Geachte mevrouw Vork,

Transcriptie

1 Bezoekadres Mien Ruysweg KA Assen Postadres Postbus 144 Stalbouw.NL T.a.v. mw. Iris Vork Kosterijland AJ Bunnik T F Einfo@ggddrenthe.nl I Datum: Ons kenmerk: U160093M&G/MM/ab Behandeld door: M. Elders-Meijerink Onderwerp: GGD-advies uitbreiding melkveehouderij Nijhoff te Zwiggelte Geachte mevrouw Vork, Op verzoek van RUD Drenthe heeft u contact opgenomen met GGD Drenthe vanwege de plannen voor uitbreiding van melkveehouderij J. Nijhoff Landbouw B.V. aan de Klateringerweg 16 te Zwiggelte. U vraagt een aanvullende gezondheidskundige risicobeoordeling door de GGD in het kader van een beperkte project-m.e.r.. Op het melkveebedrijf worden momenteel 156 melkkoeien en 125 stuks jongvee gehouden. In de gewenste situatie wordt het bedrijf uitgebreid naar 478 melkkoeien en 311 stuks jongvee. Gezondheidsaspecten mer-beoordeling Bij de vergunningverlening adviseert de GGD om met de gezondheidsrisico s voor omwonenden van intensieve veehouderij rekening te houden. De uitstoot van ammoniak, fijn stof, geur, geluid en biologische agentia zoals endotoxinen kunnen gezondheidsrisico s inhouden voor omwonenden. Hierbij is de vergelijking van de bestaande met de toekomstige situatie in gezondheidskundig opzicht relevant. In de vergunningaanvraag voor intensieve veehouderij zijn communicatie, toezicht en handhaving belangrijke processen, die ook van belang zijn voor de gezondheid van omwonenden. 1

2 Dit advies is gebaseerd op informatie uit het Informatieblad Intensieve Veehouderij 1, het Gezondheidsraadrapport 2, en de project-m.e.r. voor J. Nijhoff Landbouw B.V. (23 maart 2016). Hieronder schetsen we de lokale situatie. Vervolgens gaan we in op de veranderingen die relevant zijn voor de gezondheid van omwonenden het GGD-advies. In de bijlage staat een korte toelichting op de verschillende aspecten in relatie tot gezondheid. Lokale situatie De veehouderij J. Nijhoff Landbouw B.V. wil haar huidige activiteiten uitbreiden. De momenteel rechtsgeldige vergunning is op 27 augustus 1992 verleend. In deze vergunning mogen er 127 melkkoeien en 100 stuks jongvee worden gehouden. Hierna is nog een melding gedaan voor de uitbreiding van veevoederopslag alsmede het realiseren van een mestopslag. Er hebben zich geen wijzigingen in dieraantallen voorgedaan. Het bedrijf is voornemens haar activiteiten uit te breiden. Deze uitbreiding bestaat uit de nieuwbouw van twee melkveestallen, een loods annex jongveestal en diverse nieuwe sleufsilo s. In de gewenste situatie worden 478 melkkoeien en 311 stuks jongvee gehouden. Het bedrijf ligt in gemeente Midden Drenthe tussen het buurtschap Klatering en het dorp Zwiggelte. De dichtstbijzijnde gevoelige bestemmingen is een woning, en ligt op 150 meter afstand. De eerste woning in de bebouwde kom (Zwiggelte) ligt op circa 1600 meter afstand. Veranderingen die relevant zijn voor de gezondheid van omwonenden Op basis van de aangeleverde gegevens stellen we vast dat de voorgenomen uitbreiding: - leidt tot een toename van ammoniakuitstoot (toename van 200%). - leidt tot een toename van fijn stof emissie. In de nieuwe situatie lijkt het bedrijf circa 1,5 µg/m 3 PM10 te leveren ten opzichte van de achtergrondconcentraties. Gezien de te verwachten samenstelling van het fijn stof betekent toename van de uitstoot mogelijk een verhoogde emissie van biologische agentia verbonden aan dit fijn stof, zoals endotoxinen. - leidt tot toename van geuremissie door het toegenomen aantal dieren (en daarmee de toegenomen ammoniakuitstoot). De geurbelasting op de nabijgelegen gevoelige locaties blijft beperkt tot onder de nationale normen, gebaseerd op vaste afstand. Het is mogelijk dat omwonenden van het melkveebedrijf geuroverlast zullen ondervinden, ondanks dat de situatie aan wettelijke normen voldoet. 1 Nijdam & Van Dam, Informatieblad Intensieve Veehouderij en Gezondheid - Update GGD Nederland-werkgroep intensieve veehouderij en gezondheid. 2 Gezondheidsraad. Gezondheidsrisico s rond veehouderijen. Den Haag: Gezondheidsraad, 2012; publicatienummer 2012/27 2

3 - leidt tot een toename van de geluidsemissie door een toename in verkeersbewegingen. Dit kan leiden tot een merkbare toename van geluidbelasting voor omwonenden. Het is onbekend in hoeverre deze overschrijding hinder oplevert bij omwonenden. Geluidhinder is niet uitgesloten. - slechts beperkt bijdraagt aan lichthinder in de omgeving. De lichtuitstraling vanuit de stal is zeer beperkt. Rekening houdend met de voorgenomen maatregelen waarbij s nachts nauwelijks lichtemissie zal zijn, lijkt het niet waarschijnlijk dat het voorgenomen plan sterk bijdraagt aan lichthinder in de omgeving. Daarbij merken we nog het volgende op over biologische agentia: - De Gezondheidsraad heeft vastgesteld dat het niet bekend is tot welke afstand mensen in de omgeving van veehouderijen verhoogde gezondheidsrisico s lopen. GGD Nederland hanteert uit voorzorg een afstandsadvies van 250 meter tot gevoelige bestemmingen zoals woningen, gebaseerd op in onderzoek aangetroffen verhoogde fijn stof- en endotoxineconcentraties. - In de nabije omgeving kan de endotoxineconcentratie verhoogd zijn. Wetenschappelijk is er nog onduidelijkheid over de eventuele negatieve gezondheidseffecten van deze lage blootstellingsniveaus. Maatregelen om emissie van deeltjes uit stallen terug te dringen met best beschikbare technieken zijn vanuit volksgezondheidoogpunt van belang. Advies GGD Drenthe Op basis van de beschikbare gegevens heeft GGD Drenthe de toekomstige situatie zo goed mogelijk gezondheidskundig beoordeeld. Daaruit komen de volgende adviezen voort. Communicatie over hinder De GGD adviseert een passende communicatiewijze te zoeken en met de omwonenden te communiceren over de huidige en toekomstige situatie. Tevens adviseert de GGD actief de dialoog met omwonenden te blijven zoeken na realisatie van het initiatief. Gezien het karakter van de omgeving en het beperkt aantal huishoudens in de nabije omgeving, zal het absolute aantal mensen dat zich gehinderd voelt door geur, geluid en licht waarschijnlijk beperkt zijn. Ondernemer en bevoegd gezag kunnen hier positief aan bijdragen door specifiek te letten op beheersing van geur-, licht- en geluidsemissie. Onze ervaring is dat communicatie beïnvloedt hoe overlast ervaren wordt. Actieve communicatie en het betrekken van omwonenden kan bijdragen aan maatschappelijke acceptatie. Afstandsadvies uit voorzorg De verwachte fijn stof concentraties blijven in de toekomstige situatie ruim onder de luchtkwaliteitsnorm voor fijn stof. Het is echter onbekend in hoeverre het vigerende luchtbeleidskader de gezondheidsrisico s rondom veehouderijen beheerst. GGD Drenthe signaleert dat de uitbreiding op circa 150 meter van de dichtstbijzijnde woning van derden gelegen is. 3

4 Wij adviseren uit voorzorg een afstandsadvies van 250 meter tot gevoelige bestemmingen zoals woningen, om luchtwegklachten door endotoxinen te voorkomen. Het bestaande bedrijf is echter al gelegen op zeer korte afstand van deze woning, waardoor het initiatief nauwelijks als een verslechtering kan worden beschouwd. Op basis van de huidige stand van de wetenschap kan het optreden van gezondheidsrisico s bij omwonenden door het realiseren van dit initiatief echter niet volledig worden uitgesloten. Ruimtelijke ontwikkeling van nieuwe gevoelige bestemming in de toekomst binnen een straal van 250 meter van dit bedrijf raadt GGD Drenthe af. Ik vertrouw er op u hiermee van voldoende informatie te hebben voorzien. Met vragen en opmerkingen over dit advies kunt u terecht bij GGD Drenthe, tel: Met vriendelijke groet, Marja Elders-Meijerink Milieugezondheidskundige GGD Drenthe Bijlage 1: Korte toelichting gezondheidsaspecten in relatie tot intensieve veehouderij 4

5 Bijlage 1: Korte toelichting gezondheidsaspecten in relatie tot intensieve veehouderij Ammoniak De voorgenomen uitbreiding gaat samen met ruim een verdriedubbeling van ammoniakemissies. De op te richten stallen worden emissiearm uitgevoerd en voldoen aan het Besluit huisvesting. Voor de gezondheid van omwonenden heeft het uitvoeren van emissiearme stalsystemen voor rundvee de voorkeur, omdat deze een gunstig effect hebben op de stof- en geurbelasting in de omgeving. In de omgeving worden in deze situatie geen effecten op de mens verwacht door ammoniak. Wel draagt de emissie van ammoniak bij aan de vorming van secundair fijn stof en geur (zie verder). Fijn stof De voorgenomen uitbreiding leidt tot een beperkte toename in emissies van fijn stof. In dit geval betreft het een bijdrage van ongeveer 1,5 µg/m3 PM10 ten opzichte van de achtergrondconcentratie (16,44 µg/m3 PM10, GCN peiljaar 2016). Voor het beoordelen van gezondheidseffecten van fijn stof zijn zowel de hoeveelheid fijn stof als de samenstelling van de stofdeeltjes van belang. Ten aanzien van de hoeveelheid fijn stof blijkt uit immissieberekening met ISL3a (gebaseerd op de fijn stof berekening van de project-m.e.r. dat verwachte concentraties ruim onder de luchtkwaliteitsnorm voor fijn stof blijven. In deze situatie lijkt het bedrijf maximaal een beperkte bijdrage te leveren ten opzichte van de achtergrondconcentratie. De samenstelling van fijn stof is variabel. Fijn stof uit stallen bevat grovere fracties en meer biologische agentia in vergelijking met fijn stof afkomstig van verkeer. De bijdrage van veehouderijen aan de lokale luchtkwaliteit verschilt per staltype, aantal dieren en diersoort. Over de deeltjescocktail in deze situatie zijn vanzelfsprekend geen gegevens bekend, maar het fijn stof zal naar verwachting biologische agentia bevatten. Maatregelen om emissie van deeltjes uit stallen terug te dringen met best beschikbare technieken zijn daarom vanuit volksgezondheidoogpunt van belang. De algemene kennis over de gezondheidsrisico s van fijn stof is vooral gebaseerd op stedelijk fijn stof. De Gezondheidsraad heeft recent vastgesteld dat dit stedelijk fijn stof te veel verschilt van fijn stof rond om veehouderijen om als basis te kunnen dienen voor een risicoschatting voor de gezondheid. Ook de huidige luchtkwaliteitsnormen zijn gebaseerd op gegevens over stedelijk fijn stof. Het is daardoor onbekend in hoeverre het vigerende beleidskader de gezondheidsrisico s rondom veehouderijen beheerst. Geur In de nieuwe situatie neemt de geurbelasting rondom het bedrijf toe, door de toename van het aantal dieren en mogelijk de opslag van kuilvoer. Het is mogelijk dat omwonenden door toegenomen geurbelasting overlast ondervinden, ondanks dat de situatie aan wettelijke normen voldoet. Geur heeft als direct effect hinder. Daarnaast hangt blootstelling aan geur samen met lichamelijke klachten en verstoring van activiteiten. Hoe hinderlijk mensen een geur vinden hangt van veel factoren af. Gewenning, tijdstip en vermijdbaarheid van de blootstelling spelen een belangrijke rol. Of de hinder ook tot gezondheidsklachten leidt, 5

6 is persoonsgebonden en afhankelijk van de persoonlijke stressverwerking ofwel coping. In deze situatie wordt geuremissie grotendeels veroorzaakt door mest van dieren en de opslag van kuilvoer. De toekomstige geurbelasting in de omgeving is niet kwantitatief te vergelijken met de huidige situatie. Voor melkrundvee zijn geen geuremissiefactoren (per dier) vastgesteld, maar wordt een vaste afstand gehanteerd onafhankelijk van het aantal dieren. Op grond van de Wet geurhinder en veehouderij geldt een minimum afstand tot omliggende geurgevoelige objecten van 50 meter. Hieraan wordt in de nieuwe situatie voldaan. Het is echter onbekend of het huidige wettelijk kader geurhinder als gezondheidseffect bij hogere dieraantallen tot een aanvaardbaar niveau beperkt. Ter vergelijking: bij andere diercategorieën zonder geuremissiefactor (zoals pelsdieren) geldt wel een toenemende minimumafstand bij een toenemend aantal dieren. Geluid De belangrijkste gezondheidseffecten van blootstelling aan lagere niveaus van geluid in de woonomgeving zijn (ernstige) hinder en slaapverstoring. Hinder begint op te treden bij etmaalwaarden van 40 db, ernstige hinder bij een etmaalwaarde van circa 42 db. De mate van hinder wordt niet alleen bepaald door de geluidbelasting. Ook zogenaamde nietakoestische factoren zoals de mening over het lokale geluidbeleid, het onnodig geacht zijn van de geluidsproductie, ergernis over het gedrag van degene die het geluid produceert of angst zijn belangrijk. Uit het akoestisch onderzoek in de project-m.e.r. (bijlage 6) blijkt dat de geluidsemissie zal toenemen door meer transportbewegingen. Met name in periodes wanneer kuilvoer wordt aangevoerd, waarbij de meeste verkeersbewegingen worden gegenereerd, zal de etmaalwaarde boven de voorkeursgrenswaarde van 50 db(a) komen. Met name in deze periodes kunnen omwonenden extra geluidhinder waarnemen. Biologische agentia Zoönosen zijn infectieziekten die van dieren op mensen kunnen overgaan. Voor omwonenden zijn vooral de via de lucht overdraagbare aandoeningen van belang. Zoönosen die via direct contact worden overgedragen zijn van belang voor de gezondheid van mensen in de stal. Sommige zoönosen bij pluimvee worden via de lucht overgedragen zoals influenza en psittacose. Andere zoönosen worden vooral overgebracht via voedsel of direct contact met de dieren zoals E. coli, campylobacter, salmonella, vlekziekte en multiresistente bacteriën zoals ESBL en MRSA. Verspreiding naar mensen is vanuit de veehouderij maar beperkt mogelijk, hygiëne heeft een beperkt lokaal/individueel effect voor de veehouder. M.n. voedselhygiëne is van belang. Endotoxinen zijn deeltjes van de celwand van Gramnegatieve bacteriën. Blootstelling kan leiden tot ademklachten en griepachtige verschijnselen. Tot op enkele tientallen meters afstand van (in het bijzonder) een pluimveebedrijf kan de endotoxineconcentratie verhoogd zijn. Uit onderzoek blijkt dat op 250 meter afstand nog verhoging van endotoxinen is gemeten ten opzichte van de achtergrondconcentratie. De Gezondheidsraad acht het echter te vroeg om een 6

7 uitspraak te doen over de eventuele negatieve gezondheidseffecten van deze lage blootstellingsniveaus. GGD Nederland hanteert uit voorzorg een afstandsadvies van 250 meter tot gevoelige bestemmingen zoals woningen, gebaseerd op in onderzoek aangetroffen verhoogde fijn stof- en endotoxineconcentraties. Lichthinder Er is sprake van lichtvervuiling als kunstmatige nachtelijke verlichting negatieve gevolgen heeft, zoals verstoring van het dag-nachtritme bij de mens. Deze verstoring vindt echter pas plaats bij relatief hoge lichtintensiteiten. Vanuit gezondheidsoogpunt is bij dit voorgenomen initiatief vooral de beoordeling van mogelijke hinder van belang. Onder hinder verstaan we zowel de functionele effecten (zoals slaapverstoring) als de subjectieve beleving (met mogelijke gedragsaanpassingen). Er is slechts beperkt onderzoek gedaan, waardoor er geen algemeen toepasbare dosis-effectrelatie aan te geven is voor de hoeveelheid licht en de ervaren hinder. De lichtuitstraling is volgens de project-m.e.r. vanuit de stal zeer beperkt. s Avonds wordt volgens Stalbouw.nl de lichtuitstoot beperkt tot 5 lux, vergelijkbaar met straatverlichting in een woonwijk. Rekening houdend met de maatregelen en de stedelijke/industriële omgeving lijkt het niet waarschijnlijk dat het voorgenomen plan sterk bijdraagt aan lichthinder in de omgeving, al is dit niet met zekerheid te zeggen gezien de landelijke omgeving. Communicatie met omwonenden Het is niet duidelijk geworden hoeveel omwonenden (mogelijk) blootgesteld worden aan de verschillende milieuaspecten. Op basis van kaartmateriaal schatten we in dat 2 huishoudens zich bevinden in een straal van 1000 meter rondom het bedrijf. Het is belangrijk dat burgers en agrariërs goede buren blijven. Dit heeft veel invloed op de mate waarin hinder ervaren wordt. GGD Drenthe adviseert een open communicatie over de huidige en toekomstige situatie, en over genomen en te nemen maatregelen met de omwonenden. De ondernemer kan bijdragen aan maatschappelijke acceptatie door te vertellen waarom dit bepaalde keuzes zijn of worden gemaakt. De gemeente kan een rol spelen door duidelijk aan te geven hoe ze gekomen is tot het huidige beleid. 7