Harrie Heemskerk. Gebruiksbesluit komt e[ nu de erkennings- en certificeringsregelingen nog

Transcriptie

1 De elektrotechnische installatie in een gebouw kan een bron van gevaar vormen. Regelmatig wordt hij aangewezen als de oorzaak van brand, daarnaast bestaat er het risico van aanraking en elektrische schok. Tegelijkertijd kan een deel van de installatie de veiligheid juist bevorderen. Denk daarbij aan brandmelding en -detectie, noodverlichting en vluchtwegaanduiding, ontruimingsinstallaties, de elektrisch aangedreven sprinklerinstallatie, de installatie voor rookbeheersing en de noodstroomvoorziening. Een groot deel daarvan moet tijdens brand ook nog eens gedurende een voorgeschreven tijd zijn functie behouden. We vatten dit samen onder de noemer'veiligheidsinstallatie'. Het Gebruiksbesluit dat de overheid halverwege dit jaar wil invoeren, gaat de wet- en regelgeving die op deze installaties van toepassing is landelijk uniform maken. Ook de erkenning en certificering van hierin gespecialiseerde installateurs en inspecteurs is volop in ontwikkeling. Harrie Heemskerk Gebruiksbesluit komt e[ nu de erkennings- en certificeringsregelingen nog Op naar een 'brandveilig gebruik van gebouwen' De eigenaar, beheerder oí gebruiker van een gebouw moet nu nog aan tal van Europese, nationale en lokale wetten en regels voldoen om te voorkomen dat zijn ET-installatie gevaar oplevert En hij moet installatietechnische maatregelen nemen om risico's te reduceren of de gevolgen van calamiteiten te beperken Niet alleen bij de oprichting van een nieuw gebouw inclusief alle bijbehorende installatietechniek, ook tijdens het gebruik daarna is er een ingewikkeld systeem van wet- en regelgeving op van toepassing. Verandering Voor gebouwen waarin veel mensen samenkomen als hotels, theaters en congresgebouwen gelden extra regels. En als die mensen dan ook nog kwêtsbaar zijn, zoals in ziekenhuizen, zorgcentra en krnderdagverblijven, dan wordt de wet- en regelgeving helemaal ingewikkeld. Bovendien kan zij van gemeente tot gemeente verschillen. Dat is lastig voor de adviseur, de installateur en hun opdrachtgevers. Wordt het instaliatietechnische ontwerp voor een kinderdagverblijf de ene gemeente nog goedgekeurd, voor de andere vestigingsplaats moet het weer grondig worden aangepast. Langzaam maar zeker komt hierin verandering. ZelÍregulering De terugtredende overheid ziet het vooral als haar taak eisen te stellen op het gebied van veiligheid en milieu. Het toezicht op de voorschriften verschuift langzamerhand van preventief naar passief. Pas wanneer er iets mis is gegaan, wanneer er schade of letsel is ontstaan, moet de gebouwelgenaar of -gebruiker kunnen aantonen zich aan alle wet- en regelgeving te hebben gehouden. Hoe? Ook dat laat de Functiebehaudkabels in een te volle goot, waarboven ook nog eens niet' F B í n stal I ati edelen zii n bevesti g d. Die kamen bij brand naar beneden en nemen de F9-installatie in hun val mee Daardoor zullen de dan zo belangriike veiligheidsfuncties in het gebouw uitvallen.

2 t3** overheid voor een zo groot mogelijk deel over aan de markt Daar ontwikkelt zich een zelfregulerend systeem van erkenning, certificering, inspectie en accreditatie van vakmensen, de processen in de bedrijven waar zij werken, de producten die zij gebruiken en uiteindelijk de gebouwinstallaties die zij ontwerpen, aanleggen, onderhouden en inspecteren. l-)ir hala crrctaam ic,- nc y,jdaseero op onafhankelijke (NEN-EN-lSO/lEC-)nor-ningemen waaraan oe mensen, processen, zonderlijke onderdelen van de complete is nog sterk in ontwikkeling. Af- producten en installaties worden elektrotechnische gebouwinstallatie verkeren in een verschillend stadium getoetst. Normen die ook weer door de van markt zelf worden vastgesteld. Dit leidt uiteindelijk tot een hele reeks van certificaten en andere documenten, aan de hand waarvan de wetshandhaver kan controleren of de gebouweigenaar zich aan zijn wettelijke verplichtingen heeft gehouden. ls dat het geval, dan staat die eigenaar bij een juridisch geschil sterk. Zijn de papieren niet in orde, dan moet hij op een andere manier aantonen aan de van toepassing zijnde wetgeving te hebben voldaan. En dat is veel lastiger. Wie zich aan het systeem onderwerpt heeft op zijn minst een'vermoeden van overeenstemming met de wettelijk eisen' En dan ligt de bewijslast bij de tegenpartij Dit hele stelsel van certificering en erken- ontwikkeling, zowel op het gebied van de wet- en regelgeving als de onderliggende normalisatie en de erkenningsen certificeringsregelingen. Omdat de brandveiligheid van gebouwen hoog op de politieke agenda staat, gaan de ontwikkelingen hierin het snelst Dit artikel beperkt zich dan ook tot de <b actieve veiligheidsinstallatie bestaande uit brandmelding en -detectie, noodverlichting en vluchtwegaanduiding, ontruimingsinstallaties en de noodstroomvoorziening. Inclusief desprinklers en systemen voor rookbeheersing. omdat deze vaak worden geïnstalleerdoor gespecialiseerde installatiebedrijven die de gehele gebouwveiligheid voor hun rekening nemen De passieve veiligheid van de elektrotechnische laagspanningsinstallatie volgens NEN 1010 blijft hierbij buiten beschouwing, behalve daar waar hij dient als voeding van de veiligheidsinstallatie of daardoor juist wordt aangestuurd Maar daarvoor zijn dan meestal weer andere normen (in ontwikkeling). Gebruiksbesluit Op de eerste plaats moeten de wettelijke eisen zoveel mogelijk door het hele land gelijkluidend en eenduidig ) 15

3 reeds landelijk van kracht - iets wat nogal eens over het hoofd wordt gezien, maar alleen voor wat betreft de veiligheid van werknemers. Het Gebruiksbesluit richt zich op àlle aanwezigen in gebouwen en zegt daarom ook iets over de aanduiding van vluchtwegen en de zichtbaarheid (verlichting) ervan De norm NEN 6088 wordt dan ook slechts gedeeltelijk aangewezen in de nieuwe wetgeving FB-transmissiewegen in niet-fb instaltatiemateriaat dat bovendien niet functíebehoudend bevesttgtd ls. zijn. Zoals gezegd kunnen die nu nog van gemeente tot gemeente verschillen. Daarom heeft de landelijke overheid besloten de gemeentelijke Gebruiksvergunningen volgens planning halverwege dit jaar te gaan vervangen door het landelijke Gebruiksbesluit. De volledige titel daarvan luidt 'Algemene Maatregel van Bestuur van de regering voor het brandveiligebruik van gebouwen'. Helaas vallen nog niet meteen alle eisen Samengevat wordt in het Gebruiks- landelijk uniform wettelijk voor- waaraan de veiligheidsvoorzieningenbesluit in gebouwen moeten voldoen onder gescnreven: het Gebruiksbesluit Dat zou de zaak nog duidelijker maken. Maar er is meer wetgeving op van toepassing, zoals het Bouwbesluit en het Arbobesluit Die zijn echter eveneens landelijk, waardoor de eisen in de drie besluiten nu beter onderling op elkaar af te stemmen dan wel te integreren zijn. Dus van gemeente tot gemeente zullen de installatie-eisen straks in principe niet meer verschillen. Dat vraagt echter om enige nuancering, zo gaven Hans in 't Hout en Bob van Os al eerder aan in Mag1010 Ze ziln respectievelijk projectleider Gebruiksbesluit en beleidsmedewerker brandveiligheid bij het Ministerie van bouwverordening naar het landelijke Gebruiksbesluit wordt opgedaan De normen Het grootste deel van de huidige normalisatie op deelgebieden van de gehele veiligheidsinstallatie en de al dan niet functiebehoudende eigenschappen ervan worden met het Gebruiksbesluit landelijk van kracht. Inspectie Over geaccrediteerde kwaliteitsborging is nog geen duidelijkheid in het Gebruiksbesluit. Net als nu al het geval is, worden de voorschriften voor het brandveilig gebruik van gebouwen gecontroleerd door de gemeentelijke overheden. Die kunnen daarbij terugvallen op de geldende erkennings- en certificeringsregeilngen, zoals die van het CCV (Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid) voor de installatie voor brandmelding en -detectie, of die voor de sprinklers die door LPCB Nederland wordt uitgevoerd. Maar ook die regelingen en de normen waaraan in het kader daarvan mensen, processen, producten en de uiteindelijke complete installaties worden getoetst zijn al enige tijd sterk in beweging, zo vertellen Paul de Graaf en Chris Huijbreghs van R2B Inspecties in Zaltbommel. Dat is een geaccredjteerde onafhankeiljke inspectie-instelling die brandveiligheidsinstallaties onder direct 1. Voor welke categorieën gebouwen een gebruiksvergunning of gebruiksmelding verplicht is, toezicht van de Nederlandse Raad voor 2. Welke brandveiligheidsinstallaties Accreditatie (RvA) toetst aan alle eisen per categorie aanwezig moeten die er vrijwillig of vanuit wetgeving aan z\n, 3 Aan welke eisen de voorgeschreven installaties en het beheer en onderhoud ervan moeten voldoen, al dan niet met verwijzing naar normen zoals ook in het Bouwbesluit het geval is. Voorbeelden daarvan zijn de NEN 2535 voor brandmeldinstallaties (BMl's), de NEN 2575 voor ontruimingsalarminstallaties de NEN 6093, NEN en worden gesteld. Daarnaast leidt R2B Inspecties functionarissen op voor de verschillende erkenningen op het gebied van de projectering, aanleg, oplevering, inbedrijfstelling en het voorgeschreven onderhoud van veiligheids- en brandblusinstallaties gebouwen Paul de Graaf is tevens lid van een aantal normcommissies bij NEN op het gebied van veiligheidsinstallaties Beide heren schetsen de nauwelijks Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu (VROM): De eisen zullen fasegewijs steeds meer op elkaar gaan lijken. Of er uiteindelijk aan geen enkele gebouwinstallatie meer een specifieke gemeentelijke eis kan worden gesteld, staat nog niet vast. Dat voorbehoud moeten we maken Want de overheid NPR en -2 en NEN 6098 voor rookbeheersingsinstallaties, en de NEN 2654-reeks voor het beheer en onderhoud ervan. De NEN-EN 1838 voor noodverlichting staat al in het Bouwbesluit, de wetgeving daarop is derhalve al landelijk en komt dan ook niet in het Gebruiksbesluit. in kaart te brengen 'wildgroei' aan certif icerings- en erkenningsregelingen, waarmee zij*en dus ook de Nederlandse gebouweigenaren - te maken hebben En de 'strijd' tussen de verschillende beheerders en uitvoerders ervan Voor elk deel van de totale veiligheidsinstallatie geldt weer iets anders. en dat wil samen met alle belanghebbenden De eisen aan de vluchtrouteaandutdingin verschillende stadia van ontwikkeling. lêring trekken uit de praktijkêrvaring, die in de overgang van de gemeentelijke staan in de Arbowetgeving. De voorschriften daarvoor zijn dus eveneens Voor de BMI's en sprinklerinstallaties is er zo langzamerhand een compleet ) 17

4 met onderliggende normen Maar de wet- en regelgeving laat ook ruimte voor andere regelingen op basis van het'gelijkwaardigheidsbeginsel'. Voor de ontruimingsinstallaties wil er nog niet echt een regeling van de grond komen. En aan de noodverlichting en vluchtwegaanduiding bijvoorbeeld worden weliswaar eisen gesteld in Bouw- en Arbobesluiten, maar zijn er verder alleen nog normen. Voor noodstroomvoorzieningen wordt zelfs daar nog aan gewerkt Erkenning en ceniíicatie We zijn dus blij met de komst van het Gebruiksbesluit, zeggen De GraaÍ en Huijbreghs. Daarmee worden de wettelijke eisen op basis waarvan wij kunnen inspecteren in ieder geval landelijk uniíorm Ook het hele normpakket waarnaar daarbij wordt verwezen wordt steeds duidelijker, completer en samenhangender. En dat is maar goed ook, want de technologische ontwtkkelingen schrijden snel voort. De verschillende deelsystemen binnen een geïntegreerde veiligheidsinstallatie reageren op elkaar en sturen elkaar aan Wordt er bijvoorbeeld in een disco rook gedetecteerd door de BMl, dan is het wel zo veilig dat door de brandmeldcentrale (BMC) in het gebouw niet alleen automatisch de brandweer wordt gealarmeerd, maar ook de geluidsinstallatie wordt afgeschakeld, de ontruimingsinstallatie wordt ingeschakeld, de vluchtdeuren worden vrijgegeven, de rookbeheersing in werking treedt en dat de noodverlichting en vluchtwegaanduiding bli.ift branden als de stroom uitvalt. Dus moeten ook de specifieke normen daarvoor op elkaar worden afgestemd, inclusiefunctiebehoud. Mogelijk komt er voor elk van die deelsystemen uiteindelijk een door de RvA geaccrediteerde erkennings- en cedificeringsregeling De erkende bedrijven mogen de deelsystemen installeren, opleveren, certificeren en onderhouden. ) erkennings- en certificeringssysteem opgesteld brandbeheers- en blussysieem op dit moment gesplitst rn een erkenningsregeling en een inspectieregeling. Inspectie door een geaccrediteerde onafhankelijke derde wordt gezien alseen hogerevorm van kwaliteitsborging dan erkenning/certificatie van de installerende bedrijven. Daarom wil de RvA een duidelijke scheiding. Er ont- de daartoe erkende installatiebedrijven. En we beoordelen ook steeds opnieuw of de installatie als geheel nog voldoet aan de eisen die het werkelijke gebruik van het gebouw van dat moment er aan stelt. De inspecteur geeít een professioneel oordeel over de beveiliging in relatie tot het reële risico. Pas als dit hele stelsel van erkenning, certificering en inspectie, waarbij alle regelingen door de RvA zijn geaccrediteerd, tot stand is gebracht is in de ogen van deze inspecteurs de door de markt zelf gereguleerde en controleerbare gebouwveiligheid gewaarborgd. Beiden zijn ervan overtuigd dat dit stelsel er komt, ondanks de strub- staat dan een stelsel waarin het erkende belingen tussen de beheerders van bedrijf verklaart dat het door haar geleverde deel van de veiligheidsinstallatieerkenningsregelingen: De inspectie- de verschillende certiíicerings- en conform de gestelde eisen is. En wie instellingen vinden dat certificeringsregelingen tot stand moeten komen, controleertenslotte of alle deelinstallaties samen als één veiligheidsinstallatieen worden beheerd door het CCV. goed functioneren, of alle deelsystemen Voor ons inspectiewerk maakt het goed met elkaar communiceren en sa- echter in principe niet uit door wie de cedificeringsregelingen voor de verschillende deelsystemen worden beheerd menwerken? Dat is de taak voor de onafhankelijke, direct door de RvA geaccrediteerde inspectie-instellingen. Net als de inspectie in de gebruiksfase na de oplevering, waarbij wij als onafhankeiijke derde kijken naar de uitvoering van Vernieuwing normen het voorgeschreven onderhoud door Ook de normen waaraan mensen, processen, producten en installaties binnen zo'n erkennings- en certificeringsregeling worden getoetst, moeten technisch/rnhoudelijk meer op elkaar gaan aansluiten, omdat de afzonderlijke delen van de veiligheidsinstallatie in een gebouw zoals gezegd steeds integraler samenwerken. Paul de Graaf, nu als lid van de norm- Het geheel Zij beamen dat een erkend bedrijf dan vóór certificering het eigen werk moet controleren: Maar ze zijn erkend en staan onder toezicht. Op dit moment is op last van de RvA in bestaande kwaliteitsregelingen een ontvlechting van erkenning, certiíicering en inspectie gaande. Zo wordt bijvoorbeeld de LPS1233-regeling voor een vast F}-kabels met ptastic vetbinders en zonder ontlasttdgs/us aangebracht in een verticale goot. Bij brand zullen de kabels door hun eigen gewicht breken, waardoor vitale functies uitvallen. 18

5 l r t, l i j ' : i I i j, ] : ; * l FB-installatiedelen bevestigd op hout, zonder de specifieke vaorzieningen die er voor nodig zijn. commissie: Daarom komt er eind dit jaar een geheel vernieuwde NEN 2535 voor de BMI's In de bestaande versie van 1996 is nog sprake van autonome BMI's. Maar die bestaan nu vrijwel niet meer. De technische ontwikkelingen zijn met name door de digitalisering heel snel gegaan De BMI stuurt nu in geval van brand ook allerlei andere, eerder genoemde veiligheidsfuncties in het gebouw aan. De normen daarvoor moeten dus op elkaar aansluiten Om diezelfde reden wordt ook de NEN 2575 voor ontruimingsalarminstallaties tussen de afzonderlijke delen van de vernieuwd. Bovendien wordt er naar gestreefd de projectiesystematiek overeen te laten komen met die in de NEN 2535 voor automatische melders Voor de sprinklerinstallatie is er nu de Europese norm EN 12845, vertelt Chris Huijbreghs als specialst op dát gebied. Dat is de norm voor het ontwerp, de installatien het onderhoud van complete sprinklerinstallaties. Daarnaast is er de Europese EN deel 1 tot en met 12 als norm waaraan de aízonderlijke producten voor zo'n installatie moeten voldoen. Aan de EN wil de normcommissie in ons land de breed gedragerr eisen in de Voorschriften voor Automatische Sprinklerinstallaties (VAS) als aanvullende informatie toevoegen en publiceren als NEN-EN De EN heeft in Nederland de VAS dan ook nog niet vervangen. Verder is er de NPR 2576 voor functiebehoud van de installaties tijdens brand De Graaf: Die is er nog maar een paar jaar en gaat vooral over functiebehoud van de interne bekabeling van veiligheidsinstallaties en over alle vereiste functiebehoudende transmissiewegen tussen deelsystemen. Die gaat dus al uit van de onderlinge samenwerking veiligheidsinstallatie Daar gaan we weer naar kijken als eerst de hierboven genoemde normen zijn vernieuwd Tot slot zijn er dan nog de NEN-EN 1838 voor noodverlichting, NEN 6088 voor vluchtwegaanduiding en is het aígelopen jaar een ontwerp gepresenteerd voor de nieuwe NEN 6098 voor rookbeheersing Missers En zo komen we dan uiteindelijk bij een gereglementeerd'brandveilig gebruik van gebouwen', wat de bedoellng is van het Gebruiksbesluit. Zover is het echter nog niet. Wat komen de inspecteurs van R2B nu zoal aan missers tegen in hun dagelijks werk? I Dat is nog te veel om op te noemen. De Graaf en Huijbreghs vatten het maar samen: Wij zien regelmatig dat de uitgangspunten voor de installatie niet overeenkomen met het doel van de beveiliging of het wettelijk vereiste minimumniveau. Verder zien we allerlei kleine en grote gebreken bij de oplevering van veiligheidsinstallaties Bepaalde functies doen het simpelweg niet. Ook de verbindingen tussen brandbeveiligingsinstallaties zijn soms niet oí foutief aangesloten. De software in de BMC's vormt ook nog vaak een groot probleem Die is tegenwoordig zo uitgebreid en complex dat ze al snel fouten bevatten. En worden later in de installatie aanpassingen aangebracht, dan wordt de software in de BMC er niet goed op aangepast En dan func tioneren die uitbreidingen of bestaande delen van de installatie dus plotseling niet meer bij brand. Door de integratie van systemen in netwerken, wordt dit probleem in de toekomst alleen nog maar groter. Verder zien we nog veel functiebehoudkabels voor data- en energietransmissie tussen de onderdelen van de veiligheidsinstallatie waarboven andere, niet functiebehoudende installatiedelen zijn gemonteerd. Die storten bil brand naar beneden, beschadigen de FB-kabels en verstoren zo het veiligheidsbesturingssysteem. Bij het ontwerp van brandmeldrnstallaties zou veel meer aandacht moeten worden besteed aan de juiste keuze en plaats van de rookmelders Bij periodieke inspectiestellen we vaak vast dat melders moeten worden vervangen in het kader van de prestatie-eis ongewenste meldingen Bij vaste blusinstallaties als sprinklers gaat het met de installatie zelf steeds vaker goed, maar wordt niet altijd voldaan aan de voorgeschreven procedures bij de bedrilfsvoering Conclusie van Paul de Graaf en Chris Huijbreghs is dan ook: Het Gebruiks besluit is er, maar het vereiste veiligheidsniveau en de certificerings- en erkenningsregelingenog niet En er zal altijd op RvA-geaccrediteerde onafhankelijke wijze op gecontroleerd en gernspecteerd moeten worden wwwncp.nl : 19