Intensieve veehouderij en. hoe groot zijn de risico s? HWA Jans, arts Maatschappij en Gezondheid, profiel medische milieukunde en chemicus

Transcriptie

1 Intensieve veehouderij en gezondheid hoe groot zijn de risico s? HWA Jans, arts Maatschappij en Gezondheid, profiel medische milieukunde en chemicus 14 februari 2012

2 Historie 1997/98: varkenspest: virus 97/2005: BSE, gekkekoeienziekte: prionen 2001: mond- en klauwzeer: virus 2003: vogelpest: influenza-virus 2005: blauwtong: virus, vectorziekte 2007/09: Q-koorts: bacterie Nieuwe calamiteiten??: Vogelgriep? Toxoplasmose? MRSA?, ESBL s, VRE?, STEC, Japanse Encephalitis? West-Nijlvirus? Hepatitis E, Schmallenbergvirus, etc?

3 Actualitieit Laatste jaren oplopende discussie in media over megastallen en impact daarvan op leefomgeving en leefbaarheid; hoge vee-en bevolkingsdichtheid Oplopende discussie rond zorgwekkend gebruik van antibiotica in IV; Hernieuwde en versterkte aandacht voor zoönosenzowel onder dierenartsen als humane artsen, EMZOO 2010 Q-koorts: impact op samenleving en afwikkeling, Cie. van Dijk Toename in zorgvragen van maatschappelijke organisaties, burgers en huisartsen over dierwelzijn, diergezondheid en volksgezondheid Samenleving wil een gezond stuk vlees uit een gezonde veehouderij

4 Belastende milieufactoren in relatie tot intensieve veehouderij Ammoniak (gas) uitstoot en depositie Uitstoot van fijn stof (< PM10, met name P2,5-PM10) Geurstoffen (complex van verbindingen) Diergerelateerdemicro-organismen: via bio-aerosolen of gebonden aan fijn stof Verspreiding van antibiotica naar bodem, water en gewassen Geluidbelasting van verkeer rondom bedrijven Fijn stof afkomstig van verkeer

5 Biologische agentia Endotoxinen: celwandbestanddelen van gram-negatieve bacteriën; Schimmels: glucanen Virussen: influenza virus (varken/vogel); rotavirussen; Hepatitis E Prionen: BSE Bacteriën/parasieten/protozoa/wormen: Coxiëlla burnetii: Q-koorts; kan lang buiten de gastheer leven; (geiten, schapen, koeien) Campylobacter, Salmonella Toxoplasma gondii, C. psittaci V-MRSA, VRE ESBL s, Verocytotoxinen producerende E. Coli (VTEC), STEC Dierlijke allergenen AB-resistente genen in milieu, bodem en oppervlaktewater

6 Internationale literatuur, zeer beperkt Gassen (ammoniak, Complexe verbindingen (geur)) Stofdeeltjes Micro-organismen (endotoxine, MRSA) Thornee.a. (2009) verhoogde endotoxine niveaus rond Amerikaanse intensieve veehouderijen; Schulze e.a. (2006) lieten in Duitsland vergelijkbare aanwijzingen zien; Green (2006) MRSA in de lucht rond een varkensbedrijf. 6

7 Gradiëntmetingen endotoxine, IRAS/Nivel/RIVM, 2011

8 Gezondheidseffecten/-problemen in relatie tot intensieve veehouderij Onderscheid: Toename kans op infectieziekten (introductie en verspreiding virussen, microrganismen, parasieten etc. (via lucht, direct contact, mest, en via voedselketen); Als gevolg van blootstelling aan fijn stof in de omgeving, beladen met biologische agentia; Resistentie ontwikkeling door veelvuldig gebruik van antibiotica in IV (misschien wel grootste zorg toekomst??) Als gevolg van belasting aan geurstoffen: geurhinder Negatieve impact op leefomgeving en leefbaarheid;

9 Gezondheidseffecten en IV Merendeel bekend uit onderzoek bij werknemers: Voornamelijk luchtwegklachten en longfunctiedaling; Deel koorts en gewrichtspijnen; Minder allergieën bij agrariers en kinderen; Relatief laag ziekteverzuim. Vertaling van effecten werknemers omwonenden is niet mogelijk Werknemers worden aan hogere concentraties blootgesteld dan omwonenden (factor x hoger)

10 Onderzoek gezondheidseffecten in omgeving en Intensieve veehouderij? Samenvatting beperkt beschikbare studies: - Weinig verband tussen klinische uitkomsten en wonen in omgeving van - Geen eenduidige samenhang tussen gezondheidsklachten en belasting in omgeving met fijn stof en mo s - In vrijwel alle studies ontbreekt schatting van daadwerkelijke blootstelling - meer onderzoek nodig, zoals afgerond landelijk onderzoek!!!

11 Risico in relatie tot afstand? Effecten bekend? Opmerkingen Q-koorts > 5 km Griepachtige verschijnselen; pneumonie en H/Vcomplicaties Aviaire Influenza 1-2 km Oogontstekingen, griepachtige verschijnselen tot. Risico neemt af met afstand; meer onderzoek nodig Wanneer varkens-en pluimveebedrijven dicht bij elkaar; risico verhoogd v-mrsa m Antibiotica resistentie Meer onderzoek nodig ESBL? Antibiotica resistentie Meer onderzoek nodig Endotoxinen m? luchtwegklachten Te weinig onderzoek beschikbaar Geur Hinder Afhankelijk van stalsystemen; op basis van modelberekeningen

12 Risico s toename veedichtheid en schaalvergroting? Toename van introductie/insleep van mo s; pluimvee en varkens niet in een bedrijf of op zeer korte afstand van elkaar; Meer (vatbare) dieren en meer (indirecte) contacten tussen dieren; infectie circuleert langer rond met alle kans op uitwisseling Verspreiding van mo snaar buiten via lucht en mest groter; ook groter bij onvoldoende afstand; verschilt per zoönose Risico s groter voor omwonenden niet uitgesloten Aannames dat dierziekten en het gebruik van antibiotica bij schaalvergroting zijn te beheersen en te controleren onduidelijk en discutabel Toename in fijnstof belasting en geuroverlast

13 Meer risico s dan kansen Toename vóórkomen infecties overdraagbaar van dier naar mens, vanwege Meer (vatbare) dieren en meer (indirecte) contacten tussen dieren; infectie gaat langer rond Kans op verandering erfelijk materiaal bacterie of virus!!!! Meer transportbewegingen: groter risico op introductie Meer gebruik antibiotica ontwikkeling resistentie Kansen: gesloten bedrijfsvoering (van start tot slachtfase op één locatie) kanttekening: indien infecties toch in het bedrijf plaatsvinden, moeizamer te bestrijden

14 Verbeteren gezondheidsklimaat in relatie tot intensieve veehouderij (1) Infectiedruk verlagen, zowel intern als extern; Reguleren en reduceren gebruik an bio ca Scheiden van diersoorten; varkens en kippen Aantal blootgesteldenen gehinderdendoor geur en fijn stof verlagen; Alleen nieuwvestiging op bepaalde afstanden: welke afstand acceptabel? discussie: 250 m? m? of op basis van voorzorgsprincipe E-Monitoring uitbreiden (zoals van luchtwassers en geur)

15 Verbeteren gezondheidsklimaat in relatie tot intensieve veehouderij (3) Verbeteren van stalsystemen met BBT; Zoeken naar die bouwvariant waarop risico s beter te sturen en te beheersen zijn Verbeteren van bedrijfs-, gezondheids- en mestmanagement; Verbeteren van hygienemanagement; Verkeersmobiliteit in directe omgeving reguleren en verminderen; Integrale ketenzorg: investeren in gezond en duurzaam vlees Reguleren en reduceren van antibioticagebruik (grootste uitdaging) Verbeteren van communicatie met omgeving; Verbeteren van signaleringssysteem: eerder op het spoor van ziekten en gezondheidsklachten: Verbeteren afstemming tussen: humaan veterinair

16 Bedankt voor uw aandacht! VRAGEN? Henk Jans