be.renew 2009 Portret van de hernieuwbare energiesector in België no future without technology
|
|
- Ruben Smet
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 be.renew 2009 Portret van de hernieuwbare energiesector in België no future without technology
2 1. Green is gold De 'groene economie' maakt een wereldwijde groei door, en dat geldt in het bijzonder op het vlak van energie. De sector van hernieuwbare energie is dan wel nog vrij jong, maar hij heeft alles in huis om uit te groeien tot een economisch zwaargewicht. De Europese doelstelling om het aandeel van hernieuwbare energie in het totale energieverbruik in de EU op 20% te brengen tegen 2020, zal de ontwikkeling van deze sector natuurlijk een extra duw in de rug geven. 2
3 Deze ontwikkeling steunt op een ruime waaier van hoogtechnologische activiteiten, van de productie van (een deel van de) uitrusting tot de installatie en het onderhoud ervan. Dat is geen vergissing gebleken voor onze bedrijven: deze groeiende sector maakt namelijk een steeds groter deel uit van hun business. Een jonge sector in volle expansie, dat betekent natuurlijk ook de nodige R&Dinvesteringen. Die investeringen zijn noodzakelijk om de prestaties van de technologieën te verhogen (zoals het rendement van fotovoltaïsche cellen) en zo ook de productiekosten van hernieuwbare energie te verlagen. Kenmerkend voor deze sector is ook de grote behoefte aan financiering. De productie-infrastructuur en de installatie daarvan brengen namelijk heel wat opstartkosten met zich mee. Rekening houdend met die twee elementen zullen we zeker enkele wereldleiders zien opstaan en getuige zijn van een verticale integratie van de verschillende elementen van de waardeketen (zoals in de sector van fotovoltaïsche panelen). De enquête be.renew 2009 van Agoria schetst een beeld van de sector van hernieuwbare energie in België: windenergie, zonne-energie, warmtepompen, waterkracht en biomassa. Ze biedt een zo volledig mogelijk overzicht van deze sector die in het hart van de technologische industrie staat. 3
4 2. DE BELGISCHE INDUSTRIE VOOR HERNIEUWBARE ENERGIE IS GOED VOOR 3 MILJARD EURO Momenteel telt ons land 115 technologiebedrijven die activiteiten ontwikkelen in de sector van hernieuwbare energie. De ondernemingen met een zetel in België realiseerden in 2008 een totale omzet van 3,014 miljard euro. De bedrijven in het Vlaams gewest nemen daarvan 80% voor hun rekening, de rest wordt in gelijke mate door de andere twee gewesten gerealiseerd (elk 10%). Voor 2009 gingen de ondernemingen in hun oorspronkelijke prognoses uit van een omzetgroei van zo'n 20% tot 3,662 miljard euro. Als gevolg van de crisis zal dit resultaat echter neerwaarts worden herzien doordat sommige investeringen in productie-infrastructuur worden vertraagd, in het bijzonder voor projecten die een aanzienlijke financiering vereisen. Uitrusting en export De productie van uitrusting is goed voor 83% (2,5 miljard euro) van de activiteiten van de ondernemingen in de sector. Het zwaartepunt van deze productie ligt in het Vlaams gewest, en in mindere mate in het Waals gewest. In het Brussels gewest zijn de activiteiten eerder op dienstverlening gericht (studiebureaus, engineering...). Van de productie is 95% voor de export bestemd. Top drie In ons land staat de productie van warmtepompen qua waarde op de eerste plaats met een omzet van 1,5 miljard euro. Daarna volgen de activiteiten op het domein van wind- (0,592 miljard euro) en fotovoltaïsche energie (0,216 miljard euro). Deze voorstelling is echter wat misleidend. De productie van warmtepompen is nl. grotendeels in handen van één - weliswaar grote - speler, nl. Daikin. Er zijn 29 ondernemingen actief in het domein van windenergie en 56 ondernemingen in het domein van fotovoltaïsche energie. 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0, ,5 3 2,5 2 1,5 1 0, Omzet: Evolutie 2008/2009 miljard euro productie van uitrusting 83% Omzet (2008): Aandeel van de productie van uitrusting andere 17 % andere 31% 1,6 warmtepompen 1,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0, windenergie fotovoltaïsch Productie van uitrusting (2008): 8 Uitsplitsing per markt miljard euro andere
5 Bijna 7000 directe banen De industrie van de hernieuwbare energie biedt in België rechtstreeks werk aan 6925 mensen. De meeste werkgelegenheid zit in het Vlaams gewest (65%), gevolgd door het Brussels gewest (20%) en het Waals gewest (15%). De gewestelijke uitsplitsing is een raming aangezien sommige ondernemingen meerdere zetels hebben. De productie van uitrusting vertegenwoordigt iets minder dan 5000 directe banen in Vlaanderen en Wallonië. Het Brussels gewest creëert vooral banen in de dienstensector (studiebureaus, engineering...). Het grootste deel van de industriële werkgelegenheid is te vinden bij de productie van warmtepompen (42%), gevolgd door de sector van windenergie (31%), fotovoltaïsche energie (10%) en biomassa (7,5%). 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 1,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 Vijftien ondernemingen tellen ten minste 100 werknemers. Samen zijn deze goed voor 80% van het aantal werknemers in de sector. Omzet ruimschoots verdubbeld in 2014 De technologiebedrijven in de sector van hernieuwbare energie gaan in hun prognoses uit van een omzet van 7,4 miljard euro in 2014 op basis van een gemiddelde jaarlijkse groei van 14%. In vijf jaar tijd zou de verkoop dus meer dan verdubbelen. De activiteiten zullen voornamelijk op de productie van uitrusting gericht blijven en zullen in 2014 zo'n 6 miljard euro vertegenwoordigen ,6 warmtepompen 2009 windenergie fotovoltaïsch andere andere 31% productie 69% Werkgelegenheid (2008): Aandeel van de productie van uitrusting Omzet: Evolutie 2009/2014 miljard euro 5
6 3. TECHNOLOGISCHE INDUSTRIE AAN TOP VAN HERNIEUWBARE ENERGIE In de sector van de technologische industrie worden heel wat activiteiten gevoerd op het domein van hernieuwbare energie. Dat gaat van ontwerp, ontwikkeling, productie en commercialisering van materialen, componenten, producten en systemen tot het leveren van diensten die direct verband houden met de productie van hernieuwbare energie. Volgens de Europese richtlijn ter bevordering van het gebruik van energie uit hernieuwbare bronnen, gaat het om energie die wordt geproduceerd op basis van hernieuwbare niet-fossiele bronnen zoals wind, zon, aerothermische, geothermische, hydrothermische energie, waterkracht, biomassa, stortgas, gas van rioolzuiveringsinstallaties en biogas. In België zijn de activiteiten voornamelijk gericht op wind- en zonne-energie (thermisch en fotovoltaïsch), warmtepompen, waterkracht en biomassa. Hierna wordt een overzicht gegeven van deze domeinen en verschillende grote spelers. 6
7 Windenergie Op het vlak van windenergie is de afgelopen 25 jaar voortdurend vooruitgang geboekt. Kenmerkend voor die ontwikkeling is de gestage toename van het vermogen en het rendement van de turbines. Vandaag wordt 5 MW gehaald dankzij rotoren van 126 m... De ontwikkeling van deze turbines wordt vooral gedreven door de groei van de markt van offshore-windmolenparken. De verbinding van windmolenparken met het elektriciteitsnet blijft echter een uitdaging wegens hun omvang en de afstand. Illustratieve lijst: ACROSOMA Ontwerp, ontwikkeling en productie van composietstructuren voor schroefbladen van windturbines ATM-PRO Software en diensten voor de windenergiesector Arcelor Mittal Ringmill Productie van stalen kronen voor windturbines HANSEN Transmissions International Ontwerp en productie van tandwielkasten voor windturbines IEMANTS Staalbouw (masten voor windturbines) LMS Simulatietools, testsystemen en diensten voor fabrikanten van windturbines (vibro-akoestische metingen, simulatie van de verspreiding van het geluid ) CG POWER SYSTEMS BELGIUM NV Distribution Transformer Division (voorheen PAUWELS TRAFO Belgium) Ontwikkeling en productie van elektrische transformatoren voor windturbines TURBOWINDS Ontwikkeling en assemblage van windturbines 7
8 Zonne-energie (fotovoltaïsch en thermisch) Zonne-energie kan op twee manieren worden benut: - Fotovoltaïsch, wat betekent dat cellen worden gebruikt om de zonnestralen om te zetten in elektriciteit dankzij de halfgeleiders die ze bevatten (cf. silicium). - Thermisch, wat betekent dat de zonnestralen worden opgevangen en de daarbij vrijkomende warmte aan een vloeistof of aan lucht wordt doorgegeven. De uitdaging bij fotovoltaïsch bestaat erin om te komen tot grid parity, d.w.z. dat de productiekosten van een fotovoltaïsche kwh overeenkomen met de prijs van een door het net gefactureerde kwh. Om daartoe te komen, werkt de industrie aan nieuwe productiemethodes en worden bestaande verbeterd en worden alle processen in de waardeketen geoptimaliseerd, van grondstoffen en technieken voor de productie van cellen en modules tot integratie in gebouwen... 8
9 Illustratieve lijst: AGC solar Productie van glas voor toepassingen in de productie van zonne-energie ACV Ontwikkeling, productie en commercialisering van technologische oplossingen voor de productie van sanitair warm water en verwarming voor residentieel en tertiair gebruik. DE SIMONE 'Sun trackers' DOW CORNING Siliconematerialen voor zonnemodules en fotovoltaïsche apparaten ENE Energies Nouvelles et Environnement Productie van fotovoltaïsche cellen voor satellieten en systemen om zonneenergie te concentreren. ESE Componenten en producten op het domein van thermische zonne-energie ISSOL Productie van zonnepanelen PHOTOVOLTECH Productie van zonnecellen RECTICEL Dragers voor zonnepanelen SAUNIER DUVAL Productie van boilers op thermische zonne-energie SOLTECH Productie van fotovoltaïsche modules en complete systemen UMICORE Productie van germanium (basismateriaal voor fotovoltaïsche zonnecellen) WIENERBERGER Fotovoltaïsche panelen geïntegreerd in dakpannen 9
10 Warmtepompen De EU heeft de buitenlucht, de bodem en water onlangs erkend als hernieuwbare energiebronnen. Warmtepompen winnen deze energie terug voor verwarmingsdoeleinden: ze maken het mogelijk om te besparen op fossiele energie en de uitstoot van broeikasgassen te beperken. Voor 1 kwh warmte die met behulp van een warmtepomp wordt gegenereerd, wordt slechts een kwart uitgestoten van de CO 2 die vrijkomt wanneer diezelfde warmte met een verbrandingsketel wordt opgewekt. Er bestaan verschillende types warmtepompen: ofwel wordt de warmte uit de lucht gehaald (aerothermische pompen), uit de bodem (geothermische pompen) of uit de ondergrondse waterlaag (hydrothermische pompen). Illustratieve lijst: DAIKIN Europe Ontwikkeling en productie van warmtepompen 10
11 11
12 Waterkracht Ook kleinschalige waterkracht maakt deel uit van hernieuwbare energie en wordt met name gebruikt als aanvulling op de conventionele elektriciteitsproductie. Hoewel de opwekking van elektriciteit door waterkracht een mature technologie is, maakt technologische innovatie in de kleinschalige waterkracht nieuwe toepassingen mogelijk. Naast nieuwe installaties zou het vermogen van het park in Europa kunnen worden verhoogd door bestaande installaties te renoveren. Illustratieve lijst: MERYTHERM Studiebureau op het domein van waterkrachtinstallaties RUTTEN Electromécanique Ontwerp en productie van waterkrachtcentrales 12
13 Biomassa Biomassa is een algemene term die slaat op de biologisch afbreekbare fractie van producten, afval en residu's van biologische oorsprong afkomstig van landen bosbouw en industrieel en gemeentelijk afval. Systemen voor de opwekking van bio-energie zetten deze biomassa om in energie (warmte en/of elektriciteit) waarbij wordt gebruikgemaakt van uiteenlopende procedés (extractie, fermentatie, verbranding...). Illustratieve lijst: BODART & GONAY Houtkachels en -haarden CORETEC Engineeringbureau gespecialiseerd in energie COCKERILL maintenance & ingénierie - CMI Stoomturbines voor elektriciteitscentrales en warmtekrachtkoppelingssystemen. Industriële boilers STUV - CONCEPT & FORME Houtkachels en -haarden De SMET engineers & contractors Projectaannemer gespecialiseerd op het domein van de agrovoedingsindustrie. DOVRE NV Houtkachels en -(inzet)haarden METHADEV Totaaloplossingen voor de verwerking en de valorisatie van organisch afval(water) GELDOF METAALCONSTRUCTIE Biomassaprojecten: sleutelklare systemen voor de opslag, de behandeling en de verwerking van vaste stoffen, vloeistoffen en gassen XYLOWATT Ontwerp, productie en beheer van warmtekrachtkoppelingscentrales op hout VYNCKE Energietechniek Ontwikkeling, engineering, productie en installatie van biomassaketels WATERLEAU Ontwerp, bouw en beheer van biomassa-installaties 13
14 NB : De namen van bedrijven worden ter illustratie gegeven. Opmerking: heel wat bedrijven kunnen actief zijn op verschillende domeinen van hernieuwbare energie (studiebureau, engineering, installatie, maintenance, projectaannemer, levering van componenten...) zoals 3E, ABB, Alstom, Areva T&D, Cegelec, Fabricom, Heinen, Kabelwerk Eupen, Nexans, Siemens, SNC-Lavalin, Spie, Tractebel engineering 14
15 Be.Renew 2009 Methodologische nota De door Agoria uitgevoerde kwantitatieve enquête over de economische belangrijkheid van de industrie voor hernieuwbare energie in België heeft als doel om de ontwikkeling van deze sector op een objectieve manier in kaart te brengen. Er werden 115 ondernemingen geïdentificeerd die rechtstreeks actief zijn op het domein van hernieuwbare energie. Daarvan hebben er 105 aan de enquête deelgenomen. Er wordt hier alleen rekening gehouden met hun activiteiten op het domein van hernieuwbare energie; de meeste ondernemingen zijn ook op andere domeinen actief. Bij de enquête werd gefocust op de industriële tak, d.w.z. op de ondernemingen met als activiteiten in België het ontwerp, de ontwikkeling, de productie en het op de markt brengen van materialen, componenten, producten en systemen alsook het leveren van de bijbehorende diensten (cf. studiebureaus, installateurs...) specifiek voor de productie van hernieuwbare energie. De energieproductie als dusdanig, de exploitatie van sites, financiële diensten of onderzoek van publieke instellingen (universiteiten) vallen niet onder de enquête. Er is alleen rekening gehouden met installateurs en maintenancebedrijven met een beduidende grootte. Hernieuwbare energie wordt op basis van de Europese richtlijn van 23 april 2009 ter bevordering van het gebruik van energie uit hernieuwbare bronnen als volgt gedefinieerd: energie uit hernieuwbare niet-fossiele bronnen, namelijk: wind, zon, aerothermische, geothermische, hydrothermische energie en energie uit de oceanen, waterkracht, biomassa, stortgas, gas van rioolzuiveringsinstallaties en biogassen. De enquête werd uitgevoerd tijdens de eerste helft van Met de geïdentificeerde bedrijven is individueel contact opgenomen. Laurent Hellebaut Tel : Fax :
16 no future without technology Federatie van de technologische industrie Diamant Building A. Reyerslaan Brussel Verantwoordelijke uitgever Stijn Ombelets 2010
Inventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2014
1 Beknopte samenvatting van de Inventaris hernieuwbare energiebronnen Vlaanderen 2005-2014, Vito, januari 2016 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2014 bedraagt 5,7 % Figuur 1 groene stroom uit bio-energie
Nadere informatieInventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2016
1 Beknopte samenvatting van de Inventaris hernieuwbare energiebronnen Vlaanderen 2005-2016, Vito, oktober 2017 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2016 bedraagt 6,4% Figuur 1 groene stroom uit bio-energie
Nadere informatieInventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2015
1 Beknopte samenvatting van de Inventaris hernieuwbare energiebronnen Vlaanderen 2005-2015, Vito, september 2016 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2015 bedraagt 6,0 % Figuur 1 groene stroom uit bio-energie
Nadere informatieKernenergie. kernenergie01 (1 min, 22 sec)
Kernenergie En dan is er nog de kernenergie! Kernenergie is energie opgewekt door kernreacties, de reacties waarbij atoomkernen zijn betrokken. In een kerncentrale splitst men uraniumkernen in kleinere
Nadere informatieInventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2013
1 Beknopte samenvatting van de Inventaris duurzame energie in Vlaanderen 2013, Deel I: hernieuwbare energie, Vito, februari 2015 1 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2013 bedraagt 5,8 % Figuur 1 zon-elektriciteit
Nadere informatieInventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2013
1 Beknopte samenvatting van de Inventaris duurzame energie in Vlaanderen 2013, Deel I: hernieuwbare energie, Vito, september 2014 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2013 bedraagt 5,9% Figuur 1 bio-elektriciteit
Nadere informatieHERNIEUWBARE ENERGIE IN ITALIË
HERNIEUWBARE ENERGIE IN ITALIË Overzicht 1 Hernieuwbare energiebronnen (hierna ook: HE) spelen een belangrijke rol in het kader van het Italiaanse energiesysteem. Ze worden uitvoerig gebruikt om elektriciteit
Nadere informatieMondiale perspectieven voor energie, technologie en klimaatbeleid voor 2030 KERNPUNTEN
Mondiale perspectieven voor energie, technologie en klimaatbeleid voor 2030 KERNPUNTEN Referentiescenario De WETO-studie (World Energy, Technology and climate policy Outlook 2030) bevat een referentiescenario
Nadere informatieBeleggen in de toekomst. de kansen van beleggen in klimaat en milieu
Beleggen in de toekomst de kansen van beleggen in klimaat en milieu Angst voor de gevolgen? Stijging van de zeespiegel Hollandse Delta, 6 miljoen Randstedelingen op de vlucht. Bedreiging van het Eco-systeem
Nadere informatieEPV FAQ versie BOUWERS
EPV FAQ versie BOUWERS 2016-08-23 * Bron (tenzij anders vermeld): Wet van 18 mei 2016 tot wijziging van Boek 7 van het Burgerlijk Wetboek en de Uitvoeringswet huurprijzen woonruimte in verband met de mogelijkheid
Nadere informatieENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST Samenvatting
ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST 216 Samenvatting EINDVERSIE - OKTOBER 218 1. Samenvatting van de energiebalans 216 Elk jaar stelt Leefmilieu Brussel de energiebalans van het Brussels
Nadere informatieDuurzame energie. Een wenked perspectief? Deel II: zonne-energie. 2003-2011 G.P.J. Dijkema, TU Delft, TBM, B.Sc Opleiding Technische Bestuurskunde
Duurzame energie Een wenked perspectief? Deel II: zonne-energie Hernieuwbare Energiebronnen Oorsprong: Kernfusie in de zon Benutting Indirect Drukverschillen in de atmosfeer: wind Windenergie Verdamping
Nadere informatieAlternatieve energiebronnen
Alternatieve energiebronnen energie01 (1 min, 5 sec) energiebronnen01 (2 min, 12 sec) Windenergie Windmolens werden vroeger gebruikt om water te pompen of koren te malen. In het jaar 650 gebruikte de mensen
Nadere informatieDE BEREKENING VAN DE GROENESTROOMCERTIFICATEN
1. CONTEXT Infofiche Energie DE BEREKENING VAN DE GROENESTROOMCERTIFICATEN In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest wordt de productie van groene stroom afkomstig van hernieuwbare energiebronnen of warmtekrachtkoppeling
Nadere informatieLeuvens Onderzoekscentrum Duurzame Aarde Thema: Zonnig Vlaanderen Het gebruik van zonne-energie in Vlaanderen
Leuvens Onderzoekscentrum Duurzame Aarde Thema: Zonnig Vlaanderen www.kuleuven.be/lsue Coördinator: Gerard Govers Contactpersoon: Sofie Bruneel K.U.Leuven Energie-instituut: http://www.kuleuven.be/ei/
Nadere informatieDe rol van biomassa in de energietransitie.
De rol van biomassa in de energietransitie. Bert de Vries Plaatsvervangend directeur-generaal Energie, Telecom en Mededinging, Ministerie van Economische Zaken Inhoud 1. Energieakkoord 2. Energietransitie
Nadere informatieEen nieuwe kijk op houtenergie
Een nieuwe kijk op houtenergie HOUT EEN MODERNE ENERGIEBRON AUTHENTIEK EN TOEKOMSTGERICHT In Europa is hout de primaire bron van duurzame energie. Duizenden gezinnen hebben een houtkachel ter beschikking.
Nadere informatieEen overzicht van de hernieuwbare-energiesector in Roemenië
Een overzicht van de hernieuwbare-energiesector in Roemenië Roemenië ligt geografisch gezien in het midden van Europa (het zuidoostelijk deel van Midden-Europa). Het land telt 21,5 miljoen inwoners en
Nadere informatieslibvergisting, wordt omgezet in elektric iteit 0,029 per kwh. slibvergisting, wordt omgezet in elektriciteit 0,029 per kwh.
Regeling van de Minister van Economische Zaken van.., nr. WJZ, houdende vaststelling van de vaste bedragen per kwh ter stimulering van de milieukwaliteit van de elektriciteitsproductie voor het jaar 2005
Nadere informatieLeefmilieu Brussel - BIM. Hernieuwbare energie
Hernieuwbare energie 1 1 Leefmilieu Brussel - BIM Gesticht in 1989, Leefmilieu Brussel - BIM is de administratie voor energie en leefmilieu van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Het is de gesprekspartner
Nadere informatieSUBSIDIE VOOR DEMONSTRATIEPROJECT ENERGIE-INNOVATIE. die innoverende organisaties niet mogen missen.
EI SUBSIDIE VOOR DEMONSTRATIEPROJECT ENERGIE-INNOVATIE die innoverende organisaties niet mogen missen. DE DEI IN HET KORT WAAROM DEI? DEI-SUBSIDIE IS BEDOELD OM: 1. Nederlandse energie-innovaties (internationaal)
Nadere informatieBio-WKK en WKK in de glastuinbouw: meer met minder
Voor kwaliteitsvolle WarmteKrachtKoppeling in Vlaanderen Bio-WKK en WKK in de glastuinbouw: meer met minder 16/12/2010 Cogen Vlaanderen Daan Curvers COGEN Vlaanderen Houtige biomassa in de landbouw 16
Nadere informatieHoe kunnen treinen op wind rijden? Les in de Groene Top Trein
ctie produ Hoe kunnen treinen op wind rijden? Les in de Groene Top Trein lesboekje02.indd 1 20-11-2015 13:20 Welkom in de Groene Top Trein! Het gaat deze trein voor de wind, want deze trein rijdt op wind.
Nadere informatieBetekenis Energieakkoord voor Duurzame Groei voor de Installatiebranche. Teun Bokhoven Duurzame Energie Koepel 3 februari 2014 / VSK beurs
Betekenis Energieakkoord voor Duurzame Groei voor de Installatiebranche Teun Bokhoven Duurzame Energie Koepel 3 februari 2014 / VSK beurs Inhoud Introductie Duurzame Energie Koepel en Sector beschrijving
Nadere informatieAspiravi nv. Woensdag 3 november 2010 IEEE Student Branch Gent Ir. Rik Van de Walle / Algemeen directeur
Aspiravi nv Woensdag 3 november 2010 IEEE Student Branch Gent Ir. Rik Van de Walle / Algemeen directeur Agenda Aspiravi nv: onshore windenergie Evolutie windenergie in Europa en Vlaanderen Biogas-installaties
Nadere informatieDuurzame Industrie. De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt
Duurzame Industrie De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt De verduurzaming van Nederland en van de industrie vraagt onder andere
Nadere informatieHandel in garanties van oorsprong betreffende elektriciteit uit hernieuwbare energiebronnen
Statistieken Laatste aanpassing Handel in garanties van oorsprong betreffende elektriciteit uit hernieuwbare energiebronnen Dit document bevat informatie over de handel in garanties van oorsprong uitgereikt
Nadere informatieDuurzame Industrie. De overgang naar een circulaire en een CO2-vrije industrie
Duurzame Industrie De overgang naar een circulaire en een CO2-vrije industrie De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt De verduurzaming van Nederland en van de industrie vraagt onder andere
Nadere informatieHandel in garanties van oorsprong betreffende elektriciteit uit hernieuwbare energiebronnen
Statistieken Laatste aanpassing Handel in garanties van oorsprong betreffende elektriciteit uit hernieuwbare energiebronnen Dit document bevat informatie over de handel in garanties van oorsprong uitgereikt
Nadere informatieMaak werk van zon & wind Schone energie voor heel Tynaarlo. Tynaarlo
Maak werk van zon & wind Tynaarlo Aanleiding Najaarsnota 2008 aankondiging plannen voor duurzame energie Voorjaar 2009 ontwikkelen scenario s Mei 2009 raadpleging inwoners Tynaarlo Juni 2009 voorstellen
Nadere informatieBosch Solar Optimaal profiteren van zonne-energie
Bosch Solar Optimaal profiteren van zonne-energie 2 Bosch Solar Bosch: dat klinkt bekend én vertrouwd! Geen wonder, want miljoenen mensen over de hele wereld gebruiken de producten van Bosch. Dag in, dag
Nadere informatieHERNIEUWBARE ENERGIE, VERVOER EN SPECIFIEK VERBRUIK
HERNIEUWBARE ENERGIE, VERVOER EN SPECIFIEK VERBRUIK VAN DE TERTIAIRE SECTOR IN BRUSSEL UITGEVOERD OP VERZOEK VAN HET BIM, DE ADMINISTRATIE VAN ENERGIE EN LEEFMILIEU VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST,
Nadere informatiereating ENERGY PROGRESS
reating ENERGY PROGRESS 2012 ENERGIE EN MILIEU: Opwarming van de aarde: Drastische vermindering CO 2 -uitstoot Energie: De energiekosten fluctueren sterk en zullen alleen maar stijgen Behoud van het milieu
Nadere informatieSamenvatting Sectorstudie hernieuwbare energie
Samenvatting Sectorstudie hernieuwbare energie Departement WSE Afdeling Sociale Economie en Werkbaar Werk Impact van de strategische trends in industriële en maatschappelijke noden, herbruikbare energie
Nadere informatieCleantech Markt Nederland 2008
Cleantech Markt Nederland 2008 Baken Adviesgroep November 2008 Laurens van Graafeiland 06 285 65 175 1 Definitie en drivers van cleantech 1.1. Inleiding Cleantech is een nieuwe markt. Sinds 2000 heeft
Nadere informatieLes De productie van elektriciteit
LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Les De productie van elektriciteit Werkblad Doe de stekker in het stopcontact en je hebt licht, geluid, beeld, beweging... Allemaal dankzij elektriciteit. Maar waar komt dat
Nadere informatieBiomassa omvat naast vaste biomassa ook vloeibare en gasvormig gemaakte biomassa, exclusief biogas afkomstig uit vergisting.
Productie-installaties in Vlaanderen waarvoor groenestroomcertificaten worden toegekend Dit document bevat gegevens betreffende de productie-installaties waarvan de aanvraag tot toekenning van groenestroomcertificaten
Nadere informatieOpleiding Duurzaam Gebouw:
Opleiding Duurzaam Gebouw: Verwarming en sanitair warm water: ontwerp en regeling Leefmilieu Brussel Overzicht van de belangrijkste warmteopwekkers Jonathan FRONHOFFS CENERGIE Doelstelling(en) van de presentatie
Nadere informatieToets_Hfdst10_BronnenVanEnergie
Toets_Hfdst10_BronnenVanEnergie Vragen Samengesteld door: visign@hetnet.nl Datum: 31-1-2017 Tijd: 11:10 Samenstelling: Geowijzer Vraag: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19,
Nadere informatieHernieuwbaar energie-aandeel in Vlaamse nieuwbouwprojecten Ontdek de zonnestroomoplossingen van SMA
Hernieuwbaar energie-aandeel in Vlaamse nieuwbouwprojecten Ontdek de zonnestroomoplossingen van SMA Verplicht aandeel hernieuwbare energie in nieuwbouw Vanaf 1 januari 2014 moet elke nieuwe woning, kantoor
Nadere informatieMIX. Van verantwoorde. herkomst
Van verantwoorde MIX herkomst Het papier gebruikt in deze brochure is FSC gecertificeerd (Forest Stewardship Council). Dit certificaat staat voor een aantal mondiaal erkende principes en criteria op het
Nadere informatieProf. Jos Uyttenhove. E21UKort
Historisch perspectief 1945-1970 Keerpunten in de jaren 70 oliecrisis en milieu Tsjernobyl (1986) ramp door menselijke fouten Kyoto protocol (1997) (CO 2 en global warming problematiek) Start alternatieven
Nadere informatieEnergie, technologie en milieuproblemen: Europees onderzoek schetst somber wereldbeeld in 2030
IP/3/661 Brussel, 12 mei 23 Energie, technologie en milieuproblemen: Europees onderzoek schetst somber wereldbeeld in 23 In 23 zal het wereldenergieverbruik verdubbeld zijn; fossiele brandstoffen, voornamelijk
Nadere informatieDe ontwikkeling van Smart grids. Our common future. Prof.dr.ir. Han Slootweg. 30 september 2016
De ontwikkeling van Smart grids Our common future Prof.dr.ir. Han Slootweg 30 september 2016 Agenda Het energiesysteem Verduurzaming van het energiesysteem De energietransitie Smart Grids 2 Energievoorziening
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres Postbus 20401
Nadere informatieMaak optimaal gebruik van uw dak. lnvesteer in zonne-energie met SunPower
Maak optimaal gebruik van uw dak lnvesteer in zonne-energie met SunPower Hoe werkt het? Verhoog uw inkomsten met zonne-energie 1 SunPower-zonnepanelen Tot voor enkele jaren was een investering met het
Nadere informatieOverleven met energie
Overleven met energie Jo Hermans Universiteit Leiden Nationaal Congres Energie & Ruimte, TU Delft, 22 september 2011 Overleven met energie Een blijma in 5 bedrijven 1. Meest onderschatte wet 2. Meest onderschatte
Nadere informatieAantal uitgereikte groenestroomcertificaten en garanties van oorsprong
Statistieken Laatste aanpassing 14/04/2015 Aantal uitgereikte groenestroomcertificaten en garanties van oorsprong Dit document bevat de gegevens betreffende het aantal toegekende groenestroomcertificaten
Nadere informatieAantal uitgereikte groenestroomcertificaten en garanties van oorsprong
Statistieken Laatste aanpassing 03/06/2015 Aantal uitgereikte groenestroomcertificaten en garanties van oorsprong Dit document bevat de gegevens betreffende het aantal toegekende groenestroomcertificaten
Nadere informatieToelichting Instrument 5. Onderdeel Toolbox voor energie in duurzame gebiedsontwikkeling
Toelichting Instrument 5 Onderdeel Toolbox voor energie in duurzame gebiedsontwikkeling Instrument 5, Concepten voor energieneutrale wijken De gehanteerde definitie voor energieneutraal is als volgt: Een
Nadere informatieHandel in garanties van oorsprong betreffende elektriciteit uit hernieuwbare energiebronnen
Statistieken Laatste aanpassing Handel in garanties van oorsprong betreffende elektriciteit uit hernieuwbare energiebronnen Dit document bevat informatie over de handel in garanties van oorsprong uitgereikt
Nadere informatieBegrippen. Broeikasgas Gas in de atmosfeer dat de warmte van de aarde vasthoudt en zo bijdraagt aan het broeikaseffect.
LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Informatieblad Begrippen Biobrandstof Brandstof die gemaakt wordt van biomassa. Als planten groeien, nemen ze CO 2 uit de lucht op. Bij verbranding van de biobrandstof komt
Nadere informatieDE ROL VAN GAS EN GASINFRASTRUCTUUR IN EEN DUURZAME LEEFOMGEVING. Samen naar een duurzame, betrouwbare en competitieve energiemix
DE ROL VAN GAS EN GASINFRASTRUCTUUR IN EEN DUURZAME LEEFOMGEVING Samen naar een duurzame, betrouwbare en competitieve energiemix DE BELGISCHE ENERGIE- UITDAGING 2 De doelstellingen van het interfederale
Nadere informatieEconomische analyse en dimensionering van een verwarmingssysteem op. collectieve systemen
Economische analyse en dimensionering van een verwarmingssysteem op zonne-energie voor collectieve systemen Voordelen van gravitaire drainage voor collectieve systemen Economisch optimale dimensionering
Nadere informatieBiomassa omvat naast vaste biomassa ook vloeibare en gasvormig gemaakte biomassa, exclusief biogas afkomstig uit vergisting.
7/1/213 Productie-installaties in Vlaanderen waarvoor groenestroomcertificaten worden toegekend Dit document bevat gegevens betreffende de productie-installaties waarvan de aanvraag tot toekenning van
Nadere informatieWelkom WWW Themadag Verwarmen zonder gas
Welkom WWW Themadag Verwarmen zonder gas 26-08-2017 Waarom deze themadag? Rijk, provincies en gemeenten sturen aan op energieneutraal wonen. Als het aan de overheid ligt is in 2050 geen woning meer aan
Nadere informatieENERGIE- OBSERVATORIUM. Kerncijfers 2010 60%
ENERGIE- OBSERVATORIUM Kerncijfers 2010 20% 80% 60% 40% Federale Overheidsdienst Economie, K.M.O., Middenstand en Energie Vooruitgangstraat 50 1210 BRUSSEL Ondernemingsnr.: 0314.595.348 http://economie.fgov.be
Nadere informatieArtikel 10 Deze regeling treedt in werking met ingang van 1 januari 2006.
Regeling van de Minister van Economische Zaken van, nr. WJZ..., houdende vaststelling van de vaste bedragen per kwh ter stimulering van de milieukwaliteit van de elektriciteitsproductie voor het jaar 2006
Nadere informatiecertificeert duurzame energie
certificeert duurzame energie Met het certificeren van duurzame energie voorzien we deze energieproductie van een echtheidscertificaat. Dit draagt wezenlijk bij aan het goed functioneren van de groeneenergiemarkt.
Nadere informatieDuorsume enerzjy yn Fryslân. Energiegebruik en productie van duurzame energie
Duorsume enerzjy yn Fryslân Energiegebruik en productie van duurzame energie 1 15 11 oktober 1 Inhoud Management Essay...3 1 Management Essay De conclusies op één A4 De provincie Fryslân heeft hoge ambities
Nadere informatievan 11 december 2007
Vlaamse Reguleringsinstantie voor de Elektriciteits- en Gasmarkt Graaf de Ferrarisgebouw Koning Albert II-laan 20 bus 19 B - 1000 BRUSSEL e-mail : info@vreg.be tel. : +32 2 553 13 53 fax : +32 2 553 13
Nadere informatie21 39.882 11 314.402. Biomassa omvat naast vaste biomassa ook vloeibare en gasvormig gemaakte biomassa, exclusief biogas afkomstig uit vergisting.
1/1/212 Productie-installaties in Vlaanderen waarvoor groenestroomcertificaten worden toegekend Dit document bevat gegevens betreffende de productie-installaties waarvan de aanvraag tot toekenning van
Nadere informatieProductie-installaties in Vlaanderen waarvoor groenestroomcertificaten en/of garanties van oorsprong worden toegekend
Productie-installaties in Vlaanderen waarvoor groenestroomcertificaten en/of garanties van oorsprong worden toegekend Dit document bevat gegevens betreffende de productie-installaties waarvan de aanvraag
Nadere informatie100% groene energie. uit eigen land
100% groene energie uit eigen land Sepa green wil Nederland op een verantwoorde en transparante wijze van energie voorzien. Dit doen wij door gebruik te maken van duurzame energieopwekking van Nederlandse
Nadere informatieWat vraagt de energietransitie in Nederland?
Wat vraagt de energietransitie in Nederland? Jan Ros Doel/ambitie klimaatbeleid: Vermindering broeikasgasemissies in 2050 met 80 tot 95% ten opzichte van 1990 Tussendoelen voor broeikasgasemissies Geen
Nadere informatieUitkomsten Landbouwtelling en vergelijking met informatiebronnen uit de statistiek Hernieuwbare energie
Hernieuwbare energie bij landbouwbedrijven: discussie uitkomsten Landbouwtelling 2010 Reinoud Segers Inleiding Om de paar jaar wordt de deelnemende bedrijven in de Landbouwtelling gevraagd of ze installaties
Nadere informatieTraject naar een lange termijnvisie voor het energiebeleid
Traject naar een lange termijnvisie voor het energiebeleid Lieven Van Lieshout Econext 8 april 203 Uitdagingen van het energiebeleid Bron: IEA, WEO 202 2 Uitdagingen van het energiebeleid Bron : EC, Impact
Nadere informatieProductie van hernieuwbare energie in de woning/wijk
Productie van hernieuwbare energie in de woning/wijk Energiebehoefte van woningen/woonwijken Huidige gemiddelde energievraag van een woning 1. Warmte aardgas 1400 m3 2. Licht & kracht elektriciteit 3000
Nadere informatieOpleiding Duurzaam Gebouw ENERGIE
1 Opleiding Duurzaam Gebouw ENERGIE Leefmilieu Brussel Hernieuwbare elektriciteitsproductie voor woningen met maximum 10 eenheden Gregory Neubourg APERe Doelstellingen van de presentatie Kennis van de
Nadere informatieAantal uitgereikte groenestroomcertificaten en garanties van oorsprong
Statistieken Laatste aanpassing 05/02/2014 Aantal uitgereikte groenestroomcertificaten en garanties van oorsprong Dit document bevat de gegevens betreffende het aantal toegekende groenestroomcertificaten
Nadere informatieAantal uitgereikte groenestroomcertificaten en garanties van oorsprong
Statistieken Laatste aanpassing 12/05/2014 Aantal uitgereikte groenestroomcertificaten en garanties van oorsprong Dit document bevat de gegevens betreffende het aantal toegekende groenestroomcertificaten
Nadere informatieDe toekomst van zonnewarmte
De toekomst van zonnewarmte Bouwen met Duurzame Energie Huib Visser Zonnewarmte (ook thermische zonne-energie genoemd) Inhoud presentatie - Groeimarkt - Wat is het? - Toepassingen - Toekomst 2 Veranderende
Nadere informatieAantal uitgereikte groenestroomcertificaten en garanties van oorsprong
Statistieken Laatste aanpassing 04/07/2014 Aantal uitgereikte groenestroomcertificaten en garanties van oorsprong Dit document bevat de gegevens betreffende het aantal toegekende groenestroomcertificaten
Nadere informatieZX- ronde 7 oktober 2012
ZX- ronde 7 oktober 2012 Energietransitie De huidige fossiele energiebronnen raken en keer op in het huidige tempo waarop de mens er gebruik van maakt. Doordat er wordt uitgegaan van een onbeperkte groei
Nadere informatieAantal uitgereikte groenestroomcertificaten en garanties van oorsprong
Statistieken Laatste aanpassing 03/03/2015 Aantal uitgereikte groenestroomcertificaten en garanties van oorsprong Dit document bevat de gegevens betreffende het aantal toegekende groenestroomcertificaten
Nadere informatieAantal uitgereikte groenestroomcertificaten en garanties van oorsprong
Statistieken Laatste aanpassing 04/05/2015 Aantal uitgereikte groenestroomcertificaten en garanties van oorsprong Dit document bevat de gegevens betreffende het aantal toegekende groenestroomcertificaten
Nadere informatieAantal uitgereikte groenestroomcertificaten en garanties van oorsprong
Statistieken Laatste aanpassing 02/09/2015 Aantal uitgereikte groenestroomcertificaten en garanties van oorsprong Dit document bevat de gegevens betreffende het aantal toegekende groenestroomcertificaten
Nadere informatieAantal uitgereikte groenestroomcertificaten en garanties van oorsprong
Statistieken Laatste aanpassing 08/12/2015 Aantal uitgereikte groenestroomcertificaten en garanties van oorsprong Dit document bevat de gegevens betreffende het aantal toegekende groenestroomcertificaten
Nadere informatieAantal uitgereikte groenestroomcertificaten en garanties van oorsprong
Statistieken Laatste aanpassing 05/09/2016 Aantal uitgereikte groenestroomcertificaten en garanties van oorsprong Dit document bevat de gegevens betreffende het aantal toegekende groenestroomcertificaten
Nadere informatieAantal uitgereikte groenestroomcertificaten en garanties van oorsprong
Statistieken Laatste aanpassing 13/06/2016 Aantal uitgereikte groenestroomcertificaten en garanties van oorsprong Dit document bevat de gegevens betreffende het aantal toegekende groenestroomcertificaten
Nadere informatieAantal uitgereikte groenestroomcertificaten en garanties van oorsprong
Statistieken Laatste aanpassing 01/02/2016 Aantal uitgereikte groenestroomcertificaten en garanties van oorsprong Dit document bevat de gegevens betreffende het aantal toegekende groenestroomcertificaten
Nadere informatieAantal uitgereikte groenestroomcertificaten en garanties van oorsprong
Statistieken Laatste aanpassing 04/11/2016 Aantal uitgereikte groenestroomcertificaten en garanties van oorsprong Dit document bevat de gegevens betreffende het aantal toegekende groenestroomcertificaten
Nadere informatieAantal uitgereikte groenestroomcertificaten en garanties van oorsprong
Statistieken Laatste aanpassing 07/04/2016 Aantal uitgereikte groenestroomcertificaten en garanties van oorsprong Dit document bevat de gegevens betreffende het aantal toegekende groenestroomcertificaten
Nadere informatieAantal uitgereikte groenestroomcertificaten en garanties van oorsprong
Statistieken Laatste aanpassing 03/03/2016 Aantal uitgereikte groenestroomcertificaten en garanties van oorsprong Dit document bevat de gegevens betreffende het aantal toegekende groenestroomcertificaten
Nadere informatieVerkoopbaarheid en verhuurbaarheid van vastgoed verhogen door Duurzame Energieopwekking
Verkoopbaarheid en verhuurbaarheid van vastgoed verhogen door Duurzame Energieopwekking Erik van der Steen HYS legal 1 HYS Legal Inleiding Triodos Bank: Waarom we graag duurzaam vastgoed financieren Jones
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.
STAATSCOURANT Nr. Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. 16798 9 november 2009 Regeling van de Minister van Ecomische Zaken van 30 oktober 2009, nr. WJZ/9190878, houdende vaststelling
Nadere informatieInnoveren met financiering van zonnepanelen
Innoveren met financiering van zonnepanelen Dexia Corporate Jean-Michel Baetslé, Gedelegeerd Bestuurder Inhoud Inleiding Fotovoltaïsche zonne-energie Voor- en nadelen van een fotovoltaïsch systeem Steun
Nadere informatieENERGIE- OBSERVATORIUM. Kerncijfers 2013 20% 80% 60% 40%
ENERGIE- OBSERVATORIUM Kerncijfers 2013 20% 80% 60% 40% Deze brochure wordt gepubliceerd met als doel door een efficiënt en doelgericht gebruik van de statistische gegevens, van marktgegevens, van de databank
Nadere informatieNieuwe methodiek CO 2 -voetafdruk bedrijventerreinen POM West-Vlaanderen. Peter Clauwaert - Gent 29/09/11
Nieuwe methodiek CO 2 -voetafdruk bedrijventerreinen POM West-Vlaanderen Peter Clauwaert - Gent 29/09/11 Inhoud presentatie 1.Afbakening 2.Inventarisatie energie 3.CO 2 -voetafdruk energieverbruik 4.CO
Nadere informatie1 BELANG VAN DE INDICATOR EN ELEMENTEN VOOR INTERPRETATIE
Methodologische fiche INDICATOR: PRODUCTIE VAN HERNIEUWBARE ENERGIE IN HET BRUSSELS GEWEST THEMA: ENERGIE EN KLIMAATVERANDERINGEN 1 BELANG VAN DE INDICATOR EN ELEMENTEN VOOR INTERPRETATIE Vraag achter
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 2448 6 februari 2015 Regeling van de Minister van Economische Zaken van 22 januari 2015, nr. WJZ / 15000929, houdende
Nadere informatieInvesteren in windturbines in België. Ambities van ENGIE Electrabel als toonaangevende speler in de energietransitie
Investeren in windturbines in België Ambities van ENGIE Electrabel als toonaangevende speler in de energietransitie Persnota Juni 2017 Het jaar 2017 vertaalt zich door een versnelde realisatie van de ambities
Nadere informatieEnergietransitie: Technische toelichting. André Meurink
Energietransitie: Technische toelichting André Meurink CBS Den Haag Henri Faasdreef 312 2492 JP Den Haag Postbus 24500 2490 HA Den Haag +31 70 337 38 00 www.cbs.nl projectnummer 180956 SLO 4 februari 2019
Nadere informatieWeerberichten hernieuwbare energie in 2014
Uitgegeven door Hernieuws (http://www.renouvelle.be) Home > Weerberichten hernieuwbare energie in 2014 Weerberichten hernieuwbare energie in 2014 Michel HUART, 15 Januari 2015 Sinds 2009 worden de gewone
Nadere informatieVerplichting aandeel Hernieuwbare Energie (HE) : Voor nieuwe gebouwen van nationale, regionale en lokalen overheden met BA/melding vanaf 1/1/2013
Minimum aandeel hernieuwbare energie Verplichting aandeel Hernieuwbare Energie (HE) : Voor nieuwe gebouwen van nationale, regionale en lokalen overheden met BA/melding vanaf 1/1/2013 Voor nieuw kantoor,
Nadere informatieMaking Solar Systems Smarter
Making Solar Systems Smarter GOEDE REDENEN OM OVER TE STAPPEN OP ZONNE-ENERGIE SMART PV-OPLOSSINGEN VAN SOLAREDGE Geld besparen Door zonne-energie te gebruiken in uw huis zal uw energierekening omlaag
Nadere informatieSubsidies. Energie en Industrie Maurits Clement
Subsidies Energie en Industrie 2016 Maurits Clement Regelingen in de Topsector Energie Topsector en TKI s bepalen prioriteiten en Bugetten RVO voert tenders uit om budgetten toe te kennen aan projecten
Nadere informatieWestvoorne CO 2 - uitstoot
Westvoorne CO 2 - uitstoot De grafiek geeft de CO 2-uitstoot verdeeld over de hoofdsectoren over de jaren 2010 tot en met 2013. Cijfers zijn afkomstig uit de Klimaatmonitor van RWS. Cijfers over 2014 zijn
Nadere informatieInsights Energiebranche
Insights Energiebranche Naar aanleiding van de nucleaire ramp in Fukushima heeft de Duitse politiek besloten vaart te zetten achter het afbouwen van kernenergie. Een transitie naar duurzame energie is
Nadere informatieSamen maken we Nederland aardgasvrij
Samen maken we Nederland aardgasvrij Martien Visser, Lector Energietransitie & Netwerken Hanzehogeschool, Groningen Donderdag, 28 september, Bakkeveen Achtergrond Klimaatverdrag van Parijs: well below
Nadere informatie