Onderzoek harmonisatie peuterspeelzalen

Transcriptie

1 Onderzoek harmonisatie peuterspeelzalen G E M E E N T E Z E E W O L D E Mei 2017 Buitenhek Management & Consult Winthontlaan 200 Postbus AD Utrecht info@buitenhek.nl Auteur: Ed Buitenhek

2 G E M E E N T E Z E E W O L D E Inhoudsopgave Onderzoek harmonisatie peuterspeelzalen INLEIDING AANBOD EN BEREIK VOORSCHOOLSE VOORZIENINGEN Aanbod en gebruik peuterspeelzalen Exploitatie en financiering peuterspeelzalen Aanbod dagopvang Gebruik voorschoolse voorzieningen Ontwikkeling populatie voorschoolse voorzieningen TOESLAGAANDEEL EN INKOMENSVERDELING PEUTERSPEELZALEN Ouders met recht op kinderopvangtoeslag Inkomensverdeling peuterspeelzaalgebruikers LANDELIJKE PLANNEN PEUTERSPEELZALEN Planning voorgenomen maatregelen Peuterplan Extra financiele impuls voorschoolse voorzieningen VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE (VVE) Landelijk beleid VVE Doelstelling bereik VVE Lokaal aanbod VVE doelgroep Prognose Rijksbijdrage onderwijsachterstandenbeleid NIEUWE FINANCIERING DOOR HARMONISATIE Uitgangspunten Subsidiescenario: geld volgt kind Overwegingen bij alternatieve toekomstscenario s Huidige bereik voorschoolse voorzieningen gemeente hoog Kwaliteit voorschoolse voorzieningen voldoet aan huidige wettelijke eisen Onzekerheid financieel kader gemeente Verplichtingen en beleidsvrijheid voorschoolse voorzieningen Zorgvuldige aanpassing of beëindiging van bestaande langdurige subsidierelaties Reikwijdte toegankelijkheid gesubsidieerde voorzieningen: VVE én kostwinners GEVOLGEN HARMONISATIE VOOR EXPLOITATIE PEUTERSPEELZALEN Extra exploitatielasten door hogere personele bezetting Kostendekkend uurtarief vanaf 2018 bedraagt 9, Door harmonisatie voldoende dekking voor extra lasten KEUZE UURTARIEF EN OUDERBIJDRAGEN Ouderbijdrage en de kinderopvangtoeslagtabel Scenario 1 met uurtarief 9, Gedempt scenario met uurtarief 8, Hoogte ouderbijdrage afhankelijk van beleidskeuze gemeente Buitenhek Management & Consult Gemeente Zeewolde

3 8. FINANCIELE CONSEQUENTIES HARMONISATIE Financieel kader peuterspeelzaalwerk Meerjarenperspectief financien na harmonisatie Incidentele kosten overgangsjaar CONCLUSIE EN ADVIES IMPLEMENTATIE HARMONISATIE Gefaseerd aanpassen subsidieregels Opzeggen huidige subsidierelatie met SKZ In overgangsjaar 2018 keuze voor gedempt scenario Extra kosten en extra dekking vanaf Verbreden subsidiabel aanbod vergt afstemming werkveld Landelijke besluitvorming verwerken in structureel scenario Verplicht gebruik kinderopvangtoeslag Consultatie werkveld gemeente Zeewolde BIJLAGE 1: VERKLARING GEEN RECHT OP KINDEROPVANGTOESLAG BIJLAGE 2: AANBOD DAGOPVANG BIJLAGE 3: BENCHMARK KOSTPRIJSOPBOUW Buitenhek Management & Consult Gemeente Zeewolde

4 INLEIDING In dit rapport zijn de resultaten opgenomen van het onderzoek naar de mogelijkheden en consequenties van harmonisatie van het peuterspeelzaalwerk in de gemeente Zeewolde. Aanleiding voor dit onderzoek zijn de aangekondigde landelijke beleidswijzigingen voor het peuterspeelzaalwerk. Belangrijke onderdelen daarvan zijn het verder harmoniseren en aanpassen van de kwaliteitseisen én het verder synchroniseren van de toegankelijkheid en financiering van de voorschoolse voorzieningen dagopvang en peuterspeelzaalwerk. Op basis van deze vooruitzichten heeft de gemeente gevraagd de huidige financiering en organisatie van het peuterspeelzaalwerk tegen het licht te houden en nader onderzoek te doen naar toekomstscenario s voor het gemeentelijk peuterspeelzaalwerk. Met dit onderzoek wil de gemeente in ieder geval antwoord krijgen op de volgende vragen: 1. welke mogelijkheden bestaan er om de harmonisatie van peuterspeelzalen en kinderopvang binnen gemeente vorm te geven, rekening houdend met de beschikbare financiële middelen, geldende beleidskaders en doelstellingen? 2. welke voor- en nadelen hebben de verschillende uitwerkingsmogelijkheden van de harmonisatie en welk scenario heeft hierbij de voorkeur? 3. wat zijn de (financiële) consequenties van het voorkeursscenario voor: - de uitvoering en de kosten van het aanbod voor de gemeente? - het aanbod en de kosten voor ouders? - de bedrijfsvoering van de aanbieder van peuterwerk in de gemeente? In de eerste hoofdstukken van dit onderzoeksrapport zijn de cijfers en ontwikkelingen van het huidige aanbod en gebruik van voorschoolse voorzieningen op een rij gezet. Hoofdstuk 5 tot en met 8 gaan nader in op de nieuwe financiering en de gevolgen daarvan voor de ouderbijdrage en de overwegingen voor de gemeente bij de keuze voor een toekomstscenario. In hoofdstuk 9 zijn de aanbevelingen opgenomen voor de korte termijn en zijn aanknopingspunten opgenomen voor de besluitvorming over een structureel scenario voor de langere termijn. Buitenhek Management & Consult Gemeente Zeewolde

5 1. AANBOD EN BEREIK VOORSCHOOLSE VOORZIENINGEN In dit hoofdstuk is het huidige aanbod en het bereik van het peuterspeelzaalwerk en de dagopvang binnen de gemeente op een rij gezet. 1.1 AANBOD EN GEBRUIK PEUTERSPEELZALEN In de gemeente is één aanbieder van geregistreerd peuterspeelzaalwerk: Stichting Kindercentra Zeewolde (SKZ) met in totaal 5 locaties. In onderstaand overzicht de kenmerken per locatie: locatie 1 capaciteit in kpl* vve adres postcode houder peuters dagdelen totaal /wk dagdelen Amb. I / wk A. De Harlekijn 16 Nee Gedempte Gracht BA St Kindercentra Zeewolde 57 Totaal: 7 Amb 1: 4 B. De Twinkeling 16 Nee Saffier ER St Kindercentra Zeewolde 45 Totaal: 7 Amb 1: 7 C. Het Kabouterbos 16 Nee Hermelijnhof VE St Kindercentra Zeewolde 52 Totaal: 8 Amb 1: 4 D. De Warrelwind 16 Nee Doorsteek BR St Kindercentra Zeewolde 39 Totaal: 8 Amb 1: 4 E. De Roezemoes 16 Nee Flevoweg CB St Kindercentra Zeewolde 35 Totaal: 5 Amb 1: 5 Totaal Totaal: 35 Amb 1: 24 Bron: SKZ peildatum eind januari 2017, *kpl = capaciteit in maximum aantal kindplaatsen De peuterspeelzalen zijn niet alle dagen geopend. Het totaal aantal geopende dagdelen per peuterspeelzaal per week varieert van 5 tot 7. De openingsdagen per week per locatie sluiten aan bij de behoefte van ouders per wijk. De startleeftijd van het peuterspeelzaalwerk is 2 jaar. Een deel van alle groepen wordt bezet met 2 beroepskrachten op 16 peuters (ambitieniveau 2). Het gaat dan om 11 dagdelen per week. Binnen de huidige subsidie bijdrage is geen ruimte om op alle groepen deze personele bezetting te realiseren. Het merendeel van het aanbod groepen wordt daarom bezet met 1 beroepskracht aangevuld met vrijwilligers op 16 peuters (ambitieniveau 1). Het gaat dan om 24 dagdelen per week. De dagdeellengte bedraagt gemiddeld 2,5 uur en het aantal openingsweken per jaar bedraagt 40. Dat betekent dat kinderen die 2 dagdelen per week komen circa 200 uur per jaar gebruik maken van de peuterspeelzaal. In onderstaand overzicht de spreiding van het aanbod van SKZ over de gemeente: Bron: LRKP, januari In dit overzicht is peuterspeelzaal De Tuimelaar niet opgenomen. Deze peuterspeelzaal heeft een aanbod voor een specifieke doelgroep en wordt apart gefinancierd vanuit de jeugdzorgmiddelen van de gemeente Zeewolde. Buitenhek Management & Consult Gemeente Zeewolde

6 1.2 EXPLOITATIE EN FINANCIERING PEUTERSPEELZALEN Onderzoek harmonisatie peuterspeelzalen De exploitatiekosten worden gedekt door de subsidiebijdrage en de ouderbijdrage. De subsidiebijdrage 2017 bedraagt ,- (bron: subsidiebeschikking 2017). De totale exploitatie omvang bedraagt (begroting 2017 SKZ). De kostprijs van het huidige aanbod bedraagt volgens opgave SKZ (2017) per bezet uur 7,43 (prijspeil 2015). De ouderbijdrage van SKZ is niet inkomensafhankelijk en bedraagt per 2 dagdelen (2017): per maand per jaar per uur 54,75 602,25 op basis van 11 maandfacturen Bron: SKZ ,01 op basis van 200 uur per jaar 1.3 AANBOD DAGOPVANG In de gemeente zijn ook enkele aanbieders van dagopvang (kinderdagverblijven) actief met in totaal 10 locaties. In bijlage 2 is het aanbod op een rij gezet. Op onderstaande kaart de spreiding van het dagopvang aanbod: Bron: LRKP januari 2017 In paragraaf 1.4 is een inschatting gemaakt van het gebruik van de dagopvang voorzieningen in de gemeente. 1.4 GEBRUIK VOORSCHOOLSE VOORZIENINGEN In onderstaande tabel is op basis van deze data en aannames een indicatie gegeven van het gebruik van de verschillende voorzieningen in de gemeente inclusief de vergelijkende cijfers van Nederland: indicatie gebruik 2016 peuters Gemeente Zeewolde 2 tot 4 jarigen Nederland 2 tot 4 jarigen aantal peuters percentage aantal peuters percentage dagopvang (kinderdagverblijven) % % peuterspeelzalen % % non-bereik % % Totaal % % Bron: CBS Maatwerk 2016, SKZ, bewerking BM&C 2 Op basis van gemiddelde van onderzoek BM&C over 2014 ( peuters) en 2016 ( peuters). 3 Ook het gebruik van gastouderopvang wordt hier als non-bereik gedefinieerd. Buitenhek Management & Consult Gemeente Zeewolde

7 Uit deze globale analyse blijkt dat in 2016 ca. 48% van de peuters in de gemeente gebruik maakt van het peuterspeelzaalwerk aanbod, 31% gebruik maakt van dagopvang en 21% van de peuters gebruik maakt van gastouderopvang of geen gebruik maakt van voorschoolse voorzieningen. Als we deze cijfers vergelijken met het landelijk bereik zien we dat het bereik van de voorschoolse voorzieningen in de gemeente bovengemiddeld scoort. Het gemiddeld non-bereik in Nederland bedraagt 34% terwijl dat in Zeewolde ca. 21% bedraagt. 1.5 ONTWIKKELING POPULATIE VOORSCHOOLSE VOORZIENINGEN In onderstaand overzicht de historische ontwikkeling van het aantal 2 tot 4 jarigen en de prognose voor de komende twee jaar in de gemeente: Bron: CBS 2017, *prognose op basis van 0- en 1-jarigen: bewerking BM&C Daaruit volgt dat de populatie peuters in volume relatief stabiel is in de periode vanaf Buitenhek Management & Consult Gemeente Zeewolde

8 2. TOESLAGAANDEEL EN INKOMENSVERDELING PEUTERSPEELZALEN Voor het financieel kader is het van belang om vast te stellen welk aandeel van de peuterspeelzaal populatie gebruik kan maken van kinderopvangtoeslag. 2.1 OUDERS MET RECHT OP KINDEROPVANGTOESLAG Door SKZ is een enquête uitgevoerd onder de peuterspeelzaalpopulatie. Daaruit volgt dat 78% van de peuterspeelzaalgebruikers recht heeft op kinderopvangtoeslag. De respons bedroeg 73%. In onderstaande grafiek de resultaten per peuterspeelzaal: Bron: SKZ, 2017 Op basis van een analyse van de CBS databestanden bedraagt het toeslagaandeel van de peuterspeelzaalpopulatie van de gemeente Zeewolde tussen de 65% en 70%. Voor de vervolgberekeningen gaan we voorzichtigheidshalve uit van een toeslagaandeel van 68%. 2.2 INKOMENSVERDELING PEUTERSPEELZAALGEBRUIKERS Om een inschatting te maken van de consequenties van de harmonisatie voor de hoogte van de ouderbijdrage, is onderzoek gedaan naar de inkomensverdeling van de gebruikers van het peuterspeelzaalwerk. De ouderbijdrage registratie van SKZ laat de volgende verdeling zien: Bron: SKZ, 2017 Bij het inschatten van de effecten van de harmonisatie op de ouderbijdrage voor de verschillende inkomensgroepen wordt deze informatie verder meegenomen. Buitenhek Management & Consult Gemeente Zeewolde

9 3. LANDELIJKE PLANNEN PEUTERSPEELZALEN 3.1 PLANNING VOORGENOMEN MAATREGELEN PEUTERPLAN Vanuit de kabinetsvisie Een betere basis voor peuters zijn er diverse veranderingen in gang gezet in de kinderopvang- en peuterspeelzaalbranche. Het doel is harmonisatie: verschillen tussen peuterspeelzalen en kinderopvang wegnemen en zorgen voor een betere afstemming met onderwijs. In oktober 2016 is het Wetsvoorstel met Memorie van Toelichting van de wet Harmonisatie kinderopvang en peuterspeelzaalwerk naar de Tweede Kamer gestuurd 4 en in februari 2017 is het wetsvoorstel aangenomen. In onderstaand schema zijn de reeds gerealiseerde en voorgenomen beleidsmaatregelen vermeld: nr wanneer wat voor wie geldend beroepskracht-kindratio voor 2-jarigen naar 1:8, groepsgrootte dus 16 maximaal (2- en 3-jarigen) toepassing vier-ogenprincipe: de beroepskracht moet gezien of gehoord kunnen worden door een andere volwassene opnemen van wenbeleid in pedagogisch beleidsplan aanpassing pedagogisch beleid met betrekking tot signaleren van bijzonderheden bij kinderen of andere problemen en doorverwijzen naar instanties die ouders hulp kunnen bieden verplichting van twee gekwalificeerde beroepskrachten op de groep ouders (die daar recht op hebben 5 ) kunnen ook een beroep doen op kinderopvangtoeslag voor de peuterspeelzalen de decentralisatie-uitkering Wet OKE van het Rijk aan gemeenten vervalt en wordt gebruikt als dekking voor de extra toeslaglasten van het Rijk kinderopvang (gold al voor peuterspeelzalen) peuterspeelzalen (gold al voor kinderopvang) peuterspeelzalen (gold al voor kinderopvang) kinderopvang (gold al voor peuterspeelzalen) peuterspeelzalen (geldt al voor kinderopvang) peuterspeelzalen (geldt al voor kinderopvang) gemeenten Maatregel 5 - de nieuwe wettelijke verplichting om 2 beroepskrachten per groep in te zetten - heeft effect omdat op het merendeel van de peuterspeelzalen in de gemeente niet gewerkt wordt met 2 beroepskrachten. Door maatregel 6 komt per of eerder als de harmonisatie eerder ingezet wordt - een extra financieringsbron beschikbaar. Voor tweeverdieners en werkende alleenstaande ouders wordt per die datum de kinderopvangtoeslag ook van toepassing op de peuterspeelzalen. Maatregel 7 houdt in dat per 2018 de decentralisatie-uitkering Wet OKE van het Rijk aan de gemeente - een bedrag van per jaar voor de gemeente - vervalt en wordt ingezet als dekking voor de extra toeslaglasten van het Rijk. 4 Zie 5 Zie toelichting op bepalingen toeslagregeling Buitenhek Management & Consult Gemeente Zeewolde

10 3.2 EXTRA FINANCIELE IMPULS VOORSCHOOLSE VOORZIENINGEN Vorig jaar is aangekondigd door het Kabinet dat er aanvullende middelen beschikbaar gesteld worden aan gemeenten voor het verbeteren van de toegankelijkheid van de voorschoolse voorzieningen voor de kinderen van ouders zonder aanspraak op kinderopvangtoeslag. In de Rijksbegroting is te zien dat dit extra bedrag start in 2016 en geleidelijk oploopt. Bron: Rijksbegroting SZW 2016 In de mei circulaire 2016 (min BZK, 2016) is gepubliceerd hoe deze middelen - die het Rijk vanaf 2016 beschikbaar stelt - worden verdeeld over de gemeenten en welke impact dat heeft op het financieel kader voor de gemeente. Als we deze extra impuls en de korting op de eerdere decentralisatie-uitkering op een rij zetten ontstaat het volgende beeld: Extra decentralisatie uitkering (60 mln. regeling) vanaf Zeewolde Korting Decentralisatie uitkering Wet OKE Zeewolde Saldo extra en korting Decentralisatie uitkering Zeewolde Anderzijds levert harmonisatie extra dekking op doordat ouders (met name de ouders met recht op toeslag) een hogere ouderbijdrage betalen en de landelijke toeslagregeling wordt ingezet als co-financier van het nu nog volledig door de gemeente gefinancierde aanbod. De financiële consequenties daarvan worden vanaf hoofdstuk 5 verder uitgewerkt. Buitenhek Management & Consult Gemeente Zeewolde

11 4. VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE (VVE) De harmonisatie van peuterspeelzalen en kinderopvang kan niet los gezien worden van het aanbod van voorschoolse educatie binnen de gemeente. De harmonisatie kan namelijk ook gevolgen hebben voor het huidige VVE-aanbod. In dit hoofdstuk is nader gekeken naar het landelijke VVE-beleid en het VVE-aanbod in de gemeente. 4.1 LANDELIJK BELEID VVE De ambitie in Nederland is erop gericht om kinderen een betere schoolloopbaan te geven via het tegengaan van (dreigende) taalachterstanden bij peuters en kleuters. Hiertoe worden in Nederland verschillende VVE-programma s gebruikt. Gemeenten zijn hierbij verantwoordelijk gemaakt voor het voorschoolse gedeelte, de schoolbesturen voor het vroegschoolse deel. Hierom geldt sinds 2006 ook een knip in de middelen voor het bestrijden van onderwijsachterstanden (OAB-middelen): het budget voor VVE op basisscholen gaat niet meer naar gemeenten, maar rechtstreeks naar die scholen die hier recht op hebben volgens de zogenaamde gewichtenregeling. In de Wet OKE is de volgende definitie opgenomen van voorschoolse educatie: De uitvoering van een door burgemeester en wethouders gesubsidieerd programma dat gericht is op het verbeteren van de voorwaarden voor het met succes instromen in het basisonderwijs voor kinderen die nog niet tot een school kunnen worden toegelaten. De kwaliteitseisen voor de voorschoolse educatie zijn uitgewerkt in het Besluit basisvoorwaarden kwaliteit voorschoolse educatie van 7 juli 2010 (Staatsblad 298). De belangrijkste bepalingen hieruit zijn: Artikel 2: Voorschoolse educatie omvat per week ten minste vier dagdelen van ten minste 2,5 uur per week of per week ten minste 10 uur aan activiteiten gericht op het stimuleren van ontwikkelingsdomeinen. Artikel 3: Wanneer voorschoolse educatie wordt gegeven dient er minimaal een beroepskracht per acht kinderen aanwezig te zijn. Er mogen maximaal 16 kinderen in de groep zitten. Artikel 4: Beroepskrachten moet minstens geschoold zijn op niveau PW-3. Binnen deze opleiding moet minimaal 1 module over het verzorgen van voorschoolse educatie zijn gevolgd. Als een pedagogisch medewerker dat niet in de initiële opleiding heeft gehad is zij aangewezen op nascholing. Als voldoende opleiding geldt een bewijs dat met gunstig gevolg scholing is afgerond, specifiek gericht op het vroegtijdig bestrijden van achterstanden bij jonge kinderen of het werken met voor- en vroegschoolse educatieprogramma s. Vversterk wordt met name genoemd in de toelichting op het Besluit, naast programmagerichte scholing. Artikel 5: Voor de voorschoolse educatie wordt een programma gebruikt waarin op gestructureerde en samenhangende wijze de ontwikkeling wordt gestimuleerd op het gebied van taal, rekenen, motoriek en de sociaal emotionele ontwikkeling. OCW schrijft geen voorschoolse programma s voor, maar wijst wel op het belang van werken met evidence based programma s. Als evidence based worden beschouwd de programma s die een erkenning hebben gekregen van het NJI. 4.2 DOELSTELLING BEREIK VVE In de Wet OKE is ervoor gekozen om het bereik van doelgroepkinderen te benaderen vanuit de aanbodzijde. Gemeenten ontvangen in de huidige regeling op basis van een berekening van het gewicht per school jaarlijks een bedrag om de onderwijsachterstanden te bestrijden 6. Gemeenten zijn met deze middelen in ieder geval verplicht om zoveel VVE-plaatsen aan te bieden als er doelgroeppeuters zijn, gedefinieerd volgens de landelijk geldende omschrijving van gewichtenleerlingen (deze is gebaseerd op het opleidingsniveau van de ouders). Dit dient in de verantwoording aan het Rijk ook aangetoond te worden. Deze regeling is verlengd tot eind Zie 7 Zie Buitenhek Management & Consult Gemeente Zeewolde

12 Naast de wettelijke verplichting van een minimaal aanbod, hebben gemeenten de inspanningsverplichting om zoveel mogelijk doelgroep peuters met VVE te bereiken. Deze inspanningsverplichting heeft betrekking op de eigen doelgroep definitie van de gemeente en deze is ruimer dan de definitie van gewichtenleerlingen. Het gaat in de gemeente om kinderen die een extra stimulans kunnen gebruiken in hun ontwikkeling (taalontwikkeling, sociaal-emotionele ontwikkeling of motorische ontwikkeling). 4.3 LOKAAL AANBOD VVE DOELGROEP De gemeente Zeewolde heeft op basis van de huidige gewichtenregeling geen extra Rijksbijdrage voor een VVE aanbod. Geen van de aanbieders heeft een VVE aanbod. Wel zijn in het aanbod van SKZ VVE elementen opgenomen. Zo heeft SKZ een volgsysteem voor alle kinderen. Peuters met een ontwikkelingsachterstand, taalachterstand of een achterstand op een ander gebied krijgen extra begeleiding (peuterplus). In 2016 hebben 25 peuters extra begeleiding gekregen op basis van een vastgestelde (taal)achterstand. Daarnaast zijn 6 peuters in de speciale peuterspeelzaal geplaatst (De Tuimelaar), i.v.m. een zeer grote ontwikkelingsachterstand. SKZ heeft duidelijke doorgaande lijn afspraken met het basisonderwijs (vanuit de subsidie voorbereiding / aansluiting basisonderwijs). 4.4 PROGNOSE RIJKSBIJDRAGE ONDERWIJSACHTERSTANDENBELEID Recent (CBS, januari 2017) is nieuw onderzoek gepubliceerd met indicatoren die onderwijsachterstanden bij jonge kinderen beter voorspellen dan de huidige gewichtenregeling. De huidige gewichtenregeling kijkt immers alleen naar het opleidingsniveau van ouders. Het CBS concludeerde eerder al dat de volgende omgevingskenmerken de kansen op onderwijsachterstanden beter voorspellen: opleidingsniveau van de moeder en de vader; gemiddelde opleidingsniveau van de moeders op de school; het land van herkomst van de ouders; de verblijfsduur van de moeder in Nederland; of gezinnen gebruik maken van schuldsanering. Het CBS heeft de afgelopen maanden verschillende modellen met elkaar vergeleken en nu een meest geschikt analysemodel uitgewerkt 1. Dit model levert volgens het CBS de meest voor de hand liggende verdeelsleutel op voor de Rijksbijdrage aan gemeenten vanaf 2018 voor het gemeentelijke onderwijsachterstanden beleid (de zogenaamde GOAB middelen). De nieuwe verdeelsleutel leidt tot een andere verdeling van de ruim 360 mln. aan GOAB middelen die het Rijk jaarlijks verdeelt onder gemeenten. Voor de gemeente Zeewolde zou de nieuwe verdeelsleutel tot een forse toename leiden van de Rijksbijdrage voor het gemeentelijk onderwijsachterstandenbeleid: Gemeente Rijksbijdrage GOAB 2017 Rijksbijdrage GOAB volgens nieuwe indicator Zeewolde Het is echter nog onduidelijk of de nieuwe CBS indicator zal worden ingevoerd vanaf Het kabinet moet nog een besluit nemen over de nieuwe verdeelsleutel en zal nog overwegen of de bekostiging van het onderwijsachterstandenbeleid per op-1 aan dit CBS model wordt gekoppeld. Ook heeft staatsecretaris Dekker nog geen planning gegeven wanneer een definitief besluit valt. Zijn brief van 23 januari 2017 eindigt met: Ik zal in overleg treden met de VNG en de PO-Raad over de bekostigingssystematieken op basis van de nieuwe indicator. Over de uitkomsten van deze berekeningen en dit overleg zal ik u te zijner tijd informeren. Buitenhek Management & Consult Gemeente Zeewolde

13 5. NIEUWE FINANCIERING DOOR HARMONISATIE Als gekozen wordt voor het harmoniseren van de peuterspeelzalen voor dan worden de huidige gesubsidieerde peuterspeelzaallocaties geregistreerd als kinderopvang, zodat een deel van de ouders een beroep kan gaan doen op de kinderopvangtoeslag (de ouders die daar recht op hebben). De aanbieders dienen dan voor het aanbod een uurtarief te gaan hanteren. 5.1 UITGANGSPUNTEN Voor deze nieuwe situatie dient een aangepaste subsidiestructuur uitgewerkt te worden, waarbij in eerste instantie 9 de huidige uitgangspunten (kunnen) worden gehanteerd: peuters starten op de peuterspeelzalen in de gemeente op 2-jarige leeftijd; de peuterspeelzalen hebben een aanbod van gemiddeld 2,5 contacturen per dagdeel; ouders die geen recht hebben op kinderopvangtoeslag, betalen een inkomensafhankelijke ouderbijdrage die gebaseerd wordt de landelijke tabel voor de kinderopvangtoeslag; hierdoor zijn de kosten voor ouders met en zonder kinderopvangtoeslag hetzelfde bij een vergelijkbaar toetsingsinkomen; De huidige situatie ziet er als volgt uit: Financiering peuterspeelzaalwerk voor omvorming tot peuteropvang: Peuteropvang 2-verdienersgezinnen kostwinnersgezinnen gemeente - regulier - VVE Zowel kostwinnersgezinnen als tweeverdieners betalen nu een netto eigen bijdrage voor de peuterspeelzaal. De gemiddelde ouderbijdrage wordt geraamd op 3,00 per uur (zie paragraaf 1.2, p. 5). 8 Door de voorgenomen wetswijziging is vanaf 2018 aanpassing van de inschrijving in het landelijk register niet meer noodzakelijk. 9 Afhankelijk van de wensen van ouders of nieuwe beleidskeuzes van gemeente kunnen deze uitgangspunten aangepast worden. Buitenhek Management & Consult Gemeente Zeewolde

14 De nieuwe situatie na omvorming tot peuteropvang ziet er als volgt uit: Onderzoek harmonisatie peuterspeelzalen Financiering peuterspeelzaalwerk na omvorming tot peuteropvang: Peuteropvang 2-verdienersgezinnen kostwinnersgezinnen gemeente - regulier - VVE Tweeverdieners betalen na omvorming een bruto uurtarief voor de peuterspeelzaal gebaseerd op de kosten per uur. Zij worden via de toeslagregeling door de Belastingdienst inkomensafhankelijk gecompenseerd. De toeslagregeling is gemaximeerd. Over de kosten boven een uurtarief van 7,18 (2017) is er geen recht op toeslag. Dat deel betalen ouders dus voor 100% zelf. Om te voorkomen dat er verschil ontstaat in toegankelijkheid van de voorschoolse voorzieningen tussen tweeverdieners en kostwinnersgezinnen met een zelfde huishoudinkomen betalen kostwinnersgezinnen na omvorming een inkomensafhankelijke netto ouderbijdrage die vergelijkbaar is met de ouderbijdrage die tweeverdienersgezinnen betalen na verrekening van de toeslag. 5.2 SUBSIDIESCENARIO: GELD VOLGT KIND De harmonisatie van de financiering van het peuterspeelzaalwerk met de kinderopvangtoeslagregeling geeft aanleiding tot juridische vraagstukken. De juridische vraagstukken die relevant zijn hebben met name betrekking op staatssteun, aanbestedingsrecht en subsidierecht. Dat is de reden dat Sociaal Werk Nederland begin 2017 Pels Rijcken - advocaten - (PR) heeft gevraagd de vragen in kaart te brengen en op basis daarvan tijdens regionale bijeenkomsten voor aanbieders en gemeenten juridische vragen over de harmonisatie te beantwoorden. Daaruit volgde namelijk dat het exclusief subsidiëren van 1 uitvoerder zonder marktconforme selectie kan leiden tot gegronde claims van derden. Uit de eerste analyses van PR blijkt dat een subsidie variant waarbij de gemeente via een subsidie ouders in staat stelt zelf de keuze te maken voor een voorschools aanbod (conform de huidige kinderopvangtoeslagregeling van het Rijk) uit juridisch oogpunt het minst risicovol. Dat kan door de gemeentelijke subsidie - conform de kinderopvangtoeslagregeling - aan te merken als bijdrage in de kosten die ouders maken. Als de gemeente deze lijn volgt zal de vaste subsidierelatie met SKZ komen te vervallen en vervangen worden door een gemeentelijke subsidieregeling op basis waarvan ouders ook bij andere gemeentelijke aanbieders terecht kunnen voor een gesubsidieerd voorschools aanbod. Buitenhek Management & Consult Gemeente Zeewolde

15 5.3 OVERWEGINGEN BIJ ALTERNATIEVE TOEKOMSTSCENARIO S Bij het afwegen van de alternatieve implementatie scenario s zijn onder andere de volgende overwegingen voor de gemeente van belang Huidige bereik voorschoolse voorzieningen gemeente hoog Allereerst is het van belang dat de huidige structuur van de voorschoolse voorzieningen voorziet in een zeer hoog bereik van de kinderen die op weg zijn naar groep 1 van de basisschool. Veel peuters in de gemeente maken gebruik van een voorschoolse voorziening die voldoet aan de wettelijke kwaliteitseisen. Daarmee is de basis voor een goede voorbereiding op de basisschool in de voorschoolse voorzieningen relatief goed verzorgd. Door een extra impuls in 2016 en 2017 in de kinderopvangtoeslagregeling zijn de gemiddelde netto-kosten per uur voor dagopvang afgenomen en is de verwachting dat het gebruik en bereik van de dagopvang zal stijgen waardoor het gebruik van de peuterspeelzaal iets zal teruglopen Kwaliteit voorschoolse voorzieningen voldoet aan huidige wettelijke eisen Uit de meest recente inspectierapporten (LRKP, 2017) van de dagopvang en peuterspeelzalen blijkt dat vrijwel alle voorschoolse voorzieningen in de gemeente voldoen aan de wettelijke kwaliteitseisen. Op dit punt zijn er geen substantiële aandachtspunten Onzekerheid financieel kader gemeente Het financieel kader van de gemeente wordt sterk beïnvloed door landelijke besluitvorming die in de loop van 2017 zal plaatsvinden. Het gaat dan met name om de herverdeling van de Rijksbijdrage voor gemeentelijke onderwijsachterstanden beleid (GOAB) vanaf 2018 (zie paragraaf 4.4) Verplichtingen en beleidsvrijheid voorschoolse voorzieningen In het kader van de harmonisatie moet er een onderscheid gemaakt worden tussen verschillende groepen gebruikers van voorschoolse voorzieningen. Enerzijds is er een scheiding tussen gebruikers met en gebruikers zonder VVE indicatie en anderzijds is er een onderscheid in gebruikers met en gebruikers zonder kinderopvangtoeslagaanspraak. In onderstaande figuur zijn deze groepen zichtbaar en is op basis van het onderzoek een schatting gemaakt van het aantal peuters per groep. Gebruikersgroepen peuterspeelzaal Met VVE indicatie Zonder VVE indicatie Met kinderopvang toeslag aanspraak a. Wettelijke verplichting voor gemeente om in een dekkend aanbod te voorzien. c. Beleidsvrijheid voor gemeente om in een dekkend aanbod te voorzien. Zonder kinderopvangtoeslag aanspraak b. Wettelijke verplichting voor gemeente om in een dekkend aanbod te voorzien. d. Beleidsvrijheid voor gemeente om in een dekkend aanbod te voorzien. De gemeente heeft beleidsvrijheid als het gaat om het in stand houden van de groep zonder VVE indicatie en een wettelijke verplichting om een dekkend aanbod voor peuters met een VVE indicatie te realiseren. Omdat de gemeente geen VVE beleid heeft en er ook geen geïndiceerde peuters zijn heeft de gemeente geen wettelijke verplichtingen ten aanzien van de voorschoolse voorzieningen. Wel heeft de gemeente via de VNG een bestuurlijk akkoord om de extra decentralisatie uitkering vanaf 2016 (zie 3.2) in te zetten voor het vergroten van het bereik van de voorschoolse voorzieningen onder ouders zonder recht op toeslag in de gemeente. Daarmee ligt het niet voor de hand dat de gemeente zal inzetten op maatregelen die het bereik aantasten (bijvoorbeeld het niet subsidiëren van een voorschools aanbod voor peuters die geen gebruik kunnen maken van de kinderopvangtoeslagregeling van het Rijk. Buitenhek Management & Consult Gemeente Zeewolde

16 5.3.5 Zorgvuldige aanpassing of beëindiging van bestaande langdurige subsidierelaties De gemeente moet als subsidieverstrekker - op grond van artikel 4:51 Awb - voor de aanpassing of beëindiging van de subsidierelatie met de bestaande uitvoerder een redelijke termijn in acht te nemen. Deze termijn is ingesteld om de huidige subsidieontvangers in staat te stellen passende maatregelen te treffen om de gevolgen van de beëindiging van de subsidierelatie te ondervangen. Deze bepalingen wegen mee als afweging bij de implementatieplanning van nieuw beleid. In de gemeente is sprake van een langdurige subsidierelatie met één aanbieder, SKZ Reikwijdte toegankelijkheid gesubsidieerde voorzieningen: VVE én kostwinners De gemeente kan bij de harmonisatie beleidskeuzes maken die betrekking hebben op de toegankelijkheid van de gesubsidieerde voorschoolse voorzieningen. Zo heeft de gemeente een wettelijke verplichting voor de VVE doelgroep en beleidsvrijheid voor peuters zonder VVE indicatie. Gelet op de herijking van het onderwijsachterstandenbeleid en gelet op de bestuurlijke afspraken en extra middelen voor kostwinners gezinnen adviseren wij de toegankelijkheid voor deze groepen te faciliteren. Buitenhek Management & Consult Gemeente Zeewolde

17 6. GEVOLGEN HARMONISATIE VOOR EXPLOITATIE PEUTERSPEELZALEN In dit hoofdstuk is nader gekeken naar de gevolgen van harmonisatie op de exploitatiekosten en de dekking van de peuterspeelzalen. 6.1 EXTRA EXPLOITATIELASTEN DOOR HOGERE PERSONELE BEZETTING Vastgesteld is dat het huidige aanbod peuterspeelzaalwerk niet voldoet aan de hogere kwaliteitseisen die gelden vanaf 2018 bij de implementatie van het peuterplan van Asscher. De nieuwe wettelijke verplichting om 2 beroepskrachten per groep in te zetten heeft derhalve een kosteneffect omdat op de peuterspeelzalen in de gemeente nu nog niet overal gewerkt wordt met 2 beroepskrachten per groep. De extra kosten daarvan worden ingeschat op (24 dagdelen x ). 6.2 KOSTENDEKKEND UURTARIEF VANAF 2018 BEDRAAGT 9,30 De kostprijs van het huidige aanbod bedraagt per uur 7,43 (op basis opgave SKZ opgave: / uur). Door de inzet van extra beroepskrachten zullen de totale exploitatielasten stijgen tot De kostprijs van het geharmoniseerde aanbod bedraagt dan per uur 9,30 ( / uur). In bijlage 3 is een benchmark opgenomen voor de kostprijsopbouw (MOGroep, 2016). Daaruit volgt dat de kostprijsopbouw van een vergelijkbaar aanbod varieert tussen 9,16 en 10,38 (2016) afhankelijk van de intensiteit van de VVE gerelateerde functies. Omdat het aanbod van SKZ VVE gerelateerde functies omvat vergelijken we de kostprijs van SKZ ( 9,30) met het VVE aanbod van de benchmark ( 9,92 tot 10,38). Daarbij corrigeren we voor de bezettingsgraad 90% in benchmark en 80% in subsidievoorwaarden SKZ en voor de huisvestingslasten: SKZ Benchmark Kostprijs per bezet uur ,30 10,38 Correctie verschil in bezettingsgraad (80% vs 90%) 8,27 10,38 Correctie verschil huisvestingslasten ( 0 vs 4.000/groep/jaar) 9,66 10,38 Na correctie van huisvestingslasten en bezettingsgraad zien we dat SKZ qua kostprijs nog onder de benchmark van de branche uitkomt en dus een marktconforme exploitatie heeft. 6.3 DOOR HARMONISATIE VOLDOENDE DEKKING VOOR EXTRA LASTEN Als we het harmonisatie scenario baseren op a. de kostprijs van SKZ en een uurtarief van 9,30, b. de huidige gemiddelde ouderbijdrage per uur van 3,00 en c. de aanname dat 68% van de peuters een beroep kan doen op kinderopvangtoeslag, dan levert dat de volgende raming op voor de extra ouderbijdragedekking die harmonisatie van het gesubsidieerd peuterspeelzaalwerk oplevert: Extra beroepskracht inzet aantal dagdelen per week 24 kosten 1 PM-er per dagdeel per jaar totaal extra kosten PM-er per jaar Extra dekking door harmonisatie Aantal peuters 228 Aandeel peuters met kinderopvangtoeslag 68% Aantal peuters met kinderopvangtoeslag 155 Aantal uren per jaar (200 / jaar) Tariefstelling 9,30 Marge op huidige ouderbijdrage ( 9,30-3,00) 6,30 Extra ouderbijdrage dekking (uren x marge) Saldo Gebaseerd op normbedrag benchmark MOgroep (2016), zie bijlage 3, geïndexeerd naar prijspeil Buitenhek Management & Consult Gemeente Zeewolde

18 Uit deze globale raming blijkt dat met deze uitgangspunten de harmonisatie in theorie aan extra dekking oplevert dat in mindering gebracht kan worden op de huidige subsidiebijdrage. In het volgende hoofdstuk is nader gekeken naar het effect voor de ouderbijdrage van een dergelijk uurtarief. Buitenhek Management & Consult Gemeente Zeewolde

19 7. KEUZE UURTARIEF EN OUDERBIJDRAGEN Om gebruik te kunnen maken van de kinderopvangtoeslag, is het voor ouders noodzakelijk dat gewerkt wordt met een uurtarief voor het aanbod op de peuterspeelzaal. In dit hoofdstuk wordt gekeken welk effect harmonisatie heeft op de toegankelijkheid / ouderbijdrage. 7.1 OUDERBIJDRAGE EN DE KINDEROPVANGTOESLAGTABEL Uitgangspunt van de harmonisatie is dat alle ouders met een vergelijkbaar inkomen voor vergelijkbare kosten komen te staan voor de peuterspeelzaal. Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen ouders die een beroep doen op de kinderopvangtoeslag en ouders die daar geen recht op hebben. Met de harmonisatie wordt daarmee een inkomensafhankelijke ouderbijdrage geïntroduceerd voor de gesubsidieerde peuterspeelzalen in de gemeente. Landelijk geldt een maximum uurprijs waarvoor ouders een beroep kunnen doen op de kinderopvangtoeslag. Alle kosten boven dit maximum ( 7,18 per uur voor 2017) komen voor 100% voor rekening van de ouders. 7.2 SCENARIO 1 MET UURTARIEF 9,30 In onderstaande grafiek is een vergelijking gemaakt van de huidige ouderbijdrage met de nieuwe situatie bij een uurtarief van 9,30. Hierbij is uitgegaan van 2 dagdelen van 2,5 uur gedurende 40 weken per jaar. Het bruto uurtarief wordt in rekening gebracht bij ouders die een beroep kunnen doen op de toeslagregeling en vervolgens inkomensafhankelijk gecompenseerd worden met de kinderopvangtoeslag. Uitgangspunt is dat dezelfde netto-ouderbijdrage van toepassing is op kostwinnersgezinnen die geen beroep op toeslag kunnen doen. Dan ontstaat het volgende beeld van de netto ouderbijdrage ontwikkeling voor en na harmonisatie volgens dit scenario: Uit deze vergelijking blijkt dat bij het toepassen van een uurtarief van 9,30 veel huishoudens te maken krijgen met een hogere ouderbijdrage waardoor het bereik kan worden aangetast. Buitenhek Management & Consult Gemeente Zeewolde

20 Als we de inkomens verdeling over de grafiek leggen met de ouderbijdrage effecten dan ontstaat het volgende beeld: 7% 9% 18% 29% 23% 8% 5% Uit deze analyse blijkt dat ca. 30% van alle peuterspeelzaalgebruikers in dit basisscenario een lagere ouderbijdrage gaat betalen en voor circa 70% van de gezinnen de ouderbijdrage hoger wordt na harmonisatie. 7.3 GEDEMPT SCENARIO MET UURTARIEF 8,50 Veel gemeenten (zie o.a. Buitenhek 2014 en 2016) kiezen ervoor de ouderbijdrage te dempen met een subsidiebijdrage om de extra kosten van het kortdurende aanbod die niet door de toeslagregeling worden gedekt (deels) te subsidiëren. In onderstaande grafiek is een vergelijking gemaakt van de huidige ouderbijdragen met de nieuwe situatie bij een uurtarief van 8,50. Hierbij is uitgegaan van 2 dagdelen van 2,5 uur gedurende 40 weken per jaar. Dan ontstaat het volgende beeld van de netto ouderbijdrage ontwikkeling voor en na harmonisatie volgens dit scenario: Buitenhek Management & Consult Gemeente Zeewolde

21 Uit deze vergelijking blijkt dat bij het toepassen van een uurtarief van 8,50 meer huishoudens te maken krijgen met een lagere ouderbijdrage. Deze variant - met minder risico op vraaguitval - vergt een hogere subsidiebijdrage. In onderstaande berekening wordt dat duidelijk: Extra beroepskracht inzet aantal dagdelen per week 24 kosten 1 PM-er per dagdeel per jaar totaal extra kosten PM-er per jaar Extra dekking door harmonisatie Aantal peuters 228 Aandeel peuters met kinderopvangtoeslag 68% Aantal peuters met kinderopvangtoeslag 155 Aantal uren per jaar (200 / jaar) Tariefstelling 8,50 Marge op huidige ouderbijdrage ( 8,50-3,00) 5,50 Extra ouderbijdrage dekking (uren x marge) Saldo Deze variant vergt een subsidie bijdrage die niet per jaar lager ligt (zie 6.3) maar Als we de inkomens verdeling over de grafiek leggen met de ouderbijdrage effecten dan ontstaat het volgende beeld: 7% 9% 18% 29% 23% 8% 5% Uit deze analyse blijkt dat circa 64% van alle peuterspeelzaalgebruikers in dit scenario een lagere ouderbijdrage gaat betalen. 7.4 HOOGTE OUDERBIJDRAGE AFHANKELIJK VAN BELEIDSKEUZE GEMEENTE Veel gemeenten (zie o.a. Buitenhek 2014 en 2016) kiezen ervoor de ouderbijdrage voor de geharmoniseerde peuterspeelzalen te dempen met een subsidiebijdrage. Dat heeft te maken met het feit dat de landelijke kinderopvangtoeslagregeling niet aansluit bij de kostprijsopbouw van het geharmoniseerde peuterspeelzaalwerk. Buitenhek Management & Consult Gemeente Zeewolde

22 Zo ligt het gemiddeld uurtarief van het peuterspeelzaalwerk ( 9,16 en 10,38, zie bijlage 3) aanzienlijk hoger dan het gemiddeld uurtarief in de dagopvang (ca. 7,00 in 2017, SZW 2017). Dat hangt samen met een combinatie van factoren waaronder: het - in vergelijking met de dagopvang - beperkter aantal uren (minder uren per dag en minder weken per jaar) waarover vaste kosten verdeeld moeten worden; het kosten verschil tussen de cao Kinderopvang en de cao Welzijn en Maatschappelijke Dienstverlening; de inschaling van medewerkers; het aantal indirecte en taakuren van de directe medewerkers op de groep als gevolg van VVE activiteiten. Omdat voor de kinderopvangtoeslagregeling een maximumuurtarief van 7,18 (2017) geldt waarover toeslag wordt berekend komen zonder subsidiebijdrage - de extra kosten van het aanbod peuterspeelzaalwerk na harmonisatie volledig voor rekening van ouders. De mate waarin gemeenten de ouderbijdrage dempen met een subsidiebijdrage varieert. Zo zijn er gemeenten (o.a. Valkenburg aan de Geul, Rotterdam) die kiezen voor een volledige demping van alle kosten boven het maximumuurtarief van de toeslagregeling, en die extra kosten volledig subsidiëren. Andere gemeenten (o.a. Helmond, Deurne maar ook Leiden en Nieuwkoop) kiezen voor een gedeeltelijke demping van de ouderbijdrage. Het scenario zoals dat in paragraaf 7.3 is uitgewerkt gaat uit van een gedeeltelijke demping van de ouderbijdrage. In onderstaande figuur wordt dat duidelijk. Over de kosten tot aan het maximumuurtarief van de toeslagregeling betaalt de gemeente aan ouders zonder aanspraak op toeslag een inkomensafhankelijke subsidiebijdrage (a.). Deze is gelijk aan de toeslag bijdrage die ouders krijgen die een beroep kunnen doen op de landelijke kinderopvangtoeslagregeling. Van de extra kosten boven het maximumuurtarief van de toeslagregeling betalen ouders 1,32 zelf en draagt de gemeente 0,80 per uur bij aan vaste subsidiebijdrage (b.): Ouders met recht op kinderopvangtoeslag Inkomensafhankelijke ouderbijdrage b. Vaste subsidiebijdrage 0,80 Vaste ouderbijdrage 1,32 Ouders zonder recht op kinderopvangtoeslag Inkomensafhankelijke ouderbijdrage 9,30: maximumtarief subsidiebijdrage 8,50: normtarief subsidiebijdrage 7,18: maximumtarief toeslag Kinderopvangtoeslag Rijk inkomensafhankelijk a. Subsidiebijdrage gemeente inkomensafhankelijk Buitenhek Management & Consult Gemeente Zeewolde

23 8. FINANCIELE CONSEQUENTIES HARMONISATIE 8.1 FINANCIEEL KADER PEUTERSPEELZAALWERK 2017 Onderzoek harmonisatie peuterspeelzalen In de subsidiebeschikking 2017 van SKZ is het volgende opgenomen aan financiële dekking: Bron: gemeente Zeewolde (2017) De subsidiebijdrage 2017 van wordt gedekt door: - decentralisatie uitkering Wet OKE*: extra decentralisatie uitkering 60 mln.*: gemeentelijke middelen: Totaal * dit zijn geen geoormerkte middelen waarvan de besteding richting het Rijk verantwoord behoeft te worden. 8.2 MEERJARENPERSPECTIEF FINANCIEN NA HARMONISATIE De harmonisatie heeft zowel effect op de kosten (extra beroepskrachten door nieuwe kwaliteitseisen, de inkomsten (extra ouderbijdrage) als op de Rijksbijdragen (decentralisatie uitkeringen en onderwijsachterstandenmiddelen) vanaf In onderstaand schema is het meerjarenperspectief weergegeven voor het scenario waarbij de ouderbijdrage wordt gedempt (zie scenario in paragraaf 7.3): Lasten prijspeil Te subsidieren voor harmonisatie Extra kosten minus extra ouderbijdrage na harmonisatie Totaal lasten Dekking prijspeil 2017 Decentralisatieuitkering Wet OKE Decentralisatie uitkering 60 mln Rijksbijdrage onderwijsachterstanden middelen Gemeentelijke middelen Totaal dekking Besparing op gemeentelijke middelen Hieruit volgt dat in het gedempte scenario er - na aftrek van de extra kosten voor de wettelijk vereiste extra inzet van beroepskrachten - er uit ouderbijdrage structureel extra dekking is dat in mindering gebracht kan worden op de subsidiebijdrage. Omdat vanaf 2018 de dekking uit de decentralisatie uitkering Wet OKE vervalt en dit slecht gedeeltelijk wordt gecompenseerd door de nieuwe decentralisatie uitkering (60 mln. regeling) zien we dat de subsidiebijdrage uit gemeentelijke middelen in 2018 niet afneemt. Doordat de nieuwe decentralisatie uitkering in de jaren daarna verder oploopt zien we dat er vanaf 2019 ruimte ontstaat om de dekking uit gemeentelijke middelen terug te brengen met ca in In dit meerjarenperspectief is geen rekening gehouden met de effecten van de herverdeling van de Rijksbijdrage onderwijsachterstanden middelen. Indien het kabinet de nieuwe CBS indicator overneemt betekent dat een aanvullende dekking uit Rijksmiddelen van per jaar (zie voor toelichting paragraaf 4.3). Buitenhek Management & Consult Gemeente Zeewolde

24 Als we deze aanvullende Rijksbijdrage vanaf 2018 meenemen kan de huidige dekking uit de gemeentelijke middelen van per jaar volledig vervallen en ontstaat ruimte voor aanvullend VVE beleid 11. Lasten prijspeil Te subsidieren voor harmonisatie Extra kosten minus extra ouderbijdrage na harmonisatie Ruimte voor nieuw beleid Totaal lasten Dekking prijspeil 2017 Decentralisatieuitkering Wet OKE Decentralisatie uitkering 60 mln Rijksbijdrage onderwijsachterstanden middelen Gemeentelijke middelen Totaal dekking Omdat over de herverdeling nog een kabinetsbesluit moet vallen is deze aanvullende dekking niet meegenomen in de verdere uitwerking. 8.3 INCIDENTELE KOSTEN OVERGANGSJAAR Uit evaluaties bij gemeenten na implementatie blijkt dat er geen signalen zijn van vraaguitval door de omvorming. Wel ontstaat vraaguitval onder huishoudens met peuters die kort na omvorming doorstromen naar de basisschool. Dat wordt meestal ondervangen door een overgangsregeling waarbij voor peuters die enkele maanden voor de instroom op de basisschool de bestaande ouderbijdrage blijft gelden. De incidentele kosten van een overgangsregeling waarbij peuters die maximaal 3 maanden voor uitstroom uit de peuterspeelzaal gebruik kunnen blijven maken van de huidige regeling worden geraamd op ca voor Een dergelijke regeling wordt in veel gemeenten gehanteerd en blijkt effectief om vraaguitval te voorkomen. Verder vergt de invoering van de harmonisatie van de bestaande aanbieder het aanpassen van administratieve processen en systemen om te voldoen aan de eisen die de Belastingdienst Toeslagen stelt aan de contracten en facturen. Ook zal er extra tijd besteed moeten worden aan het voorlichten van ouders over de wijzigingen op het gebied van ouderbijdrage, het aanleveren van inkomensverklaringen en het aanvragen van kinderopvangtoeslag. Over de dekking van deze kosten zal nader overleg moeten plaatsvinden tussen gemeenten en aanbieder. 11 De Rijksbijdrage OAB is wel expliciet geoormerkt voor VVE beleid. 12 Op basis van een overgangsregeling voor ca. 40 van de 228 peuters gedurende 3 maanden. Buitenhek Management & Consult Gemeente Zeewolde

25 9. CONCLUSIE EN ADVIES IMPLEMENTATIE HARMONISATIE 9.1 GEFASEERD AANPASSEN SUBSIDIEREGELS Onderzoek harmonisatie peuterspeelzalen Als gevolg van de bepalingen in artikel 4:51 Awb is de gemeente gehouden aanpassingen in langdurige subsidierelaties zorgvuldig voor te bereiden. In de subsidiebeschikking 2017 van SKZ is daarover het volgende opgenomen: Bron: gemeente Zeewolde 2017 Daarom wordt geadviseerd om 2018 aan te merken als overgangsjaar en vanaf 2019 een nieuwe subsidieregeling te hanteren met een aangepaste subsidiegrondslag. De nieuwe regeling houdt in dat de subsidiebijdrage wordt aangemerkt als een tegemoetkoming in de kosten die ouders maken voor voorschoolse voorzieningen voor zover de landelijke kinderopvangtoeslagregeling daarop niet van toepassing is. 9.2 OPZEGGEN HUIDIGE SUBSIDIERELATIE MET SKZ Indien de gemeente vanaf 2019 wil werken met een subsidie op basis van geld volgt kind dan is zij genoodzaakt - op grond van artikel 4:51 Awb - de subsidient tijdig te informeren over de mogelijke consequenties voor de huidige subsidierelaties. Door het tijdig opzeggen van de huidige subsidierelatie voldoet de gemeente aan de zorgvuldigheidsvereisten die de Awb stelt. 9.3 IN OVERGANGSJAAR 2018 KEUZE VOOR GEDEMPT SCENARIO Voor 2018 adviseren wij de gemeente te kiezen voor een gedempt scenario waarbij de toegankelijkheid van de voorschoolse voorzieningen voor gezinnen met een toetsingsinkomen tot niet wordt aangetast en uitsluitend gezinnen met een hoger inkomen een hogere netto-ouderbijdrage gaan betalen. Dat betekent dat het harmonisatiescenario wordt gebaseerd op een bruto-uurtarief van 8,50. Buitenhek Management & Consult Gemeente Zeewolde

26 Harmonisatie tegen een tarief van 8,50 zorgt voor een netto ouderbijdrage die voor de lage inkomens lager is in vergelijking met de huidige ouderbijdrage: 9.4 EXTRA KOSTEN EN EXTRA DEKKING VANAF 2018 Uit dit onderzoek blijkt dat de harmonisatie van de regelgeving en kwaliteitskaders per 2018 een substantiële investering vergt in extra beroepskrachten door SKZ. Om te voldoen aan de wettelijke kwaliteitseisen zal SKZ vanaf 1 januari 2018 circa per jaar extra kwijt zijn aan de inzet van beroepskrachten. Door de harmonisatie van de financiering kan SKZ ca per jaar aan extra ouderbijdrage innen om deze extra kosten de dekken. Dat betekent dat er per saldo vanaf 2018 ca in mindering gebracht kan worden op de huidige subsidiebijdrage voor SKZ VERBREDEN SUBSIDIABEL AANBOD VERGT AFSTEMMING WERKVELD In de huidige beleidsregels peuterspeelzaalwerk (2005, gemeente Zeewolde) staat nog opgenomen: Bron: gemeente Zeewolde, 2017 Deze exclusieve subsidierelatie moet op basis van de juridische toets worden afgebouwd en vervangen worden door een regeling waarbij de subsidiebijdrage conform de toeslagregeling wordt gekoppeld aan de ouders en het aanbod dat zij kiezen. Een dergelijk subsidiemodel wordt op dit moment al gebruikt in de gemeente Eindhoven en Maastricht. 13 Daarbij is nog geenrekening gehouden met frictiekosten, een overgangsregeling voor ouders waarvan peuters kort voor de instroom op de basisschool nog gebruik maken van het peuterspeelzaalaanbod en voor aanpassingen in het huisvestingsbeleid. Buitenhek Management & Consult Gemeente Zeewolde

27 Het uitwerken van een nieuwe subsidieregeling vergt nadere afstemming met het werkveld in de gemeente. Het gaat dan met name om alle aanbieders van voorschoolse voorzieningen in de gemeente. Deze aanbieders staan vermeld in bijlage LANDELIJKE BESLUITVORMING VERWERKEN IN STRUCTUREEL SCENARIO Er is nog onduidelijk welke OAB/VVE middelen er vanaf 2018 vanuit het Rijk beschikbaar komen voor de gemeente. Besluitvorming daarover is in de loop van 2017 te verwachten. Op basis van de landelijke besluitvorming over de verdeling van de GOAB/VVE middelen kan vervolgens een structureel scenario worden uitgewerkt voor de periode vanaf VERPLICHT GEBRUIK KINDEROPVANGTOESLAG In de nieuwe situatie vanaf 2018 is het van belang dat ouders die recht hebben op kinderopvangtoeslag gedwongen worden om deze ook aan te vragen, omdat zij anders ten onrechte ten laste van het gemeentelijke subsidiebudget komen. In andere gemeenten die de harmonisatie reeds geïmplementeerd hebben moeten ouders aantonen geen recht op kinderopvangtoeslag te hebben met behulp van het formulier in de bijlage. Ons advies is daarom om voor 2018 als subsidievoorwaarde in te voeren dat ouders gebruik maken van de verklaring in de bijlage. 9.8 CONSULTATIE WERKVELD GEMEENTE ZEEWOLDE Op 8 mei 2017 is het adviesscenario afgestemd met alle uitvoeringspartners van voorschoolse voorzieningen die betrokken zijn bij deze ontwikkeling. Het gaat dan om de geregistreerde dagopvang- en peuterspeelzaalaanbieders. Tijdens de consultatie bleek bij de betrokken aanbieders van voorschoolse voorzieningen draagvlak is voor het adviesscenario en de uitgangspunten voor tarief en omvang van het gesubsidieerd aanbod in Buitenhek Management & Consult Gemeente Zeewolde

28 BIJLAGE 1: VERKLARING GEEN RECHT OP KINDEROPVANGTOESLAG Ouderverklaring geen recht op kinderopvangtoeslag voor peuteropvang De gegevens in deze aanvraag zijn op naam van de ouder/verzorger die geen inkomen heeft. Voorletters en achternaam :.... BurgerServicenummer (BSN) :... Straatnaam, huisnummer + toevoeging: Postcode en woonplaats:... Gegevens kind U hoeft alleen de gegevens in te vullen van het kind dat gaat deelnemen aan peuteropvang Voorletters en achternaam:... Geboortedatum :. Hierbij verklaar ik geen recht te hebben op kinderopvangtoeslag, zoals bedoeld in artikel 1.1. van de Wet kinderopvang en kwaliteitseisen peuterspeelzaalwerk 14. Dit verklaar ik op de volgende wijze (kruis het vakje aan dat voor u van toepassing is): (bij 2 ouders/verzorgers) 1 van beide ouders/verzorgers werkt niet en daarom is er geen aanspraak op kinderopvangtoeslag 15 en wij verzoeken daarom in aanmerking te komen voor gesubsidieerde peuteropvang (bij één ouder/verzorger) ik werk niet en heb geen aanspraak op kinderopvangtoeslag 2 en verzoek daarom in aanmerking te komen voor gesubsidieerde peuteropvang Als bewijsstuk voor de berekening van de ouderbijdrage stuur ik mee: Een Inkomensverklaring (voorheen IB60) van mijzelf en (indien van toepassing) van mijn toeslagpartner, deze verklaring vraagt u gratis aan via de belastingtelefoon: , De bijgevoegde inkomensverklaring klopt niet meer, omdat:.. Ik kan geen inkomensverklaring ontvangen, omdat: (vul reden in) 14 Een overschrijding van het maximum aantal uren kinderopvang waarover men recht heeft op kinderopvangtoeslag (140% van de arbeidsuren van de minst werkende ouder) geeft geen recht om deze "Verklaring geen recht op kinderopvangtoeslag" in te vullen. In de basis heeft men dan namelijk wel recht op kinderopvangtoeslag." 15 U hebt wel recht op toeslag in geval van: bijstand en werk, uitkering als kunstenaar en volgt een traject gericht op arbeidsinschakeling (WWIK), u bent jonger dan 18 jaar hebt bijstand en studeert, u volgt een re-integratie-traject en hebt geen uitkering of werkgever, u volgt een inburgeringtraject op grond van de Wet inburgering, u volgt een re-integratie-traject via UWV of gemeente, of u bent student, zie Buitenhek Management & Consult Gemeente Zeewolde

29 Ik weet dat het onjuist invullen van dit formulier strafbaar is. Ik verklaar ermee bekend te zijn, dat mijn gegevens aan de gemeente worden verstrekt en door de gemeente op juistheid kunnen worden gecontroleerd bij andere personen en instanties. Ondergetekende verklaart, dat dit formulier naar waarheid is ingevuld zodat de gemeente kan vaststellen of hij/ zij recht heeft/hebben op een gesubsidieerd tarief voor de peuteropvang. Handtekening: Plaats en datum : Buitenhek Management & Consult Gemeente Zeewolde

30 Toelichting bij de Ouderverklaring geen recht op kinderopvangtoeslag, gemeente Zeewolde Wat is een Inkomensverklaring (voorheen IB60)? Een inkomensverklaring (voorheen IB60) is in feite bedoeld om andere (overheids)instanties, die geen inzage hebben in de inkomensgegevens van burgers, te informeren. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een woonstichting die graag wil weten hoeveel inkomen iemand heeft om vast te kunnen stellen of iemand voor een bepaalde huurwoning in aanmerking komt. Indien een belastingplichtige een beroep doet op een dergelijke inkomensafhankelijke regeling van een (overheids)instantie dan wenst zij een overzicht waarop de inkomensgegevens van de belastingplichtige staat. Hij kan zich in dit geval wenden tot de Belastingdienst met het verzoek een inkomensverklaring IB60 te ontvangen. De verklaring moet aangevraagd worden voor de ouder die geen inkomen heeft, maar deze moet dus wel, eventueel via de partner, een aangifte ingediend hebben. In de inkomensverklaring die u van de belastingdienst ontvangt, is rekening gehouden met uw aftrek van bepaalde kosten zoals hypotheekrente. Indien u geen aangifte heeft gedaan en daarom geen inkomensverklaring IB60 kunt ontvangen, kunt u overwegen alsnog aangifte te doen om een inkomensverklaring te verkrijgen. Of u kunt de jaaropgaaf over het vorige kalenderjaar van alle werkgevers en/of uitkeringsinstanties indienen. Gemeentelijke regeling peuteropvang Een ouder die geen recht heeft op de kinderopvangtoeslag zoals bedoeld in artikel 1.1. van de Wet Kinderopvang en kwaliteitseisen peuterspeelzaalwerk, kan bij gebruik van peuteropvang in aanmerking komen voor de gemeentelijke regeling. De ouder dient met de verklaring geen recht op kinderopvangtoeslag en een recente Inkomensverklaring aan de peuteropvang en aan de gemeente te bewijzen, dat ze geen recht heeft op kinderopvangtoeslag. Voorwaarde hiervoor is wel dat u een belastingaangifte ingediend heeft. Niet in alle gevallen blijkt uit de inkomensverklaring dat er geen sprake is van inkomen uit arbeid (bijv. in geval van een uitkering). In dat geval moet u aanvullende bewijsstukken overleggen waaruit blijkt dat wel sprake is van inkomen, maar niet van inkomen uit arbeid. Het totale inkomen van het gezin bepaalt de hoogte van de ouderbijdrage. De gemeente betaalt subsidie aan de peuteropvang, zodat de betreffende ouder(s) een lager tarief betaalt/betalen aan de peuteropvang. Wat is kinderopvangtoeslag? Kinderopvangtoeslag is bedoeld voor ouders die de zorg voor kinderen combineren met werk, een traject naar werk of een studie. Het bestaat uit een tegemoetkoming in de kosten van kinderopvang via de Belastingdienst. U komt in aanmerking voor kinderopvangtoeslag wanneer er sprake is van: Twee werkende ouders/verzorgers in 1 gezin, of ouders/verzorgers die een studie of traject volgen; Een alleenstaande ouder/verzorger die werkt, of een studie of traject volgt. Een of beide ouder(s)/verzorger(s) volgen een inburgeringcursus. Kinderopvangtoeslag vraagt u aan bij de belastingdienst via Hier kunt u ook een proefberekening maken. Kinderopvangtoeslag voor ouder(s)/verzorger(s) met een eigen onderneming Zelfstandige ondernemers komen in aanmerking voor kinderopvangtoeslag volgens de Wet Kinderopvang en kwaliteitseisen peuterspeelzaalwerk. Ook de ouder, die zonder enige vergoeding arbeid verricht in de onderneming van de partner in de zin van art van de Wet Inkomstenbelasting Dit artikel gaat over de meewerkaftrek, die geldt als de partner meer dan 525 uur per jaar meewerkt. Als de man dus een onderneming heeft en de vrouw (of andersom) minimaal 525 uur per jaar meewerkt, voldoen ze beiden aan de criteria voor de Wet Kinderopvang, Ze hebben dus recht op kinderopvangtoeslag. Ze kunnen geen gebruik maken van de gemeentelijke regeling. Buitenhek Management & Consult Gemeente Zeewolde

31 BIJLAGE 2: AANBOD DAGOPVANG type locatie Kpl* adres postcode houder KDV De Warrelwind 14 Doorsteek BR Stichting Kindercentra Zeewolde KDV Peutercentrum Het Kabouterbos 14 Hermelijnhof VE Stichting Kindercentra Zeewolde KDV Droomkasteel 78 Gildenveld DJ Kiekeboe Kinderopvang KDV Kleine Ark 24 Krachtenveld CD Romijn KDV Partou KDV Jade Jade EB Partou B.V. KDV KDV Kleine Ark 15 Naarderweg DK Romijn KDV Partou KDV De Verbeelding De Verbeelding HZ Partou B.V. KDV Small Society Zeewolde 55 Krachtenveld CD Small Society B.V. KDV Peuterpret 6 Mast 36a 3891KG Schepens KDV Kindercentrum Polderwijk 42 Gedempte Gracht BA Stichting Kindercentra Zeewolde 329 Bron: Landelijk register kinderopvang (2017), * een kindplaats in de dagopvang is een capaciteitsplaats gedurende vijf hele dagen per week en komt dus niet overeen met het aantal kinderen dat ervan gebruik maakt. Buitenhek Management & Consult Gemeente Zeewolde

32 BIJLAGE 3: BENCHMARK KOSTPRIJSOPBOUW 2016 Onderzoek harmonisatie peuterspeelzalen Bron: MOgroep 2016 Buitenhek Management & Consult Gemeente Zeewolde