AANDACHTSGEBIEDEN NUT EN NOODZAAKDISCUSSIE MOERDIJKSE HOEK

Transcriptie

1 AANDACHTSGEBIEDEN NUT EN NOODZAAKDISCUSSIE MOERDIJKSE HOEK Inleiding In onderstaande wordt een overzicht gegeven van de aandachtsgebieden die in het kader van de nut- en noodzaakdiscussie Moerdijkse Hoek naar de mening van het college van B&W van Moerdijk aan de orde zijn. Naast de eerdere gemeentelijk inbreng in het kader van deze discussie, wordt hierbij met name gebruik gemaakt van de uitkomsten van een recent verrichte contra-expertise van de nut & noodzaak van Moerdijkse Hoek door bureau Louter (in opdracht van het college van B&W van Moerdijk). Status Buck-rapportage Bureau Louter vraagt in zijn rapport aandacht voor de status van Buck-rapporten, welke de bases vormen voor het door GS ingenomen standpunt dat nut en noodzaak in voldoende mate is aangetoond. Hierbij wordt gewezen op de volgende passage in het rapport Moerdijkse Hoek, Doelgroepenidentificatie en specifieke vestigingseisen, Fase A : De provincie Noord-Brabant is van plan planologische maatregelen in het Streekplan Noord-Brabant 2002 te treffen, die de ontwikkeling van een grootschalig vernieuwend duurzaam bedrijventerrein Moerdijkse Hoek, in combinatie met een glastuinbouwlocatie mogelijk maken. De vaststelling van de ruimtebehoefte alsmede nut en noodzaak van deze ontwikkeling vormen een cruciaal onderdeel van de aanstaande besluitvorming binnen Provinciale Staten. Gedeputeerde Staten hebben aan Provinciale Staten toegezegd nut en noodzaak van de voorgenomen ontwikkeling verder te onderbouwen. Buck Consultants International is gevraagd deze onderbouwing te leveren. Bureau Louter geeft aan dat de crux zit in de laatste drie woorden: onderbouwing te leveren., terwijl elders in de onderzoeksrapporten van BCI gesproken wordt van verkennen (zie pagina 1 van het Hoofdrapport). Dit roept vragen op of het onderzoek van BCI nu een pleitnota is ( onderbouwen ) of een objectief onderzoek ( verkennen ). Bureau Louter geeft aan dat de Provincie uiteraard het volste recht heeft een pleitnota te laten schrijven, maar dat dan wel expliciet aangegeven moet worden. Mocht het daar inderdaad om gaan, dan kunnen de berekeningen van Buck echter niet als onderzoeksresultaten worden gepresenteerd. DSV-groepen versus doelgroepen GS Volgens Bureau Louter constateert dat de door Buck in beeld gebrachte behoefte niet strookt met de door GS gehanteerde doelgroepen voor Moerdijkse Hoek, zijnde categorie-5 bedrijven en categorie-4-bedrijven met een minimale opvang van 5 hectare. Buck stelt op basis van criteria voor duurzaamheid en specifieke vestigingscondities een zestal Duurzame en Specifieke Vestigingscondities-hoofdgroepen (DSV-hoofdgroepen) op. De hoofdgroepen 1 tot en met 4 worden door Buck als doelgroepen voor Moerdijkse Hoek beschouwd. Opgemerkt kan worden dat deze bedrijvigheid ruim 60 % van de totale ruimtebehoefte in West-Brabant vertegenwoordigd. Gezien het unieke karakter van Moerdijkse Hoek, dat vooral een opvangfunctie moet vervullen voor bedrijvigheid dat elders in West-Brabant moeilijk geplaatst kan worden, is dat een opmerkelijk hoog percentage. Men mag zich de vraag stellen hoe uniek de vestigingscondities van Moerdijkse Hoek dan eigenlijk zijn. 1

2 Als de uniciteit van Moerdijkse Hoek uitgangspunt is voor de bepaling van de doelgroepen en de invulling van het begrip vernieuwend duurzaam dan dient de doelgroep met name te bestaan uit de DSV-hoofdgroepen 1 en 2 (de groepen met de hoogste gecombineerde scores op duurzaamheid en specifieke vestigingscondities). Volgens de berekeningen van Buck zou het dan gaan om een vraag in West-Brabant van 105 tot 159 netto hectares in de periode Dat gaat om ongeveer tien procent van de totale ruimtebehoefte. Dan mag met recht van unieke vestigingscondities worden gesproken, aldus Bureau Louter. Los van dit algemene punt is de toewijzing van typen bedrijvigheid aan de gehanteerde DSVhoofdgroepen volgens bureau Louter niet altijd even helder. Zo staat in DSV-hoofdgroep 3 Goederenwegvervoer met multimodale wensen. In de bijlagen van het Buck-rapport, waarin de doelgroepen worden geïdentificeerd, komt dit type bedrijvigheid echter niet terug. Een onderbouwing ontbreekt. Voor wegvervoer geldt dat het niet tot de hoofdgroepen 1 t/m 4 behoort. Dit type bedrijvigheid lijkt ad hoc toegewezen te zijn. Van onze zijde voegen wij er aan toe dat weggeoriënteerde transportbedrijven doorgaans categorie-3-bedrijven zijn en derhalve dus niet tot de door GS vastgestelde doelgroepen voor Moerdijkse Hoek behoren. Enkel in het geval dat sprake is van stalling van vrachtauto s met koelinstallaties in de open lucht of sprake is van het schoonmaken van tanks, dan is sprake van categorie-4-bedrijven. Willen deze bedrijven in aanmerking komen voor vestiging op Moerdijkse Hoek, dan moeten ze wel een minimale omvang hebben van 5 hectare. Ook in de andere door Buck gehanteerde DSV-groepen kunnen bedrijven voorkomen die tot de door GS benoemde doelgroepen behoren. Op grond van het voorgaande kan worden geconcludeerd dat de behoefteraming van Buck uitgaat van een veel ruimere doelgroep dan de door GS gehanteerde doelgroepen. De raming van Buck kan dus in feite niet worden gebruikt voor de nut en noodzaakdiscussie. In verlengde hiervan is de conclusie gerechtvaardigd dat de markt voor de door GS geformuleerde doelgroepen van Moerdijkse Hoek, zijnde alle categorie 5 bedrijven en categorie 4 groter dan 5 hectare, veel kleiner is dan de berekening van Buck voor de DSVgroepen. In aanvulling op de resultaten van bureau Louter merken wij op dat een deel van DSVgroepen met name gericht is op multimodaliteit. In de tot op heden gepresenteerde ruimtelijke modellen wordt echter minimaal aandacht besteed aan het gebruik van de op Moerdijk aanwezige modaliteiten en de op Moerdijkse Hoek te realiseren modaliteiten. Verlegging van de spoorlijn ten zuiden van de kern Moerdijk wordt door GS niet nodig geacht vanwege de inschatting dat het gebruik van deze spoorlijn als gevolg van de aanleg van Moerdijkse Hoek maar minimaal zal stijgen. Inventarisatie vraag naar bedrijventerreinen Buck heeft de uitgifte van kavels in West-Brabant in de periode geïnventariseerd. Bureau Louter vindt het een gemis dat bij de presentatie van de resultaten geen onderscheid is gemaakt tussen zeehaventerrein Moerdijk en overig West-Brabant. Hierbij gaat het niet zozeer om het totaal aantal uitgegeven kavels, maar vooral om het type uitgegeven kavels. Welke typen bedrijvigheid, onderscheiden naar sector, kavelgrootte en oorsprongsgebied (uit West-Brabant of van buiten West-Brabant) hebben zich vooral op Moerdijk gevestigd? Een belangwekkende vraag daarbij is hoeveel van die bedrijven kadegebonden zijn of in ieder geval op een zeehaventerrein gevestigd moeten zijn. 2

3 Bij de behoefteraming van Buck wordt aangenomen dat Moerdijkse Hoek in de toekomst hetzelfde aandeel in de West-Brabantse ruimtevraag zal halen als Moerdijk in de periode Gezien het feit dat Moerdijkse Hoek, getuige de voorliggende ontwerpen, niet als zeehaventerrein gezien kan worden gaat die redenering voor zeehavengebonden activiteiten in ieder geval niet op. Ook zou het interessant zijn om te weten op welke locaties in West- Brabant de kavels van meer dan 5 hectare zijn uitgegeven, aldus Bureau Louter. Scenario s & strategieën Buck schetst een aantal scenario s voor de ontwikkeling van Moerdijkse Hoek. De eerste is een situatie waarbij alle typen bedrijvigheid zich mag vestigen. In een tweede scenario mogen slechts typen bedrijvigheid die aan bepaalde eisen voldoen (specifieke vestigingscondities) zich vestigen. Bureau louter acht het merkwaardig dat het eerste scenario sowieso in overweging wordt genomen, aangezien de Provincie juist aan het feit dat sprake is van specifieke vestigingscondities de rechtvaardiging ontleent voor ontwikkeling van een grootschalig bedrijventerrein buiten de stedelijke regio s (in feite tegen haar eigen beleid in). Daarom bestaat ook een voorkeur voor het tweede scenario. Bureau Louter wijst erop dat het nog merkwaardiger wordt op pagina 72 van het Buck-rapport. Daar wordt namelijk (vrij vertaald) gesteld dat bij tegenvallende uitgifte toch alsnog alle typen bedrijvigheid mogen vestigen. Dat past beslist niet in het voorgespiegelde unieke karakter van Moerdijkse Hoek. Ook de introductie van de concentratiestrategie door Buck is volgens Bureau Louter merkwaardig en lijkt meer op een kunstgreep om de omvang van 600 hectare te kunnen rechtvaardigen. Immers tot het moment van het introduceren van de concentratiestrategie kwamen de prognoses van Buck, zelfs bij het hanteren van zeer ruime criteria voor de doelgroepen, steeds ruim onder 600 hectare bruto uit. Door introduceren van de concentratiestrategie neemt de vraag naar ruimte op Moerdijkse Hoek opeens zeer sterk toe. Volgens Bureau Louter is echter geen sprake van een deugdelijke verklaring waarom bedrijven zich (spontaan) zouden concentreren op Moerdijkse Hoek (los van een sterk sturende invloed van de overheid). Opvallend is dat de (hoge) uitkomsten volgens deze concentratiestrategie, die slechts door een sterk sturende overheid denkbaar zijn, vervolgens door de Provincie als een behoefteraming worden beschouwd en als zodanig ook gebruikt in het beleid. Hierbij merken wij van onze zijde op dat GS recentelijk per brief heeft aangegeven niet actief sturend te willen optreden: Het is niet de intentie van de Provincie bedrijven in deze categorieën actief te verplaatsen vanuit West-Brabant naar Moerdijkse Hoek. Wel ligt het in de verwachting dat dit type bedrijven die vanwege uitbreiding op de huidige locatie niet meer gewenst zijn of geen uitbreidingsmogelijkheden meer hebben, naar Moerdijkse Hoek verhuizen. Afbakening regio & relatie stedelijke gebieden Van onze zijde is meerdere malen aangegeven dat het op zijn minst opmerkelijk is dat de in de loop van de procedure de gemeente Tilburg beschouwd wordt een onderdeel van de regio West-Brabant. Naar onze mening is dit niet zuiver en lijkt hier sprake van een kunstgreep. Immers op basis van de aanvankelijke uitgangspunten zouden bedrijven uit Tilburg aangemerkt worden als bedrijven van elders, welke in totaal 40 % van Moerdijkse Hoek zouden opvullen. Door Tilburg nu aan te merken als West-Brabant, wordt het als regionaal beschouwd. Inconsequent is hierbij dat het aanbod in Tilburg tot op heden niet als West- Brabants wordt aangemerkt. 3

4 Bureau Louter merkt in het verlengde hiervan op dat door de provincie in de uitwerkingsplannen van de stedelijke regio s afbreuk wordt gedaan aan de uniciteit van Moerdijkse Hoek, het enige terrein in West Brabant dat in de toekomst bedoeld is voor categorie-5 bedrijven en categorie-4 bedrijven groter dan 5 hectare,. Zo verwijst Bureau Louter onder meer naar de volgende passage in het uitwerkingsplan van de stedelijke regio van Breda/Tilburg: Voor nieuwe vestigingen die van buiten komen, is een doorverwijzing naar Moerdijk noodzakelijk. Voor uitbreiding en verplaatsing van bedrijven die al in de stedelijke regio gevestigd zijn en welke in deze segmenten vallen kan ruimte worden geboden na afweging van ruimtelijke, economische en bedrijfsbelangen. Gezien enerzijds deze opening en anderzijds het gegeven dat GS niet over wenst te gaan tot actief verplaatsingsbeleid, zijn wij zeer benieuwd op welke wijze de provincie de beoogde regionale milieuwinst, zijnde de te realiseren milieuwinst in West-Brabant minus het milieuverlies in Moerdijk, gaat onderbouwen. Een ander opmerkelijk feit is dat in het uitwerkingsplan van de Brabantse buitensteden (Roosendaal en Bergen op Zoom) gesteld wordt dat binnen het thema werken er kwantitatief en kwalitatief geen relatie bestaat tussen deze regio en Moerdijkse Hoek. Ook wordt gesteld dat er geen concurrentie bestaat tussen Borchwerf II en Moerdijkse Hoek, omdat de ontwikkelingen volgtijdelijk plaatsvinden. Hierbij wordt er aan voorbijgaan dat Borchwerf II in ieder geval tot het op de markt komen van Moerdijkse Hoek dient te voorzien in de (boven)regionale opvang van categorie-5 bedrijven en bedrijven groter dan 5 hectare. Deze hiermee gemoeide omvang dient in onze ogen in mindering te worden gebracht van de tot 2020 geraamde behoefte. Voorts is vermeldenswaard dat in het uitwerkingsplan van de Brabantse buitensteden gesteld wordt dat gezien de planningsopgave van circa 300 hectare in deze regio de ontwikkeling van de locatie Auvergnepolder (155 hectare bruto) niet nodig is. In dit kader kan er op gewezen worden dat Auvergnepolder evenals Borchwerf II en Moerdijkse Hoek op basis van het door de provincie gehanteerde ROP West Brabant geschikt wordt geacht als locatie voor bedrijven met specifieke vestigingscondities. Zonder natte kavels op Moerdijkse Hoek, is Auvergnepolder zelfs een gelijkwaardig alternatief voor Moerdijkse Hoek. Alternatieve locaties in West- en Midden-Brabant In het verlengde van het voorgaande stelt Bureau Louter dat het opmerkelijk is dat in huidige stadium van de planvorming niet meer gesproken wordt over eventuele alternatieve locatie; zeker als is ogenschouw wordt genomen dat met het mogelijk wegvallen van een directe verbinding over water naar Moerdijk, een aanzienlijk deel van de uniekheid van Moerdijkse Hoek verdwijnt. Moerdijkse Hoek is dan in feite geen bedrijventerrein met zeehavenfaciliteiten meer. Daarmee ligt de vraag rond mogelijke alternatieve locaties weer open, zeker indien het regionale achterland van Moerdijkse Hoek inmiddels niet alleen meer West-Brabant is, maar in de optiek van de Provincie ook de regio Tilburg. Als alternatieven voor Moerdijkse Hoek komen volgens Bureau Louter dat in het westelijk en middengedeelte van de provincie Noord-Brabant in ieder geval de volgende terreinen in aanmerking: Borchwerf II (Roosendaal), in ieder geval voorlopig om de huidige (lage) vraag naar bedrijventerreinen op te vangen, en een mogelijk Borchwerf III. Auvergnepolder (Bergen op Zoom); Bedrijventerreinen in de regio Tilburg, dat zich juist profileert in het segment van (grootschalige) transport en distributie en waarvoor sprake is van wel erg grote verplaatsingsafstanden naar Moerdijkse Hoek. 4

5 Benutting huidig Moerdijk Een eveneens zeer belangrijk onderdeel in het kader van de nut en noodzaakdiscussie vormt de al dan niet nog aanwezige ruimte op het huidige terrein Moerdijk. Ook hierover kan inmiddels worden beschikt over diverse inventarisaties (Directeur Havenschap, STEC in opdracht van Kamer van Koophandel). De inventarisaties verschillen nogal en ook de hierop gebaseerde conclusies. Door GS en STEC wordt gesteld dat de nog aanwezige ruimte van circa 300 hectare niet bedoeld is voor doelgroepen van Moerdijkse Hoek, waarbij gewezen wordt dat Moerdijk met name bedoeld is voor categorie 6 bedrijven en kadegebonden bedrijven. Moerdijk is volgens hen dan ook geen alternatief voor Moerdijkse Hoek. De inventarisatie van het Havenschap komt uit op een (potentiële) restruimte van 600 hectare. Aangetoond wordt dat op alle segmenten op het Havenschap substantiële restruimte beschikbaar is of kan komen, dus ook op het Ditriboulevard (bedoeld voor transportbedrijven) en het Trade park (bedoeld voor distributiecentra). Door GS wordt deze restruimte weggewuifd met de argumentatie dat er nauwelijks kavels beschikbaar zijn c.q. komen met een minimale omvang van 5 hectare, een voorname doelgroep voor Moerdijkse Hoek. In dit kader kan er op gewezen wordt dat voor een groot deel van de bedrijven behorend tot de DSV-groepen 1 t/m 4 ook geen kavel van 5 hectare benodigd is. Ons inziens kan dan ook geconcludeerd dat de provincie de resultaten van Buck nogal eenzijdig gebruikt, namelijk uitsluitend ter onderbouwing van de 600 hectare van Moerdijkse Hoek. In het verlengde hiervan wijst het Bureau Louter er op de in het Streekplan opgenomen omvang van Moerdijk/Moerdijkse Hoek afgeleid is van de nationale raming voor zeehaventerreinen. Als Moerdijkse Hoek niet als zeehaventerrein kan worden ingericht, dan dient het Brabantse ruimtebudget strikt genomen met de beoogde omvang van Moerdijkse Hoek worden gekort. Tot slot hebben wij er meerdere malen opgewezen dat de in het Streekplan opgenomen raming voor Moerdijk/Moerdijkse Hoek in de uitwerking niet wordt gekort met 30 % in verband met de door provincie geformuleerde ambitie intensief ruimtegebruik: een korting die wel in alle uitwerkingplannen van landelijke en stedelijke regio s consequent is doorgevoerd. Naar onze mening meet GS hierin met 2 maten. Nut & noodzaak arbeidsmarkt De reactie van provinciezijde op onze eerdere beschouwingen ten aanzien van nut en noodzaak bezien vanuit de arbeidsmarktsituatie, is tot op heden ontwijkend en onbevredigend. Basis voor onze beschouwingen is nota bene een op verzoek van de provincie opgestelde notitie van SES West Brabant. De conclusies van het SES sterken onze stellingname dat nut en noodzaak voor wat betreft de verwachte ontwikkeling van het arbeidsaanbod geenszins is aangetoond. Op verschillende fronten is sprake van een mismatch tussen toekomstige vraag en aanbod van arbeidskrachten. Met name de inpassing van vrouwen en ouderen in de op Moerdijkse Hoek te vestigen bedrijven baart zorgen. De verwachte groei in vacatures is weliswaar voor een groot deel op het niveau tot MBO-niveau. Echter, invulling van deze vacatures moet geschieden door mensen die geen hoge geneigdheid hebben om te reizen voor het werk. Daarbij gaat GS uit van de ontwikkeling van de West Brabantse beroepsbevolking. Het is nog maar de vraag of laaggeschoolden uit bijvoorbeeld Bergen op Zoom of Oosterhout bereid zijn om op het afgelegen Moerdijkse Hoekte werken. In het verlengde hiervan merken wij op dat in de toekomst een strijd om deze arbeidskrachten zal ontstaan als gevolg van de door de vergrijzing toenemende vraag naar gezondheidszorg. 5

6 De meest recente reactie van GS is als volgt: Weliswaar zal de beroepsbevolking in absolute aantallen in de komende jaren niet veel meer stijgen. Bij economische groei moet rekening worden gehouden met toenemende arbeidsparticipatie door huidige werklozen, door nog meer vrouwen, door migranten die nu nog geen werk kunnen vinden en door minder arbeidsongeschikten en langer doorwerkende ouderen. Daarnaast is er sprake van een uitgaande pendel uit West-Brabant van werknemers. Geconcludeerd kan worden dat GS geen duidelijk antwoord geeft op de door aangegeven discrepanties. Met name op de door ons geschetste kwalitatieve discrepanties wordt geheel niet ingegaan. Nut en noodzaak op dit punt blijven dan ook onaangetoond. Zevenbergen, Bureau Strategie & Projecten Drs. A. Ringerwöle, coördinator. 6