Provinciaal Waterplan Zuid-Holland

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Provinciaal Waterplan Zuid-Holland"

Transcriptie

1 Provinciaal Waterplan Zuid-Holland Monitoringsplan en nulmeting 2010 Status van dit document Dit document is het Monitoringsplan bij het Provinciaal Waterplan Zuid-Holland Deze versie is tot stand gekomen in nauw overleg met de Zuid-Hollandse waterschappen. Voor alle 19 thema s in het Provinciaal Waterplan is weergegeven wat het vertrekpunt is in de planperiode (de huidige situatie). Deze nulmeting vormt de basis voor de bestuurlijke voortgangsrapportages die in de planperiode jaarlijks aan GS en zullen worden aangeboden. Informatieverstrekking door waterschappen Voor de thema s primaire en regionale waterkeringen, maatregelen KRW en aanpak wateroverlast is/wordt informatie aangeleverd door waterschappen. Vervolg proces - 16 juni: ter kennisname aanbieden aan de Statencommissie Groen, Water en Milieu - 30 juni: ter kennisname aanbieden aan Provinciale Staten

2 Provinciaal Waterplan Zuid-Holland , Monitoringsplan en nulmeting

3 Inhoudsopgave 1 INLEIDING WAAROM DIT MONITORINGSPLAN? METHODIEK IN KORT BESTEK RELATIE MET NOTA TOEZICHT PLANNING EN CONTROL CYCLUS LANDELIJKE MONITORING: INFORMATIEHUIS WATER LEESWIJZER WAARBORGEN WATERVEILIGHEID OPGAVEN DEFINITIE BELEIDSINDICATOREN PROCESINDICATOREN REALISEREN MOOI EN SCHOON WATER OPGAVEN DEFINITIE BELEIDSINDICATOREN PROCESINDICATOREN ONTWIKKELEN DUURZAME (ZOET)WATERVOORZIENING OPGAVEN DEFINITIE BELEIDSINDICATOREN PROCESINDICATOREN REALISEREN ROBUUST EN VEERKRACHTIG WATERSYSTEEM OPGAVEN DEFINITIE BELEIDSINDICATOREN PROCESINDICATOREN NULMETING INLEIDING WAARBORGEN WATERVEILIGHEID REALISEREN MOOI EN SCHOON WATER ONTWIKKELEN DUURZAME (ZOET)WATERVOORZIENING REALISEREN ROBUUST EN VEERKRACHTIG WATERSYSTEEM Provinciaal Waterplan Zuid-Holland , Monitoringsplan en nulmeting

4 Provinciaal Waterplan Zuid-Holland , Monitoringsplan en nulmeting

5 1 Inleiding 1.1 Waarom dit monitoringsplan? Op 11 november 2009 hebben Provinciale Staten van Zuid-Holland het Provinciaal Waterplan Zuid- Holland vastgesteld, inclusief het Actieprogramma Water (hierna te noemen: Waterplan). Daarmee is ingezet op een ambitieuze aanpak van de uiteenlopende wateropgaven in de provincie. Provinciale Staten hebben bij vaststelling van het Waterplan aan GS de opdracht gegeven om de voortgang de komende jaren intensief te volgen en hen daarover jaarlijks te informeren. Voorliggend monitoringsplan beschrijft de wijze waarop GS die opdracht uitvoeren. Algemene doelstelling van monitoring is de toestand van het watersysteem regelmatig te bepalen, ter beoordeling van de effectiviteit van het beleid en van de eventuele noodzaak tot bijsturing daarvan (beleidsevaluatie). Specifiek benoemt dit monitoringsplan de indicatoren en het proces ten aanzien van informatieverzameling en analyse om de voortgang in de beleidsdoelstellingen en bestuurlijke afspraken te kunnen volgen. 1.2 Methodiek in kort bestek Wij maken onderscheid tussen beleidsindicatoren en procesindicatoren: 1. Beleidsindicatoren hebben betrekking op het bereiken van inhoudelijke (deels fysieke) beleidsdoelstellingen. Bij veel thema s wordt onderscheid gemaakt tussen verschillende fasen waarin delen van de opgave zich kunnen bevinden (bijvoorbeeld: planvormingsfase, realisatiefase, afgerond). 2. Procesindicatoren beschrijven de voortgang in procedurele doelstellingen en bestuurlijke afspraken. Dit betreft de typen besluiten die door het provinciaal bestuur in de planperiode moeten worden genomen om beleidsontwikkeling en uitvoering op Waterplan-koers te houden. De procesindicatoren zijn gebaseerd op het Actieprograma Water, dat met het Waterplan door is vastgesteld. Het gaat concreet om de resultaten van type 2 en type 3, zoals vermeld in de tabellen 1 t/m 4 van het Actieprogramma Water: - beleidskader of verordening is vastgesteld/goedgekeurd (type 2); - programma-/projectplan vastgesteld (type 3). Procesindicatoren zijn gedefinieerd als vast te stellen beleidskader of programma in jaar X, door GS en/of. Algemeen geldt (behoudens enkele uitzonderingen), dat beleidskaders of verordeningen worden vastgesteld door, terwijl voor programma- en projectplannen doorgaans vaststelling door GS volstaat. Provinciaal Waterplan Zuid-Holland , Monitoringsplan en nulmeting

6 In dit monitoringsplan is ook een eerste invulling gegeven aan de totale opgave voor de planperiode én de startsituatie per 1 januari Deze nulmeting 2010 is gespecificeerd per waterschap en wordt weergegeven in tabellen en in grafieken. Bij de nulmeting merken wij op dat maatregelen voor een aantal opgaven al (ruim) voor 2010 zijn uitgevoerd of van start gegaan. Denk bijvoorbeeld aan de NBW-opgave voor wateroverlast, die al enkele jaren loopt. In dit monitoringsplan wordt uitgegaan van de stand van zaken in 2010, dus ook van de (resterende) wateropgave op dit moment. Iedere jaarlijkse voortgangsrapportage vanaf 2010 zal dezelfde typen tabellen en grafieken bevatten, waarin dan in de loop van de planperiode een verschuiving zichtbaar wordt van planvormingsfase naar afgerond. In de voortgangsrapportage zal steeds een korte toelichting/ verklaring worden opgenomen bij de cijfers. Op deze manier wordt de voortgang in het bereiken van de doelstellingen van het Provinciaal Waterplan zichtbaar gemaakt. Bovendien biedt deze informatie inzicht in de voortgang ten aanzien van diverse doelstellingen van het Nationaal Waterplan, waarvoor (ook) de provincie een verantwoordelijkheid heeft. 1.3 Relatie met Nota Toezicht Op 27 april 2010 hebben GS de Nota Toezicht op de waterschappen vastgesteld. Deze Nota Toezicht beschrijft de wijze waarop de provincie de komende jaren haar rol van toezichthouder op de waterschappen zal invullen. De Nota Toezicht bestaat uit twee delen: een visiedocument (deel A) en een inhoudelijke uitwerking daarvan voor de planperiode (deel B). In de Nota Toezicht wordt onderscheid gemaakt tussen wettelijk taakgericht toezicht en beleidsgericht toezicht. Bij beleidsgericht toezicht op de waterschappen beoordeelt de provincie of (de uitvoering van) het waterbeheerplan van het waterschap in overeenstemming is met het provinciaal belang. Het provinciaal Waterplan vormt daarvoor een toetsingskader. Effectief toezicht staat of valt met goede informatievoorziening en uitwisseling. Daarmee is de relatie van dit monitoringsplan met de Nota Toezicht benoemd: heldere beleids- en procesindicatoren vormen de schakel tussen informatievoorziening, beleidsgericht toezicht en effectbeoordeling van beleid. Waterschappen spelen een cruciale rol bij het bereiken van veel doelstellingen van het Provinciaal Waterplan. De provincie gebruikt de informatie die met de indicatoren wordt verkregen als basis voor het informatiearrangement bij het toezicht. Om de samenhang tussen monitoring en de Nota Toezicht te illustreren, zijn de meest relevante beleidsindicatoren ook opgenomen in de Nota Toezicht. 1.4 Planning en control cyclus Benoemd worden die indicatoren waarover Provinciale Staten in de planperiode jaarlijks zullen worden geïnformeerd. Daarnaast biedt dit document de basis voor de agenda van de jaarlijkse bestuurlijke voortgangsgesprekken tussen waterschappen en provincie. Het document wordt jaarlijks geactualiseerd; voorliggende versie mag worden beschouwd als de Nulmeting In de planperiode zullen GS en ieder (kalender)jaar ter kennisname een rapportage ontvangen waarin Provinciaal Waterplan Zuid-Holland , Monitoringsplan en nulmeting

7 ten aanzien van de doelstellingen in het Provinciaal Waterplan de prestaties van het voorgaande jaar worden belicht. Het schema in figuur 1 beschrijft de plaats van monitoring & evaluatie in de cyclus van kaderstelling, uitvoering, toezicht en evaluatie. Figuur 1: Planning en control cyclus DT/ GS 1. Verkenning 2. Visie & strategie DT/ GS/ 4. Monitoring & / GS/ evaluatie S Beleidsontwikkeling 3. Uitwerking beleid Toezicht Uitvoering DT/ GS/ Op hoofdlijnen verloopt het proces van monitoring ieder (kalender)jaar als volgt: 1. april: ambtelijke voorbereiding bestuurlijk voortgangsoverleg: - verzameling van informatie, conform de indicatoren; - analyse en beoordeling van de informatie; - conclusies op themaniveau; 2. juni: bestuurlijk voortgangsoverleg tussen waterschappen en provincie: - bespreking thema s met aandacht voor successen, nieuwe kansen en inzichten, planningen, aandachts- en knelpunten, etc.; - afspraken over benutten van kansen, omgaan met nieuwe inzichten, aanpak van knelpunten en eventuele bijsturing van beleid; 3. september: bestuurlijke rapportage ter informatie voorleggen aan Provinciale Staten. Daarbij worden geïnformeerd over de afspraken die waterschappen en provincie hebben gemaakt naar aanleiding van informatie die via de monitoring is verkregen. Overigens is de agenda van de bestuurlijke voortgangsoverleggen tussen waterschappen en provincie breder dan alleen bespreking van de voortgang op basis van indicatoren. Provinciaal Waterplan Zuid-Holland , Monitoringsplan en nulmeting

8 Specifiek in 2010 zal aan in november (één jaar na de vaststelling van het Waterplan) een tussenstand worden aangeboden: een eerste indruk van de voortgang op basis van de dan beschikbare informatie. 1.5 Landelijke monitoring: Informatiehuis Water In opdracht van DG Water van V&W wordt sinds januari 2010 gewerkt aan de opzet van een Informatiehuis Water. Doel daarvan is op landelijk niveau te komen tot informatiebeheer van uiteenlopende gegevens over het watersysteem, een doel dat dus aansluit bij de provinciale ambities op dit gebied. Directe aanleiding zijn de rapportageverplichtingen aan Rijk en EU over de voortgang in de doelstellingen van de Kaderrichtlijn Water. De eerste stap is dan ook dat de (landelijk) beschikbare informatie over de toestand van KRW-oppervlaktewaterlichamen en KRW-grondwaterlichamen wordt gebundeld. Denk daarbij onder meer aan de KRW-factsheets, die ook zijn opgenomen in het Provinciaal Waterplan. In de loop van dit jaar zullen bestuurlijke afspraken worden gemaakt over de wijze van gegevensuitwisseling en informatiebeheer, organisatie en financiering van het Informatiehuis Water. Eerste mijlpaal is de vaststelling van een bestuursovereenkomst in het Nationaal Water Overleg, voorzien in september De provincie zal deze ontwikkelingen nauwgezet volgen en waar nodig deelnemen, met als doel haar eigen informatievoorziening zoveel mogelijk af te stemmen op de landelijke databases. 1.6 Leeswijzer Na dit inleidende hoofdstuk komen in de hoofdstukken 2 t/m 5 de vier kernopgaven van het Provinciaal Waterplan Zuid-Holland aan de orde. Daarin wordt voor alle 19 thema s beschreven: - de opgave: een samenvatting van de doelstellingen in het Provinciaal Waterplan; - de definitie van beleidsindicatoren; - de procesindicatoren. De hoofdstukken 2 t/m 5 vormen samen de methodiek voor de monitoring in de gehele planperiode Hoofdstuk 6 presenteert vervolgens de Nulmeting Gegeven de methodiek van beleids- en procesindicatoren die in de voorgaande hoofdstukken is uitgewerkt, wordt in hoofdstuk 6 een eerste invulling gegeven aan de totale opgave voor de planperiode én de startsituatie per 1 januari De nulmeting is gespecificeerd per waterschap. Provinciaal Waterplan Zuid-Holland , Monitoringsplan en nulmeting

9 2 Waarborgen waterveiligheid 2.1 Opgaven thema Kust Grote rivieren Regionale keringen Kwetsbare gebieden buitendijks en binnendijks Crisisbeheersing en calamiteitenzorg Gebiedsgerichte programma s opgave Alle zeekeringen voldoen aan de Waterwet; kustversterking blijft op orde, mede door natuurlijke zandsuppletie ('Zandmotor') Alle rivierdijken voldoen uiterlijk in 2015 aan rijksnormen, conform de planning in het Hoogwaterbeschermingsprogramma en Deltaplan Grote Rivieren Alle regionale keringen voldoen aan provinciale normen (conform Waterverordening) Beleidskader buitendijks gebied is geïmplementeerd en voor diepgelegen binnendijks gebied is beleidskader vastgesteld Informatievoorziening en (internationale) samenwerking rondom rampenbestrijding is effectief Rijnmond-Drechtsteden: borgen lange termijn veiligheid en scheppen duurzame zoetwatervoorziening 2.2 Definitie beleidsindicatoren Overzicht thema Kust Grote rivieren Regionale keringen indicator Aantal km te versterken keringen langs de kust met status Aantal km rivierdijken/ primaire keringen met status Aantal km categorie c- keringen Aantal km genormeerde regionale keringen met status beleidsindicator specificatie a. geen oordeel b. afgekeurd, in procedure voor HWBP c. afgekeurd, in planvormingsfase d. afgekeurd, in realisatiefase e. goed (op orde) a. geen oordeel b. afgekeurd, in procedure voor HWBP c. afgekeurd, in planvormingsfase d. afgekeurd, in realisatiefase e. goed (op orde) a. geen oordeel b. afgekeurd, in procedure voor HWBP c. afgekeurd, in planvormingsfase d. afgekeurd, in realisatiefase e. goed (op orde) a. geen oordeel b. afgekeurd, in planvormingsfase c. afgekeurd, in realisatiefase d. goed (op orde) Provinciaal Waterplan Zuid-Holland , Monitoringsplan en nulmeting

10 2.2.2 Toelichting Kust Voor het op orde brengen en houden van de kust maken wij onderscheid tussen de reguliere toets- en uitvoeringscycli van de primaire keringen aan de kust en de specifieke projecten in het kader van de versterking van de zwakke schakels. De resultaten van de (reguliere) 3 e toetsronde zijn bekend. In de 3 e toetsronde zijn de kustvakken bij Scheveningen en langs de Delflandse Kust nog wel goedgekeurd, maar bekend is dat deze kustvakken rond de 5 e reguliere toetsronde zouden worden afgekeurd als gevolg van de stijgende zeespiegel door klimaatverandering. Gezien de lange voorbereidingstijd voor dit type kustversterkingsprojecten (10 tot 15 jaar) én de beoogde kwaliteitsverbetering van de leefomgeving is besloten deze (op termijn) zwakke schakels te versterken, voordat zij feitelijk zouden worden afgekeurd. Over de planning van deze projecten zijn afspraken gemaakt tussen waterschappen en provincie. Grote rivieren Voor het op orde brengen van de primaire keringen zijn de planningen van het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP), het Deltaplan Grote Rivieren en het Programma Ruimte voor de Rivier leidend. De toetsing en versterking van primaire keringen verloopt volgens een 6-jarige cyclus. Een primaire kering bevindt zich in één van de volgende fasen, naar aanleiding van de 2 e en/of 3 e toetsronde (respectievelijk en ): - status geen oordeel (a); - status afgekeurd en in procedure voor opname in het HWBP van het Rijk (b); - status afgekeurd en in planvormingsfase (c); - status afgekeurd en in realisatiefase (d); - status 'op orde (e). Naar aanleiding van de toetsing krijgt een primaire kering de status op orde (dat betekent: goed of 'voldoende'), afgekeurd of geen oordeel. De status geen oordeel (a) geldt voor alle keringen waarvan in de vorige toetsronde(n) niet tot een technisch oordeel gekomen kon worden, doorgaans wegens gebrek aan een sluitend en eenduidig toetsinstrumentarium en/of gebrek aan gegevens. Daar waar het de lopende toetsronde betreft, kan het ook gaan om keringen waar naar aanleiding van de eerste (globale) toets nog een detailtoets of een geavanceerde toets nodig is. Kortom: voor correcte beoordeling van deze dijktrajecten is nader onderzoek nodig. Binnen deze categorie vallen ook de categorie c-keringen. Deze zijn uiterlijk 1 juli 2011 getoetst aan de rijksnormen, waarna waterschappen uiterlijk in 2012 een uitvoeringsprogramma opstellen. Provincie en waterschappen melden dit gezamenlijk aan voor opname in het Hoogwaterbeschermingsprogramma van het rijk. In de planperiode is begonnen met uitvoering van de meest urgente versterkingen. De planvormingsfase (c) begint bij opname in het HWBP en eindigt op het moment dat het versterkingsplan is goedgekeurd door de provincie. Het versterkingsplan betreft (hier) dus de informatie die nodig is voor de provinciale goedkeuring in het kader van het HWBP. De realisatiefase (f) begint direct na de goedkeuring van het versterkingsplan, met de voorbereiding van de uitvoering. De realisatiefase eindigt op het moment dat het fysieke project is afgerond (ofwel: de kering is versterkt). De verschillende indicatorcategorieën zijn complementair. Dat wil zeggen dat elke km Provinciaal Waterplan Zuid-Holland , Monitoringsplan en nulmeting

11 primaire waterkering binnen één van de genoemde indicatorcategorieën valt en dat de optelsom van alle categorieën gelijk is aan de totale opgave. Regionale keringen Met regionale keringen worden alle niet-primaire keringen bedoeld die moeten voldoen aan provinciale normen, zoals vastgelegd in de Verordening Waterkeringen West-Nederland (2006) en in het Uitvoeringsbesluit Regionale Waterkeringen West-Nederland (2009). Alle genormeerde keringen zijn in 2009 getoetst (de toets op hoogte en globale stabiliteit ). Het resultaat is geen oordeel (a), afgekeurd (b of c) of goed (d). Binnen de categorie afgekeurd maken we nog onderscheid tussen de planvormingsfase (b) en de realisatiefase (c). De planvormingsfase begint bij opname in het uitvoeringsprogramma van het waterschap (inclusief financieringsplan) en eindigt op het moment dat het versterkingsplan is afgerond. De realisatiefase begint met de aanbesteding van het versterkingsplan en eindigt op het moment dat het fysieke project is afgerond (ofwel: de kering is versterkt). Analoog aan de primaire waterkeringen zijn ook hier de verschillende indicatorcategorieën complementair. De cijfers zijn inclusief de geplande versterkingen van regionale keringen in het kader van het reguliere onderhoudsprogramma. 2.3 Procesindicatoren Tabel 2.1: procesindicatoren kernopgave Waarborgen waterveiligheid thema procesindicator jaartal vast te stellen: wie? Kust 1) 2010 Versterkingsplan Kust Katwijk GS 2011 Rapportage 3 e toetsronde ( ) GS 2011 Programma 4 e toetsronde ( ) GS Grote rivieren Uitvoeringsprogramma categorie-c 2012 GS keringen 2010 Tussentijdse aanpassing Leidraad Toetsen op veiligheid GS Regionale keringen 2011 Normen compartimenteringsdijken en voorlandkeringen in verordening 2013 Uitvoeringsprogramma regionale waterkeringen GS 2014 Definitieve Leidraad Toetsen op veiligheid GS Risicomethode buitendijks bouwen 2011 Kwetsbare gebieden vastgesteld bij verordening buitendijks en binnendijks Beleidskader kwetsbare gebieden 2012 binnendijks Crisisbeheersing & calamiteitenzorg: geen aanvullende beleidsnota s Gebiedsgerichte programma s Beleidskader vastgesteld n.a.v voorverkenning Rijnmond-Drechtsteden GS 1) De tussen waterschap en provincie overeengekomen planning voor kustversterking is leidend. Provinciaal Waterplan Zuid-Holland , Monitoringsplan en nulmeting

12 Provinciaal Waterplan Zuid-Holland , Monitoringsplan en nulmeting

13 3 Realiseren mooi en schoon water 3.1 Opgaven thema Oppervlaktewaterkwaliteit Grondwaterkwaliteit Water en natuur Water en recreatie Vismigratie opgave Verbetering chemische en ecologische toestand KRWoppervlaktewaterlichamen en overige wateren Goede chemische toestand KRW-grondwaterlichamen; aanpak grootschalige grondwaterverontreinigingen en helderheid over taken en bevoegdheden bij beheer grondwaterkwaliteit Opstellen beheerplannen Natura 2000-gebieden, bestrijding verdroging en realisatie waterparels Tenminste aanvaardbare kwaliteit zwemwater, op zoveel mogelijk locaties goed of uitstekend; verbetering informatievoorziening Opheffen knelpunten vismigratie 3.2 Definitie beleidsindicatoren Overzicht thema Oppervlaktewaterkwaliteit Grondwaterkwaliteit Water en recreatie Vismigratie beleidsindicator indicator specificatie Aantal a. dat nog niet is gestart onderzoeksmaatregelen b. dat van start is gegaan c. dat is afgerond (eindadvies gereed) Aantal a. in planvormingsfase uitvoeringsmaatregelen b. in realisatiefase c. dat is afgerond Aantal a. dat nog niet is gestart onderzoeksmaatregelen b. dat van start is gegaan c. dat is afgerond (eindadvies gereed) Aantal a. in planvormingsfase uitvoeringsmaatregelen b. in realisatiefase c. dat is afgerond Aantal zwemwaterlocaties a. met slechte waterkwaliteit b. met aanvaardbare waterkwaliteit c. met goede waterkwaliteit d. met uitstekende waterkwaliteit Aantal negatieve zwemadviezen Aantal zwemverboden Aantal maatregelen ter a. in planvormingsfase verbetering vismigratie b. in realisatiefase c. afgerond Provinciaal Waterplan Zuid-Holland , Monitoringsplan en nulmeting

14 3.2.2 Toelichting Oppervlaktewaterkwaliteit: KRW en algemeen In Zuid-Holland liggen 126 KRW-oppervlaktewaterlichamen. In 2015 zal het ecologische doel in 10 van de 126 KRW-oppervlaktewaterlichamen zijn bereikt. Uiterlijk in 2027 moeten alle waterlichamen voldoen aan de KRW-doelen. De ecologische toestand van KRW-oppervlaktewaterlichamen wordt geclassificeerd volgens de beoordelingen goed-matig-ontoereikend-slecht. Voor de beoordeling van de kwaliteitsverbetering in de planperiode is het van belang te weten dat een waterlichaam pas de score goed (groen) krijgt als voor alle 11 ecologische parameters wordt voldaan aan de norm. Een verbetering op bijvoorbeeld 10 van de 11 parameters leidt dus weliswaar tot een verbeterde waterkwaliteit, maar (nog) niet tot een betere eindscore. In veel waterlichamen is in 2015 sprake van een verbetering op een aantal parameters, maar nog niet op alle 11 parameters. Voor de effectmonitoring van oppervlaktewaterkwaliteit in KRW-waterlichamen sluiten wij aan bij het recent opgestelde Monitoringsprogramma Rijn-West en het vervolg dat daaraan wordt gegeven in het Informatiehuis Water (zie paragraaf 1.3). De nulsituatie 2010 wordt weergeven op de kaart huidige ecologische toestand uit het Provinciaal Waterplan (op basis van meest recente KRW-factsheets). De toestand van de KRW-oppervlaktewaterlichamen wordt pas in 2012 weer gemeten (rapportage in 2013). Het effect van maatregelen op verbetering van de waterkwaliteit wordt niet jaarlijks gemeten. Dat heeft een technische en procedurele (financiële) reden. Technisch gezien hebben maatregelen altijd een na-ijl effect : het duurt enige tijd voor de waterkwaliteit daadwerkelijk verbetert als gevolg van een bepaalde maatregel. Procedureel gezien is landelijk een meetfrequentie van 3 jaar overeengekomen. Om toch iets te kunnen zeggen over de voortgang is in overleg met de waterschappen een maatregelen-indicator geïntroduceerd, uitgaande van de lijsten met KRW-maatregelen die zijn opgenomen in de waterbeheerplannen. Het kan gaan om meerdere maatregelen per waterlichaam. We onderscheiden onderzoeksmaatregelen en uitvoeringsmaatregelen, conform de maatregelenpakketten die zijn opgenomen in de waterbeheerplannen. Binnen de onderzoeks- en uitvoeringsmaatregelen maken we vervolgens onderscheid tussen: - maatregelen in planvormingsfase (a); - maatregelen in realisatiefase (b); - maatregelen die zijn afgerond (c). De planvormingsfase (a) betekent dat de maatregel is ingepland; met de vaststelling van de waterbeheerplannen geldt dat per 1 januari 2010 voor vrijwel alle maatregelen (uitvoering én onderzoek). Een klein aantal daarvan kan echter al in de realisatiefase (b) zitten: de aanbesteding van het uitvoeringsproject is gestart of voor het onderzoek is een projectplan opgesteld. De realisatiefase eindigt (c) op het moment dat het fysieke project is afgerond (bijvoorbeeld: de natuurvriendelijke oever is aangelegd) of de eindrapportage van het onderzoek is opgeleverd. Ook hier geldt dat de verschillende indicatorcategorieën complementair zijn. Provinciaal Waterplan Zuid-Holland , Monitoringsplan en nulmeting

15 Grondwaterkwaliteit: KRW en algemeen De provincie verzorgt de monitoring van de toestand van KRW-grondwaterlichamen, conform landelijke afspraken (BKMW 2009) en het vervolg dat daaraan momenteel wordt gegeven in de landelijke werkgroep monitoring. Volgens de beoordelingssystematiek van de KRW wordt onafhankelijk van elkaar een eindoordeel uitgesproken over de kwantitatieve toestand en over de kwalitatieve toestand van het grondwater in een grondwaterlichaam. Indicatoren voor beoordeling van de kwalitatieve toestand zijn: a. de chemische kwaliteit van het grondwater voldoet aan een bepaalde minimumeis, die garandeert dat het geschikt is en blijft voor verschillende functies; b. is in gebieden waar het grondwater bestemd is voor menselijke consumptie sprake van een afname van de zuiveringsinspanning? c. afwezigheid van een stijgende trend in de concentratie van drempelwaardestoffen en andere stoffen waarvoor EU-normen zijn vastgesteld (zie tekstkader). De toestand van KRW-grondwaterlichamen wordt geclassificeerd volgens de beoordelingen goedslecht-onbekend. De nulsituatie 2010 voor de toestand van KRW-grondwaterlichamen is opgenomen in bijlage IX van het Provinciaal Waterplan. Deze is gebaseerd op metingen in De toestand van de KRWgrondwaterlichamen wordt pas in 2012 weer gemeten (rapportage in 2013) en daarna vervolgd in een 6-jarige cyclus (dus volgende meting in 2018). In de tussenliggende periode doet de provincie (extra) metingen van de toestand en trend van de KRW-grondwaterlichamen in 2010 en in Om toch iets te kunnen zeggen over de voortgang is, analoog aan de KRW-oppervlaktewaterlichamen, een maatregelen-indicator geïntroduceerd, uitgaande van de lijsten met KRW-maatregelen die zijn opgenomen in het Stroomgebiedbeheerplan (SGBP) Rijn-West en in bijlage IXd. van het provinciaal Waterplan, voor het tijdvak We onderscheiden ook hier onderzoeksmaatregelen en uitvoeringsmaatregelen. Beoordeling kwalitatieve toestand grondwaterlichamen Voor het bereiken van de goede toestand (goede chemische grondwaterkwaliteit) zijn landelijk in 2008 voor zeven chemische stoffen drempelwaarden vastgesteld per grondwaterlichaam. Het gaat om waarden voor de stoffen arseen, cadmium, lood, nikkel, chloor, (totaal)stikstof en (totaal)fosfaat. Naast de drempelwaarden wordt de kwalitatieve toestand van een grondwaterlichaam ook nog getoetst voor stoffen, waarvoor EU-normen van kracht zijn. Dat betreft in dit geval de EU-drinkwaterrichtlijn, waarin normen zijn gesteld voor nitraat (max 50 mg NO 3-N/l), voor individuele bestrijdingsmiddelen (max. 0,1 mµg/l) en voor de som van bestrijdingsmiddelen (max. 0,5 mµg/l). Voor de kwalitatieve toestands- en trendbepaling worden alleen stoffen getoetst waarvoor drempelwaarden zijn vastgesteld of waarvoor een EU-norm is vastgesteld. Alleen in de onttrekkingsgebieden van water voor menselijke consumptie vindt een trendbepaling plaats voor alle stoffen die zijn genoemd in het (Nederlandse) Drinkwaterbesluit. Provinciaal Waterplan Zuid-Holland , Monitoringsplan en nulmeting

16 Water en natuur Beleidsindicatoren zullen worden bepaald naar aanleiding van de landelijke evaluatie verdrogingsbestrijding, die in 2010 is voorzien. Water en recreatie De kwaliteit van de zwemwateren wordt beoordeeld conform de klasse-indeling in de Zwemwaterrichtlijn. Aanvullende indicator is het aantal negatieve zwemadviezen en zwemwaterverboden per seizoen. Vismigratie Het aantal knelpunten voor vismigratie wordt momenteel geïnventariseerd. Het resultaat van die inventarisatie zal niet beschikbaar zijn op het moment dat dit monitoringsplan aan wordt voorgelegd. Daarom volstaan wij hier met het benoemen van het aantal reeds geplande maatregelen ter verbetering van de mogelijkheden voor vismigratie, voorzover deze zijn opgenomen in de waterbeheerplannen. Deze vallen in de planvormingsfase. Als de aanbesteding van het project al is gestart, zit de maatregel in de realisatiefase. De realisatiefase eindigt op het moment dat het fysieke project is afgerond (ofwel, bijvoorbeeld: als het gemaal van een visvriendelijke passage is voorzien). Ook hier geldt dat de verschillende indicatorcategorieën complementair zijn. Een belangrijk deel van de maatregelen over de aanpak van vismigratieknelpunten is ook als KRW-uitvoeringsmaatregel opgenomen in de paragraaf Oppervlaktewaterkwaliteit, KRW (zie tabel 6.4). Provinciaal Waterplan Zuid-Holland , Monitoringsplan en nulmeting

17 3.3 Procesindicatoren Tabel 3.1: procesindicatoren kernopgave Mooi en schoon water procesindicator thema jaartal vast te stellen: wie? Beleidskader beoordeling en Oppervlaktewaterkwaliteit: KRW en algemeen Grondwaterkwaliteit: 2011 KRW en algemeen normstelling oppervlaktewateren Zuid-Holland Ecologische doelen KRW-oppervlaktewaterlichamen Goeree en Delfland Beleidskader Verbetering waterkwaliteit overige wateren GS Geactualiseerd beleidskader n.a.v. evaluatie Toetsing Brijnbeleid GS Programma Aanpak grootschalige grondwaterverontreinigingen GS Afwegingskader integraal gebiedsgericht beheer verontreinigd grondwater GS Beheerprogramma grondwaterverontreiniging Rotterdams havengebied GS Beleidskader Rollen, taken en bevoegdheden bij beheer kwaliteit grondwater 2013 Beleidskader Ondergronds beluchten GS beheerplannen Natura 2000-gebieden 1) GS 2010 Geactualiseerd Programma 1 e ILG-periode Water en natuur 2012 Programma 2 e ILG-periode ( ) 2011 Beleidsnota kansen voor koppeling waterparels met andere natuurdoelen GS Water en recreatie (jaarlijks) lijst zwemwaterlocaties GS 2010 Visie op waterrecreatie 2) GS Vismigratie Beleidsnota aanpak 2010 vismigratieknelpunten 1) Zie planning voor 13 beheerplannen in bijlage 6 van het Provinciaal Waterplan Zuid-Holland ) Deze wordt geïntegreerd in een algemene visie op recreatie Provinciaal Waterplan Zuid-Holland , Monitoringsplan en nulmeting

18 Provinciaal Waterplan Zuid-Holland , Monitoringsplan en nulmeting

19 4 Ontwikkelen duurzame (zoet)watervoorziening 4.1 Opgaven thema Zoetwatertekort Drinkwatervoorziening Duurzame greenports opgave Behoud huidig niveau zoetwatervoorziening en ontwikkeling strategie voor duurzame zoetwatervoorziening op middellange termijn ( ) Behoud hoge bescherming, beschikbaarheid en kwaliteit van bronnen voor drinkwaterproductie; voldoen aan eisen vanuit KRW Ontwikkeling van een duurzame waterhuishouding bij greenports, met (minimaal) behoud van de economische waarde 4.2 Definitie beleidsindicatoren Overzicht thema beleidsindicator indicator specificatie Zoetwatertekort Zie ook beleidsindicatoren bij thema grondwaterkwantiteit, hoofdstuk 5 Zie ook beleidsindicatoren bij thema grondwaterkwaliteit, hoofdstuk 3 Aantal drinkwaterbronnen a. waar het water voldoet aan de normen van het Drinkwatervoorziening Drinkwaterbesluit b. waar voldoende beschermende maatregelen zijn getroffen Duurzame greenports Aantal locaties voor a. bestaande locaties glastuinbouw, boom- en b. geherstructureerde locaties sierteelt, dat voldoet aan streefbeeld duurzame Greenports c. nieuw ontwikkelde locaties Toelichting Zoetwatertekort Voor het thema zoetwatertekort hangen de beleidsdoelstellingen sterk samen met die van het thema beheer grondwaterkwantiteit. Daarom verwijzen wij hier naar de indicatoren die bij dat thema staan vermeld in hoofdstuk 5. Specifiek gaat het om de volgende indicatoren: a. waterbalans zoet grondwater: evenwicht tussen onttrekking van zoet grondwater en aanvulling (uit neerslag en oppervlaktewater); b. zoutintrusie: is er sprake van zoutintrusie in zoet grondwater, veroorzaakt door een menselijke activiteit? Provinciaal Waterplan Zuid-Holland , Monitoringsplan en nulmeting

20 Drinkwatervoorziening Voor het thema drinkwaterwinning hangen de beleidsdoelstellingen sterk samen met die van het thema grondwaterkwaliteit. Daarom verwijzen wij hier naar de indicatoren die bij dat thema staan vermeld in hoofdstuk 3. Aanvullend daarop geldt specifiek voor drinkwatervoorziening, dat drinkwaterwinningen op basis van de Europese Kaderrichtlijn Water dienen te worden beoordeeld op: a. het voldoen (eventueel na zuivering) van het water aan de normen van het Drinkwaterbesluit (toets conform KRW, art 7.2); b. op het aanwezig zijn van voldoende beschermende maatregelen in het grondwaterlichaam, om achteruitgang van de kwaliteit van het grondwaterlichaam te voorkomen. Dit teneinde het niveau van de zuiveringsinspanning op termijn te kunnen verlagen (KRW, art 7.3). Duurzame greenports De indicator is (vooralsnog) gedefinieerd als voldoen aan het streefbeeld voor duurzame waterhuishouding bij greenports, zoals verwoord paragraaf en van het Provinciaal Waterplan Zuid-Holland Procesindicatoren Tabel 4.1: procesindicatoren kernopgave Duurzame zoetwatervoorziening thema procesindicator jaartal vast te stellen: wie? Zoetwatertekort 2012 Beleidskader Gebiedsgerichte chloridenormen oppervlaktewater 2013 Visie Toekomstige zoetwatervoorziening Zuid-Holland Drinkwatervoorziening Ruimtelijk afwegingskader Duurzame 2010 bescherming drinkwaterbronnen 2013 Gebiedsdossiers GS Duurzame greenports Convenant Decentrale gietwater voorziening glastuinbouw Zuidplaspolder GS 2012 Beleidskader Gesloten waterkringloop glastuinbouw 1) 1) Naar aanleiding van het thans lopende pilotproject Overbuurtse Polder Provinciaal Waterplan Zuid-Holland , Monitoringsplan en nulmeting

21 5 Realiseren robuust en veerkrachtig watersysteem 5.1 Opgaven thema Wateroverlast vanuit oppervlaktewater Waterbeheer en bodemdaling Beheer grondwaterkwantiteit Stedelijke waterketen Waterbodems Vaarwegbeheer opgave Het regionale watersysteem voldoet uiterlijk in 2015 aan de normen voor wateroverlast, conform NBW-actueel en Verordening Waterbeheer Bodemdaling in veengebieden is zoveel mogelijk afgeremd; lagenbenadering toegepast bij nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen Behoud strategische voorraad zoet grondwater; verkenning overdracht vergunningverlenende bevoegdheden; afwegingskader ondergronds ruimtegebruik Alle gemeenten beschikken uiterlijk 2012 over een verbreed gemeentelijk rioleringsplan (VGRP) Overdracht waterbodembeheer aan waterschappen Beleidskader voor vaarwegen ten behoeve van beroepsvaart en recreatievaart op orde 5.2 Definitie beleidsindicatoren Overzicht thema Wateroverlast vanuit oppervlaktewater Waterbeheer en bodemdaling Beheer grondwaterkwantiteit Stedelijke waterketen beleidsindicator indicator specificatie Percentage van totale a. waarvoor de planvorming nog niet is gestart wateropgave b. in planvormingsfase c. in realisatiefase d. dat is opgelost ( op orde ) Oppervlakte van het a. rechtsgeldig is (beheer)gebied waar het b. niet rechtsgeldig is peilbesluit c. is opgesteld op basis van GGOR-systematiek Aantal KRW-grondwaterlichamen waar sprake is van evenwicht tussen onttrekking zoet grondwater en aanvulling daarvan Aantal gemeenten met een actueel Verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan (VGRP) Aantal actuele ontheffingen zorgplicht Provinciaal Waterplan Zuid-Holland , Monitoringsplan en nulmeting

22 5.2.2 Toelichting Wateroverlast vanuit oppervlaktewater De toetsingsfase naar aanleiding van het NBW(-actueel) is afgerond. Dit betekent dat bekend is welke gebieden wel en niet op orde zijn. Indien een gebied niet op orde is, zijn er 3 mogelijkheden: de planvorming (voorbereiding) voor het oplossen van de wateropgave is nog niet gestart (a), het gebied zit in de planvormingsfase (b) of in de realisatiefase (c). In de planvormingsfase worden de maatregelen uitgewerkt die nodig zijn om de wateropgave op te lossen. In die planvormingsfase kan nog een actualisatie plaatsvinden door een detailtoetsing of beheerderoordeel. Hierdoor kan het gebied alsnog op orde worden verklaard. In alle andere gevallen eindigt de planvormingsfase met een bestuurlijk geaccordeerd uitvoeringsprogramma (door het waterschap), inclusief financiering en benoeming van typen maatregelen (die nog niet in detail hoeven te zijn uitgewerkt). Daarna begint de realisatiefase met uitvoering van de maatregelen. Zodra de benodigde m 3 waterberging zijn gerealiseerd, is het gebied op orde (d). Aangezien het uitgangspunt de situatie per 1 januari 2010 is, is in de nulmeting categorie (d) nog 0%. Beheer grondwaterkwantiteit De provincie verzorgt de monitoring van de toestand van KRW-grondwaterlichamen, conform landelijke afspraken (BKMW 2009) en het vervolg dat daaraan momenteel wordt gegeven in de landelijke werkgroep monitoring. Volgens de beoordelingssystematiek van de KRW wordt onafhankelijk van elkaar een eindoordeel uitgesproken over de kwantitatieve toestand en over de kwalitatieve toestand van het grondwater in een grondwaterlichaam. Indicatoren voor beoordeling van de kwantitatieve toestand zijn: a. waterbalans zoet grondwater: evenwicht tussen onttrekking van zoet grondwater en aanvulling (uit neerslag en oppervlaktewater); b. zoutintrusie: is er sprake van zoutintrusie in zoet grondwater, veroorzaakt door een menselijke activiteit? c. verdroging in natuurgebieden: worden de doelen in Natura 2000 gebieden gehaald? d. invloed van menselijke ingrepen in grondwaterlichamen op bereiken van milieudoelstellingen in KRW-oppervlaktewaterlichamen. De toestand van KRW-grondwaterlichamen wordt geclassificeerd volgens de beoordelingen goedslecht-onbekend (voldoet wel, niet of ten dele). De nulsituatie 2010 voor de toestand van KRW-grondwaterlichamen is opgenomen in bijlage 9 van het Provinciaal Waterplan. Deze is gebaseerd op metingen in De toestand van de KRWgrondwaterlichamen wordt pas in 2012 weer gemeten (rapportage in 2013) en daarna vervolgd in een 6-jarige cyclus (dus volgende meting in 2018). In de tussenliggende periode doet de provincie (extra) metingen van de toestand en trend van de KRW-grondwaterlichamen in 2010 en in Provinciaal Waterplan Zuid-Holland , Monitoringsplan en nulmeting

23 5.3 Procesindicatoren Tabel 5.1: procesindicatoren kernopgave Robuust en veerkrachtig watersysteem thema procesindicator jaartal vast te stellen: wie? Programma planning & proces 2010 Wateroverlast vanuit watersysteem op orde GS oppervlaktewater Leidraad Normering wateroverlast 2011 (tbv toetsronde 2012) GS Waterbeheer en bodemdaling 2010 Herziening Beleidskader n.a.v. wetswijziging Beheer grondwaterkwantiteit 2010 Beleidskader Ondergronds ruimtegebruik Stedelijke waterketen 2010 Beleidskader Toetsing VGRP s 2012 Beleidskader Ontheffingenbeleid (actualisatie) Waterbodems 2011 Programma Overdracht waterbodembeheer Beleidskader Vaarwegbeheer provincie 2010 Vaarwegbeheer Zuid-Holland 1) 2011 Beheerplan Vaarwegen GS 1) inclusief Beleidsregel Ligplaatsen en Beleidskader Referentieprofielen en oevertypes voor provinciale vaarwegen Provinciaal Waterplan Zuid-Holland , Monitoringsplan en nulmeting

24 Provinciaal Waterplan Zuid-Holland , Monitoringsplan en nulmeting

25 6 Nulmeting Inleiding Dit hoofdstuk presenteert de Nulmeting: het startpunt voor de op te lossen wateropgaven in de planperiode De hier beschreven en waar mogelijk gekwantificeerde stand van zaken zal jaarlijks worden geactualiseerd. Dat geeft inzicht in de voortgang en dient als basis voor overleggen tussen provincie en waterschap over evaluatie, planning en eventuele bijsturing. In deze versie zijn vooralsnog alleen de beleidsindicatoren ingevuld. In volgende jaarlijkse versies zal volgens de stoplicht-methode ook de stand van zaken ten aanzien van de procesindicatoren worden beschreven. Globaal: groen: op schema; oranje: op schema, maar onder (tijds)druk; rood: knelpunt, actie gewenst (van provincie en/of waterschap). 6.2 Waarborgen waterveiligheid Tabel 6.1 beschrijft de nulmeting voor het thema Kust, waarin is aangegeven hoeveel km van de kust zich in welke (plan)fase bevindt. De nulmeting voor het thema Grote rivieren staat in tabel 6.2 en in de grafieken daaronder. De cijfers zijn inclusief de categorie C-keringen. Toetsresultaten voor de categorie C-keringen zijn pas in 2011 beschikbaar. Daarom valt een relatief groot aantal km s primaire kering nu nog in de categorie geen oordeel. De totale lengte van de categorie C-keringen per waterschap staat vermeld in de voetnoten bij tabel 6.2. Tabel 6.3 presenteert de nulmeting voor de regionale keringen. De cijfers zijn ook grafisch weergegeven. Tabel 6.1: nulmeting thema Kust Delfland Rijnland Hollandse Schieland & Rivierenland Totaal Delta Krimpenerwaard km % totaal 22, ,7 nvt nvt 86,4 100 geen oordeel 2,7 0 8 nvt nvt 10,7 12 afgekeurd, in procedure HWBP nvt nvt 0 0 afgekeurd, in planvormingsfase nvt nvt 0 0 afgekeurd, in realisatiefase 0 1,5 1) 0 nvt nvt 1,5 2 goed (op orde) 20 24,5 29,7 nvt nvt 74,2 86 1) Betreft het Kustversterkingsproject Katwijk Provinciaal Waterplan Zuid-Holland , Monitoringsplan en nulmeting

26 Tabel 6.2: nulmeting thema Grote Rivieren Indicator: aantal km rivierdijken/primaire keringen met bepaalde status Delfland 1) Rijnland Hollandse Schieland & Rivierenland Totaal Delta Krimpenerwaard 5) km % totaal 30,3 10 2) 313 3) 71 4) 111 6) geen oordeel 3, ) 43 4) afgekeurd, in procedure HWBP 1, afgekeurd, in planvormingsfase afgekeurd, in realisatiefase goed (op orde) 26, ) Betreft rivierdijk langs de Nieuwe Waterweg 2) Betreft categorie C-keringen 3) Inclusief 67 km categorie C-keringen 4) Inclusief 36 km categorie C-keringen 5) Dijkring 16, Alblasserwaard & Vijfheerenlanden (deels gelegen in provincie Utrecht) 6) Inclusief 24,8 km categorie C-kering (Diefdijk). In grafiek: Primaire waterkeringen, nulmeting 2010 geen oordeel afgekeurd, in procedure HWBP afgekeurd, planvormingsfase afgekeurd, realisatiefase goed (op orde) aantal km Delfland Rijnland Hollandse Delta HHSK Rivierenland Waterbeheerder Primaire waterkeringen, nulmeting 2010 geen oordeel afgekeurd, in procedure HWBP afgekeurd, planvormingsfase afgekeurd, realisatiefase goed (op orde) 24% 48% 7% 14% 7% Provinciaal Waterplan Zuid-Holland , Monitoringsplan en nulmeting

27 Tabel 6.3: nulmeting thema Regionale keringen Indicator: aantal km genormeerde regionale keringen met bepaalde status Delfland Rijnland Hollandse Schieland & Rivierenland totaal Delta Krimpenerwaard 1) km % totaal geen oordeel afgekeurd, in planvormingsfase afgekeurd, in realisatiefase goed (op orde) ) Betreft de regionale keringen van WS Rivierenland in de provincies Zuid-Holland én Utrecht In grafiek: Regionale keringen, nulmeting 2010 geen oordeel afgekeurd, planvormingsfase afgekeurd, realisatiefase goed (op orde) aantal km Delfland Rijnland Hollandse Delta HHSK Rivierenland Waterbeheerder Aantal km regionale keringen in bepaalde fase geen oordeel afgekeurd, planvormingsfase afgekeurd, realisatiefase goed (op orde) 708; 40% 812; 45% 37; 2% 227; 13% Provinciaal Waterplan Zuid-Holland , Monitoringsplan en nulmeting

28 6.3 Realiseren mooi en schoon water De tabellen 6.4 t/m 6.8 presenteren de nulmeting voor de thema s binnen de kernopgave Realiseren mooi en schoon water. Tabel 6.4: nulmeting thema Oppervlaktewaterkwaliteit, KRW Indicator: aantal onderzoeks- en uitvoeringsmaatregelen in bepaalde fase Delfland Rijnland Hollandse Schieland & Rivierenland totaal Delta Krimpenerwaard Onderzoeksmaatregelen, totaal pm 181 in planvormingsfase pm 172 in realisatiefase pm 9 afgerond pm 0 Uitvoeringsmaatregelen, totaal pm 234 in planvormingsfase pm 228 in realisatiefase pm 5 afgerond pm 1 In grafiek: Maatregelen KRW, nulmeting 2010 in planvormingsfase in realisatiefase afgerond aantal maatregelen Delfland Rijnland Hollandse Delta HHSK waterbeheerder Tabel 6.5: nulmeting thema Grondwaterkwaliteit, KRW Indicator: beoordeling kwalitatieve toestand per KRW-grondwaterlichaam KRW-grondwaterlichaam Duin Deklaag Zout Duin Zout Rijn-West Rijn-West Rijn-West Maas Maas toestand goed goed goed goed ontoereikend trend nee nee nee nee ja (nikkel) integraal oordeel goed goed goed goed ontoereikend Bron: Provinciaal Waterplan Zuid-Holland , bijlage 9 Provinciaal Waterplan Zuid-Holland , Monitoringsplan en nulmeting

29 Tabel 6.6 benoemt de aantallen onderzoeks- en uitvoeringsmaatregelen voor de KRWgrondwaterlichamen in Zuid-Holland. De cijfers zijn conform bijlage IXd. van het Provinciaal Waterplan en betreffen alle maatregelen die de provincie Zuid-Holland in de planperiode moet uitvoeren. Per 1 januari 2010 zijn alle maatregelen vastgelegd in het Stroomgebiedbeheerplan Rijndelta en daarom allemaal gerubriceerd bij de categorie planvormingsfase. Tabel 6.6: nulmeting thema Grondwaterkwaliteit, KRW Indicator: aantal onderzoeks- en uitvoeringsmaatregelen in bepaalde fase 1) KRW-grondwaterlichaam Duin Deklaag Zout Duin Zout Rijn-West Rijn-West Rijn-West Maas Maas Onderzoeksmaatregelen in planvormingsfase in realisatiefase afgerond Uitvoeringsmaatregelen in planvormingsfase in realisatiefase afgerond Tabel 6.7: nulmeting thema Water en recreatie Indicator: aantal zwemwaterlocaties in Zuid-Holland met bepaalde waterkwaliteit Delfland Rijnland Hollandse Schieland & Rivierenland totaal Delta Krimpenerwaard Zwemwaterlocaties, totaal met slechte waterkwaliteit met aanvaardbare waterkwaliteit met goede waterkwaliteit Specificatie volgt na afloop van zwemseizoen 2010 met uitstekende waterkwaliteit Tabel 6.8: nulmeting thema Vismigratie Indicator: aantal vismigratie-maatregelen en fase van aanpak Delfland Rijnland Hollandse Schieland & Rivierenland totaal Delta Krimpenerwaard Vismigratie-maatregelen, totaal in planvormingsfase in realisatiefase afgerond Provinciaal Waterplan Zuid-Holland , Monitoringsplan en nulmeting

30 6.4 Ontwikkelen duurzame (zoet)watervoorziening Voor de thema s Zoetwatertekort en Drinkwatervoorziening wordt verwezen naar de nulmetingen bij respectievelijk de thema s Grondwaterkwantiteit (tabel 6.11) en Grondwaterkwaliteit (tabel 6.5). Voor Duurzame greenports zullen wij de beleidsindicatoren en de nulmeting bepalen in overleg met het landelijk platform Glastuinbouw en Milieu (Glami). 6.5 Realiseren robuust en veerkrachtig watersysteem De tabellen 6.9 t/m 6.11 presenteren de nulmeting voor de thema s binnen de kernopgave Realiseren robuust en veerkrachtig watersysteem. Tabel 6.9: nulmeting thema Wateroverlast vanuit oppervlaktewater Indicator: percentage van gebieden met wateropgave, in bepaalde fase Delfland Rijnland Hollandse Delta Schieland & Krimpenerwaard Rivierenland totaal Totale wateropgave, in m 3 1,5 mln 0,66 mln 0,345 mln 0,13 2,59 mln planvorming nog niet gestart 49% 19% 64% 84,6% 0% in planvormingsfase 51% 70% 35% 11,6% 100% in realisatiefase 0% 11% 1% 3,8% 0% op orde 0% 0% 0% 0% 0% 1) Voor omzetting van de wateropgave in ha. (totaal 34,5 ha.) naar m 3 is uitgegaan van een gemiddelde drooglegging van 1 m 2) Betreft de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden; op basis van de kaart Wateropgave WB21 in het Waterplan (figuur 7.2) is ervan uitgegaan dat het hele gebied met een wateropgave in de planvormingsfase zit In grafiek: Aanpak wateroverlast, nulmeting 2010 planvorming nog niet gestart in planvormingsfase in realisatiefase op orde 100 percentage gebied met aanpak wateropgave in fase Delfland Rijnland Hollandse Delta HHSK Rivierenland waterbeheerder Provinciaal Waterplan Zuid-Holland , Monitoringsplan en nulmeting

31 Tabel 6.10 geeft de nulmeting 2010 voor gebieden met een rechtsgeldig en niet-rechtsgeldig peilbesluit, of verlenging van een peilbesluit. Tabel 6.10: nulmeting thema Waterbeheer en bodemdaling Indicator: oppervlakte van beheergebied en delen met wel/geen rechtsgeldige (verlenging van) peilbesluiten Delfland Rijnland Hollandse Schieland & Rivierenland totaal Delta Krimpenerwaard Totale oppervlakte beheergebied in hectare rechtsgeldig peilbesluit niet-rechtsgeldig peilbesluit Gebieden zonder peilbesluit 1) Peildatum: 1 januari ) ontpolderde gebieden, duingebieden, gebieden met onbekend/geen peilbeheer, etc. Tabel 6.11: nulmeting thema Grondwaterkwantiteit, KRW Indicator: beoordeling kwantitatieve toestand per KRW-grondwaterlichaam KRW-grondwaterlichaam Duin Deklaag Zout Duin Zout Rijn-West Rijn-West Rijn-West Maas Maas waterbalans goed goed goed goed goed zout-intrusie goed goed n.v.t. 1) goed n.v.t. 1) invloed oppervlaktewater goed n.v.t. 1) n.v.t. 1) n.v.t. 1) n.v.t. 1) verdroging Natura 2000 ja ja ja ja n.v.t. 1) oordeel toestand goed goed goed goed goed 1) een beoordeling is hier niet van toepassing Provinciaal Waterplan Zuid-Holland , Monitoringsplan en nulmeting

Bestuursrapportage 2014 waterschap Vechtstromen Versie 24 november 2015

Bestuursrapportage 2014 waterschap Vechtstromen Versie 24 november 2015 Bestuursrapportage 204 Vechtstromen Versie 24 november 205 Deze rapportage bevat een overzicht op hoofdlijnen van de voortgang van de uitvoering van het waterbeleid en dient als basis voor jaarlijks bestuurlijk

Nadere informatie

1 BELEIDSMONITORING MET BEHULP VAN DE VOORTGANGSRAPPORTAGE

1 BELEIDSMONITORING MET BEHULP VAN DE VOORTGANGSRAPPORTAGE 1 BELEIDSMONITORING MET BEHULP VAN DE VOORTGANGSRAPPORTAGE 1.1 Inleiding In deel 1 van deze nota is aangegeven dat de provincie Utrecht met behulp van de (jaarlijkse) voortgangsrapportage monitort in welke

Nadere informatie

Factsheet: NLGWSC0005 Grondwater in diepe zandlagen

Factsheet: NLGWSC0005 Grondwater in diepe zandlagen Factsheet: NLGWSC0005 -DISCLAIMER- De informatie die in deze factsheet wordt weergegeven is bijgewerkt tot en met 25 april 2014. Deze factsheet dient gezien te worden als een werkversie ten behoeve van

Nadere informatie

Factsheet: NLGW0018 Maas_Slenk_diep

Factsheet: NLGW0018 Maas_Slenk_diep Factsheet: NLGW0018 Maas_Slenk_diep -DISCLAIMER- Deze factsheet behoort bij het ontwerp water(beheer)plan. De hier weergegeven 2014 en de realisatie van de maatregelen in de periode 2010-2015 zijn gebaseerd

Nadere informatie

Leggers actueel, betrouwbaar en compleet. Waterkeringen op orde Waterkeringen zijn getoetst Conform procesafspraken met PZH en inspectie V&W

Leggers actueel, betrouwbaar en compleet. Waterkeringen op orde Waterkeringen zijn getoetst Conform procesafspraken met PZH en inspectie V&W Prestatie-indicatoren en nulmeting Bijlage 1 Programma 1: Waterveiligheid Basisgegevens waterveiligheid op orde maken Leggers actueel, betrouwbaar en compleet 1. Mate waarin leggers actueel, betrouwbaar

Nadere informatie

Factsheet: NLGW0018 Maas_Slenk_diep

Factsheet: NLGW0018 Maas_Slenk_diep Factsheet: NLGW0018 Maas_Slenk_diep -DISCLAIMER- De informatie die in deze factsheet wordt weergegeven is bijgewerkt tot en met het moment van het aanmaken van deze factsheet, zoals vermeld in de voettekst.

Nadere informatie

Factsheet: NLGW0018. Naam: Maas_Slenk_diep

Factsheet: NLGW0018. Naam: Maas_Slenk_diep Factsheet: NLGW0018 Maas_Slenk_diep Deze factsheet bevat relevante informatie over het waterlichaam met uitzondering van landelijke maatregelen. Iedere overheid is verantwoordelijk voor het deel van de

Nadere informatie

Uitvoeringsbesluit regionale waterkeringen West-Nederland 2014

Uitvoeringsbesluit regionale waterkeringen West-Nederland 2014 Besluit van gedeputeerde staten van Noord-Holland van 8 juli 2014, van Zuid- Holland van 15 juli 2014 en van Utrecht van 1 juli 2014 houdende nadere regels met betrekking tot regionale waterkeringen (Uitvoeringsbesluit

Nadere informatie

Factsheet: NLGWSC0004 Zout grondwater in ondiepe zandlagen

Factsheet: NLGWSC0004 Zout grondwater in ondiepe zandlagen Factsheet: NLGWSC0004 Zout grondwater in ondiepe zandlagen -DISCLAIMER- Deze factsheet behoort bij het ontwerp water(beheer)plan. De hier weergegeven 2014 en de realisatie van de maatregelen in de periode

Nadere informatie

Factsheet: NLGW0013 Zout Maas

Factsheet: NLGW0013 Zout Maas Factsheet: NLGW0013 Zout Maas -DISCLAIMER- Deze factsheet behoort bij het ontwerp water(beheer)plan. De hier weergegeven 2014 en de realisatie van de maatregelen in de periode 2010-2015 zijn gebaseerd

Nadere informatie

Aanvullend toetsingskader vergunningverlening Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard

Aanvullend toetsingskader vergunningverlening Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard Aanvullend toetsingskader vergunningverlening Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard Status Definitief Versie 1.1 Vastgesteld door college van dijkgraaf en hoogheemraden in de vergadering

Nadere informatie

Factsheet: NLGWSC0004 Zout grondwater in ondiepe zandlagen

Factsheet: NLGWSC0004 Zout grondwater in ondiepe zandlagen Factsheet: NLGWSC0004 Zout grondwater in ondiepe zandlagen -DISCLAIMER- De informatie die in deze factsheet wordt weergegeven is bijgewerkt tot en met 25 april 2014. Deze factsheet dient gezien te worden

Nadere informatie

Antwoord. van Gedeputeerde Staten op vragen van A.H.K. van Viegen (PVDD) Nummer Onderwerp Hoogheemraadschap van Delfland.

Antwoord. van Gedeputeerde Staten op vragen van A.H.K. van Viegen (PVDD) Nummer Onderwerp Hoogheemraadschap van Delfland. van Gedeputeerde Staten op vragen van A.H.K. van Viegen (PVDD) (d.d.) 3 april 2012) Nummer 2644 Onderwerp Hoogheemraadschap van Delfland. Aan de leden van Provinciale Staten Toelichting vragensteller De

Nadere informatie

Factsheet: NLGW0019. Naam: Krijt Zuid-Limburg Code: NLGW0019 Stroomgebied: Maas

Factsheet: NLGW0019. Naam: Krijt Zuid-Limburg Code: NLGW0019 Stroomgebied: Maas Factsheet: -DISCLAIMER- De informatie die in deze factsheet wordt weergegeven is bijgewerkt tot en met 1 april 2013. Deze factsheet dient gezien te worden als een werkversie ten behoeve van het opstellen

Nadere informatie

Factsheet: NLGW0011. Naam: Zout Rijn-West Code: NLGW0011

Factsheet: NLGW0011. Naam: Zout Rijn-West Code: NLGW0011 Factsheet: -DISCLAIMER- De informatie die in deze factsheet wordt weergegeven is bijgewerkt tot en met 1 april 2013. Deze factsheet dient gezien te worden als een werkversie ten behoeve van het opstellen

Nadere informatie

Factsheet: NLGWSC0004

Factsheet: NLGWSC0004 Factsheet: NLGWSC0004 Zout grondwater in ondiepe zandlagen Deze factsheet bevat relevante informatie over het waterlichaam met uitzondering van landelijke maatregelen. Iedere overheid is verantwoordelijk

Nadere informatie

E u r o p e e s w a t e r b e l e i d N a t i o n a a l W a t e r b e l e i d

E u r o p e e s w a t e r b e l e i d N a t i o n a a l W a t e r b e l e i d B i j l a g e 1 : Beleidskader water Europees waterbeleid Kaderrichtlijn Water (KRW) De kaderrichtlijn Water richt zich op de bescherming van landoppervlaktewater, overgangswater, kustwater en grondwater.

Nadere informatie

KGEKOKEN 2 9 SEP. 20W

KGEKOKEN 2 9 SEP. 20W provincie H o L L A N D ZUID KGEKOKEN 2 9 SEP. 20W 5 -minuten versie voor Provinciale Staten Directie DLB Afdeling Water en Groen Registratienummer PZH-2010-204492422 (DO3-2007- 0010034) Datum vergadering

Nadere informatie

Opbouw. Het belang van natuurvriendelijke oevers. EU Kaderrichtlijn Water (KRW) Waterbeleid. Doel KRW voor oevers. EU Kaderrichtlijn Water Maatregelen

Opbouw. Het belang van natuurvriendelijke oevers. EU Kaderrichtlijn Water (KRW) Waterbeleid. Doel KRW voor oevers. EU Kaderrichtlijn Water Maatregelen Het belang van natuurvriendelijke oevers Christa Groshart Hoogheemraadschap Schieland en de Krimpenerwaard Opbouw Beleid en Maatregelen Verwachtingen Knelpunten KRW innovatie-onderzoek Waterbeleid Europese

Nadere informatie

Factsheet: NLGWSC0004 Zout grondwater in ondiepe zandlagen

Factsheet: NLGWSC0004 Zout grondwater in ondiepe zandlagen Factsheet: NLGWSC0004 Zout grondwater in ondiepe zandlagen -DISCLAIMER- De informatie die in deze factsheet wordt weergegeven is bijgewerkt tot en met het moment van het aanmaken van deze factsheet, zoals

Nadere informatie

Factsheet: NLGW0013 Zout Maas

Factsheet: NLGW0013 Zout Maas Factsheet: NLGW0013 Zout Maas Deze factsheet bevat relevante informatie over het waterlichaam met uitzondering van landelijke maatregelen. Iedere overheid is verantwoordelijk voor het deel van de inhoud,

Nadere informatie

Grondwaterkwaliteit in de Omgevingswet (Sessie 4.3) Relatie met beheer van bodemverontreinigingen

Grondwaterkwaliteit in de Omgevingswet (Sessie 4.3) Relatie met beheer van bodemverontreinigingen Grondwaterkwaliteit in de Omgevingswet (Sessie 4.3) Relatie met beheer van bodemverontreinigingen Programma 1. Opening (5 min) Dagvoorzitter, Peter de Putter (Sterk Consulting) 2. Grondwaterkwaliteit in

Nadere informatie

Veiligheid primaire waterkeringen,

Veiligheid primaire waterkeringen, Indicator 7 september 2016 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Met de Verlengde derde toetsing

Nadere informatie

Factsheet: NLGW0015. Naam: Wadden Rijn-Noord Code: NLGW0015 Stroomgebied: Rijn-Noord

Factsheet: NLGW0015. Naam: Wadden Rijn-Noord Code: NLGW0015 Stroomgebied: Rijn-Noord Factsheet: -DISCLAIMER- De informatie die in deze factsheet wordt weergegeven is bijgewerkt tot en met 1 april 2013. Deze factsheet dient gezien te worden als een werkversie ten behoeve van het opstellen

Nadere informatie

Bijlage1 : vervallen prestatie-indicatoren uit Begroting 2014

Bijlage1 : vervallen prestatie-indicatoren uit Begroting 2014 Bijlage1 : vervallen prestatie-indicatoren uit Begroting 2014 Primaire, regionale en overige waterkeringen Doelstelling 2 - Op orde houden van de keringen door effectief beheer Doelstelling @@@ - Op orde

Nadere informatie

GWM INGEKOMEN 1 1 H M Verzenddatum. Geheim 9 maart MRT 2010

GWM INGEKOMEN 1 1 H M Verzenddatum. Geheim 9 maart MRT 2010 GWM2010-74 INGEKOMEN 1 1 H M 2010 5 -minuten versie voor Provinciale Staten Directie DLB Afdeling Water en Groen pr Registratienummer ZUID PZH-2010-158406080 (DOS-20100003685) HOLLAND Datum vergadering

Nadere informatie

~ Stroomgebied KAARTENATLAS. beheerplan. 0abcdefgh

~ Stroomgebied KAARTENATLAS. beheerplan. 0abcdefgh ~ Stroomgebied beheerplan KAARTENATLAS 0abcdefgh Colofon Het ontwerp-stroomgebiedbeheerplan Schelde is een uitgave van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat. De totstandkoming is mogelijk geworden dankzij

Nadere informatie

Projectplan Capaciteitsverhoging gemaal Ypenburg, gemeente Den Haag

Projectplan Capaciteitsverhoging gemaal Ypenburg, gemeente Den Haag Projectplan Capaciteitsverhoging gemaal Ypenburg, gemeente Den Haag Opsteller: E. Jansens Molenaar Status: Definitief Projectfase: Projectnummer: Besteksfase 701897 Datum: 29 augustus 2016 Datum: 29 augustus

Nadere informatie

Factsheet: NL43_11 Bussloo

Factsheet: NL43_11 Bussloo Factsheet: NL43_11 Bussloo -DISCLAIMER- De informatie die in deze factsheet wordt weergegeven is bijgewerkt tot en met het moment van het aanmaken van deze factsheet, zoals vermeld in de voettekst. Deze

Nadere informatie

Visie Water en Ruimtelijke Ontwikkeling bijlage 1

Visie Water en Ruimtelijke Ontwikkeling bijlage 1 Visie Water en Ruimtelijke Ontwikkeling bijlage 1 Kaarten Waterbelangen DM: 303052 1 Wateropgaven 2015 / 2027 Kaart 1. Gebieden met een WB21 wateropgave In 2005 is een studie wateropgave uitgevoerd (conform

Nadere informatie

ADVIES KLANKBORDGROEP RIJN- WEST AAN REGIONAAL BESTUURLIJK OVERLEG inzake opzet en inhoud gebiedsprocessen, op weg naar 2e Stroomgebiedbeheerplan

ADVIES KLANKBORDGROEP RIJN- WEST AAN REGIONAAL BESTUURLIJK OVERLEG inzake opzet en inhoud gebiedsprocessen, op weg naar 2e Stroomgebiedbeheerplan ADVIES KLANKBORDGROEP RIJN- WEST AAN REGIONAAL BESTUURLIJK OVERLEG inzake opzet en inhoud gebiedsprocessen, op weg naar 2e Stroomgebiedbeheerplan Inleiding Het RBO Rijn- West heeft procesafspraken gemaakt

Nadere informatie

Vigerend beleid voor ruimtelijke onderbouwingen

Vigerend beleid voor ruimtelijke onderbouwingen B i j l a g e 2 : G e l d e n d w a t e r b e l e i d Vigerend beleid voor ruimtelijke onderbouwingen Inhoudsopgave Vigerend beleid voor ruimtelijke onderbouwingen 1 Inhoudsopgave 1 1 Europees Waterbeleid

Nadere informatie

In de beslisnota wordt aan u gevraagd in te stemmen met de vastgestelde doelen en maatregelen.

In de beslisnota wordt aan u gevraagd in te stemmen met de vastgestelde doelen en maatregelen. Nummer Onderwerp : B-3.11.2008 : Beslisnota Kaderrichtlijn Water Korte inhoud : Water Beheer 21 e eeuw, 2008, Schoon en gezond water in Noord-Nederland 1. Implementatie Europese Kaderrichtlijn Water in

Nadere informatie

~ Stroomgebied KAARTENATLAS. beheerplan. 0abcdefgh

~ Stroomgebied KAARTENATLAS. beheerplan. 0abcdefgh ~ Stroomgebied beheerplan KAARTENATLAS 0abcdefgh Colofon Het ontwerp-stroomgebiedbeheerplan Rijndelta is een uitgave van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat. De totstandkoming is mogelijk geworden

Nadere informatie

Provinciale Staten van Noord-Holland. Voordracht 64

Provinciale Staten van Noord-Holland. Voordracht 64 Provinciale Staten van Noord-Holland Voordracht 64 Haarlem, 17 augustus 2004 Onderwerp: Agenda Provinciaal Waterplan Bijlagen: - ontwerpbesluit - procesplanning provinciaal waterplan - op weg naar een

Nadere informatie

Gecombineerde Commissie

Gecombineerde Commissie Gecombineerde Commissie Onderwerp: Afronding KRW-Moederkrediet en KRW-Kansenkrediet Portefeuillehouder: G.P. Beugelink Vertrouwelijk: nee Vergaderdatum: 30 september 2015 Afdeling: WSB Medewerker: Y. Wessels

Nadere informatie

Kostenterugwinning van Waterdiensten Aanvullende analyse Milieukosten

Kostenterugwinning van Waterdiensten Aanvullende analyse Milieukosten Kostenterugwinning van Waterdiensten Kostenterugwinning van Waterdiensten Aanvullende analyse Milieukosten Sterk Consulting en Bureau Buiten Leiden, november 2013 1 2 Inhoudsopgave 1 Achtergrond en doel

Nadere informatie

Grondwater en Omgevingswet. 31 januari 2019 Utrecht

Grondwater en Omgevingswet. 31 januari 2019 Utrecht Grondwater en Omgevingswet 31 januari 2019 Utrecht Inhoud Taken irt grondwaterkwaliteit Bevoegdheden irt grondwaterkwaliteit Samenwerken aan grondwaterkwaliteit Kaderrichtlijn water Doelen Relatie met

Nadere informatie

Voortgangsnota Europese Kaderrichtlijn Water Bijdrage Provincie Zuid-Holland aan Stroomgebiedbeheerplan 2 (2016-2021)

Voortgangsnota Europese Kaderrichtlijn Water Bijdrage Provincie Zuid-Holland aan Stroomgebiedbeheerplan 2 (2016-2021) Voortgangsnota Europese Kaderrichtlijn Water Bijdrage Provincie Zuid-Holland aan Stroomgebiedbeheerplan 2 (2016-2021) Definitieve versie Planning 1 september: vaststelling door GS; 23 september: bespreking

Nadere informatie

Waterplan Pijnacker-Nootdorp

Waterplan Pijnacker-Nootdorp Waterplan Pijnacker-Nootdorp Beleidsveld: 150 thema en gebiedsgerichte Vergaderdatum: 17 december 2009 plannen Aard voorstel: Besluitvormend Agendapunt: B.02 Kenmerk VV: 786986 Aantal bijlagen: 1 Aan de

Nadere informatie

Bijlage 1. Kader inventarisatie spoedlocaties (verspreidingsrisico s) Wet bodembescherming.

Bijlage 1. Kader inventarisatie spoedlocaties (verspreidingsrisico s) Wet bodembescherming. Bijlage 1 Kader inventarisatie spoedlocaties (verspreidingsrisico s) Wet bodembescherming. Datum: 3 maart 2015 0. Leeswijzer en inleiding document Met het Rijk zijn afspraken gemaakt om bodemverontreiniging

Nadere informatie

Grondwater in Rijn West. René Hilhorst Procestrekker grondwater

Grondwater in Rijn West. René Hilhorst Procestrekker grondwater Grondwater in Rijn West René Hilhorst Procestrekker grondwater 1 Doel en Opzet Doel: meanderen door provinciale rol en stand van zaken aangeven 1. Provinciale taak 2. Gebiedsdossiers 3. Natura 2000 4.

Nadere informatie

Het waterbeleid van de provincie Limburg is beschreven in het Provinciaal Waterplan Limburg, dd. 20 november 2009.

Het waterbeleid van de provincie Limburg is beschreven in het Provinciaal Waterplan Limburg, dd. 20 november 2009. Memo Ter attentie van Project management Den Dekker B.V. Datum 03 januari 2013 Distributie Projectnummer 111850-01 Onderwerp Parkeerterrein Jumbo Heythuysen Geachte heer Bosman, 1 WATERBELEID Het streven

Nadere informatie

Voordracht aan Provinciale Staten. van Gedeputeerde Staten. Provinciale waterregelgeving. 1 Ontwerpbesluit. Provinciale Staten van Zuid-Holland,

Voordracht aan Provinciale Staten. van Gedeputeerde Staten. Provinciale waterregelgeving. 1 Ontwerpbesluit. Provinciale Staten van Zuid-Holland, Voordracht aan Provinciale Staten van Gedeputeerde Staten Onderwerp Provinciale waterregelgeving 1 Ontwerpbesluit Provinciale Staten van Zuid-Holland, Gelet op: Artikel 145 van de Provinciewet; Besluiten:

Nadere informatie

Aan de leden van de verenigde vergadering. 1. Inleiding

Aan de leden van de verenigde vergadering. 1. Inleiding Aan de leden van de verenigde vergadering V.V: 25 november 2009 Datum 5 oktober 2009 Agendapuntnr. 13 Bijlagen 1. Nota van beantwoording inspraak WBP en KRW-deel 2. Definitief ontwerp WBP HHSK 2010-2015.

Nadere informatie

Stroomgebiedbeheerplannen 2015

Stroomgebiedbeheerplannen 2015 Ministerie van Infrastructuur en Milieu Werkprogramma Diederik van der Molen KRW coördinator DG Water Producten tbv KRW in de komende jaren Uitvoering van maatregelen door rijk en regionale partijen Activiteit

Nadere informatie

~ Stroomgebied KAARTENATLAS. beheerplan. 0abcdefgh

~ Stroomgebied KAARTENATLAS. beheerplan. 0abcdefgh ~ Stroomgebied beheerplan KAARTENATLAS 0abcdefgh Colofon Het ontwerp-stroomgebiedbeheerplan Maas is een uitgave van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat. De totstandkoming is mogelijk geworden dankzij

Nadere informatie

Artikel I Wijzigingen De Waterverordening waterschap Rijn en IJssel wordt als volgt gewijzigd:

Artikel I Wijzigingen De Waterverordening waterschap Rijn en IJssel wordt als volgt gewijzigd: Provinciale Staten Vergadering d.d. 19 december 2018 Besluit nr. Typ nr. PROVINCIALE STATEN VAN GELDERLAND Gelezen het voorstel van Gedeputeerde Staten van Gelderland; Overwegende dat de provincie Overijssel

Nadere informatie

Gelezen het voorstel van Gedeputeerde Staten van Gelderland en Utrecht;

Gelezen het voorstel van Gedeputeerde Staten van Gelderland en Utrecht; Provinciale Staten Vergadering d.d. 19 december 2018 Besluit nr. Typ nr. PROVINCIALE STATEN VAN GELDERLAND EN UTRECHT Gelezen het voorstel van Gedeputeerde Staten van Gelderland en Utrecht; Overwegende

Nadere informatie

De waterbodems in de Waterwet

De waterbodems in de Waterwet De waterbodems in de Waterwet Platform Toezicht Bodembeheer Ede, 13 oktober 2009 Peter de Putter Sterk Consulting, projectleider Invoering Waterwet i.o.v. V&W/DGW Inhoud presentatie 1. Ontwikkelingen en

Nadere informatie

Nota Relatie provincie Utrecht met de waterschappen. Deel 3: Provinciaal toezichtkader

Nota Relatie provincie Utrecht met de waterschappen. Deel 3: Provinciaal toezichtkader 1 INLEIDING Op grond van verschillende regelgeving is de provincie Utrecht belast met het toezicht op de op haar grondgebied gelegen waterschappen. In dit deel van de nota wordt een overzicht gegeven van

Nadere informatie

ALGEMENE VERGADERING. Relevante kaders - Waterwet - Verordening voor de Fysieke Leefomgeving Flevoland (VFL) Lelystad, 21 maart 2013

ALGEMENE VERGADERING. Relevante kaders - Waterwet - Verordening voor de Fysieke Leefomgeving Flevoland (VFL) Lelystad, 21 maart 2013 VERGADERDATUM 23 april 2013 SSO SECTOR/AFDELING STUKDATUM NAAM STELLER 3 april 2013 R.J.E. Peeters ALGEMENE VERGADERING AGENDAPUNT 12 Voorstel Kennisnemen van het projectplan voor Waterbeheerplan 3 waarin

Nadere informatie

Handelingsperspectief hoge gronden en waterveiligheid

Handelingsperspectief hoge gronden en waterveiligheid Handelingsperspectief hoge gronden en waterveiligheid Met de inwerkingtreding van de gewijzigde Waterwet zijn onduidelijkheden ontstaan met betrekking tot de hoge gronden. Met het loslaten van de dijkringgedachte

Nadere informatie

Projectplan Gemaal Foppenpolder Zuid in de gemeente Maassluis

Projectplan Gemaal Foppenpolder Zuid in de gemeente Maassluis Projectplan Gemaal Foppenpolder Zuid in de gemeente Maassluis Opsteller: N. Verhoof-Schuil Status: Definitief Projectfase: Projectnummer: Voorontwerpfase 701700 Datum: 17-01-2013 Kopie: Archief Opdrachtgever

Nadere informatie

Bijdrageverordening deltafonds hoge zandgronden Noord-Brabant gelezen het voorstel van Gedeputeerde Staten, d.d.

Bijdrageverordening deltafonds hoge zandgronden Noord-Brabant gelezen het voorstel van Gedeputeerde Staten, d.d. CVDR Officiële uitgave van Noord-Brabant. Nr. CVDR401568_1 12 februari 2019 Bijdrageverordening deltafonds hoge zandgronden Noord-Brabant 2016-2018 Provinciale Staten van Noord-Brabant, gelezen het voorstel

Nadere informatie

agendapunt 04.01 Aan Commissie Watersystemen - kwaliteit en kwantiteit WATERKWALITEITSRAPPORTAGE GLASTUINBOUWGEBIED

agendapunt 04.01 Aan Commissie Watersystemen - kwaliteit en kwantiteit WATERKWALITEITSRAPPORTAGE GLASTUINBOUWGEBIED agendapunt 04.01 910789 Aan Commissie Watersystemen - kwaliteit en kwantiteit WATERKWALITEITSRAPPORTAGE GLASTUINBOUWGEBIED Voorstel Commissie Watersystemen - kwaliteit en kwantiteit 1-2-2011 Kennis te

Nadere informatie

Welkom Presentatie investeringsagenda 2016/2017 zeven waterschappen Midden en Oost Nederland

Welkom Presentatie investeringsagenda 2016/2017 zeven waterschappen Midden en Oost Nederland Welkom Presentatie investeringsagenda 2016/2017 zeven waterschappen Midden en Oost Nederland Deelnemende Waterschappen Exploitatie en Investeringen 2016-2017 Afdelingshoofd Projectrealisatie Patrick

Nadere informatie

Provinciaal Waterplan Zuid-Holland 2010-2015

Provinciaal Waterplan Zuid-Holland 2010-2015 Provinciaal Waterplan Zuid-Holland 2010-2015 Provinciaal Waterplan Zuid-Holland 2010-2015 Vastgesteld door Provinciale Staten van Zuid-Holland 11 november 2009 2 Provinciaal Waterplan Zuid-Holland 2010-2015

Nadere informatie

Deltaprogramma 2014. Bijlage F. Bestuurlijke Planning DP2015

Deltaprogramma 2014. Bijlage F. Bestuurlijke Planning DP2015 Deltaprogramma 2014 Bijlage F Bestuurlijke Planning DP2015 Deltaprogramma 2014 Bijlage F Bestuurlijke Planning DP2015 Deltaprogramma 2014 Bijlage F 2 Bestuurlijke planning In deze bijlage is de bestuurlijke

Nadere informatie

3 jaar later, effecten en ervaringen

3 jaar later, effecten en ervaringen Samen werken aan water Wateragenda Zuid-Holland 2012-2015 3 jaar later, effecten en ervaringen Een gezamenlijk document van de provincie Zuid-Holland en de Zuid-Hollandse waterschappen: Hoogheemraadschap

Nadere informatie

PROVINCIAAL BLAD. gelezen het voorstel van Gedeputeerde Staten, d.d. 27 november 2018;

PROVINCIAAL BLAD. gelezen het voorstel van Gedeputeerde Staten, d.d. 27 november 2018; PROVINCIAAL BLAD Officiële uitgave van de provincie Noord-Brabant Nr. 1013 12 februari 2019 Verordening van Provinciale Staten van de provincie Noord-Brabant houdende regels omtrent zandgronden (Bijdrageverordening

Nadere informatie

Voorstel 1. Kennis nemen van de aanpak van de WBP-monitor Kennis nemen van de voorlopige lijst van effect- en prestatieindicatoren

Voorstel 1. Kennis nemen van de aanpak van de WBP-monitor Kennis nemen van de voorlopige lijst van effect- en prestatieindicatoren VERGADERDATUM 25 september 2012 SSO SECTOR/AFDELING STUKDATUM NAAM STELLER 7 september 2012 T.A. Wendt / J. Janson ALGEMENE VERGADERING AGENDAPUNT 15 Voorstel 1. Kennis nemen van de aanpak van de WBP-monitor

Nadere informatie

Europese Kaderrichtlijn Water

Europese Kaderrichtlijn Water Europese Kaderrichtlijn Water Samenwerkingsverband tussen Waterschap Hollandse Delta en Gemeente Dordrecht www.dordrechtwerktaanwater.nl Inhoud presentatie 1. Toelichting Europese Kaderrichtlijn Water

Nadere informatie

Provinciaal Waterplan Zuid-Holland

Provinciaal Waterplan Zuid-Holland Provinciaal Waterplan Zuid-Holland 2010-2015 Vastgesteld concept aangepast provinciaal waterplan voor de vergadering van de Statencomissie GWM van 23 september 2009 2 Leeswijzer Voor u ligt het definitieve

Nadere informatie

Factsheet: NL04_NOORD-ZUIDLEIDING

Factsheet: NL04_NOORD-ZUIDLEIDING Factsheet: NL04_NOORD-ZUIDLEIDING Noord-Zuidleiding De informatie die in deze factsheet wordt weergegeven is bijgewerkt tot en met het moment van het aanmaken van deze factsheet, zoals vermeld in de voettekst.

Nadere informatie

Factsheet: NL04_STEEN-WETERINGa

Factsheet: NL04_STEEN-WETERINGa Factsheet: NL04_STEEN-WETERINGa Steenwetering De informatie die in deze factsheet wordt weergegeven is bijgewerkt tot en met het moment van het aanmaken van deze factsheet, zoals vermeld in de voettekst.

Nadere informatie

Aan de leden van de verenigde vergadering

Aan de leden van de verenigde vergadering Aan de leden van de verenigde vergadering V.V: 24 november 2010 Datum 5 oktober 2010 Agendapuntnr. H.8 Bijlagen Inrichtingsplan Kleinpolderplen Overzichtskaart Besluit Onderwerp Kredietaanvraag waterberging

Nadere informatie

de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG

de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20901 2500 EX Den Haag de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Plesmanweg 1-6 2597 JG Den Haag Postbus 20901 2500 EX Den Haag T 070-456

Nadere informatie

Aan de leden van de verenigde vergadering. Rotterdam, 17 mei 2005 V.V.: 29 juni 2005

Aan de leden van de verenigde vergadering. Rotterdam, 17 mei 2005 V.V.: 29 juni 2005 Aan de leden van de verenigde vergadering Rotterdam, 17 mei 2005 V.V.: 29 juni 2005 Onderwerp: kredietaanvraag stedelijke waterplannen deelgemeente Kralingen- Crooswijk en K5- gemeenten Agendapuntnr: 30

Nadere informatie

Integraal Waterplan Haarlem. Erhard Föllmi afd. OGV/SZ 17 sept. 2014

Integraal Waterplan Haarlem. Erhard Föllmi afd. OGV/SZ 17 sept. 2014 Integraal Waterplan Haarlem Erhard Föllmi afd. OGV/SZ 17 sept. 2014 Inhoud presentatie 1. Enkele begrippen 2. Waterplan Haarlem Aanleiding en doel Gerealiseerde maatregelen Actualisatie Geplande maatregelen

Nadere informatie

De Waterwet en waterbodems De Waterwet. en waterbodems

De Waterwet en waterbodems De Waterwet. en waterbodems De Waterwet en waterbodems De Waterwet en waterbodems Waterbodembeheer Waterbodembeheer onderdeel onderdeel watersysteembeheer watersysteembeheer Een nieuwe, integrale Een nieuwe, integrale Waterwet Waterwet

Nadere informatie

Parafering besluit PFO Bom Geparafeerd D&H B Gewijzigd akkoord Geparafeerd door: Kooiman, A.I.L. Kruijssen, C.J.M.

Parafering besluit PFO Bom Geparafeerd D&H B Gewijzigd akkoord Geparafeerd door: Kooiman, A.I.L. Kruijssen, C.J.M. agendapunt 3.a.3 924279 Aan College van Dijkgraaf en Hoogheemraden STRATEGISCHE AGENDA KUST: REACTIE DELFLAND Portefeuillehouder Bom - Lemstra, A.W. Datum 18 januari 2011 Aard bespreking Besluitvormend

Nadere informatie

24 Piping bij kunstwerken. DEEL A: Informatie verkregen van de indiener. Dit deel is een feitelijke weergave van de verkregen informatie.

24 Piping bij kunstwerken. DEEL A: Informatie verkregen van de indiener. Dit deel is een feitelijke weergave van de verkregen informatie. 24 Piping bij kunstwerken DEEL A: Informatie verkregen van de indiener Dit deel is een feitelijke weergave van de verkregen informatie. Hier geeft de werkgroep in eerste instantie kort weer welke informatie

Nadere informatie

Evaluatie, monitoring en meetnet. 1. Inleiding. 2. Evaluatiesysteem. 3. Monitoringsplan

Evaluatie, monitoring en meetnet. 1. Inleiding. 2. Evaluatiesysteem. 3. Monitoringsplan Evaluatie, monitoring en meetnet 1. Inleiding Voor het waterplan van gemeente Woudrichem zijn een aantal maatregelen vastgelegd om het watersysteem op orde te brengen en te houden. Het is van belang om

Nadere informatie

Notitie. 1. Beleidskader Water

Notitie. 1. Beleidskader Water Notitie Ingenieursbureau Bezoekadres: Galvanistraat 15 Postadres: Postbus 6633 3002 AP Rotterdam Website: www.gw.rotterdam.nl Van: ir. A.H. Markus Kamer: 06.40 Europoint III Telefoon: (010) 4893361 Fax:

Nadere informatie

Factsheet: NL04_EMMERTOCHT-SLOOT

Factsheet: NL04_EMMERTOCHT-SLOOT Factsheet: NL04_EMMERTOCHT-SLOOT Emmertochtsloot De informatie die in deze factsheet wordt weergegeven is bijgewerkt tot en met het moment van het aanmaken van deze factsheet, zoals vermeld in de voettekst.

Nadere informatie

Water in Eindhoven. Studiedag Lokaal waterbeleid water in balans. 28 september Water in Eindhoven - Studiedag Lokaal waterbeleid, Antwerpen

Water in Eindhoven. Studiedag Lokaal waterbeleid water in balans. 28 september Water in Eindhoven - Studiedag Lokaal waterbeleid, Antwerpen Water in Eindhoven Studiedag Lokaal waterbeleid water in balans 28 september 2010 Aanleiding voor de stedelijke wateropgaven Maatregelen Effecten van maatregelen Omgaan met nieuwe extremen 1835 1921 2004

Nadere informatie

Programma. Informatieavond Amerdiep 21 januari Welkom. 1. Bestaand beleid Beleidsopgaven in het Amerdiep. Bestaand beleid.

Programma. Informatieavond Amerdiep 21 januari Welkom. 1. Bestaand beleid Beleidsopgaven in het Amerdiep. Bestaand beleid. Informatieavond Amerdiep 21 januari 2010 Programma 1. Presentatie Provincie (Kees Folkertsma) en beleidsopgaven 2015 Welkom Rein Munniksma en Helmer van der Wal 2. Presentatie Waterschap (Harriët Bosman)

Nadere informatie

Meten en weten aan grondwater in de toekomst

Meten en weten aan grondwater in de toekomst Meten en weten aan grondwater in de toekomst IHW netwerk dag Amersfoort 2016.10.13 Auke Oostra DGRW - Bodem Mijn achtergrond: geologie en bodemsanering 2 Ministerie van Infrastructuur en Milieu Grondwater

Nadere informatie

Voortgang KRW: maatregelen, doelbereik en innovatie. 13 december 2012; Frank van Gaalen

Voortgang KRW: maatregelen, doelbereik en innovatie. 13 december 2012; Frank van Gaalen Voortgang KRW: maatregelen, doelbereik en innovatie 1 Rapport Evaluatie waterkwaliteit Op 21 december beschikbaar (www.pbl.nl) Samenvatting opgenomen in KRW-rapport Belangrijke waterbeheerkwesties Bijdragen

Nadere informatie

Waterkwaliteit verbeteren!

Waterkwaliteit verbeteren! Waterkwaliteit verbeteren! Erwin Rebergen Beheerder grond- en oppervlaktewater 6 juni 2013 1 Onderwerpen Waarom spant zich in om de waterkwaliteit te verbeteren? Wat willen we bereiken? Hoe willen we een

Nadere informatie

KRW- doelen voor de overige wateren in Noord- Brabant: een pragma:sche uitwerking

KRW- doelen voor de overige wateren in Noord- Brabant: een pragma:sche uitwerking KRWdoelen voor de overige wateren in NoordBrabant: een pragma:sche uitwerking Frank van Herpen (Royal HaskoningDHV), Marco Beers (waterschap Brabantse Delta), Ma>hijs ten Harkel en Doesjka Ertsen (provincie

Nadere informatie

Antwoord. van Gedeputeerde Staten op vragen van A.H.K. van Viegen (Partij voor de Dieren) (d.d. 27 juli 2010) Nummer 2387. Onderwerp Brijnlozingen

Antwoord. van Gedeputeerde Staten op vragen van A.H.K. van Viegen (Partij voor de Dieren) (d.d. 27 juli 2010) Nummer 2387. Onderwerp Brijnlozingen van Gedeputeerde Staten op vragen van A.H.K. van Viegen (Partij voor de Dieren) (d.d. 27 juli 2010) Nummer 2387 Onderwerp Brijnlozingen Aan de leden van Provinciale Staten Toelichting vragensteller In

Nadere informatie

Factsheet: NL04_STOUWE-LEIDING Stouwe

Factsheet: NL04_STOUWE-LEIDING Stouwe Factsheet: NL04_STOUWE-LEIDING Stouwe De informatie die in deze factsheet wordt weergegeven is bijgewerkt tot en met het moment van het aanmaken van deze factsheet, zoals vermeld in de voettekst. Deze

Nadere informatie

ILT-rapportages zorgplicht primaire waterkeringen Eerste landelijke indrukken. November 2018

ILT-rapportages zorgplicht primaire waterkeringen Eerste landelijke indrukken. November 2018 ILT-rapportages zorgplicht primaire waterkeringen Eerste landelijke indrukken November 2018 Introductie > Sinds 2015 trekken waterschappen met elkaar op om te kijken hoe we samen de zorgplicht kunnen verbeteren

Nadere informatie

Peilbesluit Develsluis en Slobbenoord

Peilbesluit Develsluis en Slobbenoord Peilbesluit Develsluis en Slobbenoord Besluit Dijkgraaf en Heemraden vaststelling ontwerp peilbesluit (voor inspraakfase), d.d. 5 april 2016, nr.b1600913 Besluit Dijkgraaf en Heemraden doorgeleiden peilbesluit

Nadere informatie

Klimaatopgave landelijk gebied

Klimaatopgave landelijk gebied Klimaatopgave in beeld 13 oktober 2016, Hoogeveen Algemene info Klimaatopgave landelijk gebied Bert Hendriks Beleidsadviseur hydrologie 275.500 ha 580.000 inwoners 543 medewerkers 22 gemeenten 4.479 km

Nadere informatie

Plan van Aanpak. Opstellen Visplan VBC Rijnland

Plan van Aanpak. Opstellen Visplan VBC Rijnland Plan van Aanpak Opstellen Visplan Rijnland - Inleiding - Inhoudsopgave Plan van Aanpak... Inleiding.... Aanleiding.... Leeswijzer... Doel en resultaat.... Doelen.... Resultaten... Visplan.... Opzet Visplan....

Nadere informatie

Factsheet: NL43_13 Oude IJssel

Factsheet: NL43_13 Oude IJssel Factsheet: NL43_13 Oude IJssel -DISCLAIMER- De informatie die in deze factsheet wordt weergegeven is bijgewerkt tot en met het moment van het aanmaken van deze factsheet, zoals vermeld in de voettekst.

Nadere informatie

Westflank Haarlemmermeer

Westflank Haarlemmermeer Nota Ruimte budget 48 miljoen euro Planoppervlak 1500 hectare Trekker Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Westflank Haarlemmermeer Westflank Haarlemmermeer is een Randstad Urgent - project.

Nadere informatie

Informatieve presentatie Waterplan Land van Cuijk

Informatieve presentatie Waterplan Land van Cuijk Waterplan Land van Cuijk 1 Inhoud Waterplan land van Cuijk: 1. Waarom het 2. Wat is het 3. Totstandkoming 4. Communicatie over 5. Uitvoeringsprogramma 6. Vragen 2 1 Raad gemeente Heeft u nog iets te kiezen?

Nadere informatie

BESLUITENLIJST VAN DE VERGADERING VAN GEDEPUTEERDE STATEN VAN 9 OKTOBER Besluitenlijst van de vergadering 2 oktober 2018 vastgesteld.

BESLUITENLIJST VAN DE VERGADERING VAN GEDEPUTEERDE STATEN VAN 9 OKTOBER Besluitenlijst van de vergadering 2 oktober 2018 vastgesteld. A1 Vermeulen PZH-2018-661124781 Behandelvoorstel motie 813, Versterking uitvoering Vergunningverlening 1. Vast te stellen het Statenvoorstel behandelvoorstel motie 813, Versterking uitvoering Vergunningverlening.

Nadere informatie

Projectplan Verbeteren waterkwaliteit Thurledevijver gemeente Rotterdam

Projectplan Verbeteren waterkwaliteit Thurledevijver gemeente Rotterdam Projectplan Verbeteren waterkwaliteit Thurledevijver gemeente Rotterdam Opsteller: Nienke Schuil Status: definitief Projectfase: Projectnummer: Bestekfase 701832 Datum: 02/10/2015 Kopie: Archief Opdrachtgever

Nadere informatie

Provinciale Staten van Noord-Holland. Onderwerp: Normering regionale waterkeringen; vaststelling Verordening waterkering West- Nederland

Provinciale Staten van Noord-Holland. Onderwerp: Normering regionale waterkeringen; vaststelling Verordening waterkering West- Nederland Provinciale Staten van Noord-Holland Voordracht Haarlem, Onderwerp: Normering regionale waterkeringen; vaststelling Verordening waterkering West- Nederland Inhoud: - Toelichting bij voordracht - Ontwerp

Nadere informatie

Routekaart naar verbinding tussen water en ruimte Perspectievennota Alblasserwaard-Vijfheerenlanden

Routekaart naar verbinding tussen water en ruimte Perspectievennota Alblasserwaard-Vijfheerenlanden Routekaart naar verbinding tussen water en ruimte Perspectievennota Alblasserwaard-Vijfheerenlanden Gebiedsraad: wij werken aan het beter verbinden van waterveiligheid en ruimtelijke ontwikkelingen Leden

Nadere informatie

PROVINCIAAL BLAD. Gelet op artikel 1.3 van de Uitvoeringsregeling POP-3 Zuid-Holland,

PROVINCIAAL BLAD. Gelet op artikel 1.3 van de Uitvoeringsregeling POP-3 Zuid-Holland, PROVINCIAAL BLAD Officiële uitgave van de provincie Zuid-Holland Nr. 1859 14 maart 2019 Besluit van Gedeputeerde Staten van 12 maart 2019, PZH-2019-681321192 (DOS 2013-0010135) tot vaststelling van het

Nadere informatie

Water in Tiel. 1 Naast regionale wateren die in beheer zijn bij de waterschappen, zijn er rijkswateren (de hoofdwateren

Water in Tiel. 1 Naast regionale wateren die in beheer zijn bij de waterschappen, zijn er rijkswateren (de hoofdwateren Water in Tiel Waterbeleid Tiel en Waterschap Rivierenland Water en Nederland zijn onafscheidelijk. Eigenlijk geldt hetzelfde voor water en Tiel, met de ligging langs de Waal, het Amsterdam Rijnkanaal en

Nadere informatie

PROVINCIAAL BLAD. Openstellingsbesluit POP-3 niet-productieve investeringen water Zuid-Holland april 2018

PROVINCIAAL BLAD. Openstellingsbesluit POP-3 niet-productieve investeringen water Zuid-Holland april 2018 PROVINCIAAL BLAD Officiële uitgave van de provincie Zuid-Holland Nr. 2046 19 maart 2018 Besluit van Gedeputeerde Staten van 13 maart 2018, PZH-2018-641006755 (DOS 2013-0010135) tot vaststelling van het

Nadere informatie

Factsheet: NLGW0008 Zout Eems

Factsheet: NLGW0008 Zout Eems Factsheet: NLGW0008 Zout Eems Deze factsheet bevat relevante informatie over het waterlichaam met uitzondering van landelijke maatregelen. Iedere overheid is verantwoordelijk voor het deel van de inhoud,

Nadere informatie