Jaarverslag 2008 Nieuw Land

Transcriptie

1 Jaarverslag 2008 Nieuw Land

2 Inhoudsopgave Voorwoord...3 Nieuw Land + Museum... 4 Geregistreerd Museum... 4 Vaste presentaties... 4 Tijdelijke tentoonstellingen... 4 Binnenplein...5 Herinrichting...5 Publieksactiviteiten... 6 Nieuw Land + Archief... 8 Partners... 8 Depots... 8 Bedrijfssysteem versie Toegankelijk maken van de collecties... 9 Digitalisering...10 Acquisitie...10 Conservering en restauratie...14 Advisering, begeleiding en presentatie collecties Bruiklenen aan en van derden Schatkamer Leeszaal...19 Nieuw land + Studiecentrum Onderzoek Wetenschappelijke + voor onderzoek IFMAF (International Fieldschool for Maritime Archaeology Flevoland)...27 Han Lammers Leerstoel en INTI Archeologisch onderzoek Historisch Onderzoek...32 SAMF...32 Heemschut Flevoland en Monumentenbeleid...33 Samenwerking NGV Flevoland Advisering, onderzoeksbegeleiding en redactiewerk Educatie Websites...40 Organisatie Medewerkers Bestuur...50 Medezeggenschap Financieel Jaarverslag...53 Exploitatierekening over Partners en subsidiegevers Jaarverslag 2008 Nieuw Land 2

3 Voorwoord Inleiding Voor u ligt het uitgebreide Jaarverslag 2008 van Nieuw Land. Daarin vindt u een overzicht van alle activiteiten die Nieuw Land heeft gedaan of waar we bij betrokken waren en van de overige wetenswaardigheden, die we graag willen vermelden. Het afgelopen jaar is een jaar geweest waarin Nieuw Land zichzelf opnieuw heeft proberen uit te vinden. Met het schrijven van het Meerjarenbeleidsplan , U hoort van ons!, is weergegeven hoe Nieuw Land de komende jaren wil opereren. In 2008 zijn de voorbereidingen en de eerste stappen in de uitvoering daartoe gezet. Missie Het in de ruimste zin actief en attractief informeren van een breed scala van doelgroepen over het culturele erfgoed van Flevoland en het Zuiderzeeproject in al zijn aspecten, passend in de Nederlandse traditie van inpoldering, winning van nieuw land, ontwikkeling en inrichting van een maatschappij. Ambitie Nieuw Land wil een museum + archief + studiecentrum zijn, waar diverse doelgroepen zich thuis voelen en iets van hun gading vinden. Bij dat uitgangspunt zijn de exposities voor een gezinspubliek bedoeld: (groot)ouders met kinderen tot ongeveer veertien jaar, die verleid en verrast willen worden door spannende thema s, interactiviteit en educatieve presentaties. Voor mensen met wat meer achtergrondkennis heeft Nieuw Land Schatkamerpresentaties met originelen, een studiecentrum en een archief met prachtige collecties. Schoolklassen kunnen in Nieuw Land terecht voor lessen over de geschiedenis van Flevoland en groepen krijgen een rondleiding op maat. Bedrijven en instellingen die in een museale ambiance willen vergaderen kunnen gebruikmaken van de faciliteiten van Nieuw Land. Om bovenstaand ideaal te bereiken heeft Nieuw Land zijn uitstraling veranderd door een nieuwe huisstijl. Ook is er een begin gemaakt met de herinrichting van het museum, de formatie is op orde gebracht en op het vlak van educatie en marketing & communicatie versterkt. Nieuw Land positioneert zich expliciet als provinciale instelling die adviseert met behulp van een steunpunt archeologie en jonge monumenten, een museumconsulent, een erfgoededucatie consulent, archiefinspecties van nog over te dragen archieven en als provinciaal erfgoedhuis dat uitvoering geeft aan provinciaal beleid. Daarbij presenteert Nieuw Land zich uitdrukkelijk als doel voor een leuk en leerzaam bezoek. Naast het hier volgende totale overzicht van activiteiten in 2008 heeft Nieuw Land een samenvatting gemaakt, speciaal voor een geïnteresseerd publiek. Een echt visitekaartje van Nieuw Land. Wij wensen u veel leesplezier. Jaarverslag 2008 Nieuw Land 3

4 Nieuw Land + Museum Geregistreerd Museum Nieuw Land is sinds 2008 een geregistreerd museum. Het doel van de museumregistratie is het zichtbaar maken, bewaken en verbeteren van de kwaliteit van Nederlandse musea, en daarmee het verantwoord beheer van het culturele erfgoed. De onderlinge samenwerking en het bruikleenverkeer worden gestimuleerd en de museumregistratie staat garant voor een verantwoordelijke wijze van handelen wanneer particulieren iets willen schenken, legateren of in bruikleen geven. Bezoekers mogen verwachten dat geregistreerde musea beschikken over een aantal basisvoorzieningen voor het publiek. Het bestuur van Stichting Het Nederlands Museumregister is met het geven van dit keurmerk van mening dat Nieuw Land zijn verantwoordelijkheid als beheerder van het cultureel erfgoed als serieuze taak op zich neemt. Vaste presentaties Oer!, de nieuwe steentijd van Flevoland De nieuwe presentatie over de unieke prehistorische Swifterbantcultuur werd op 24 april geopend. Deze presentatie gaat over de Swifterbantmensen, hoe zij leefden van jagen, vissen en akkerbouw. En hoe zij omgingen met de dood en het bovennatuurlijke. Tijdelijke tentoonstellingen Polders in de wereld - 75 jaar Afsluitdijk, verlengd tot 3 maart 2008 De tentoonstelling De Verbinding - 75 jaar Afsluitdijk, geopend op de dag van het jubileum, 24 mei 2007, werd verlengd tot 3 maart Fotojournalist Bert Verhoeff maakte het boek: Langs het IJsselmeer. Van werkzee tot speelmeer (Zwolle 2007). Een selectie van foto s uit deze publicatie werd in Nieuw Land geëxposeerd van 2 november 2007 tot en met 6 januari Bruiklenen van mevr. J.J.C. Balk te Lelystad en van het Nationaal Modelspoor Museum en het Fries Scheepvaart Museum, beide te Sneek, werden in maart geretourneerd. Een model van de magneettrein van Sjanghai, enige documentatie en promotiemateriaal betreffende de Zuiderzeelijn, voor de tentoonstelling beschikbaar gesteld door de Projectorganisatie Zuiderzeelijn van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat, mocht door Nieuw Land worden behouden. Niet voor watjes, van 20 maart tot 2 november 2008 De tentoonstelling Niet voor watjes. Arbeiderskampen in de Noordoostpolder was bij Nieuw Land te bezichtigen van 20 maart 2008 tot 1 februari Met het droogvallen van de Noordoostpolder in 1942 werden duizenden arbeiders ingezet voor het ontginnen van het nieuwe land. De arbeiders vonden in deze tijd hun thuis in tientallen barakkenkampen. De familietentoonstelling Niet voor Watjes liet de sfeer van een arbeiderskamp herleven. Bezoekers konden ervaren hoe de arbeiders leefden, ver weg van de bewoonde wereld, samen met honderden andere uit alle delen van Nederland. Maar ook het zware werk, het gevoel van saamhorigheid en geloof in de toekomst, misschien zelfs een eigen boerderij op het nieuwe land. Jaarverslag 2008 Nieuw Land 4

5 Tijdens de opening kwam de heer Lucas Huizinga aan het woord over zijn belevingen als pionier op het nieuwe land. Ter gelegenheid van de tentoonstelling werd het boek Niet voor watjes, het leven in en rond arbeiderskampen in de Noordoostpolder, gepubliceerd. Het eerste exemplaar werd gepresenteerd tijdens de opening van de tentoonstelling. Wegens succes werd de looptijd van deze tentoonstelling tot 1 februari 2009 verlengd. Ons Flevoland van 27 t/m 2 november Fototentoonstelling met het werk van tien amateurfotografen van de Lelystadse Fotoclub (LFC). De leden van de LFC beschouwen fotografie als een vorm van kunst, die het maken van kiekjes probeert te overstijgen. Zij helpen elkaar bij het verbeteren van de kwaliteit van het maken, het bewerken en het tentoonstellen van door hen zelf gemaakte foto s. Regelmatig trekken ze erop uit om gezamenlijk foto s te maken en het is bijzonder om dan te ontdekken hoe men zeer uiteenlopende foto s van eenzelfde omgeving kan maken. Wie wat bewaart, beleeft wat van 4 december 2008 t/m 29 maart 2009 Op 3 december openden de nieuwe Commissaris van de Koningin in Flevoland, Leen Verbeek, en Sinterklaas deze gezinstentoonstelling. Deze tentoonstelling richtte zich op een interactieve manier op gezinnen met kinderen. Het randprogramma bestond uit een reeks workshops voor gezinnen, specifieke verkoopartikelen en een kleine expositie van diverse papierkunstenaars in de winkel van Nieuw Land. Binnenplein Van eind juli tot medio september heeft op het Binnenplein de maquette van de westelijke ontwikkeling van Almere, gemaakt door Atelier IJmeer, opgesteld gestaan. Bezoekers konden zich zo een beeld vormen van de ideeën die Atelier IJmeer in de jaren ontwikkelde voor Almere Pampus en de dubbelstad Amsterdam-Almere. De maquette behoort tot de collectie van CASLa, die in 2008 is overgedragen aan Nieuw Land. Herinrichting Lelytheater Het Lelytheater in de centrale hal van Nieuw Land werd in de zomer afgebroken. Voortaan wordt deze presentatie in de IJsselmeerzaal getoond. De filmzaal werd hiervoor aangepast zodat de film getoond kan worden en sfeer en effecten overeenkomen met de voormalige presentatie. Eerste kabinet Na de zomer werd het eerste kabinet van de kabinettententoonstelling aangepast. De eerste aanleiding voor deze aanpassing in de buis, was het verhuizen van de Swifterbantman naar de OER!- presentatie. Verhuizing ventjager/ Voorbereiding Vergane Schepen Op 5 november is de ventjager vanuit de centrale hal verplaatst naar de Schokbetonschuur voor de nieuwe presentatie over scheepsarcheologie. Spectaculair was dat een deel van de voorpui van het museum moest worden verwijderd. Jaarverslag 2008 Nieuw Land 5

6 In de Schokbetonschuur wordt medio 2009 de nieuwe vaste presentatie over scheepsarcheologie ingericht, waarin de ventjager de blikvanger zal zijn. Publieksactiviteiten Winnaars prijsvraag Schatgraven op 12 maart In de kerstvakantie konden kinderen tijdens het Schatgraven ook met een prijsvraag meedoen. Op een zeer regenachtige woensdagmiddag 12 maart mochten vijf 2 e prijswinnaartjes mee met archeologisch medewerker Dick Velthuizen. Op een veldje in de polder kregen ze uitleg over de verschillende bodemlagen. Na afloop mochten ze een kijkje nemen achter de schermen. Dick Velthuizen liet ze het archeologisch depot zien en ze mochten microscopisch onderzoek doen. Nationaal Museumweekend op 5 en 6 april Het Nationaal Museumweekend, waarin Nieuw Land gratis toegankelijk was, stond in het teken van het thema Kunst van de Waarheid. Veel mensen maakten op deze wijze kennis met het erfgoed van Flevoland. Activiteiten meivakantie van 26 april t/m 11 mei Vertellingen bij de tentoonstellingen Niet voor Watjes en Oer!. Yacht Vision Boatshow van 21 t/m 28 mei Van 21 tot en met 26 mei 2008 organiseerde Yacht Vision, in samenwerking met de Gemeente Lelystad, een spectaculaire boatshow in de Bataviahaven te Lelystad. Voorafgaand aan de boatshow was er veel publiciteit in het tv-programma Yacht Vision en langs de A6 bij Lelystad. In het tv programma Yacht Vision werd er in één van de voorafgaande afleveringen aandacht besteed aan het gebied rondom Bataviahaven waarbij ook Nieuw Land goed in beeld kwam als één van de attracties. Nieuw Land kreeg op de boatshow een stand ter beschikking om onszelf te promoten. De stand was ingericht als een soort van woonkamer door een grote stamtafel, stoelen en dressoir en opgesierd met een aantal oude voorwerpen en wandkaarten uit het depot van Nieuw Land. De inrichting van de stand was afkomstig van Discount Living te Lelystad en werd gratis ter beschikking gesteld. De stand werd bemand door vrijwilligers van Nieuw Land. De stand van Nieuw Land werd redelijk bezocht maar duidelijk was dat de bezoekers voor andere zaken kwamen. Toch, met de lage kosten een prima manier om Nieuw Land te promoten onder het publiek. Workshop Muziek in de Prehistorie op 8 juni In het teken van de nieuwe vaste presentatie Oer!, organiseerde Nieuw Land deze workshop. Er werd verteld over prehistorische instrumenten, hoe deze gemaakt zijn en waar ze uiteindelijk zijn gevonden. Swifterbantdag op 22 juni Op het plein voor het museum werden diverse prehistorische workshops en demonstraties gehouden, in samenwerking met SPNF (Stichting Prehistorische Nederzetting Flevoland). Ook was er theater in het museum en waren er korte rondleidingen in de presentatie Oer! Jaarverslag 2008 Nieuw Land 6

7 Filmdocumentaires + 3 februari: Claus op handen gedragen; + 2 maart: Manufacturing Dissent Uncovering Michael Moore; + 6 april: Heimatklänge (Echoes of Home); + 4 mei: Carla s List; + 23 november: Polderpioniers. Lezingencylus + 29 januari: Tegen de stroom in door prof. Dr. H. Pleij; + 18 februari: Dierziekten en samenleving, Cornelis Lelylezing; + 26 februari: De graanrepubliek, tien jaar later door Frank Westerman; + 25 maart: Boeren in de steentijd door Theo ten Ascher; + 9 december: Lelystad door Joris van Casteren. Activiteiten kerstvakantie van 20 december 2008 t/m 4 januari 2009 De activiteiten van de tijdelijke tentoonstelling Wie wat bewaart, beleeft wat vormden het programma voor de kerstvakantie. Concert Apollo Ensemble op 28 december Bijzonder winterconcert op een unieke locatie in het museum. Muziek in het thema Aanval en verdediging, passend bij de locatie in de buis. Jaarverslag 2008 Nieuw Land 7

8 Nieuw Land + Archief Partners Vier van de zes Flevolandse gemeenten, Urk, Dronten, Lelystad en Zeewolde, en het Waterschap Zuiderzeeland nemen als partners deel aan de Gemeenschappelijke Regeling van openbaar lichaam Erfgoedcentrum Nieuw Land. Dit houdt in dat zij hun statische archieven, de archieven die meer dan twintig jaar oud zijn en daarmee uit cultuurhistorisch oogpunt interessant worden voor burgers, in beheer geven aan Nieuw Land. Het erfgoedcentrum zorgt er vervolgens voor dat een voldoende gekwalificeerde archivaris aanwezig is en dat de archieven volgens de bepalingen van Archiefwet 1995 worden beheerd. De archivaris van Nieuw Land, Tamara Tesselaar-Groot, is belast met het toezicht op het beheer van niet-overgebrachte archieven. Deze taak wordt uitgevoerd bij de aangesloten gemeenten, het waterschap en gemeenschappelijke regelingen. Onder archiefbeheer vallen zaken zoals postregistratie, archivering, vernietiging, digitalisering en overbrenging. In 2008 heeft de archivaris haar ronde kennismakingsgesprekken bij alle partners van Nieuw Land afgerond. De archivaris trekt vaak samen op met de provinciale archiefinspectie. Er zijn gesprekken gevoerd met de gemeente Lelystad over onder andere digitalisering, substitutie, overbrenging, nieuwbouw en vernietiging. In het najaar is een start gemaakt met een integrale archiefinspectie bij de gemeente Dronten en op verzoek van enkele deelnemende gemeenten is een Stappenplan Overbrenging ontwikkeld dat is toegestuurd aan de partners. De archivaris was betrokken bij de advisering en toetsing van voorstellen van vernietigbare archiefbescheiden. Het SAVI (Samenwerking Archief Verwante Instellingen) kwam in 2008 driemaal bij elkaar. Tijdens dit overleg met documentaire informatiemedewerkers van overheidsinstellingen en de provinciale archiefinspectie zijn de ontwikkelingen op het gebied van documentaire informatie besproken. Depots In de depots van Nieuw Land wordt ongeveer drie kilometer aan collecties bewaard. Dit zijn archeologische artefacten, archieven, boeken, cd's, dia s, dvd's, foto's, films, kaarten, museale voorwerpen, plattegronden enzovoorts. Om deze materialen goed te bewaren en behouden worden elke week klimaatmetingen verricht en controles uitgevoerd op temperatuur en luchtvochtigheid. In 2008 is circa vijftig meter archieven en kranten door middel van bevriezing ontdaan van ongedierte. Materiaal dat was opgeslagen in de quarantaineruimte is na bevriezing en ontdooiing, in zuurvrije omslagen verpakt en overgebracht naar de depots. Veel collecties zijn in 2008 herplaatst en geordend op documentsoort bij elkaar gezet in de depots. Dit geldt onder meer voor de audiovisuele verzamelingen, de collecties van de fusiepartners en de schenkingen van het afgelopen jaar. De vrijwilligers hebben hieraan in belangrijke mate bijgedragen. Dubbelen zijn apart gezet, alfabetisch gesorteerd en bestemd voor de bruikleencollectie die in 2009 aan het International New Towns Institute in Almere zal worden overgedragen. In verband met de jaarlijkse groei van de collecties is door de medewerkers een plan voor herinrichting van de depots gemaakt. Onderdeel van dit plan zijn tevens enkele bouwkundige aanpassingen, zoals uitbreiding van het museale depot en verplaatsing van het koeltedepot voor de audiovisuele verzamelingen. In 2009 zullen financiële middelen worden gezocht voor uitvoering van het plan. Jaarverslag 2008 Nieuw Land 8

9 Rondleidingen werden in 2008 verzorgd voor: + medewerkers van het Flevolandse Servicebureau; + medewerkers van de Erfgoedinspectie; + leden van de Nederlandse Genealogische Vereniging Flevoland; + studenten archiefwetenschappen uit Amsterdam; + bestuursleden van Nieuw Land; + directeuren van regionaal historische centra in Nederland; + vrijwilligers en Vrienden van Nieuw Land; + de Commissie Samenleving van de Provincie Flevoland; + medewerkers van Museum Elburg. Bedrijfssysteem versie 2.0 Ten behoeve van het toegankelijk maken en beheer van de collecties beschikt Nieuw Land over een bedrijfssysteem waarin geïntegreerd in één database alle collecties zijn ondergebracht en worden beschreven. Versie 2.0. van het bedrijfssysteem is in 2008 verder ontdaan van bugs. De database (= Digitale Catalogus Flevoland of DCF) is geschoond en de kwaliteit van de opgenomen gegevens verbeterd. Het aantal documentbeschrijvingen in de DCF is , de opgenomen collecties 329, het aantal gescande objecten en van Rijkswaterstaat Directie IJsselmeergebied werden gedigitaliseerde tekeningen ontvangen. De beschrijvingen van deze objecten werden opgenomen in de database en de scans werden grotendeels bewerkt en zullen worden gekoppeld aan de beschrijvingen. De glasvezelkabel is in 2008 gerealiseerd. Intern is de techniek hierop aangepast, hardware is vervangen en Nieuw Land is nu klaar om de nieuwe versie van het bedrijfssysteem in eigen huis te beheren, waardoor de informatie in de Digitale Catalogus Flevoland realtime wordt verwerkt en daardoor via het internet direct beschikbaar is voor het publiek. Bedrijfssysteem en publiekscatalogus zijn op servers bij Nieuw Land geplaatst waardoor realtime verwerking mogelijk is. Toegankelijk maken van de collecties In 2008 zijn in het kader van de projecten vele collecties toegankelijk gemaakt voor het publiek. De Archievendag was aanleiding tot het beschrijven van verzamelingen op het gebied van religie en verhalen vertellen. De exposities van het werk van H.J. Rotgans en Wie wat bewaart beleeft wat! vormden de aanleiding tot het beschrijven van materialen over deze onderwerpen. De vrijwilligers van Nieuw Land dragen in belangrijke mate bij aan het beschrijven van de collecties in het bedrijfssysteem van Nieuw Land c.q. de publiekscatalogus Flevoland Boven Water. Vrijwilligers van de Bataviawerf zorgden in 2008 voor het toegankelijk maken van hun archief (notulen, bestuursarchief, tekeningen, knipsels, dia s en foto s) dat aan het einde van het jaar werd overgedragen aan Nieuw Land. De volgende collecties zijn in 2008 (beter) toegankelijk gemaakt: + filmcollectie Nieuw Land; + DVD-collectie Nieuw Land; + Collectie ir. J.C. de Koning; + ZIJP, woonregisters; + Collectie [H.J.] Ringeling; + archief Bataviawerf; Jaarverslag 2008 Nieuw Land 9

10 + archief Stichting De Fontein; + archief Zuivelcoöperatie NOVAC; + archief Zwembad Dronten; + akten van de Burgerlijke Stand van de gemeenten Urk en Noordoostpolder (via + digitale exemplaren van (retro-)akten van de Burgerlijke Stand; + kleine museale objecten; + landbouwgereedschappen; + en diverse particuliere fotoarchieven. Alle in het provinciaal depot voor bodemvondsten gedeponeerde vondsten zijn opgenomen in het digitale depotbeheersysteem, TMS en er is een begin gemaakt met het controleren en aanvullen van de gegevens, onder andere met foto s. Digitalisering In het kader van het project Geheugen van Flevoland zijn met steun van de Mondriaanstichting zo n zeshonderd audiocassettes met 107 interviews die vanaf begin jaren tachtig zijn afgenomen in het kader van onderzoeksprojecten in 2007 gedigitaliseerd door het bedrijf RikRak. In verband met de vaste exposities is een compilatie met historische beelden van het IJsselmeergebied overgezet van beeldplaat naar DV-CAM en DVD. Een groot aantal foto s is gedigitaliseerd door vrijwilligers. Met Omroep Flevoland zijn besprekingen gevoerd om gezamenlijk een subsidieaanvraag voor te bereiden voor het digitaliseren van het oude archief van beide instellingen en te onderzoeken of het plaatsen van een spiegel van de digitale bestanden van de omroep bij Nieuw Land technisch en financieel tot de mogelijkheden behoort. De subsidieaanvraag wordt voorbereid. De aanvraag zal eerst worden voorgelegd aan het NORAA (Nationaal Overleg Regionale Audiovisuele Archieven) alvorens in 2008 naar mogelijke subsidiegevers te worden gestuurd. GenLias Nieuw Land neemt deel aan het landelijke project GenLias. In 2008 zijn bijdragen geleverd aan het realiseren van de opvolger van GenLias. Deze zal MijnVoorouders.nl gaan heten en komt in de loop van 2009 beschikbaar voor het publiek. De genealogische data van Flevoland zijn inmiddels aan de landelijke database toegevoegd. In een later stadium volgen de in 2008 gedigitaliseerde akten. Deze zullen toegevoegd worden aan WatWasWaar (voorheen Woonomgeving) Nieuw Land participeert in het landelijke project WatWasWaar, een database die historische informatie geografisch benadert. Deze database en bijbehorende internetsite zal in 2009 een forse uitbreiding ondergaan. In 2008 heeft Nieuw Land hiertoe bijdragen geleverd. Het thema 'Het nieuwe wonen' (Nagele) heeft een prominente plek op verkregen. Acquisitie De collecties van Nieuw Land breiden zich uit door aankoop, overdrachten en schenkingen. Veel stukken worden verkregen door medewerking van Nieuw Land aan projecten van derden of Jaarverslag 2008 Nieuw Land 10

11 overgedragen als uitvloeisel van de contacten die onderzoekers onderhouden in het kader van de oral history projecten. Verder worden veel schenkingen gedaan door bezoekers van het museum. Bijzondere overdrachten in 2008 waren de collecties van CASLa, Rijkswaterstaat Directie IJsselmeergebied en het VLOD. Vlak voor de zomer zijn de archieven, dia s, foto s en tentoonstellingsmaterialen van CASLa bij Nieuw Land ingehuisd. De maquettes volgden in december en hiertoe is op de derde verdieping van de depottoren een aparte maquetteberging gerealiseerd waarin ook de eigen maquettes van Nieuw Land een plaats hebben krijgen. Van Rijkswaterstaat Directie IJsselmeergebied ontving Nieuw Land de voormalige boekerijen van de Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders en Dienst der Zuiderzeewerken. De overgedragen collectie heeft direct betrekking op het ontstaan en de ontwikkeling van Flevoland en sluit prachtig aan op de reeds bij Nieuw Land aanwezige collecties. Bijna alles wat overgedragen is, is reeds beschreven in de bibliografieën van boeken en artikelen in periodieken die het Sociaal Historisch Centrum voor Flevoland eerder uitgaf en die als geautomatiseerde catalogus onderdeel uitmaken van het bedrijfssysteem van Nieuw Land. In december zijn aan Nieuw Land de videobanden overgedragen van de VLOD (Vereniging Lokale Omroep Dronten). De officiële ondertekening van het overdrachtsdocument zal in januari 2009 plaatsvinden. In 2008 zijn de volgende stukken als vondsten aangemeld, aangekocht of als schenking ontvangen: Archeologisch depot + de resultaten van elf verschillende onderzoeken in Flevoland, door RAAP, een archeologisch adviesbureau; + de resultaten van het onderzoek Vossemeerdijk in de gemeente Dronten, door Oranjewoud; + de vondsten van het onderzoek op vindplaats S 2, door het Groninger Instituut voor de Archeologie (GIA) van de RUG; + vondsten die tevoorschijn kwamen bij het opruimen van het transitodepot in Amersfoort, door de RACM. Archiefdepot Overheidsarchieven + Ministerie van Justitie, Raad voor de Kinderbescherming regio Flevoland, locatie Lelystad, ; + Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Rijkswaterstaat, Dienstkring Afsluitdijk, Dit archief is een aanvulling op het archief van de Directie Zuiderzeewerken, + Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Rijksinstituut voor Zuivering van Afvalwater, ; + Aanvulling op het archief van de gemeente Urk, Het betreft de openbare Bevolkingsregisters en akten van de Burgerlijke Stand. Particuliere archieven en collecties + aanvulling op het archief van sportvereniging Dynamo te Lelystad, via dhr. Blazer te Lelystad; + aanvulling op de archiefbescheiden, van E. de Boer te Luttelgeest; + een kaartsysteem van de Stichting voor het Bevolkingsonderzoek in de drooggelegde Zuiderzeepolders met daarin gegevens van personen die tijdens de Tweede Wereldoorlog als polderwerker aan het werk waren in de Noordoostpolder, van H. Boer uit Lopik; + archiefbescheiden, affiches en foto s van Bos Fine Art, van Marianne Bos-Koeten te Lelystad; Jaarverslag 2008 Nieuw Land 11

12 + het archief van CASLa te Almere; + archiefbescheiden van Zuivelcoöperatie NOVAC uit de Noordoostpolder, van L. Erklens te Groningen; + aanvulling op de archiefbescheiden van J.C. de Jongh te Dronten; + archiefbescheiden van de Independent Order of Odd Fellows (IOOF), van mw. Dilrosum-Frimmelt, H. Geling en O. Holtkamp uit Lelystad; + aanvulling op de Collectie ir. J.C. de Koning met daarin toespraken uitgesproken door De Koning tijdens zijn werkzaamheden voor de RIJP, van ir. J.C. de Koning te Lelystad; + archiefbescheiden van D66, van mw. D. Lootsma te Almere; + aanvulling op de archiefbescheiden van de Milieuraad Almere, van H. Nijenhuis te Almere; + menukaarten van de Directie Zuiderzeewerken, van mw. M. Ringeling te Amsterdam, + archiefbescheiden van Jazz behind the Dykes uit Lelystad en filmclub Omega uit Lelystad, van P. Visser te Lelystad; + een rekening uit 1785 voor de provincie Overijssel ten behoeve van werkzaamheden en arbeidskosten aan de kerk van Schokland, van de vereniging Vrienden van Schokland; + archiefbescheiden van vogelvereniging Fauna te Lelystad, van F. Wilcke te Lelystad, + archiefbescheiden van Stichting De Fontein en het Flevolands Symphonie Orkest, van F. en A.J. Zuidema-de Jonge te De Bilt; + archiefbescheiden van de prot.chr. ouderenbond Dronten, via H. van de Brink te Dronten. Museaal depot Voorwerpen + munt uitgegeven ter gelegenheid van de instelling van de provincie Flevoland in 1986, van F. Wouter te Lelystad; + kleine herdenkingsmunt ter gelegenheid van de zeventigste verjaardag en de pensionering van H.W. Wortmann, eerste directeur-generaal van de Dienst der Zuiderzeewerken, deel uitmakend van de Collectie J.C.N. Ringeling, van M. Ringeling te Amsterdam; + maquette van het Plan Parkhaven te Lelystad, van de Vereniging van eigenaren Parkhaven via mw. A. Rook te Lelystad; + collectie maquettes en panelen, van CASLa te Almere waaronder een maquette van Almere Pampus in de regio, gemaakt door Atelier IJmeer + porceleinen bord gemaakt ter gelegenheid van het diner bij het afscheid van A.D. van Eck van de Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders op 1 december 1964, van Ed Voigt te Lelystad; + twee bodemprofielen, twee kruikjes, twee glazen en een houten kistje dat mogelijk afkomstig is van Schokland, van het echtpaar P.L. en A. de Boer te Zwolle; + model van de magneettrein van Sjanghai en promotiemateriaal betreffende de Zuiderzeelijn, van de Projectorganisatie Zuiderzeelijn van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat te Den Haag; + eerste geboorde boorkern van asfaltbeton uit de Afsluitdijk, 1968 (met een film en DVD met meetgegevens), oorspronkelijk afkomstig van de Noord-Nederlandsche Wegebouw Mij te Harlingen, van R.J. van Loenen te Leeuwarden; + kleine promotieartikelen van in Flevoland, merendeels in Zeewolde, gevestigde organisaties en instellingen, van J. Poelhekke te Zeewolde; + wandbord ter herdenking van de strenge winter van 1929, toen Urk en Marken over het ijs met elkaar verbonden waren, Van A.C. Kleywegt te Almere; + rekwisieten ten behoeve van de expositie Oer!, waaronder een wolfshuid en een koekoeksklok; Jaarverslag 2008 Nieuw Land 12

13 + objecten ten behoeve van de tijdelijke expositie Niet voor watjes, waaronder blikken, gezelschapsspelen en een kassa (merk: National). Kaarten, prenten en tekeningen + Aquarel Tussen Ramspol en Urk juli 43 en 154 tekeningen gemaakt door H.J. Rotgans, en enige documentatie van en over H.J. Rotgans, van mevr. J.R. Rotgans-Hamers te Noordwijk; + twee ingelijste negentiende-eeuwse bodemkaarten van het zuidelijk deel van het IJsselmeer en van de Wieringermeer, van Rijkswaterstaat, via ing. B. Fokkens te Lelystad; + revisietekening van de bouw van een semi-permanent kamp op perceel P van de dijk van Oostelijk Flevoland, van H. Bakker te Lelystad; + uitgiftekaart van Oostelijk Flevoland uit 1980, van Stichting Geschiedschrijving Dronten; + wandkaart van Nederland, gemaakt door de Topografische Dienst Kadaster in 2004, van anonieme schenker; + schoolkaart met stokken Nederland Provincies, gemaakt door Wolters Noordhoff, van anonieme schenker; + affiches van de symposia Polderlandschap als cultuuruiting en Flevo Randmeren van Genootschap Flevo te Almere; + krijttekening Zandzuiger van J.H. van Mastenbroek, 1931, van mevr. M. Ringeling te Amsterdam; thans nr. 22 in de Collectie J.C.N. Ringeling; + zeefdruk van Noord-Hollands landschap, van Jan Groenhart, ongedateerd; + zeefdruk Vissen aan de Afsluitdijk, van Frans Room, 2007; + steendruk Uitzicht over IJsselmeer, van Pauline Bakker, 2007; + zeefdruk IJsselmeer bij Hoorn, van Peter de Rijcke, 2007; + Aeronautical Chart ICAO 1: The Netherlands Bibliotheekdepot + Circa 350 meter boekerijen van de Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders en de Dienst der Zuiderzeewerken, van Rijkswaterstaat Directie IJsselmeergebied; + krantenknipsels, brochures en documentatie betreffende Flevoland, Lelystad in het bijzonder, van P. Visser te Lelystad; + persoonlijke gegevens van Gerrit Visser uit Werkendam en het Mededelingenblad van de Historische Vereniging Werkendam uit april 2007 over onder meer de rol die zinkbaas Gerrit Visser speelde in Schouwen bij de watersnoodramp, van mevr. J. de Heer te Werkendam; + publicaties over Almere, van het Stadsarchief Almere; + Driemaandelijkse berichten van ZZW van 1954 tot 1969 en Jaarverslagen van de landaanwinning van 1954 tot 1970, van M.J. Zwart te Reeuwijk; + uitgaven betreffende Willem Vos en de bouw van De Batavia en De 7 Provinciën, van de Bataviawerf te Lelystad; + het boek De reis om de wereld in 80 dagen, van H. Pruntel te Lelystad; + het Rapport van de deputaten voor den geestelijken arbeid in de IJsselmeergebieden aan de generale synode, die D.V. samenkomt 29 augustus 1939 te Sneek, van G. van Klinken te Kampen; + de publicaties 50 jaar gereformeerde kerk te Emmeloord en Louwrens Kodde. Pionier , van P. Voorberg te Emmeloord; + drie nummers van het tijdschrift De Spiegel uit 1953 met als thema de watersnoodramp, van J. Agema te Alkmaar; Jaarverslag 2008 Nieuw Land 13

14 + een groot aantal boeken en brochures over onder meer de Oostvaardersplassen, scheepswrakken in de Waddenzee ( ), Lelystad en Dronten, van G.J. Westenbrink te Lelystad; + vele brochures en rapporten over met name landbouw en geschiedenis van Flevoland, van G. Benning te Lelystad; + rapporten over met name CRAAG (Corridors tussen de regio s Amsterdam, Almere en t Gooi) windenergie, milieu, recreatie en toerisme, en ruimtelijke ordening van Almere, en diverse nummers van het tijdschrift Ekstergekras, van de Milieuraad Almere; + zeventien leggers van de Stentor Flevoland uit , van uitgeverij Wegener; + diverse jaargangen Zuiderzeeland, van het Genootschap Flevo, te Lelystad; + (deels ingebonden) kerkbladen van de Gereformeerde kerk te Urk , via mevr. A. Kramer-van Urk te Urk. Depot audiovisuele materialen + Fotoboek Laatste viering RIJP-verband, december 1988, ir. J.C. de Koning; + Lelystadsbladen inclusief fotonegatieven van de gepubliceerde foto s (zeven ordners) en één losse ingebonden krant ( ) en één doos met diverse fotonegatieven (5 mappen), van fotograaf G.H. Hutten; + de VHS Een zee van Ruimte aan het water; Almere / Noorderplassen en twee mapjes met foto s van woningen in Almere, van J. Stelwagen; + vijf diadozen met een serie eigen opnamen van Flevoland en drie diadozen betreffende het IJsselmeergebied ( ; eerder aangekocht bij Astado-Zeist), ten behoeve van educatieve doeleinden, van H. Wassink, namens CBS De Triangel ; + drie luchtfoto s van Ens, Marknesse en Vollenhove, in 1947 gemaakt door de KLM, van J. Terwisscha Scheltinga; + een serie ansichtkaarten van verschillende kernen in Flevoland, van H. de Korte; + een CD met scans van foto s, gemaakt door H. van Eikenhorst, kapper in de beginjaren van Marknesse, van W. van Eikenhorst; + vijf fotoalbums over de carnavalsvereniging te Dronten, van H. Veenhuis; + een fotoalbum met KLM luchtfoto s, van H. van Noortwijk; + een foto van Kamp Wieringen, van A. de Vries; + een grammofoonplaat met een interview ter gelegenheid van de opening van de Hoeksteen, 1952 (uitgezonden door de Ikor), van A.J. Molenberg. Conservering en restauratie Aan Archeoplan te Delft zijn in 2008 verschillende opdrachten verleend in verband met de inrichting van de vaste expositie Oer!. Gerestaureerd werden een skelet gevonden op E 4 bij Urk en een kinderschedeltje van opgraving S 4. Van een vuurstenen dolk, gevonden bij de opgraving aan de A6 bij Emmeloord, zijn door Archeoplan vier afgietsels gemaakt. Replica s zijn gemaakt van twee prehistorische peddels die door het Provinciaal Bodemdepot Zuid-Holland aan Nieuw Land in bruikleen waren gegeven. Leden van de AWN Flevoland hebben een aantal beschadigde aardewerken voorwerpen gerestaureerd die daarna in de AWN-vitrine in Nieuw Land zijn vertoond. Begin 2008 werden enkele machines overgebracht vanuit de loods die Nieuw Land huurde op een Lelystads bedrijventerrein naar de buitenruimte. Een nadere beoordeling van de conditie van het machinepark, en een uitvoeringsplan voor conservering en afstoting zal volgen wanneer er meer Jaarverslag 2008 Nieuw Land 14

15 duidelijk is over presentatiemogelijkheden. De machines en werktuigen die in de polderschuur onderdak hadden, zijn aan het einde van 2008 alle in één opslagruimte ondergebracht. Advisering, begeleiding en presentatie collecties Archivaris Tamara Tesselaar-Groot begeleidde in de periode januari-juli mw.drs. Yvonne van Haagen bij haar stage ten behoeve van de opleiding Archiefwetenschappen van de Universiteit van Amsterdam. Tevens gaf zij begeleiding aan Janny Bode, medewerker gemeente Noordoostpolder, bij haar opleiding Voortgezette Vorming Archiefbeheer. Vanaf oktober 2007 bespreken André Geurts en Dick Velthuizen in het zaterdagochtendmagazine Goedemorgen Flevoland van Omroep Flevoland Radio interessante objecten uit de archeologische en museale collectie van Nieuw Land. De conservator besprak het volgende: + Flevoland bier; + boek Het eiland Urk van P. Harting uit 1853; + polderwerkers; + penning uitgegeven ter gelegenheid van de instelling van de provincie Flevoland in 1986; + boek Bouwen op nieuwe bodem van H.J. Stuvel uit 1967; + monumenten in Flevoland; + Stichting voor het Bevolkingsonderzoek in de drooggelegde Zuiderzeepolders; + leven en werk van Henk Rotgans; + de Noordoostpoldertekeningen van Henk Rotgans; + Excursiegids 1947 Noordoostpolder; + Vereniging tot Behoud van het IJsselmeer; + expositie van tekeningen van Peter Dorleijn; + Zuiderzeeplan van J.A. Beijerinck en T.J. Stieltjes uit 1870; + Zuiderzeeplan van A. Buma uit ; + Maquette van Atelier IJmeer betreffende Almere Pampus in de regio; + landschapskunstwerk Aardzee ; + Flevokartografie; + Schokker klederdrachtprent uit circa 1810; + boek Boerderijen uit 1938; + boek Wording en opbouw van de Noordoostpolder, vier delen uit ; + expositie Veranderende ruimte. Kaarten van het Zuiderzeeproject en Flevoland ; + wandbord betreffende de strenge winter van 1929; + fotoalbums van F.P. Mesu; + drainagebuizen; + schade aan papieren informatiedragers; Conservator André Geurts, bibliothecaris Elsbeth Groothedde en archeoloog Dick Velthuizen werkten mee aan het project Ken je beroep dat beoogde minidocumentaires te maken over interessante beroepen ten behoeve van voorlichting aan middelbare scholieren. Bruiklenen aan en van derden Nieuw Land verstrekte de volgende bruiklenen: + voor de vaste expositie van Museum Schokland (bruikleen is verlengd); Jaarverslag 2008 Nieuw Land 15

16 + aan museum Oud Nijkerk, voor de expositie In de sporen van middeleeuwse stadsbewoners ; + aan gemeente Almere ten behoeve van een open dag bij opgraving Overgooi; + aan gemeente Almere voor de tijdelijke expositie Rituelen in het Kunstencentrum De Kunstlinie; + aan Hans Peeters van de RACM voor een workshop van de RUG voor vuursteenspecialisten; + aan de RUG voor onderzoek en determinatie van het aardewerk van vindplaats S 2 en van vuursteen van verschillende vindplaatsen in het Swifterbantgebied; + aan de AWN Flevoland voor een presentatie van het veldwerk in de AWN-vitrine in Nieuw Land; + aan Teleac beeldmateriaal voor een uitzending over Schokland; + vijf tekeningen en schetsen van architect/stedenbouwer Teun Koolhaas, aan achtereenvolgens CASLa te Almere en prof. J.M. Schrijnen te Almere; + elf kaarten en luchtfoto s en twaalf objecten betreffende polderontginning, aan Jacques Wery Catering & Partyservice te Zeewolde, via mevr. A. Westers te Zeewolde; + enkele tientallen kaarten en schetsen van het IJsselmeergebied, aan de provincie Flevoland, via J. Schilder; + dijkprofiel, kraagstuk en acht schilderijen, aan het Stedelijk Museum Zwolle. Nieuw Land ontving de volgende bruiklenen: + een aantal vondsten voor de vaste expositie Oer! van het Provinciaal Bodemdepot Zuid- Holland; + houten bank afkomstig uit het arbeiderskamp Marknesse, van de Commissie Marknesse in woord en beeld; + twaalf objecten verband houdende met polderontginning en Zeewolde, van Jacques Wery Catering & Partyservice te Zeewolde, via mw A. Westers te Zeewolde; + houten trippen, van H. Bakker te Lelystad. Interviews De Schatkamertentoonstelling n zinderende stilte. De Noordoostpolder getekend door Henk Rotgans was voor Omroep Flevoland aanleiding om mevr. Rotgans-Hamers en conservator André Geurts bij de opening op 21 februari te interviewen. Publicaties archief + Cordes, Annelies, Verhalen uit de polder; Het geheugen van Flevoland in woord en beeld, Archievenblad 112 (2008) nr. 3 (oktober). Artikel over de verhalensite + Geurts, A.J., Lelystadse depotschatten te kijk. Tekeningen van de Noordoostpolder door Henk Rotgans, , Archievenblad 112 (2008) nr. 2 (maart) Geurts, A.J., Eigentijds en toekomstgericht. Boerderijbouw in Wieringermeer en Noordoostpolder in: R.C. van Diepen, W.H.J. van der Most en H. Pruntel (red.), Speuren naar het verleden. Cultuur Historisch Jaarboek voor Flevoland 18 (2008) Geurts, A.J., Henk Rotgans, zijn tekeningen en Nieuw Land. De Noordoostpolder in de jaren in: Speuren naar het verleden. Cultuur Historisch Jaarboek voor Flevoland [18] (Lelystad 2008) Geurts, André, en Jan Schilder (samenst.), De veranderende ruimte. Kaarten van het Zuiderzeeproject en Flevoland (Lelystad 2008). + Hoek, Caroline, Signalementen: Verover mij dat land / Willem van der Ham, Archievenblad 112 (2008) 1 (februari) 41. Jaarverslag 2008 Nieuw Land 16

17 + Hoek, Caroline, Literatuuroverzicht, Historisch Geografisch Tijdschrift (2008) Caroline Hoek verzorgt elk kwartaal een overzicht van literatuur over Flevoland in dit tijdschrift. Schatkamer In Nieuw Land Schatkamer vonden in 2008 de volgende exposities plaats: De admiraal en zijn schip Van 1 september 2007 tot en met 7 januari 2008 werden documenten gepresenteerd die betrekking hadden op Michiel Adriaenszoon de Ruyter en zijn schip De 7 Provinciën. De stukken waren afkomstig van het Nationaal Archief in Den Haag en naar Lelystad gehaald in verband met de viering van het De Ruyterjaar in Schatten van Nieuw Land Sinds 2005 werden in Nieuw Land scheepmodellen geëxposeerd die in bruikleen zijn verkregen van het Rijksmuseum. Daarnaast werden bijzondere stukken uit de eigen collecties getoond. Van 15 januari tot en met 17 februari werden ook recente aanwinsten getoond, waaronder een kaart van noordoost- Nederland uit een encyclopedisch werk van Sebastiaan Münster uit 1590, en weinig bekende foto s van Urkers, gemaakt vóór de Tweede Wereldoorlog ten behoeve van antropologisch onderzoek van de eilandbewoners. 'n zinderende stilte. De Noordoostpolder in getekend door Henk Rotgans Van 21 februari tot en met 15 juni was een keuze te zien uit de ruim honderd tekeningen en aquarellen van Henk Rotgans die Nieuw Land bezit. De werken geven een goed beeld van het landschap en de ontginning van de Noordoostpolder in de jaren Rotgans, die van beroep illustrator was, verbleef in deze periode als onderduiker in de polder. Een deel van zijn activiteiten had betrekking op het versieren van de kantines van arbeiderskampen met polderafbeeldingen. In de expositie werden de tekeningen aangevuld met foto s, documenten en schetsen die informatie verschaften over zijn verblijf in de Noordoostpolder en over zijn werkwijze. Voor de expositie werden stukken geleend van mevr. J.R. Rotgans-Hamers uit Noordwijk, A. Hoogland uit Arnhem, Museum Schokland te Ens en een anonieme bruikleengever. De tentoonstelling werd geopend op 21 februari 2008 door de burgemeester van Noordoostpolder, W.L.F.C. ridder van Rappard, in aanwezigheid van mevr. Rotgans. Beiden kregen uit handen van de directeur van Nieuw Land een exemplaar van het boekje n zinderende stilte. De Noordoostpolder in getekend door Henk Rotgans, dat in 2002 voor het eerst verscheen en ter gelegenheid van de expositie met een nieuw voorwoord werd herdrukt. Conservator André Geurts verzorgde bij de opening de Powerpointpresentatie Tekeningen van tijd en ruimte. Henk Rotgans, de Noordoostpolder en Nieuw Land. Een deel daarvan werd verwerkt in een artikel dat in december verscheen in Speuren naar het verleden. Cultuur Historisch Jaarboek voor Flevoland. De tentoonstelling was voor mevr. Rotgans-Hamers aanleiding om in de zomer uit haar eigen bezit alle Noordoostpoldertekeningen van haar echtgenoot aan Nieuw Land over te dragen. Zuiderzeevisserij in beeld. Tekeningen van Peter Dorleijn Van 21 juni tot en met 14 september waren tekeningen te zien die Peter Dorleijn in de jaren maakte in verband met zijn onderzoek naar 'De zeilvisserij op de Zuiderzee en het IJsselmeer' en 'De bouwgeschiedenis van de botter'. Een deel van de Collectie Peter Dorleijn is eerder gepubliceerd in de vijfdelige serie Van Gaand en Staand Want en in de boeken Zuiderzeevisserij in beeld en De bouwgeschiedenis van de botter. Jaarverslag 2008 Nieuw Land 17

18 Dankzij bruiklenen van Peter Dorleijn kon ook aandacht worden besteed aan de context waarin de tekeningen tot stand gekomen zijn en aan de onderscheidingen die de tekenaar/onderzoeker in de loop der jaren voor zijn werk heeft gekregen. Ter gelegenheid van deze expositie is de bibliografie van Peter Dorleijn die in 1992 was samengesteld geactualiseerd. Veranderende ruimte. Kaarten van het Zuiderzeeproject en Flevoland Van 23 september 2008 tot en met 18 januari 2009 vond de expositie 'Veranderende Ruimte' plaats met kaarten en schetsen uit de collecties van Nieuw Land rond een vergrote versie van de in 2008 uitgegeven nieuwe provinciekaart. Bij de expositie verscheen de atlas Veranderende ruimte en op twee monitoren werden alle documenten gepresenteerd uit de atlas, alsmede een selectie van negentiende-eeuwse kaarten die in 2008 met steun van Metamorfoze waren verfilmd en gedigitaliseerd door Karmac te Lelystad. Expositie en atlas waren samengesteld ter gelegenheid van het afscheid van Commissaris van de Koningin mr. Michel Jager. De tentoonstelling werd op 23 september geopend aan het einde van het congres De veranderde ruimte, keerpunten van het Zuiderzeeproject door Andries Greiner, gedeputeerde van de provincie Flevoland. Land water land. De conservering van de Zuiderzeecollectie De meest interessante en oudste collectie van Nieuw Land is De Zuiderzeecollectie ( ). Deze collectie bestrijkt de voorgeschiedenis van de provincie Flevoland en bevat onder andere deelcollecties van de Zuiderzeevereeniging ( ), de vereniging die ir. Cornelis Lely als jong technisch ingenieur in dienst had en een lobby voerde voor de afsluiting en gedeeltelijke droogmaking van de Zuiderzee. De collectie is uniek en onvervangbaar, en bestaat uit archieven, boekerij inclusief kranten(knipsel)verzameling en kaarten uit binnen- en buitenland. De stukken zijn in het verleden doelbewust en systematisch verzameld vanuit de wens een totaaloverzicht te verkrijgen van het plan tot afsluiting en gedeeltelijke droogmaking van de Zuiderzee en alle aspecten die daarbij komen kijken. Doel van het project Land water land was het in zijn geheel conserveren en digitaliseren van de Zuiderzeecollectie. Het landelijk conserveringsprogramma Metamorfoze stelde Nieuw Land in staat dit project in uit te voeren. In 2008 is het Metamorfozeproject afgesloten. De verschillende deelverzamelingen waar onder Driemaandelijkse Berichten van de Dienst der Zuiderzeewerken zijn verfilmd en gedigitaliseerd, deze bestanden zijn vervolgens gecontroleerd op compleetheid en correctheid en ze zijn voorzien van indexen. De originele verzamelingen zijn na terugkomst verpakt in zuurvrij papier en geborgen in de archiefdepots. Karmac Microfilm Systems te Lelystad schonk Nieuw Land een mooie kleurenverfilming van de groot formaat tekeningen en kaarten van de Zuiderzeevereeniging die gepresenteerd is in Nieuw Land Schatkamer in de expositie Veranderde Ruimte. Kaarten van het Zuiderzeeproject en Flevoland en deels gepubliceerd zijn in de bij deze expositie behorende atlas. Archievendag, Week van de Geschiedenis en verhalen website Flevolands Geheugen Zaterdag 11 oktober was de jaarlijkse Archievendag en start van de Week van de Geschiedenis met als thema 'verhalen vertellen'. Nieuw Land koppelde de Archievendag aan '2008 Jaar van het Religieus Erfgoed' en kwam tot het thema Geloven in de Polder. Naast de verhalen van Jaap Bakker over geloof en ongeloof op Urk en Schokland, konden de bezoekers de originele en digitale versie bekijken van een doopboek van Urk en een fotocollectie bewonderen van religieuze gebouwen in Flevoland. Jaarverslag 2008 Nieuw Land 18

19 Door de Nederlandse Vereniging voor Kerkgeschiedenis was een symposium georganiseerd over de opbouw van het kerkelijk leven in de Noordoostpolder. Onderzoeker Henk Pruntel verzorgde bij deze gelegenheid een Powerpointbijdrage en was redacteur van het boek dat tijdens het congres werd gepresenteerd. Voor de Week van de Geschiedenis, van 11 tot 18 oktober, werden de burgemeesters van de Flevolandse gemeenten door Omroep Flevoland Radio gevraagd naar hun favoriete plekje in Flevoland. Burgemeester Willem ridder van Rappard was als eerste aan de beurt en stelde s middags in Nieuw Land Studiecentrum de website in gebruik door met een druk op de knop zijn verhaal over onder andere Schokland te presenteren. De website is inmiddels gevuld met allerlei verhalen over de geschiedenis van Flevoland. Als basis hiervoor dienen de interviews die vanaf eind jaren tachtig in het kader van onderzoeksprojecten zijn afgenomen. Leeszaal Sinds april 2007 worden in de leeszaal in een vitrine kleine exposities gehouden die de variatie tonen in de collecties van Nieuw Land. In 2008 zijn de volgende onderwerpen aan bod gekomen: + Beeld en geluid; + Gerrit Daniël van der Heide, geb. 6 juni overl. 18 september 2006; + Ook niet voor watjes! Arbeiderskampen in Oostelijk Flevoland; + Wonen op Werkeiland Lelystad; + Groeten uit het nieuwe land; + Oud Schokland; + Oud Urk. Bij Oud Schokland en Oud Urk stonden twee laat-negentiende-eeuwse klederdrachtprenten centraal die Nieuw Land in bruikleen kreeg van het Koninklijk Oudheidkundig Genootschap. Dit genootschap vierde in 2008 zijn 150-jarig bestaan met onder meer het tijdelijk onderbrengen van bijzondere objecten uit eigen collectie bij provinciale musea. In 2008 is de Leeszaal 454 keer bezocht. Ten opzichte van 2007 is dit een daling van 19%. Het aantal aanvragen is ook gedaald in Telefonische aanvragen zijn in 2008 met 24% gedaald naar 211. Het aantal aanvragen per is met 45% gedaald naar 183. Jaarverslag 2008 Nieuw Land 19

20 Nieuw land + Studiecentrum Onderzoek Wetenschappelijke + voor onderzoek Promotieonderzoek Swifterbantcultuur ( ) Per 1 oktober 2004 is Izabel Devriendt bij de Rijksuniversiteit Groningen gestart met een promotieonderzoek naar het vuursteen en natuursteen dat bij opgravingen nabij Swifterbant is aangetroffen bij opgravingen die al in de jaren zestig en zeventig van de twintigste eeuw hebben plaatsgevonden. De opgravingen zijn toen verricht door het Groninger Instituut voor de Archeologie (GIA) en betroffen elf sites met vondsten en nederzettingen die dateren uit het Mesolithicum en midden-neolithicum. Bij het promotieonderzoek worden ook de steenvondsten betrokken van het opgravingswerk van Nieuw Land en GIA uit Het wetenschappelijk onderzoek zal in 2009 resulteren in een proefschrift en heeft in 2008 bijgedragen aan de omvangrijke vaste presentatie rond de Swifterbantcultuur in Nieuw Land, getiteld Oer! Promoter is Daan Raemaekers. Promotieonderzoek Maritieme archeologie ( ) Per 1 juli 2005 is Alice Overmeer gestart met een promotieonderzoek naar overnaads geklonken schepen uit de vijftiende en zestiende eeuw, gezonken in de Zuiderzee. Het onderzoek wordt uitgevoerd in samenwerking met het GIA van de Rijksuniversiteit Groningen en de RACM Lelystad en dient te resulteren in een proefschrift in Promoter is Daan Raemaekers. Het onderzoek heeft tot doel een belangrijke groep scheepsvondsten uit Flevoland, waar tot nog toe nauwelijks aandacht voor is geweest, te plaatsen in de Noord-Europese scheepsbouwontwikkelingen van de middeleeuwen. Een imposant scheepswrak gevonden op kavel U 34 in Oostelijk Flevoland, staat centraal in dit onderzoek. Het scheepswrak wordt in het midden van de zestiende eeuw gedateerd. Het is het wrak van een dertig meter lang zeeschip dat overnaads is gebouwd en huidplanken heeft die onderling zijn verbonden met zowel ijzeren klinknagels als kleine houten pennen. In 2008 is het belangrijkste hoofdstuk van het proefschrift, namelijk het hoofdstuk over de scheepsconstructie van scheepswrak U 34, zo goed als afgerond. In samenwerking met de modelbouwer van RACM Lelystad is gewerkt aan een digitale reconstructie van het schip. Dit bleek helaas toch niet goed mogelijk te zijn en daarom wordt een voorstel geschreven voor het vervaardigen van een houten schaalmodel van het schip. Op papier is verder gewerkt aan een reconstructie en zijn hydrostatische berekeningen gemaakt betreffende afmetingen, waterverplaatsing, laadvermogen, volume en rompvorm van het schip. In 2008 was er ook aandacht voor andere overnaadse schepen in Flevoland. De scheepsverkenning van 2007, het schip op kavel B 36 in Noordoostpolder, is nader uitgewerkt en zal in 2009 worden afgerond. Een ander onderwerp van studie was de herkomst van het scheepshout van de overnaadse schepen en het onderzoek naar de houtimport in de late middeleeuwen. Tot slot is literatuuronderzoek gedaan naar de politieke en economische veranderen in het Zuiderzeegebied in de vijftiende en zestiende eeuw. Promotieonderzoek wetenschappelijke biografie J.C.J. Lammers ( ) In 2007 is een samenwerking tot stand gebracht tussen Nieuw Land en het Instituut voor Cultuur en Geschiedenis van de Universiteit van Amsterdam. Per 1 september werkt Maarten Ternede aan het schrijven van een wetenschappelijke biografie van Han Lammers ( ), landdrost van het Jaarverslag 2008 Nieuw Land 20