacheloropleiding biomedische wetenschappen wordt aangeboden als drie modeljaartrajecten. Na het verwerven van voldoende credits behaal je een diploma bachelor in de biomedische wetenschappen. Het eerste jaar biedt een algemene vorming waarin basisopleidingsonderdelen van wetenschappelijke aard - fysica, chemie en biologie - en van biomedische aard - celbiologie, histologie en anatomie - aan bod komen. In het eerste jaar ontdek je ook de kennismaatschappij via internet en wordt gestart met de leerlijn academische vaardigheden. Het studieprogramma van het tweede en derde jaar bestaat uit een aantal verstrengelde leerlijnen. In de leerlijn structuur en functie van de mens komen thema s aan bod gaande van cel tot orgaan en van prikkel tot reactie. De leerlijn pathologie behandelt belangrijke ziektethema s met vakken als pathologische anatomie en oncologie, immunologie en microbiologie. De leerlijn onderzoeksmethoden biedt je een doorgedreven training in microscopische technieken, medische laboratoriumtechnieken, celcultuur, biostatistiek en epidemiologie. In de leerlijn academische vaardigheden leer je op een gestructureerde manier informatie verzamelen, analyseren en verwerken en de bekomen gegevens en resultaten op professionele wijze presenteren. Je leert ook Engelstalige wetenschappelijke teksten kritisch te lezen en te analyseren. Voor de scriptie kies je zelf een biomedisch thema dat mogelijk reeds aansluit bij de speerpuntdisciplines van de masteropleiding. Je maakt een literatuurstudie en leert wetenschappelijk rapporteren. Het totaal aantal contacturen bedraagt maximum 600 uur per studiejaar. Er is veel aandacht voor practica die meer dan een derde van de contacturen in beslag nemen. Hierbij komen dan nog de zelfstudieopdrachten die in kleine groepen doorgenomen worden om het inzicht in de stof te verhogen. Studenten die in het eerste of tweede jaar geslaagd zijn, kunnen onder bepaalde voorwaarden nog omschakelen naar een andere studierichting in de medische wetenschappen en naar de geneeskunde. 9

12 Master in de biomedische wetenschappen De masteropleiding is een opleiding van 120 studiepunten. Deze opleiding bestaat bijna uitsluitend uit keuzeonderwijs. Na het verwerven van je credits behaal je een diploma master of Science in de biomedische wetenschappen Je kan kiezen voor een duidelijk onderzoeksprofiel door in één van de volgende afstudeerrichtingen te stappen die georganiseerd zijn rond speerpuntdisciplines: klinisch wetenschappelijk onderzoek tropische biomedische wetenshappen neurowetenschappen moleculaire en cellulaire biomedische wetenschappen molecular imaging milieu- en gezondheidswetenschappen Iedere afstudeerrichting kan je combineren met een minor: onderwijs ondernemerschap onderzoek Het masterprogramma biomedische wetenschappen staat open voor academische bachelors uit de biomedische wetenschappen, farmaceutische wetenschappen, geneeskunde en diergeneeskunde. Afhankelijk van de keuze kunnen ook andere bachelors van alle exacte wetenschappen instromen mits het volgen van een brugprogramma of een voorbereidingsprogramma. De masteropleiding is sterk praktisch gericht, in het eerste jaar zijn er labostages van enkele weken en in het tweede jaar kan je gedurende 8 maanden bijna voltijds aan je masterproef onderzoek werken. 10

13 Hoe begin je eraan? Vaardigheden Het programma van de studierichting biomedische wetenschappen wordt vooral bepaald door het profiel van een onderzoeker in de biomedische, klinische en farmaceutische sector. Als afgestudeerde biomedicus beschik je over het vermogen om technieken van het biomedisch onderzoek te hanteren, te plannen, uit te voeren en te interpreteren en hierover met anderen te communiceren. Een belangrijk aspect hiervan is het leren samenwerken met onderzoekers van verschillende disciplines, en meer in het bijzonder met de medische disciplines. Toelatingsvoorwaarden Om toegelaten te worden tot een universitaire studierichting, moet je beschikken over een diploma van het hoger secundair onderwijs. Een diploma van het hoger onderwijs van één cyclus geeft eveneens toegang tot het universitair onderwijs. Internationale studenten moeten beschikken over een diploma secundair onderwijs dat ook in het thuisland toegang verleent tot een gelijkwaardige studierichting. Wie niet-nederlandstalig secundair onderwijs volgde, moet slagen in een door de Universiteit Antwerpen erkende taaltest Nederlands. Voor meer informatie in verband met toelatingsvoorwaarden (diploma en taal) en aanvraag- 11

14 procedure neem je contact op met de International Student Officer (Sonia Brunel, Voorkennis Leerlingen uit sterk wetenschappelijke richtingen (zoals Wetenschappen- Wiskunde, Latijn-Wetenschappen en Latijn-Wiskunde) hebben een stevige vertrekbasis voor deze studie. Andere vooropleidingen vergen extra inzet van de student. Voor de cursussen scheikunde en natuurkunde is er geen bijkomende voorkennis vereist. De leerstof begint met een herhaling van wat in het Secundair Onderwijs reeds gegeven werd, maar de benadering gebeurt vanuit een ander oogpunt: begrijpen, opbouwen en toepassen is belangrijker dan iets kennen. Heb je tekorten in de voorkennis, dan kunnen die meestal wel weggewerkt worden in het overbruggingsonderwijs dat in september wordt georganiseerd. Een goed geheugen is noodzakelijk omdat een parate kennis vereist is om de verbanden tussen multidisciplinaire vakken te beheersen. Zoals voor alle universitaire studies zijn doorzettingsvermogen, wilskracht en regelmatige werklust absolute vereisten. Gaten in je voorkennis? Je kan er iets aan doen! Vrees je een tekort in je voorkennis voor wiskunde, dan kan je in de maand september speciale overbruggingslessen volgen. Hierover lees je verder meer. Algemeen mag je stellen dat studenten die in hun vooropleiding in de laatste twee jaren van het secundair onderwijs ten minste zes uren wiskunde per week kregen, geen grote problemen ondervinden met deze studierichting. Vragen? Wil je je keuze eens bespreken met een professor uit de biomedische wetenschappen, neem dan contact op per mail met prof. dr. Annemie Van Der Linden, voorzitter onderwijscommissie of dr. Jo Vandervoort, studietrajectbegeleider 12

15 Het studieprogramma Studiepunten De studieomvang van elke opleiding wordt uitgedrukt in studiepunten (sp.). Studiepunten geven een goed beeld van de relatieve tijdsbesteding die verwacht wordt voor elk opleidingsonderdeel. Een voltijds academiejaar telt 60 studiepunten. Deze norm werd overgenomen van het Europees ECTS-project (European Credit Transfer and Accumulation System). Elk studiepunt komt overeen met een studietijd van 25 tot 30 uren. Hierin zijn het bijwonen van de hoor- en werk colleges, de voorbereidingstijd en het studeren voor de examens vervat. De totale studietijd voor een voltijds academiejaar varieert tussen en uren studie. Het aantal studiepunten van een opleidingsonderdeel zegt dus meer over de hoeveelheid tijd je er uiteindelijk aan zal besteden dan het aantal uren dat je les hebt. De bacheloropleiding biomedische wetenschappen omvat 180 studiepunten, de masteropleiding 120 studiepunten. De indeling in uren theorie (th.) en praktijk (pr.) is in werkelijkheid niet altijd even scherp als hier weergegeven. Sommige opleidingsonderdelen bieden een mengvorm van klassieke lessen, zelfstudie en praktisch werk. Collegeroosters Zoek je een voorbeeld van een collegerooster? Surf dan naar Daar vind je een overzicht van de huidige collegeroosters. 13

16 Bachelor eerste jaar Th. Pr. Sp. Basisvakken wetenschappen Dierkunde (1) Algemene chemie (1) Organische chemie (2) Fysica m.i.v. wiskunde (1) Fysica voor biomedisch onderzoek (2) Moleculaire en cellulaire wetenschappen Biomoleculen en cellen (2) Structuur en functie van de mens Histologie Anatomie: bewegingsapparaat (1) Anatomie: inwendige organen (2) Anatomie: radioanatomie (2, facultatief) Academische vaardigheden en onderzoeksmethoden Informatie verwerven en verwerken (1 en 2) Labovaardigheden in het chemiepracticum (1 en 2) 64 4 Studium generale in de biomedische wetenschappen (2) 22 3 Totaal modeltraject

17 Bachelor tweede jaar Th. Pr. Sp. Moleculaire en cellulaire wetenschappen Celfysiologie (1) Moleculaire biologie (1) Celcultuur en immunochemie (1) Metabolisme (2) Structuur en functie van de mens Voortplanting en embryologie (1) Circulatie-long-nier (2) Spijsvertering en endocriene regulatie (2) Pathologie Immunologie (1) Academische vaardigheden en onderzoeksmethoden Biostatistiek (1) Biochemische analyse (2) Totaal modeltraject

18 Bachelor derde jaar Th. Pr. Sp. Moleculaire en cellulaire wetenschappen Menselijke genetica (1) Structuur en functie van de mens Neurowetenschappen (1) Pathologie Algemene pathologische anatomie (1) Fysiopathologie en ziekteleer (1) Farmacologie (2) 40 5 Medische microbiologie (2) Algemene en experimentele oncologie (2) Academische vaardigheden en onderzoeksmethoden Microscopische waarnemingsmethoden (1) Epidemiologie (2) Academische vaardigheden portfolio (1 en 2) Projectwerk en scriptie (1 en 2) Maatschappij en levensbeschouwing Levensbeschouwing (2) 30 3 Totaal modeltraject

19 Opleidingsonderdelen bachelor eerste jaar In deze brochure vind je de inhoud van de opleidingsonderdelen van de bachelor biomedische wetenschappen. Op staat meer uitgebreide informatie over de begin- en eindtermen, inhoud, werk- en evaluatievormen en het noodzakelijk en aanbevolen studiemateriaal. Algemene chemie Er gaat vooral aandacht naar de fysicochemie en het kunnen toepassen van de fysicochemische begrippen. De volgende domeinen worden zeker behandeld: kwantitatieve aspecten van de chemie, reacties en concentraties; chemisch evenwicht, zuren en basen, oplosbaarheid, redoxreacties en electrochemie, thermodynamica, thermochemie, fasenleer, reactiesnelheid. Daarnaast wordt beperkt de chemische binding behandeld. Vertrekkend vanuit de verschillende atoommodellen en de atomaire structuur wordt overgestapt naar de verschillende moleculaire orbitalen en structuren. Ondermeer Lewisstructuur, sp3, sp2 en sp hybridisatie en resonantie komt aan bod naast beschouwingen over complexen en intermoleculaire interacties. Anatomie Vooreerst komen enkele algemene anatomische begrippen aan bod. Daarna wordt de bouw van het skelet en van de belangrijkste gewrichten en spiergroepen beschreven, met nadruk op de beweeglijkheid van het geheel. Uiteindelijk, worden de verschillende orgaanstelsels (cardiovasculair stelsel, ademhalingsstelsel, spijsverteringsstelsel, urogenitaal stelsel en endocriene organen) uitvoerig bestudeerd. Naast de theoretische opleiding, zal de student ook in de mogelijkheid gesteld worden om de theorie te verwerken aan de hand van anatomische modellen en preparaten van menselijke organen. Biomoleculen en cellen De cursus bestaat uit twee grote onderdelen: biomoleculen en cellen. Tijdens de colleges worden de volgende moleculen behandeld: suikers, met als type moleculen structurele en energierijke koolhydraten vetten, met nadruk op membraanlipiden eiwitten, met als typemoleculen de globulines en de bloedgroepsubstanties 17

20 nucleïnezuren, met als typemoleculen viraal, bacterieel en eukaryoot RNA en DNA Bij de bespreking van de cellen ligt de nadruk vooral op: de structuur en functie van de celorganellen: membranen; cytosol en cyto skelet; kern, endoplasmatisch reticulum, Golgi-apparaat, lysosomen, peroxisomen, mitochondria en chloroplasten dynamische processen in de cel: endocytose en fagocytose, membraamrecycling, celcommunicatie, celcyclus, celdeling en celdood; energiehuishouding in de cel de vorming van gameten en het proces van meiose. In de practica worden biomoleculen met behulp van space filling atoommodellen gebouwd. Het verwerven van de kennis van elektronenmicroscopische beelden is het resultaat van zelfwerkzaamheid. Ook een kleine literatuuropdracht komt aan bod. Dierkunde Na een inleiding over het proces van biologische evolutie, wordt een overzicht gegeven van de grote bouwplannen van dieren en mens met vooral aandacht voor de wijze waarop vorm en functie samenhangen en de grote evolutieve sprongen die hierbij gebeurd zijn. De verscheidenheid aan dierlijke en plantaardige levensvormen en schimmels wordt uitgebreid besproken in een systematisch overzicht van de grote phyla en classes, van eencelligen tot gewervelden. Als illustraties hiervoor wordt vooral gebruik gemaakt van soorten met een medisch of veterinair belang. Tijdens laboratoriumsessies krijgen de studenten de kans om de bouwplannen van verschillende groepen te bestuderen en te vergelijken. Fysica m.i.v. wiskunde De cursus omvat twee onderdelen: 1. inleiding van wiskundige technieken 2. basisprincipes fysica voor biomedische en farmaceutische wetenschappen Het deel wiskunde omvat een korte herhaling van de wiskunde uit het humaniora, aangevuld met nieuwe begrippen en methoden die toegepast worden in de vakken fysica, chemie, biologie en fysiologie. De wiskunde omvat: afgeleiden, integralen, reeksen, vectorrekening en differentiaalvergelijkingen, telkens met toepassingen. 18

21 Het deel fysica dient als grondslag voor de vakken fysiologie, biomechanica, biomedische beeldvorming,... en omvat: mechanica met oa. versnelling en de mens; wrijving in de gewichten stabiliteit en evenwicht; mechanica van het kauworgaan... elasticiteit m.b.t. bloedvaten, vliezen, bot,... trillingen en hun effect op de mens bio-elektriciteit met weerstand, condensator, elektrisch veld, elektrolyse, netwerken,... hydrostatica met oa. bloeddrukmeting; de oppervlaktespanning met o.a. de rol van het surfactant in de longen transport van warmte en straling transport van moleculen door diffusie en osmose thermodynamica en entropie Je wordt aangezet om thuis opgegeven vraagstukken op te lossen die nadien onder begeleiding worden besproken. In het labo practicum voer je korte experimenten uit, die je in een verslag verwerkt en nadien verbetert en bespreekt met de practicumbegeleider. Fysica voor biomedisch onderzoek De cursus omvat: biomagnetisme met o.a. de elektromagnetische debietmeter/ pomp; wervelstromen,... elektriciteit: wisselstromen met o.a. de elektrische impedantie hydrodynamica met de wetten van Poiseuille en Bernouilli, viscositeit, bloedstroming in het lichaam en stromingsweerstand golven met theorema van Fourrier, geluid en het oor, snelheidsmeting met ultrageluid geometrische en fysische optica met o.a. beeldvorming in het oog, diffractie en interferentie polarisatie van licht en de toepassingen bij concentratiebepaling microscopen met buigingstheorie van Abbe en nuttige vergroting moderne fysica met o.a. het foton, fotoelektrischeffect, Compton effect,... radio-activiteit en interactie met materie In het labo practicum worden onder begeleiding korte experimenten uitgevoerd, verwerkt en nadien besproken. Je wordt aangezet om thuis opgegeven vraagstukken op te lossen die nadien onder begeleiding worden besproken tijdens de oefeningensessies. 19

22 Histologie De cursus bestaat uit twee grote onderdelen: de weefsels en gespecialiseerde weefsels en orgaansystemen. Bij de bespreking van de weefsels worden vorm en functie van de cellen en extracellulaire matrixcomponenten van de verschillende weefsels behandeld. Belangrijke functionele, celbiologische aspecten van type-cellen in deze weefsels vormen het onderwerp van bespreking bij de ultrastructurele studie ervan: de bedekkende en klierepithelen het bind- en steunweefsel het spierweefsel het zenuwweefsel Bij de bespreking van de gespecialiseerde weefsels en orgaansystemen zien we: de huid en zijn derivaten het voortplantingsstelsel bloed, bloedvorming en lymfoïde organen In de practica worden microscopische preparaten van verschillende weefsels en organen bestudeerd. Het verwerven van de kennis van elektronenmicroscopische beelden is het resultaat van zelfwerkzaamheid. Ook een kleine literatuuropdracht komt aan bod. Informatie verwerken en verwerven Dit opleidingsonderdeel vangt aan met een kennismaking met internet, zoekmachines, literatuur en databanken, op een actieve en interactieve wijze. Tevens worden basisbegrippen rond Windows als operating systeem voor de eindgebruiker gegeven, alsook omgang met courante office-software en mailsoftware. In een volgende stap wordt een duidelijk omschreven probleem besproken dat nauw verband houdt met bijvoorbeeld de chemie, celbiologie en histologie, anatomie. Daarna zal de student de nodige informatie dienen te vergaren via elektronische weg en aantonen op welke wijze deze informatie werd bekomen. De laatste stap in het proces is het verwoorden van de antwoorden en deze op elektronische wijze posten bij de practicumverantwoordelijke. Bij dit alles wordt uitvoerig gebruik gemaakt van het elektronische leerplatform BlackBoard. Labovaardigheden in het chemiepracticum Tijdens dit practicum worden kennis, vaardigheden en attitudes bijgebracht die essentieel zijn om als vaardig onderzoeker de hierop verder bouwende biomedische practica aan te vatten. 20

23 Je leert het materiaal waarmee je in het laboratorium werkt. Na het practicum beheers je de basistechnieken die gebruikt worden in een (bio)chemisch laboratorium en kan je de risico s/veiligheid van een experiment inschatten, weet je welke middelen te gebruiken en hoe te handelen om jezelf, je omgeving en het milieu te beschermen. Je kan een experiment voorbereiden op basis van een beschrijving van het experiment, een experiment uitvoeren en een schriftelijk rapport maken van je handelingen en waarnemingen. Je zal op een efficiënte wijze mondeling informatie uitwisselen over je handelingen en de chemische aspecten die daaraan verbonden zijn, en een verband leggen tussen experimentele waarnemingen en de theoretische kennis die je daarover hebt. Bovendien zal je de gewoonte aanleren om veiligheid en milieu in rekening te brengen bij het uitvoeren van een experiment Organische chemie Naast de algemene begrippen als hybridisatie, inductieve en mesomere eigenschappen en intra- en intermoleculaire interacties worden de eigenschappen van de voornaamste klassen van organische verbindingen besproken. Aandacht wordt ook besteed aan de stereochemie en de basisprincipes van infrarood, NMR en massaspectrometrie worden toegelicht. Worden o.a.besproken: de alkanen, alkenen, alkynen, alcoholen, aldehyden en ketonen, de carbonzuren en vetzuren, oliën en vetten, fospfolipiden en aanverwanten, sacchariden, aminozuren en eiwitten, nucleosiden, DNA en RNA en de steroïden. De laboratoriumsessies bevatten o.a. synthese van een bloeddrukverlagend middel en een aantal oefeningen welke meestal betrekking hebben op de stereochemie. Studium generale in de biomedische wetenschappen De doelstelling van dit vak is om de student reeds in het eerste jaar van zijn opleiding kennis te laten nemen van het biomedisch beroepenveld enerzijds en de mogelijke afstudeerrichtingen van biomedische wetenschappen anderzijds. Dit om je vertrouwd te maken met de eigenheid van de opleiding waarin je deelneemt. De doelstelling zal bereikt worden door een aantal gastsprekers uit te nodigen die zoveel mogelijk het beroepenveld en de afstudeerrichtingen (klinisch-, neuro-, moleculair-, tropisch onderzoek) in hun onderzoek vertegenwoordigen. De gastdocenten zullen gekozen worden op hun vaardigheden om hun onderzoek op een toegankelijke en aantrekkelijke manier voor te stellen. 21

24 Opleidingsonderdelen bachelor tweede jaar Celfysiologie De cursus beschrijft de biofysische processen en moleculaire signaalprocessen die aan de basis liggen van de normale functie van de menselijke en dierlijke cel. De aandacht gaat hierbij naar de celmembraan en de gekoppelde signaaltransductie. Daarenboven wordt ook de genexpressie behandeld. De volgende essentiele celfuncties worden besproken: (1) prikkelbaarheid m.i.v. de biologische potentialen; membraanrustpotentiaal, actiepotentiaal en zenuwgeleiding, (2) beweging van skeletspier, hartspier en gladde spier, (3) de neuromusculaire junctie en synaptische transmissie, (4) intracellulaire homeostase. Biochemische analyse De cursus bestaat uit twee partims: analysetechnieken: kalibratiemethoden, elektrochemische, optische en radioaktieve analysetechnieken scheidingstechnieken: cel- en weefselhomogenaten, precipitatie van biomoleculen, centrifugatie, chromatografie, elektroforese. De oefeningensessies hebben tot doel de student vertrouwd te maken met het verwerken van experimentgegevens tot interpreteerbare eindresultaten. Het praktisch gedeelte is bedoeld (i) als een illustratie en aanvulling van de theoretische cursus, zodat de besproken technieken en instrumentarium minder abstract overkomen, (ii) om via relatief eenvoudige experimenten de student vertrouwd te maken met elementair analytisch-chemische handelingen, calibratietechnieken en berekeningen. Biostatistiek In de cursus wordt er nagestreefd om je vertrouwd te maken met statistische analyse van gegevens afkomstig van experimenten en onderzoek, teneinde analyses van eigen onderzoek of uit de wetenschappelijke literatuur te kunnen uitvoeren. Hiervoor worden databestanden met echte gegevens gebruikt uit biomedisch onderzoek. Basistechnieken worden aan de hand van voorbeelden toegelicht. Bij de parametrische methoden worden t-test, anova, lineaire regressie en correlatie methoden behandeld. Bij de niet-parametrische methoden worden Mann-Whitney U test, Kruskal Wallis, Friedman en Chi kwadraat toegelicht. Tevens worden een aantal multivariate testen zoals logistische regressie, discriminant analyse en clusteranalyse belicht. 22

25 In de PC practica dien je individueel met behulp van het statistisch software pakket SPSS de in de les toegelichte technieken zelf uit te voeren. Je wordt aangeleerd hoe onderzoeksgegevens te verzamelen, te onderzoeken met een kwaliteitscontrole, te analyseren en te presenteren onder de vorm van grafieken en tabellen, typisch voor wetenschappelijke publicaties. Het is tevens een goede voorbereiding op de thesis. Celcultuur en immunochemie Hierbij zullen ondermeer aan bod komen: methoden en toepassingen van cel-, weefsel- en orgaancultuur; ontwerp, implementering, kwaliteitscontrole en toepassingen van kwantificerings- en detectiesystemen op basis van antilichamen (ELISA; RIA; F(P)IA;...); productie en karakterisering van polyclonale antisera en monoclonale antilichamen; laser-flowcytometrie en celsortering. Circulatie-long-nier Deze cursus beoogt een geïntegreerde beschrijving van het bloedvatenstelsel, het ademhalingsstelsel en het excretiestelsel. De volgende hoofdstukken worden behandeld: histologische bouw van hart en bloedvaten m.i.v. celbiologie van atherosclerose en carotislichaampjes, geleidingssysteem van het hart en innervatie bloed en hemeostase, circulatie en hartpomp; regulatie en hemodynamica, arterieel systeem en microcirculatie, controle van de perifere circulatie, cardiale output histologische bouw en ontwikkeling van luchtwegen en alveolen m.i.v. celbiologie van astma, COPD, en mucoviscidose respiratoir systeem; mechanica van de ademhaling; ventilatie/perfusie ratio; transport O2 en C02; regulatie van de ademhaling histologische bouw van nier, urinewegen en blaas m.i.v. celbiologie van afweer en regeneratie bij ischemisch nierfalen nierfunctie en tubulaire functie; regulatie van de osmolaliteit en volume van lichaamsvloeistoffen; regulatie van natrium, kalium en het zuurbase evenwicht. Immunologie Het menselijk lichaam heeft een verdedigingssysteem opgebouwd waarvan de functie op cellulair en moleculair vlak steeds meer bekend wordt. De volgende thema s worden behandeld: ontsteking cellen van het immunologisch systeem functioneel samenspel tussen de cellen van het immuunsysteem T en B cel producten: immuunglobulinen en cytokines 23

26 antigenen en antigeen-antilichaamreacties complement histocompatibiliteit oncologische immunologie immuunpathologische reacties immunologische laboratoriumtechnieken zoals nefelometrie, immuunfluorescentie, latexagglutinatie, lymfocyttransformatietest, chemotaxis, fagocytose, zuurstofradicaalvorming, celmembraankenmerken, Natural Killer Assay, celscheiding. Metabolisme Metabolisme is de som van processen waarbij levende systemen vrije energie verwerven en gebruiken die zij nodig hebben om hun verscheidenheid aan functies te vervullen. Zij doen dit door de koppeling van de exergonische reacties van de oxidatie van substraten aan de endergonische processen typisch voor de levende cel zoals mechanische arbeid, actief transport en de biosynthese van complexe moleculen. Een overzicht zal gegeven worden enerzijds van de oxidatieve afbraak van de belangrijkste substraten zoals koolhydraten, vetten, aminozuren en nucleotiden en anderzijds van hun biosynthese. Aandacht zal vooral besteed worden aan: de regulatie van de metabole wegen en hun onderlinge samenhang het metabolisme van de gedifferentieerde weefsels de integratie van het metabolisme in het organisme enzymologie: biokatalyse bio-energetica signaaltransductie Moleculaire biologie Dit opleidingsonderdeel wenst inzichten te verschaffen in de macromoleculaire processen die betrokken zijn bij de flow van genetische informatie, zoals DNA-replicatie, DNA-beschadiging en herstel, RNA-synthese, eiwitsynthese en regeling van genexpressie. Het belang van de bioinformatica in de studie van genomen en proteomen wordt omschreven. Bovendien worden de moleculaire processen beschreven die de basis vormen van het ontstaan van het leven en de evolutionaire veranderingen, met inbegrip van de experimentele evidentie hiervoor. 24

27 Spijsvertering en endocriene regulatie Deze cursus beoogt een geïntegreerde beschrijving van het bloedvatenstelsel, het spijsverteringsstelsel en het endocriene stelsel. Celbiologische, histologische, fysiologische en biochemische aspecten komen aan bod. De volgende hoofdstukken worden behandeld: Bouw van de mondholte en het spijsverteringskanaal m.i.v. innervatie en afweermechanismen Gastrointestinale motiliteit en maagfunctie Bouw van de speekselklieren en pancreas m.i.v. de eilandjes van Langerhans Samenstelling, functie en controle van pacreassecretie en speekselkliersecretie Intestinaal vocht en beweging van electrolyten Voedselvertering en absorptie, en de rol van insuline en glucagon Bouw van de lever en galblaas, en de lever als metabool orgaan Obesitas en verhongeren Galmetabolisme en galstenen Bouw van het neuro-endocriene hypothalamo-hypofysaire systeem, bijnieren, schildklier, bijschildklieren en corpus pineale Chemische classificatie van hormonen Endocriene regulatie van groei Schildklier-, bijnier- en bijschildklierfunctie en vitamine D Voortplanting en embryologie Voortplanting en vroege embryonale ontwikkeling: ontwikkeling van de geslachtscellen (gametogenese), eerste week van de ontwikkeling (ovariële cyclus, ovulatie, bevruchting, klieving, implantatie), tweede week van de ontwikkeling (tweebladige kiemschijf), derde week van de ontwikkeling (driebladige kiemschijf), vierde tot achtste week van de ontwikkeling (embryonale periode), foetale membranen en vorming van de placenta. Organogenese: skelet, spierstelsel, lichaamsholten en sereuze vliezen, hart en vaatstelsel, tractus respiratorius, tractus digestivus, urogenitaal stelsel, hoofd en hals, gehoor- en evenwichtsorganen, oog, huid, haren, borstklier, centraal zenuwstelsel Capita selecta: fundamentele lichaamsbouw van het embryo, de neurale lijst, ontwikkeling van de foetus en de foetus als patiënt, in vitro fertilisatie en embryotransfer. 25

28 Opleidingsonderdelen bachelor derde jaar Academische vaardighedenportfolio De academische vaardighedenportfolio traint, middels twee grote opdrachten, een aantal vaardigheden die van cruciaal belang zijn voor een competente biomedicus. Deze vorming is voornamelijk gericht op het: opzoeken, uitdiepen en interpreteren van gespecialiseerde (medisch-) wetenschappelijke literatuur, plaatsen en interpreteren van beschreven klinische casussen, communiceren van deze wetenschappelijke en klinische gegevens, opstellen en verdedigen van een beperkt wetenschappelijk onderzoeksproject. Er kunnen twee luiken onderscheiden worden, beide kaderen in een vak of onderdeel van een vak dat in dit bachelorjaar gedoceerd wordt. Een eerste opdracht bestaat erin een beschreven klinische casus (ziektebeeld), beschreven in de New England Journal of Medicine, te verwerken. Doelstelling is dat de student deze informatie in een kleine groep (2-3) verwerkt, ze kadert t.o.v. het algemene leskader van de cursus fysiopathologie en ziekteleer, en de belangrijkste elementen op een bevattelijke wijze door een mondelinge presentatie overbrengt aan de medestudenten. Een tweede opdracht heeft als finale doelstelling het kunnen opstellen en verdedigen van een (beperkt) wetenschappelijk onderzoeksproject. Uit een aantal wetenschappelijke vraagstellingen rond oncologische problemen kiezen de studenten in een kleine groep (3-4) een onderwerp dat ze verder wensen uit te diepen. De opdracht bestaat er in om een onderzoeksproject op te stellen om een antwoord te zoeken naar deze vraagstellingen. Daarvoor moeten de studenten een zelfstandige literatuurstudie opzetten, samenvatten, en deduceren tot een doelstelling van een nieuw onderzoeksprogramma met passende experimentele opzet. Dit onderzoeksproject moet ingediend worden volgens gestelde richtlijnen en in groepjes mondeling verdedigd worden voor docent en medestudenten (coassessment). Algemene pathologische anatomie Dit opleidingsdeel beoogt het verwerven van inzicht in ziektemechanismen en het vertrouwd maken met algemene basistermen en begrippen. De volgende hoofdstukken worden besproken: inleiding in de pathologische ontleedkunde: basisbegrippen, cellulaire en weefselreacties op schadelijke stimuli: o.a. (ir)reversiebele celschade, celdood, celadaptaties, intra- en extracellulaire stapelingen, circulatiestoornissen: o.a. oedeem, bloedstolling, bloeding, trombose, embolie, shock, ontsteking: o.a. verloop van acute en chronische ontsteking, types ont- 26

29 stekingscellen, soorten ontstekingen, neoplasie. De theorie zal uitgebreid met voorbeelden van mens en dier worden toegelicht. In de pathologische anatomie gaan theorie en praktijk hand in hand. Met behulp van microscopische coupes en fotomateriaal leren de studenten morfologische veranderingen op microscopisch en macroscopisch vlak te onderkennen en op een correcte manier te beschrijven. De studenten krijgen opdrachten die ze in kleine groepjes oplossen, waarbij ze van elkaar kunnen leren. De opdrachten worden collectief verbeterd, waarbij de nadruk zal gelegd worden op het leren redeneren en het communicatief vaardig zijn. Je zal zelf een autopsie op een labodier uitvoeren en biopten leren preleveren, waarbij hun technische handvaardigheid in het gebruik van het dissectiemateriaal verder zal worden ingeoefend. Algemene en experimentele oncologie In deze cursus wordt dieper ingegaan op het ziekteproces dat leidt tot de ontwikkeling van maligniteiten. Daarbij wordt in een eerste luik wordt een overzicht gegeven over kankerincidentie en - mortaliteit, cellulaire en moleculair biologische aspecten, specifiek bij het ontstaan van kanker, tumorbiologie (tumorgroei, metastasering, angiogenese, tumorimmunologie en andere fysiologische 27

30 aspecten), oorzaken en preventie, en klinische gegevens i.v.m. symptomatologie, diagnostiek, prognose en therapie, met aandacht voor klassieke en nieuwe (experimentele) therapieën. Een tweede luik behandelt summier de klinischoncologische aanpak van een aantal belangrijke kanker types. In een derde luik wordt bijzondere aandacht besteed aan het experimenteel oncologisch wetenschappelijk onderzoek, middels een begeleide zelfstudieopdracht, dat kadert in het portfolio-onderwijs (zie vak academische-vaardighedenportfolio). Epidemiologie Dit opleidingsonderdeel wenst de epidemiologie als basiswetenschap voor onderzoek te behandelen en actie op het domein van de preventieve geneeskunde en volksgezondheid voor te stellen. De volgende thema s worden behandeld: epidemiologie in historische context; frequentiematen van gezondheid en ziekte; types van epidemiologische studies; bepalen van ziekteoorzaak; epidemiologie en preventie; epidemiologie van infectieziekten; klinische epidemiologie; milieu- en beroepsfactoren in epidemiologisch onderzoek; epidemiologie en gezondheidszorgonderzoek en -politiek; kritisch lezen van rapporten. Farmacologie De lessen beginnen met een inleiding (8 uren) tot de twee onderdelen van de algemene farmacologie: farmacodynamie en farmacokinetiek. Farmacodynamie bestudeert de aangrijpingspunten volgens dewelke geneesmiddelen hun effect tot stand brengen. De cursus richt zich vooral op de interactie van geneesmiddelen met receptoren. Verschillende typen van agonisten en antagonisten worden besproken uitgaande van de begrippen affiniteit en intrinsieke activiteit. Het onderdeel farmacokinetiek geeft een inleiding tot de mechanismen die het verloop van het geneesmiddel in het organisme bepalen. Transport door celmembranen en cellagen, absorptie (opname vanuit de buitenwereld), distributie (verdeling van farmacon over de weefsels), eliminatieprocessen (metabolisme en excretie) en klaring van geneesmiddelen worden behandeld. Deze basiskennis wordt dan toegepast om met behulp van compartimentmodellen de lotgevallen van farmaca in organismen te documenteren. Biologische beschikbaarheid, eliminatiehalfwaardetijd, de effecten van verschillende toedieningswijzen, het dosisinterval en de dosis van het geneesmiddel komen aan de orde. De overige lessen (32 uren) worden besteed aan de bijzondere farmacologie. Dit onderdeel geeft kennis over het werkingsmechanisme, de effecten en majeure indicaties van grote klassen van geneesmiddelen. Hierbij is een selectie gemaakt 28

31 van geneesmiddelen met toepassingen bij: het autonome zenuwstelsel, allergie en inflammatie, het cardiovasculaire systeem, trombose, pijnbestrijding, lokale en algemene anesthesie, de luchtwegen, het maagdarmstelsel en het centrale zenuwstelsel (neurodegeneratieve aandoeningen, anxiolyse, psychose, depressie en epilepsie). Fysiopathologie en ziekteleer In de theoretische lessenreeks komen de belangrijkste fysiopathologische concepten aan bod over: atherosclerose hart en vaatziekten nefrologie en laboratoriumdiagnostiek metabole botziekten en laboratoriumdiagnostiek pneumologie gastroenterologie en laboratoriumdiagnostiek endocrienologie en laboratoriumdiagnostiek gonaden, zwangerschap en neonatale screening bloedcelziekten en stollingsziekten multiorgaan fysiopathologie In de practica wordt enerzijds de fysiopathologie van een aantal ziektebeelden geïllustreerd met enkele concrete patiëntencontacten. Anderzijds word je in de practica verondersteld om een aantal patiëntendossiers te bestuderen, in kleine groep te bespreken en voor te stellen. Deze dossiers zijn complementair aan de inhoud van de theoretische cursus. Het betreft casuspublicaties uit de New England Journal of Medicine. Dit deel van het practicum fungeert ook mee als een oefening binnen het opleidingsonderdeel portfolio. Levensbeschouwing De cursus is opgesplitst in drie onderdelen. Je volgt verplicht een inleidende A-module en kiest vervolgens één module uit de B- en C-reeks. Alle modules bedragen 10 uur. A-module: inleiding B-modules: B1: Het Christendom van op afstand bekeken. B2: De monotheïstische religies. B3: Westerse en Oosterse levensbeschouwingen. B4: Vrijzinnig Humanisme. 29

32 C-modules: C1: Levensbeschouwelijke visies op staat, recht en civil society. C2: Levensbeschouwing en natuurwetenschap. C3: Antropologische bouwstenen van levensbeschouwing. C4: Levensbeschouwing en het individu. C5: De levensbeschouwelijke basis van de Westerse samenleving. Medische microbiologie De cursus medische microbiologie omvat achtereenvolgens de bacteriologie, virologie en mycologie. Elk domein wordt op dezelfde wijze besproken. Vooreerst wordt de anatomie van micro-organismen besproken. Hierna komen de volgende onderwerpen aan bod: stofwisseling, vermenigvuldiging, microbiële genetica, taxonomie, epidemiologie, weerstand en pathogeniteit. Tenslotte worden de bacteriën, virussen en fungi in detail besproken, waarbij vooral aandacht besteed wordt aan de epidemiologie en ziekmakend vermogen van de verschillende soorten. In het tweede gedeelte wordt inzicht verschaft in de antimicrobiële middelen, met inbegrip van de antibiotica, antivirale middelen en antifungica. De werking, resistentiemechanismen en het spectrum van deze farmaca komt aan bod, alsook de farmacodynamie en farmacokinetiek. Speciale aandacht zal geschonken worden aan mycobacteriën. In het praktisch gedeelte worden theoretische begrippen toegelicht en zal de student zelf een aantal kweken uitvoeren van bacteriën om vertrouwd te raken met deze micro-organismen. Microscopische waarnemingstechnieken De bedoeling van deze cursus is je wegwijs te maken in de verschillende microscopische technieken die momenteel in modern, biomedisch onderzoek aangewend worden. Naast een theoretische achtergrond zal ruime aandacht besteed worden aan het gebruik van deze technieken in de praktijk. In deze cursus komen dan ook zowel conventionele als speciale technieken van beeldvorming en beeldanalyse aan bod, alsook meettechnieken toegepast op microscopische beelden. Verklarende begrippen in de microscopie. De lichtmicroscoop m.i.v. bouw, contrastverhogende technieken, kleurtechnieken. Fluorescentiemicroscopie met toepassingen. Confocale/twee foton microscopie met inbegrip van life cell imaging technieken. Elektronenmicroscopie. Stereologische technieken en beeldanalyse. 30

33 Menselijke genetica Dit opleidingsonderdeel wenst inzichten te veschaffen in de volgende aspecten van menselijke moleculaire genetica: laboratoriumtechnieken in moleculaire genetica, oorsprong en detectie van genetische variatie, overervingswijzen, cytogenetica, identificatie van genen voor erfelijke ziektebeelden, immunogenetica, kankergenetica, multifactoriële overerving, genetische diagnostiek en gentherapie. Competenties verwerven voor het veilig en vakkundig gebruik van laboratoriumtechnieken en laboratoriumtoestellen die gebruikt worden in moleculaire genetica. De gebruikte technieken omvatten verschillende vormen van polymerase kettingreactie en kloneren van DNA. Neurowetenschappen De neurowetenschappen heeft als doel de functie van neuronen en neuronale netwerken te illustreren. De functie van het zenuwstelsel bestaat in het verwerken van informatie. Dit gebeurt dankzij de werking van de neuronen op zichzelf en hun multipele interacties onderling, en met zowel het interne als externe milieu. De relatie tussen structuur en functie is van groot belang om de band met de neuroanatomie in een juist perspectief te plaatsen. De inhoud omvat de volgende topics : neurosciences (concepten en technieken); structuur en functie van het zenuwstelsel; steunweefsels en eigen milieu van het zenuwstelsel; algemene fysiologie van de gevoeligheid; het visueel systeem; het auditief systeem; het vestibulair apparaat; chemoreceptoren (reuk en smaak); somatische en viscerale gevoeligheid; de motorische eenheid; motorische integratie op spinaal niveau; motorische integratie t.h.v. de hersenstam; motorische cortex en subcorticale structuren; vegetatieve integratie mechanismen. Projectwerk en scriptie Tijdens de 15 uur theorie (eerste semester) zullen de verschillende onderwerpen voorgesteld worden door de respectievelijke promotoren afkomstig uit de verschillende afstudeerrichtingen en vakkenclusters van de masteropleiding in de biomedische wetenschappen. Per onderwerp (themaonderwerpen) zal de literatuurstudie gecoördineerd worden in groepen van max. 4 studenten. De literatuurstudie start midden november en de individuele scriptie wordt uiterlijk eind april van hetzelfde academiejaar ingediend. Startliteratuur kan bekomen worden bij de respectievelijke promotoren en de coördinator. 31

34 De masteropleiding Met een bachelordiploma biomedische wetenschappen kan je doorstromen naar een tweejarige masteropleiding biomedische wetenschappen. De opleiding omvat opleidingsmodules van samen 120 studiepunten. Bij het behalen van je diploma ben je master of Science in de biomedische wetenschappen met een welbepaalde optie of afstudeerprofiel dat je zelf gekozen hebt. Afstudeerrichting klinisch wetenschappelijk onderzoek Studeren voor clinical research professional (CRP) In de afstudeerrichting klinisch wetenschappelijk onderzoek leer je klinische functieonderzoeken uitvoeren en analyseren, klinische laboratoriumtesten valideren en medische beeldvormingstechnieken gebruiken. Hierbij moet je een zeer kritische houding aannemen bij het werken in een laboratoriumomgeving, een farmaceutisch bedrijf of een ziekenhuis. Good Laboratory Practices (GLP) en Good Clinical Practices (GCP) worden een professionele attitude. Je leert ook hoe nieuwe geneesmiddelen ontwikkeld worden zodanig dat je preklinische gegevens correct in een registratiedossier kan plaatsen en de relevantie hiervan voor het klinische onderzoek kan herkennen. Als toekomstig CRP leer je de uitvoering van een geneesmiddelenonderzoek en een klinische studie professioneel opvolgen, en bestudeer je de nodige administratieve en juridische kennis voor de opvolging van een registratiedossier. Afstudeerrichting neurowetenschappen / neuroscience Studeren voor onderzoeker van de hersenen, neuraal substraat van gedrag In de afstudeerrichting neurowetenschappen bestudeer je enerzijds de onderliggende neuronale structuren en mechanismen van gedrag en geheugen en anderzijds de diagnose verschijningsvorm en ontstaansmechanismen van verschillende neurologische en psychiatrische aandoeningen. Je leert experimenteel onderzoek opzetten onder meer aan de hand van diermodellen met het oog op onderzoek naar het neuraal substraat van gedrag en cognitie. Meer specifiek omvat dit het onderzoek naar excitatie, plasticiteit en connectiviteit van neuronen alsook hun werking in hersencircuits in normale toestand en bij ziekte. Daarnaast omvat dit ook onderzoek naar het autonoom zenuwstelsel en zijn centrale regulatorische functie. Tevens leer je experimenteel onderzoek opzetten naar de ontstaansmechanismen en pathologische processen gerelateerd aan neurologische en psychiatrische aandoeningen. 32

35 Afhankelijk van de vraagstelling gebruik je hiervoor gedragsobservatortische, neurochemische, moleculair biologische, elektrofysiologische en microscopische technieken maar ook beeldvormende technieken die op niet invasieve wijze de levende hersenen en hun werking in beeld brengen. Je leert de verworven neurowetenschappelijke inzichten toe te passen om fundamentele en medische vraagstellingen op te lossen gebruik makend van de aangeleerde technieken terwijl je ook je onderzoeksresultaten kan rapporteren in wetenschappelijke publicaties of presentaties. Deze opleiding zal zich -afhankelijk van de deelnemende studenten- ontwikkelen tot een Engelstalige internationaal toegankelijke masteropleiding. Afstudeerrichting tropische biomedische wetenschappen Studeren voor onderzoeker van tropische ziekten In de afstudeerrichting tropische biomedische wetenschappen bestudeer je relevante (tropische) infectieziekten met praktisch inzicht in het samenspel van de ecologie en de ziekte. Je verkrijgt een goed inzicht in diverse aspecten van gastheer-parasiet interacties (immunologie, pathologie, ziektebeeld) en je leert patronen herkennen in de epidemiologie van (tropische) infectieziekten, deze relateren aan ecologische omstandigheden en op basis daarvan strategieën voor ziektebestrijding evalueren of voorstellen. Je leert zelfstandig een wetenschappelijk probleem in de tropische biomedische wetenschappen omschrijven, analyseren, erover rapporteren en oplossingen voorstellen wat kan bijdragen tot de productontwikkeling in de farmaceutische en biotechnologische industrie, zoals in het vaccinonderzoek, de drugscreening en de diagnostica. Afstudeerrichting moleculaire en cellulaire biomedische wetenschappen Studeren voor onderzoeker van menselijke cellen en moleculen In de afstudeerrichting moleculaire en cellulaire biomedische wetenschappen bestudeer je hoe het menselijke lichaam functioneert in ziekte en gezondheid, op het niveau van de cel en de molecule. Je krijgt inzicht in technieken op het vlak van DNA en eiwitanalyse en je gebruikt deze zelf in het onderzoek. Je krijgt inzicht in therapieën die op de allernieuwste technologie zijn gebaseerd, zoals stamceltherapie of gentherapie. 33

36 Je leert zelfstandig een wetenschappelijk probleem te identificeren met betrekking tot een menselijke ziekte, de huidige stand van wetenschap en technologie na te gaan aan de hand van wetenschappelijke literatuur, en een onderzoeksplan op te stellen om diepere inzichten te krijgen in moleculaire processen die hierbij een rol spelen. Je begrijpt hoe je nieuwe technologieën kan gebruiken om ziektes te diagnosticeren op basis van het genoom of het proteoom, en hoe nieuwe wetenschappelijke inzichten in interacties tussen cellen en moleculen kunnen leiden tot nieuwe therapieën of geneesmiddelen. Je leert hoe je onderzoeksresultaten kan rapporteren in wetenschappelijke publicaties of presentaties. Afstudeerrichting molecular imaging Studeren voor expert in het gebruik van beeldvorming in geneesmiddelenonderzoek en ontwikkeling en vroege diagnose van ziekten, in een internationale omgeving In de richting moleculaire beeldvorming leer je onderzoek uit te voeren gebruik makend van beeldvormingstechnieken die biologische processen in beeld brengen op het moleculair en cellulair niveau en in levende systemen (mens en dier). Deze richting bundelt expertise uit de moleculaire biologie en genetica (reportergenen en transgenen), chemie ((radio)labeling van moleculen en geneesmiddelen), biologie (kennis van lichaams processen en -structuren), fysica (beeldvormingtechnieken zoals Positron Emissie Tomografie PET-, Magnetische Resonantie Beeldvorming MRI-, bioluminescentie en fluorescentie beeldvorming, X stralen beeldvorming, echografie etc..), farmacie (preklinisch geneesmiddelenonderzoek) en geneeskunde (kennis van ziekteleer en diagnose). Wanneer vroeger het geneesmiddelenonderzoek leidde tot medicijnen met een meer algemene werking is het ondertussen duidelijk geworden dat ziekten veelal gepersonaliseerd zijn en aldus dienen behandeld te worden. Hierdoor wordt moleculaire beeldvorming wereldwijd de noodzakelijke tool voor de biotech- en farmaceutische industrie en biedt het in de kliniek de mogelijkheid voor gepersonaliseerde moleculaire therapie. Dit leidde ondermeer tot recente joint research programmes tussen de farmaceutische industrie en de beeldvormingindustrie en het werelwijd uitbouwen van life science faciliteiten met proefdierbeeldvormingonderzoek. Op deze manier geeft moleculaire beeldvorming een nieuwe en nood zakelijke wending aan het huidige geneesmiddelen onderzoek en draagt het bij tot de ontwikkeling van vroege diagnostische merkers voor ziekte en therapie. Medische en moleculaire beeldvorming in het bijzonder levert technieken die translationeel zijn, dit wil zeggen die zowel in het proefdier als de patient kunnen gebruikt worden. 34

37 Studenten hebben de keuze om deze richting uitsluitend aan de Universiteit Antwerpen te voltooien of in te stappen in een Europees Joint Master Programma. Indien zij voor dit laatste kiezen kunnen zij hun onderzoeksstage invullen aan de hand van vier opeenvolgende kortere intensive trainingen inzake beeldvorming bij meerdere Europese partners en kunnen zij ook hun thesis in het buitenland uitvoeren. Afgestudeerden van de richting moleculaire beeldvorming gaan aan de slag als professionals binnen deze vernieuwde onderzoeksstrategiën die zich volop voltrekken in de geneeskunde en de farmaceutische en biotech industrie. Afstudeerrichting milieu en gezondheidswetenschappen Studeren voor milieugezondheidsdeskundige De richting milieu en gezondheidswetenschappen heeft als doelstelling multidiciplinaire academici te vormen met kennis van toxicologie, epidemiologie en risico-evaluatie die zullen werkzaam zijn op de doorsnee tussen mens en milieu. Ze verwerven inzicht in de gevaren en risico s van chemische stoffen en andere agentia, op de mens en zijn omgeving, en in de toxische werkingsmechanismen die aan de basis hiervan liggen. Deze kennis is erg belangrijk voor de bescherming van het milieu en de volksgezondheid en voor het opstellen van veilige milieu- en voedingsnormen en beheersmaatregelen voor stoffen en producten die in het milieu terechtkomen en waarmee de mens in contact kan komen. In de farmaceutische industrie is deze kennis nodig voor de evaluatie van de veiligheid van nieuwe medicijnen die ontwikkeld worden. Aspecten zoals voedselveiligheid en de inschatting van de heilzame effecten van diverse voedingscomponenten in het lichaam komen uitgebreid aan bod. Door deze studie kan je de impact op het milieu en gezondheid van een populatie beschrijven, analyseren en hierover informatie verzamelen en communiceren. Bovendien kan je een kritische beoordeling geven over impact van chemische stoffen op milieu en gezondheid. Als milieugezondheidsdeskundige kan je programma s opstellen om de invloeden van milieufactoren op de gezondheid van mens en milieu te onderzoeken en kan je zelfstandig wetenschappelijke onderzoeksprogramma s opstellen over de werkingsmechanismen en impact op de gezondheid van stoffen in de voeding, water, lucht, bodem en consumentenproducten. Je bent ook in staat om beschermende maatregelen (milieu, levensstijl) voor te stellen die de gezondheid bevorderen. Op de arbeidsmarkt is er een structurele vraag naar het profiel van afgestudeerden met kennis over toxicologie, risico-evaluatie en de invloed van voeding op de gezondheid. De nieuwe Europese REACH richtlijn over de registratie van chemicaliën, de veranderde wetgeving over het uitvoeren van toxiciteittesten, 35

38 inspanningen rond milieugezondheid van nationale en internationale overheden vormen daarvoor een duidelijk kader. Ook de voedingsindustrie in Europa is één van de belangrijkste industrieën die nood hebben aan specialistisch gevormde academici. De recente Europese regelgeving rond het gebruik van gezondheidsclaims op voedingsmiddelen vereist expertise in dit domein. Bovendien wordt op Europees niveau een belangrijk deel van het R&D budget aan voeding (ondermeer functionele voeding) besteed. Dit is een nieuwe stroming met belangrijke toekomstperspectieven voor de voedingsindustrie. Onderzoek en ondernemerschap Studeren voor een ondernemend biomedisch onderzoeker De richting onderzoek en ondernemerschap heeft tot doel de student kennis en vaardig heden bij te brengen om als biomedisch wetenschapper te kunnen functioneren in het midden- en topkader van private en publieke wetenschappelijke organisaties zoals wetenschappelijke instellingen en overheidsinstanties. Enerzijds geeft de opleiding de student het nodige inzicht in de werking van een organisatie om het management te kunnen duiden, begrijpen en beïnvloeden. Dit inzicht heeft voornamelijk betrekking op gehanteerde concepten, methoden en instrumenten. Anderzijds stimuleert de opleiding de ontwikkeling van belangrijke basisvaardig heden m.b.t. ondernemerschap. De student leert hoe hij/zij de aangereikte inzichten pro fessioneel, methodisch en kritisch kan aanwenden bij de analyse en vormgeving van het management van organisaties. Het management van organisaties kent vele gezichten. Doorheen de cluster komen diverse managementaspecten aan bod. Enerzijds betreft het meer algemene management aspecten zoals het plannen, organiseren, leiden en controleren van organisaties. Anderzijds betreft het meer specialistische aandachtspunten. Concreet gaat het over belangrijke aspecten van financieel en juridisch management, innovatie management, ondernemerschap en procesmanagement. De keuze van deze specialistische aandachtspunten wordt ingegeven door de directe relevantie ervan bij midden- en topmanagementfuncties in een biotechnologische en wetenschappelijke omgeving. De algemene en specialistische kennis kan gebruikt worden om zowel te functioneren als midden- of topmanager binnen een bestaande organisatie als in een zelf opgerichte organisatie. In beide situaties is er immers nood aan eenzelfde basispakket generieke kennis en vaardigheden. In het eerste geval dienen de kennis en vaardigheden ter ondersteuning van het bestaande ondernemersschap binnen de organisatie. In het tweede geval dienen de kennis en vaardigheden voor de ontwikkeling van een eigen onderneming. 36

39 De richting onderzoek en ondernemerschap heeft evenveel aandacht voor het onderzoek in de biomedische wetenschappen. Bovendien blijven de onderzoeksstage en de masterproef per definitie georiënteerd op biomedisch onderzoek. Onderzoek en onderwijs Studeren voor biomedisch onderzoeker met de optie voor leraar In de richting onderzoek en onderwijs kun je de indalende specifieke lerarenopleiding volgen als deel van je masteropleiding. De decreetgever geeft aan dat van de 120 studiepunten er dan 30 studiepunten gaan naar opleidingsonderdelen van de lerarenopleiding. Het diploma leraar behaal je na het afwerken van de volledige lerarenopleiding van 60 studiepunten. Wie niet opteert voor de richting onderzoek en onderwijs en later toch in het onderwijs wil stappen dient na de masteropleiding de lerarenopleiding te volgen in het systeem van de aansluitende lerarenopleiding. De basiscompetenties omschrijven de kennis, vaardigheden en attitudes waarover je moet beschikken om op een volwaardige manier als beginnend leraar te kunnen fungeren. De basiscompetenties stellen je in staat door te groeien naar het beroepsprofiel. De basiscompetenties zijn geordend in 10 functionele gehelen, rollen die je als leraar zal vervullen: begeleider van leer- en ontwikkelingsprocessen, opvoeder, inhoudelijke expert, organisator, innovator, onderzoeker, partner van de ouders/ verzorgers, lid van een schoolteam, partner van externen, lid van de onderwijsgemeenschap en cultuur participant. Ten slotte bevatten de basiscompetenties 10 attitudes waarover je als een beginnend leraar dient te beschikken: beslissingsvermogen, relationele gerichtheid, kritische ingesteldheid, leergierigheid, organisatievermogen, zin voor samenwerking, verantwoordelijkheidszin, creatieve gerichtheid, flexibiliteit en gerichtheid op adequaat en correct taalgebruik en communicatie. De richting onderzoek en onderwijs heeft evenveel aandacht voor het onderzoek in de biomedische wetenschappen. Bovendien blijven de onderzoeksstage en de masterproef per definitie georiënteerd op biomedisch onderzoek. Meer informatie vind je in de brochure biomedische wetenschappen - masteropleiding of op 37

40 Verder studeren Specifieke lerarenopleiding De specifieke lerarenopleiding bereidt je voor op een baan als leraar. Je kan de lerarenopleiding volgen tijdens je masteropleiding of nadien. De opleiding beperkt zich niet tot de vorming van studenten die willen gaan lesgeven. De voortdurende veranderingen in het sociale en economische leven hebben het fenomeen van de buitenschoolse vorming en opleiding onder meer in de bedrijven zelf in belang doen toenemen. Daarom wil de academische lerarenopleiding niet alleen in een vorming van toekomstige leraars economie voorzien, maar ook een algemene vorming voor vormers aanbieden. Meer informatie over de specifieke lerarenopleiding vind je op Master-na-masteropleidingen Een overzicht van de master-na-masteropleidingen binnen alle studiegebieden vind je op 38

41 Diploma op zak, wat nu? Onderzoek Eenmaal afgestudeerd kan je aan de slag als biomedisch onderzoeker. De biomedici vormen nog een vrij jonge groep van gediplomeerden. Zij vinden meer en meer hun weg naar de onderzoekslaboratoria van medische faculteiten en van de departementen biologie en farmacie. Ook in laboratoria van academische en andere ziekenhuizen, in onderzoeksinstituten van de overheid en semi-overheidsinstellingen en in laboratoria van de biotechnologische en farmaceutische industrie komen zij aan de slag. Een belangrijke groep biomedici vindt een baan als clinical research associate of als clinical data manager / coördinator in het geneesmiddelenonderzoek. Ook worden steeds meer biomedici betrokken in de dagelijkse klinische praktijk waarbij ze instaan voor hoogtechnische onderzoeken van patiënten. Twee derde van onze afgestudeerden gaan eerst vier jaar werken in onderzoekslaboratoria, verbonden aan een universiteit, om een proefschrift te maken en daarmee te promoveren tot doctor. Je hebt dan een (tijdelijke) baan als bursaal of als assistent, waarvoor je ook verloond wordt. Om voor een dergelijke baan in aanmerking te komen moet je goede studieresultaten hebben, deze bepalen in grote mate je kans om een doctoraatsbeurs te verwerven. Na het doctoraat kan je verder als postdoctoraal onderzoeker aan de universiteit of in bedrijven. Ingevolge de verruiming voor toegewezen fondsen voor biomedisch onderzoek in Vlaanderen en in EG-verband zijn het aantal onderzoeksmandaten in Vlaanderen sterk toegenomen. Het gaat hier vooral om tijdelijke banen waar niet alleen biomedici, maar ook biologen, biotechnologen, biochemici en bio-ingenieurs voor in aanmerking komen. Internationalisering De moderne onderzoeker zal zich ook mobieler moeten opstellen. Tot op heden stelt men vast dat onze onderzoekers te weinig hun weg vinden naar Europese onderzoekscentra. Nieuwe mogelijkheden worden gecreëerd door uitwisselingsprogramma s binnen de EG, en door samenwerking met onderzoekscentra in de Verenigde Staten van Amerika en Japan. De internationale uitwisselingen komen vooral in de masterjaren aan bod. Onderwijs Verschillende biomedici vinden hun weg naar het middelbaar onderwijs waar zij als leerkracht biologie, scheikunde, of andere wetenschappen aan de slag gaan. 39

42 Zij volgen dan tijdens hun masteropleiding de afstudeerrichting onderzoek en onderwijs. Andere mogelijkheden In de farmaceutische sector kan je ook als artsenbezoeker aangesteld worden, waarna je eventueel kan doorstromen naar managementfuncties in de industrie. Ook een docentschap in het universitair en hoger onderwijs is een van de mogelijkheden. Hiervoor moet je wel eerst een doctoraat behalen. 40

43 Nuttige info bij de start van je studietraject Hoe verlopen de lessen? Voor de meeste opleidingsonderdelen worden hoorcolleges georganiseerd. Je volgt in groep een uiteenzetting van de docent, al dan niet ondersteund door audiovisueel materiaal. Voor bepaalde opleidingsonderdelen zijn er ook werkcolleges, waar de leerstof uit de hoorcolleges in kleinere groepen wordt uitgediept en ingeoefend. Als universiteitsstudent leer je zelfstandig, kritisch en probleemoplossend denken. Je bepaalt zelf je studietempo en bereidt tussentijdse evaluatiemomenten voor. Zo krijg je de nodige bagage en ontwikkel je de nodige creativiteit om een grote diversiteit aan problemen te behandelen. Dit heeft tot gevolg dat 41

44 het bedrijfsleven voor de invulling van hogere functies de voorkeur geeft aan universitairen. De digitale leeromgeving Blackboard speelt in deze context een grote rol. Opdrachten worden via dit medium doorgegeven en interactief verwerkt en je kan docenten te allen tijde om feedback vragen. Het contact met professoren en assistenten is niet altijd even intens als met je leerkrachten in het secundair onderwijs, maar je wordt allerminst aan je lot overgelaten. Wanneer je zelf het initiatief neemt om hulp te zoeken, zijn deze mensen zeker bereid een antwoord of oplossing te formuleren voor je vragen of problemen. Het uitgebreide gamma aan begeleidingsmogelijkheden wordt verderop in deze brochure besproken. Studieprogramma en creditbewijzen Het academiejaar is opgedeeld in twee semesters. Aan het eind van elk semester leg je examens af van de opleidingsonderdelen die op dat moment afgewerkt zijn. De examens van het eerste en het tweede semester vormen samen de eerste zittijd. Als je niet voor alle opleidingsonderdelen een creditbewijs hebt behaald in de eerste zittijd, krijg je nog een kans tijdens de tweede zittijd op het einde van augustus en in het begin van september. Door de flexibilisering in het hoger onderwijs bestaan er geen studiejaren meer. Wel worden modeltrajecten voorgesteld. Als je voor een modeltraject kiest, rond je een bacheloropleiding (180 sp.) af in 3 jaar tijd: 60 studiepunten per jaar. Om te slagen voor het examen van een opleidingsonderdeel moet je ten minste 10 op 20 behalen. Als dat lukt krijg je een creditbewijs: een erkenning van het feit dat je de studiepunten verbonden aan dat opleidingsonderdeel verworven hebt. Je slaagt voor een opleiding als je creditbewijzen behaalt voor alle opleidingsonderdelen van de opleiding. Indien je niet alle creditbewijzen van je studieprogramma behaalt, kan je (soms) toch verder met je studie. Je komt dan in een geïndividualiseerd traject terecht. Je traject moet dan goedgekeurd worden door je faculteit. Bovendien werden voorwaarden vastgelegd die de volgorde waarin je kan inschrijven voor opleidingsonderdelen bepalen. Dit noemt men volgtijdelijkheid. Dankzij de nieuwe bachelor-masterstructuur en het flexibiliseringssysteem heb je als student meer keuzemogelijkheden gekregen om je studieprogramma in te vullen. In elke faculteit adviseren studietrajectbegeleiders je over de samenstelling van je programma en over de aangeboden keuzemogelijkheden. Het is belangrijk voldoende vooruitgang te boeken in je studietraject en in een redelijke tijd je diploma te behalen. Daarom heeft de Universiteit Antwerpen een 42

45 systeem van studievoortgangbewaking en -begeleiding opgezet: de faculteit zal je studieprestaties volgen en kan je bindende voorwaarden opleggen wanneer je niet de helft van de studiepunten van het goedgekeurde studieprogramma hebt behaald. Het volledige onderwijs- en examenreglement vind je terug op Leerkrediet Het leerkrediet werd in het leven geroepen om je te stimuleren om een doordachte studiekeuze te maken. Het is een maatstaf voor studiesucces en studievoortgang en kan gevolgen hebben voor jouw recht op verder studeren en jouw sociale statuut als student. Daarom is het belangrijk om doordacht te kiezen, je in te zetten voor je studie en ook administratief tijdig met alles in orde te zijn. Meer informatie vind je ook op Hoe werkt het leerkrediet? Elke student krijgt 140 studiepunten bij zijn eerste inschrijving aan de universiteit. Voor elk opleidingsonderdeel waarvoor je inschrijft wordt je leerkrediet verminderd met de overeenkomstige studiepunten. Enkel wanneer je slaagt voor dat opleidingsonderdeel, komen die studiepunten er terug bij. Studiepunten waarvoor je gedelibereerd wordt, dit wil zeggen geslaagd verklaard hoewel je er geen creditbewijs voor behaalde, komen niet terug bij je leerkrediet. Dit kan in je nadeel zijn wanneer je een bijkomende master wil behalen. Voor wie? Het leerkrediet is van toepassing op alle studenten die zich inschrijven met een diplomacontract voor een bachelor- of masteropleiding en voor alle inschrijvingen met een creditcontract. Verkeerde keuze gemaakt? Indien je voor de eerste keer in het hoger onderwijs in Vlaanderen voor een bacheloropleiding bent ingeschreven en je van opleiding wenst te veranderen, voorzien de overheid en de universiteit maatregelen om het verlies van leerkrediet te beperken. Deze zijn afhankelijk van de data van uit- en inschrijving. Informeer je tijdig. Bonus van 60 studiepunten De overgang van secundair naar hoger onderwijs loopt niet altijd even vlot. Daarom heeft de overheid een maatregel ingebouwd om hieraan tegemoet komen. Zo krijg je de eerste 60 studiepunten die je verwerft dubbel terug. 43

46 Opleiding afgewerkt? Na het behalen van je bachelordiploma, behoud je je leerkrediet. Als je een masterdiploma behaalt, wordt het startkapitaal van 140 studiepunten van je saldo afgetrokken. Als je studietraject perfect is verlopen, heb je dan nog 60 studiepunten over. Onvoldoende leerkrediet Als je geen of een negatief leerkrediet hebt, mag de instelling voor hoger onderwijs je inschrijving weigeren. Als je onvoldoende studiepunten hebt voor de opleiding of het programma waarvoor je wilt inschrijven, kan de universiteit je inschrijving beperken tot het aantal studiepunten waarover je nog beschikt. Aan de Universiteit Antwerpen wordt géén verhoogd inschrijvingsgeld gevraagd. Je hebt wel van de betrokken faculteit de toelating tot inschrijven nodig en deze zal in de meeste gevallen je studieprogramma beperken. Het aantal studiepunten dat je opneemt via je inschrijving en het aantal studiepunten waarvoor je credits behaalt via de examens is dus belangrijk! Ombudspersoon Tijdens de examens kan je met problemen (bijvoorbeeld in verband met de examenregeling, uitstel van een examen, onderbreking of definitief stopzetten van examens of een conflict met een docent) terecht bij de ombudspersoon van je opleiding. De ombudspersoon zorgt ervoor dat het onderwijs- en examenreglement correct wordt opgevolgd en bemiddelt tussen studenten en docenten. Hij of zij is ook aanwezig bij de deliberatie en kan, op basis van verzachtende omstandigheden zoals ziekte of ongeval, je zaak bepleiten. Je kan de gegevens van jouw ombudspersoon terugvinden op Blackboard. De centrale ombudspersoon is prof. Patrick Cras. Hij treedt op als bemiddelaar bij geschillen tussen studenten en personeelsleden die het niveau van de faculteit overschrijden. De contactgegevens van de centrale ombudspersoon kan je ook terugvinden op Blackboard. 44

47 Studiebegeleiding Overgang van het secundair onderwijs naar de universiteit Aan de universiteit ben je meer dan ooit verantwoordelijk voor jezelf. De manier waarop je studeert en het academiejaar indeelt moet je aanpassen aan je persoonlijk studeervermogen. Deze vaardigheid onder de knie krijgen is voor een eerstejaarsstudent niet altijd eenvoudig. Je wordt immers tegelijkertijd geconfronteerd met een aanzienlijke hoeveelheid leerstof en met een examensysteem waar je geen ervaring mee hebt. De medewerkers van het netwerk Studieloopbaanbegeleiding kunnen je helpen. Bij hen kan je het hele academiejaar terecht voor studiebegeleiding. Overbruggingsonderwijs in de maand september Gedurende twee weken voorafgaand aan het academiejaar (september) worden overbruggingslessen chemie, wiskunde en studievaardigheden ingericht. Het overbruggingsonderwijs steunt op drie pijlers: herhaling, remediëren en kennismaking. In grote lijnen wordt de voorkennis herhaald die nodig is om de gekozen studierichting goed voorbereid aan te vatten. Voor hen die vaststellen dat de voorkennis niet op peil is, worden remediëringslessen voorzien. Tenslotte biedt het overbruggingsonderwijs de gelegenheid om in een ontspannen sfeer kennis te maken met de nieuwe studieomgeving, lesgevers en medestudenten. De overbruggingslessen zijn gratis en niet verplicht. Het rooster is zo opgesteld dat iedere student een eigen lessenpakket kan samenstellen. Studentenbegeleiding De Dienst voor Studieadvies en Studentenbegeleiding is er om je te helpen vanaf het moment dat je je voor het eerst inschrijft tot op het moment waarop je je diploma in handen krijgt. Zowel individuele begeleiding als groepstrainingen behoren tot de mogelijkheden. Onze medewerkers staan voor je klaar met informatie en advies over studeren in het hoger onderwijs. Ze beantwoorden je vragen over de opleidingen, het onderwijs- en examenreglement, het leerkrediet enzovoort. Met specifieke vragen, bijvoorbeeld over je individuele studieprogramma of over vrijstellingen, kan je terecht bij de studietrajectbegeleider van je faculteit. Een studiekeuze maken is makkelijker gezegd dan gedaan. Samen met een studentenbegeleider kan je aan de hand van gesprekken meer zicht krijgen op je persoonlijkheid, capaciteiten en interesses en de opleidingen die daarbij passen, al dan niet in het kader van heroriëntering. Oefeningen uit het 45

48 werkboek Kijk op Kiezen: stappenplan voor studie- en beroepskeuze kunnen je hierbij helpen. Een studentenbegeleider kan je ook begeleiden in het aanscherpen van je studievaardigheden (hoe verwerk je grote hoeveelheden leerstof, hoe maak je een schema, hoe maak je goede notities, ) en het maken van realistische studieplanningen om je uitstelgedrag tegen te gaan. Ook wanneer je geconfronteerd wordt met persoonlijke problemen die je studies belemmeren (faalangst, rouwverwerking, relatieproblemen, ) kan je terecht bij een studentenbegeleider die samen met jou nagaat welke hulp je het best kan gebruiken. Als student met een functiebeperking kan je bijzondere faciliteiten aanvragen voor onderwijs en/of examens, indien je beschikt over een geldig attest. Je kan je aanvraag indienen via Het is belangrijk dit tijdig te doen! Meer informatie vind je in de folder Studeren met een functiebeperking. Studenten die sport of kunst beoefenen op een hoog niveau kunnen eveneens bijzondere faciliteiten aanvragen voor onderwijs en/of examens. Aanvragen van topsporters worden beoordeeld door de Sportcommissie, die 46

49 van de kunstbeoefenaars door de Commissie Cultuur. Meer informatie vind je op of in de folder Studeren met een topsport- of kunstbeoefening. Wie geen diploma secundair onderwijs bezit en minimum 25 jaar is, kan met onze hulp toch een aanvraag tot inschrijving indienen. We kunnen je ook helpen in je zoektocht naar jobs die passen bij je persoonlijkheid, capaciteiten en interesses, en geven zelfs nuttige sollicitatietips. Ook als je wil verder studeren, kan je bij ons terecht voor informatie. Wil je eerder verworven competenties (EVC) laten erkennen? Contacteer dan de EVC-coördinator voor informatie, een adviesgesprek en het opstarten van de procedure. Meer informatie vind je op Je kan op elke campus bij een studentenbegeleider terecht. Informatie en afspraken verlopen steeds via het Studenten Informatie Punt (STIP): T , stip@ua.ac.be. Neem ook een kijkje op de website: Studietrajectbegeleiding Voor specifieke vragen over je individuele studieprogramma, vrijstellingen en andere kan je terecht bij de studietrajectbegeleider van je faculteit. Zijn of haar contactgegevens vind je op Vakspecifieke begeleiding Met vragen over of problemen met één van je cursussen kan je steeds terecht bij de professor die deze cursus doceert of bij zijn of haar assistent. Gewoon even langslopen of een schrijven: je zal merken dat je snel geholpen wordt. Voor bepaalde opleidingsonderdelen worden extra groepssessies georganiseerd, om de besproken theorie uit hoorcolleges toe te lichten en in oefeningen toe te passen. Bij deze sessies is vooral de wisselwerking tussen studenten en begeleider belangrijk: je kan hulp vragen waar je vastloopt, je begeleider houdt rekening met de gekende knelpunten van de cursus en je krijgt nuttige tips voor de studie van de leerstof. Taalbegeleiding: academisch Nederlands Op het Monitoraat op maat kan je terecht voor gratis Taalondersteuning Academisch Nederlands. Tijdens individuele sessies helpen taaldocenten je met je taalvragen. Voor specifieke taalbehoeften worden er contactmomenten in kleine groep georganiseerd. Eigen werkstukken en studiemateriaal kunnen dan besproken worden. Meer informatie vind je op 47

50 Studeren in het buitenland De Universiteit Antwerpen neemt actief deel aan de Europese uitwisselingsprogramma s zoals Erasmus. Elk jaar studeert een aanzienlijk grote groep studenten één semester aan een buitenlandse universiteit. In het kader van het Erasmusprogramma heeft de Universiteit Antwerpen samenwerkingsakkoorden gesloten met heel wat universiteiten in West- en Centraal Europa. Maar de Universiteit Antwerpen kijkt verder dan Europa. Op bilaterale basis (buiten het kader van Erasmus) werden wereldwijd uitwisselingsprogramma s uitgewerkt. In het kader van Internationale Ontwikkelingssamenwerking kan je met een beurs een aantal maanden in een ontwikkelingsland studeren. Je studieperiode aan één van de buitenlandse partneruniversiteiten wordt erkend als onderdeel van je studie aan de Universiteit Antwerpen. Meer info: (Dienst Internationale Samenwerking). 48

51 49