Buitendijks erfgoed Congresgebouw de Doelen, Leeuwarden Buitendijks erfgoed in het kust gebied en het gemeentelijk beleid

Transcriptie

1 Buitendijks erfgoed Congresgebouw Buitendijks erfgoed de Doelen, in het kustgebied en het gemeentelijk Leeuwarden beleid

2 Waarom buitendijks erfgoed op nemen in het gemeentelijk beleid? Bij de vaststelling van een bestemmingsplan of beheersverordening dient volgens de Monumentenwet rekening te worden gehouden met de in de grond aanwezige dan wel te verwachten archeologische waarden (artikel 38a). Op grond van artikel van het Besluit Ruimtelijke Ordening dienen niet alleen de archeologische waarden, maar ook andere cultuurhistorische waarden uitdrukkelijk te worden meegewogen. Bij het opstellen van het gemeentelijk beleid en ruimtelijke plannen wordt het buitendijkse erfgoed echter vaak vergeten. Deze waarden kunnen nog zichtbaar aanwezig zijn in het gebied direct langs de kust, maar ze kunnen ook verborgen liggen op of in de waterbodem. Voor dit buitendijks erfgoed geldt dezelfde wetgeving als voor erfgoed op het vaste land. De gemeente is verantwoordelijk voor de omgang met het buitendijks erfgoed, ook als er sprake is van een waterbeheerder als Rijkswaterstaat. Een waterbeheerder is namelijk verantwoordelijk voor de waterkwaliteit en waterveiligheid. Door het buiten dijks erfgoed eveneens op te nemen in het gemeentelijk erfgoedbeleid heeft de gemeente zeggenschap over de ingrepen die andere partijen in de gemeentelijke kustwateren willen uitvoeren en het voorkomen van eventuele schade aan het erfgoed.

3 Waaruit bestaat het buitendijks erfgoed? Buitendijks erfgoed gaat om meer dan alleen scheepswrakken en monumenten. Het kustgebied is een dynamisch landschap. De getijdewerking, verstuiving, zeepspiegelstijging en zeestromen veranderen het landschap continue. Waar nu de zee is kunnen in het verleden mensen gewoond hebben. In de steentijd maakten jagers verzamelaars al gebruik van het gebied. Het water was belangrijk voor de visserij, maar ook voor de handel en het vervoeren van mensen of goederen. Dit was echter niet zonder risico, een omslag in het weer kon het einde betekenen van een schip. Nederland kent vele verdronken dorpen en nederzettingen daterend uit de prehistorie tot de moderne tijd. Kloosters en vestingwerken die ooit op het vaste land lagen, zijn nu door de zee verzwolgen. Waterstaatkundige werken als dijken, kapen, kaden en sluizen of landschapselementen zoals historische vaargeulen, zandplaten, landaanwinningwerken en verdwenen eilanden horen ook bij het buitendijks erfgoed. Onder water blijven veel materialen goed bewaard die op land zouden vergaan. Het erfgoed onder water kan dus een belangrijke rol spelen in de reconstructie van de ontstaansgeschiedenis van een gebied. Wat kan het buitendijks erfgoed betekenen voor een gemeente? Het buitendijks erfgoed kan een belangrijke bijdrage leveren aan het karakter en de identiteit van een gebied. Werkzaamheden in en bij het water kunnen het erfgoed bedreigen, maar dit kan ook als een kans worden gezien voor nieuwe ontwerpen waarin de eigenheid van het gebied naar voren komt. In Nederland speelde de zee een belangrijke rol in de geschiedenis en de interesse

4

5 voor het maritiem verleden is altijd groot geweest. Herbestemming en omvorming voor toerisme en recreatie kunnen een gemeente op de kaart zetten. Musea, tentoonstellingen en speciale uitkijkpunten over het water laten het verleden leven voor bezoekers. Het buitendijks erfgoed kan daarom van groot profijt zijn voor een gemeente. Hoe kan er zorgvuldig worden om gegaan met buitendijks erfgoed? Om de omgang met buitendijks erfgoed te kunnen organiseren en vast te leggen in het gemeentelijk beleid is het nodig om de bekende en te verwachten waarden in kaart te brengen. Dit vraagt om een goede inventarisatie en analyse van het gebied. Het buitendijkse erfgoed kan vervolgens meegenomen worden in een gemeentelijke erfgoednota en op de bijbehorende erfgoedkaart. De verzamelde gegevens dienen ter onderbouwing van de ruimtelijke plannen zoals het bestemmingsplan, de structuurvisie of de beheersverordening. Meer informatie Raadpleeg de Handreiking voor buitendijks erfgoed voor meer informatie over de wetgeving en het inventariseren van buitendijks erfgoed. is een praktisch instrument dat gemeenten en adviesbureaus ondersteunt bij de borging van cultureel erfgoed in de ruimtelijke ordening. Hier vindt u bovendien informatie specifiek voor waterbodems en buitendijks erfgoed, praktijkvoorbeelden, bronnen en voorbeeldregels. Een gemeente heeft vaak meer mogelijkheden met cultuurhistorische waarden dan in eerste instantie wordt aangenomen. Deze mogelijkheden worden de laatste jaren ook steeds groter door verdere decentralisatie en de ontwikkeling van kennis over dit erfgoed. Zorg er als gemeente dan ook voor dat je de zeggenschap blijft houden over je cultuurhistorische waarden.

6 Het kustgebied is een dynamisch landschap. Het buitendijks erfgoed kan hier een belangrijke bijdrage leveren aan het karakter en de identiteit. Deze folder geeft antwoord op de belangrijkste vragen over dit buitendijks erfgoed in relatie tot het gemeentelijk beleid. Voor meer informatie en vragen kunt u contact opnemen met: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Postbus BP Amersfoort tel info@cultureelerfgoed.nl