Welk inzicht hebben we in de relatie veehouderij en gezondheid? Dick Heederik IRAS Universiteit Utrecht

Transcriptie

1 Welk inzicht hebben we in de relatie veehouderij en gezondheid? Dick Heederik IRAS Universiteit Utrecht

2 Emissies veehouderij Primair fijnstof voer, mestdeeltjes, haren, huidschilfers, veren,.. bacterien (Coxiella burnetii, MRSA),.. virussen (Aviaire influenza H7N7),.. toxinen (endotoxinen),. Gassen (H 2 S, NH 3 ) > omgezet in secundiar fijnstof (reacties met NO x ) Tegen de achtergrond van voortgaande intensivering

3 Fijn stof en de veehouderij Primair fijnstof Voer, mest, haren, huidschilfers, microorganismen en virussen PM10 en grotere deeltjes en in mindere mate PM2.5 Relatief lokaal (tot honderden meters en kilometers mede afhankelijk van overleving micro-organismen) tot regional Pluimvee > varkens > kalveren/rundvee > geiten Ziekteverwerkkers (bv. Coxiella burnetii),resistente micro-organismen, endotoxinen Secundair fijnstof Secundary Inorganic Aerosols (SIA) (sulfaten en nitraten) gevormd uit gassen (NH 3 ) PM2.5 Regionaal (kilometers tot honderden kilometers) Rundvee > varkens > kalveren > pluimvee Gerelateerd aan bredere luchtverontreinigingsproblematiek Uniek aspect fijnstof problematiek veehouderij (microbiële belasting)

4 Mogelijke effecten Weinig onderzoek beschikbaar gericht op effecten van milieublootstelling afkomstig van de veehouderij (Gezondheidsraad 2012 nav IVG onderzoek) Omvangrijke bijdrage van de veehouderij aan fijnstofproblematiek 25% van het primair fijnstof in NL van landbouw (2013) Tot 50% van het fijnstof is secunair fijnstof Bijdrage veehouderij >10% tot lokaal tot wel 50% Daarmee potentieel ook verantwoordelijk voor een groot deel van de ziektelast van fijnstof

5 Mogelijke effecten Fijnstof gerelateerde effecten (hart- en vaatziekten, effecten luchtwegen, longkanker,.. (secundair fijnstof heeft ook effecten buiten agrarische gebieden) Zoonosen (infectieziekten die van dier op mens overgaan vaak diersoort specifiek) (geiten: Q-koorts/pluimvee: aviaire influenza) Resistente micro-organismen door antibioticagebruik veehouderij (MRSA, ESBL) Risicogroepen: Beroepsmatige blootstelling Omgevingsblootstelling Voedselketen (consumptie vlees)

6 VGO studie Geen aanwijzingen voor meer ziekte door zoönoseverwekkers of antibiotica-resistente microorganismen (hepatitis e, Q-koorts, C. diff, MRSA, ESBL) Minder allergie Meer longontstekingen rond pluimvee- en geitenbedrijven Meer exacerbaties bij COPD-patiënten Verminderde longfunctie in relatie dichtheid veehouderijbedrijven om de woning Verminder longfunctie in periodes met hoge luchtverontreiniging Verhoogde blootstelling aan componenten afkomstig van veehouderijen

7 VGO studie: meer longontstekingen Smit e.a., Pneumonia 2017, VGO vervolgrapportage Meer longontstekingen rond pluimveebedrijven evenals in IVGstudie (tot 1 km) Consistent over meerdere jaren Pathogeen of fijnstof/ endotoxine (verminderde afweer)? Circa 150 vermijdbare gevallen per jaar (~10%) in VGO gebied Landelijk naar schatting circa 1000 gevallen per jaar

8 Patiënt-controle studie community acquired pneumonia Smit et al., Pneumonia 2017 Meer S. (pseudo)pneumoniae in microbioom nabij pluimveebedrijven

9 VGO study patiënt controle analyse longontsteking Freidl et al., PLoSone 2017, VGO vervolgrapportage, Klous et al., in voorbereiding Duidelijk en sterk geiten effect (0-1.5 à 2km) Consistent over meerdere jaren ( ) Sterker als tijd in buitenlucht in de analyse wordt betrokken Naar schatting in Gelderland en Brabant enkele duizenden gevallen per jaar Oorzaak onbekend (diergerelateerd, mestmanagement potstallen?)

10 Meer longontstekingen rondom geitenbedrijven: geen Q-koorts Ook verband onder de deelnemers van het medisch onderzoek (ongeveer 2500 personen): Geen aanwijzingen voor Q-koort gerelateerde longontsteking: Even vaak positieve Q-koorts serologie bij patiënten met een longontsteking en controles Het aantal Q-koorts positieve geitenbedrijven is nihil door vaccinatie Reikwijdte van het risico op pneumonie geringer dan ten tijde van de Q- koorts uitbraken Geen aanwijzing voor het in verhoogde mate voorkomen van de Q- koorts bacterie in de lucht Risico wordt ook gevonden rond geitenbedrijven die altijd Q-koorts negatief zijn geweest Veehouderij en Gezondheid Omwonenden

11 VGO studie: verminderde longfunctie Borlee e.a. AJRCCM 2017 Veehouderij dichtheid en longfunctie - Veroorzaakt door gassen, fijnstof en endotoxine? - Lokaal (ruimtelijk) effect

12 VGO studie: verminderde longfunctie tijdens periode met verhoogde niveaus luchtverontreiniging Lagere longfunctie op dagen met hoger NH3 niveau - vermoedelijk door secundair fijnstof vorming, maar rol andere factoren mogelijk (endotoxine?) - Geen lokaal effect, maar temporeel effect, speelt ook op grote afstand van veehouderijbedrijven NH 3

13 Omgevingsmetingen Luchtmetingen op 61 locaties in de leefomgeving Bijdrage van veehouderijen aan endotoxineconcentratie berekend Endotoxineconcentraties hoger in gebieden met hogere veehouderijdichtheid Pluimveebedrijven dragen het meeste bij Vervolgens varkenshouderijen Ook veehouderijen met lagere uitstoot (melkvee) dragen substantieel bij door grote aantal bedrijven Voor fijnstof geen duidelijke relatie Veehouderij en Gezondheid Omwonenden

14 Twee OBE-rapporten, derde volgt begin 2018 WLR Rapport WLR Rapport Fase 1: literatuurstudie Fase 2: schets van toetsingskader Fase 3a: resultaten emissiemetingen + eerste verspreidingsmodel 17

15 Hoe vaak wordt de voorgestelde grenswaarde voor blootstelling aan endotoxine overschreden? Tentatieve grenswaarde van de Gezondheidsraad 30 EU/m3 Bij gemeten emissie van pluimvee of varkensbedrijven overschrijding op afstanden van tientallen tot honderden meters (98 percentiel, 4 uur) Alleen voor een bron berekend in een gebied

16 Samenvattend Veehouderij is deels fijnstofprobleem Met daar bovenop unieke blootstelling (endotoxine, micro-organismen, virussen) en een aantal unieke risico s (pneumonie) waarvan oorzaken niet bekend zijn Ziekteuitbraken blijven een punt van zorg. Maar hiervoor bestaat veterinaire monitoring Maatregelen en beleid: Emissiebeperking endotoxine, NH 3 Monitoring diergezondheid Vestigings- en afstandsbeleid