Basiscursus Licentie 2

Transcriptie

1 Basiscursus Licentie 2. Bedrijfsvoeren gewasbescherming GroeneWelle 1

2 Theoretisch Examen Gewasbeschermingsplan CRI gesprek van ong. 60 minuten 2

3 Hoofdstuk 1 Ziekten, plagen en onkruiden 3

4 Oriëntatie Wereldbevolking stijgt van 7 9 milj In de natuur: Nuttige organismen Schadelijke organismen Onkruiden Micro-organismen 4

5 Afwijkingen en oorzaken Groot aantal ziektes en plagen. De verschillende ziektebeelden of schadebeelden, die een aangetaste plant vertoont noem je: symptomen of ziekteverschijnselen. zijn een indicatie met welke ziekte of plaag je te maken hebt. symptoom kan verschillende oorzaken hebben: Zie volgende dia 5

6 afwijking achterblijven in groei wegvallen van planten Verkleuringen Vormveranderingen Beschadigingen verwelking afsterving/verrotting aanwezigheid van dierlijke belagers schimmelpluis, spore en sclerotiën Bacterieslijm Wortelvervorming oorzaak Slechte bodemstructuur, aaltjes, te lage temperatuur, N-gebrek, watergebrek Bodemschimmels, bodeminsecten, vorst, woelratten, Virusziekten, schimmelziekten, gebreksziekten Gebreksziekten, bladluizen, galmijten, virussen, aaltjes Dierlijke organismen, schimmels, wind, hagel, mechanische beschadiging Aantasting wortelstelsel, beschadiging of vreterij aan de stengelvoet, droogte, vaatziekte Bacterieziekten, woekering van weefsel, schimmelziekten, zuurstof-gebrek Insecten Mijten, slakken, muizen/ratten, vogels. Schimmelziekten Bacterieziekte Wortelknobbel bacterie, parasitaire aaltjes 6

7 Afwijkingen/symptomen Oorzaken van biologische aard Oorzaken van niet-biologische aard No x uitstoot verbindingen bij hoge verbrandings temp.> C Uitlaatgassen= stikstofoxide 7

8 Oorzaken van biologische aard Dierlijke oorsprong Insecten, mijten, aaltjes, slakken, ratten, muizen, mollen, wild, vogels Plantaardige oorsprong Bacteriën, schimmels, kruiden overige Virussen, mycoplasma s, viroïden 8

9 Oorzaken van niet biologische aard bodeminvloeden Structuur, waterhuishouding, voeding toestand, ph Combinatie van gewasbescherming middelen luchtverontreiniging weersinvloeden Persistente middelen, onjuist gebruik Ammoniak,fluorwaterstof, lood, zwaveldioxide, ozon Temp., licht, neerslag, wind/storm, hagel, vorst, wintervorst, zonnebrand 9

10 Ziekten en plagen Ongewervelde dieren: Insecten Mijten Wat is het verschil tussen deze twee? Insecten = lichaam bestaat uit 2 of 3 duidelijk geledingen Mijt = geen duidelijk geledingen Duizendpootachtige, slakken en parasitaire aaltjes Insecten Stevige spieren Stevige huid 10

11 Micro-organismen Lagere planten Schimmels en bacteriën Virussen Leven op cellen gastheer Quarantaine organismen Dit zijn schadelijke organismen die in een bepaald land nog niet voorkomen Abiotische veroorzakers zoals gebrek of overmaat, vorst of hagelschade, verdroging. 11

12 Ongewervelde dieren Stevigheid door : een stevige huid (insect) Stevige spieren (slak) Zie ook: Foto s en teksten ziekten, plagen, onkruiden en nuttige insecten. 12

13 Micro-organismen Heel klein. Veel zijn nuttig voor afbraak bladresten en plantendelen. Schimmels, bacteriën, aaltjes, virussen. Soms leven ze als parasiet en tasten gewassen aan. 13

14 Monoculturen Planten met dezelfde erfelijke eigenschappen Zelfde gevoeligheid Hogere infectiedruk aantastingsbeeld en verspreidingspatroon zie volgende dia. 14

15 verspreidingspatroon Plekken met grillige vorm Plekken die groter worden Banen Perceel- of gewasranden Verspreid door het gewas De hele kas,het hele perceel oorzaak Bodem- en bemestingsgebreken Aaltjes-, virussen schimmelziekten Te kort gedoseerd of overdosering van bestrijdingsmiddelen of meststoffen Invlucht van insecten, temperatuur en vochtigheidsverschil Besmet uitgangsmateriaal Doseringsfouten, klimaatinvloeden, massale verspreiding van een ziekte 15

16 Hoe herken je plagen/schimmels? Ziekteverwekkers noem je ook wel pathogenen. Afwijkingen aan de planten: - ziekteverschijnselen/symptomen Scouten/Ziek zoeken. Hoe doe jij dit? 16

17 Vragen 1. Noem enkele dierlijke en enkele van plantaardige ziekteverwekkers. Insecten, mijten aaltjes, slakken, knaagdieren. Schimmels, bacteriën. 2. Noem een belangrijk kenmerk van ongewervelde dieren. Ze bezitten geen wervelkolom. 17

18 Vragen 3. Welke hulpmiddelen gebruik je bij scouten? Vangplaten, vanglamp, feromoonval, gewasbeoordelingen (ook in wortelmilieu), loep, laboratorium. 4. Wat is kenmerkend voor een bacterieaantasting? Een uittredende stroperige vloeistof. 18

19 Ongewervelde dieren Ca. 9 miljoen diersoorten Ca 75 % insecten Ca 50 % leeft van planten Nuttig en schadelijk Schade => directe schade?? => indirecte schade?? 19

20 Dierlijke parasieten Directe schade en indirecte schade Zuig en vraatschade, misvorming Gewone vreterij (emelten) Skeletteren (schildpad torretje) Mineren (kastanje mineermot) Steken en zuigen (Luizen, wantsen, tripsen) Boren (Aziatische boktor) Galvorming Invalspoort schimmels en bacteriën Ziekte overbrenger, o.a. virus Vervuiling door vervellingen en uitwerpselen met honingdauw waar roetdauw op komt 20

21 Linde bladwesplarve skeletteren 21

22 22

23 Vragen 1. Hoe herken je mineerschade in je gewas? Aan voedingsstippen en gangen in het blad 2. Welke insecten veroorzaken gewone vreterij? Rupsen, kevers en emelten 23

24 Vragen 3. Noem 3 zuigende insectensoorten. Luizen, wantsen en tripsen. 4. Verklaar de zwarte aanslag op geparkeerde auto s onder bomen. De voornamelijk zoete pis van luizen die in de boom zitten valt op de auto en dat is een voedingsbron voor een zwarte schimmel. 24

25 Bouw van insect Kop - Antennes - Mond - Facetoog Achterlijf - Stigma - legboor - Staartdraad Borststuk - 3 segmenten - 6 Poten met geledingen - 2 paar vleugels 25

26 Bouw insect Gelede lichaamsdelen Huid Chitine (polymeer) Zenuwstelsel Aan buikzijde Bloed kleurloos,zuurstofarm stroomt vrij, hart rugzijde Ademhaling Via stigma openingen door luchtbuizen en door de huid 26

27 27

28 a. wants, b. mineervlieg, c. sluipwesp, d. zweefvlieg, e. oorworm. 28

29 f. elzenhaantje, g. bladluis, h. trips, i. fruitmot. 29

30 Insecten families Veenmollen; insect 5 cm, bijtende mond Oorwormen; eten schadelijke insecten en plantendelen Vlinders; larven zorgen voor schade Kevers; voorste vleugel is hard. Vliegt met achtervleugels. Ritnaald en engerlingen Franjevleugeligen; 10 generaties/jr. Trips Ook wel dondervliegjes genoemd 30

31 Insecten families Tweevleugeligen; 1 paar vleugels bijv. - vliegen (mineervl.), - muggen (emelt = langpootmuglarve) *varenrouwmug in potplanten. Legt 200 eitjes die na 2-3 d uitkomen. Larven vreten 2-3 wk aan wortels. Secundaire ziekten; Pythium, Phytophthora, Botrytis, Fusarium en Verticillium. 31

32 Insecten families Halfvleugeligen; blad, schild, dop en wol-luizen, witte vliegen, cicaden (spuugbeestje) en wantsen. Zuigende monddelen virusoverdracht,honingdauw, misvorming. 32

33 Wantsen in KK, aubergine Brandnetelwants, groene appelwants in paprika behaarde wants al in maart schade in meerdere gewassen. Prikt vruchtbeginsels van kk aan misvorming. Bij aubergine bloemabortie. Bv. Admire 99% doding, Calypso 70%, Steward 82% Monitoring middels geurstoffen 33

34 Vragen 1. Het lichaam van een insect bestaat uit delen. Kop, en Insecten hebben poten. Insecten ademen door openingen. Het geeft stevigheid een het lichaam. 2. Welke insecten behoren tot de tweevleugeligen? 3. Welke insecten behoren tot de halfvleugeligen? 34

35 Vragen 1. Het lichaam van een insect bestaat uit 3 delen. Kop, borststuk en achterlijf. Insecten hebben 6 poten. Insecten ademen door stigma openingen. Het pantser geeft stevigheid een het lichaam. 2. Welke insecten behoren tot de tweevleugeligen? Vliegen en muggen 3. Welke insecten behoren tot de halfvleugeligen? blad, schild, dop en wolluizen, witte vliegen, cicaden (spuugbeestje) en wantsen. 35

36 Voortplanting Meestal eieren, soms levendbarend (luizen in de zomer) Volledige metamorfose Ei-larve-pop-imago Onvolledige metamorfose Ei larve stadia - imago 36

37 Herkennen van larven Keverlarven 3 paar poten; engerlingen Lapsnuitkever geen poten wel een kop Maden (vliegenlarve); pootloos Rupsen (vlinderlarve); 3 paar; Borstpoten, buikpoten en naschuivers 37

38 Voorbeelden Volledige gedaanteverwisseling Ei - larve - popstadium - imago Ei - aardrups - pop - nachtvlinder Ei - koolrups - pop - Koolwitje Ei - aardrups - pop - nachtvlinder Ei - made - pop - vlieg Ei - emelt - pop - langpootmug Ei - ritnaald - pop kniptor Ei - engerling -pop - meikever 38

39 Levenscyclus afh. van temp 39

40 Luizen Maagdelijke voortplanting = Parthenogenesis Vivipaar= levende jongen voortbrengen Mannetjes worden geboren in de herfst op waardplanten (gastheer) Na bevruchting worden wintereitjes gelegd Overwintering als ei of als volwassenen bij zachte winters of in de kas 40

41 Determinatie;luizen Veel generaties/jr. resistentie kan snel optreden. Dus belangrijk welke je in je gewas hebt zitten. Bladluis nakomelingen (3-10/d) Wolluis (vooral vrouwtjes). 3 nimfestadia en daarna volwassen met wasachtig spul. Vooral zij zuigen en scheiden honingdauw af. 41

42 Schildluis 5-6 generaties/jr op houtige gewassen. 1 e nimfestadium verplaatsing mogelijk. 2 e stadium niet meer. Zuigschade verkleuringen, maar geen honingdauw. Schild zit los Oleander schildluis en boisduval schildluis 42

43 Dopluis 5-6 generaties/jr Zuigschade en honingdauw Moeilijk met insecticiden te bestrijden Schild zit vast 43

44 Vragen 1. Wat is het verschil tussen een volledige en onvolledige gedaanteverwisseling? Bij een volledige gv lijkt imago niet op de larve. 2. Welk stadium ontbreekt bij een onvolledige gedaanteverwisseling? Popstadium 3. Hoe herken je keverlarven? Vaak 3 paar poten. 44

45 Vragen 4. Hoe herken je larven van vliegen en muggen zoals maden en emelten? Geen poten 5. Wat is maagdelijke voortplanting? Zonder bevruchting vooraf door mannetje 6. Wat is het verschil tussen dopluizen en schildluizen? Bij dopluizen zit schild vast en geven honingdauw 45

46 Bladluis in Paprika Boterbloemluis en perzikluis Probleem: Sluipwespen Aphelinus en Aphidius op bankerplanten. Soms Hyperparasitering door inheemse sluipwesp Dendroderus aphidum. Galmug eitjes kunnen worden leeggezogen door Amblyseius swirskii. Opossing; Roofwants Macrolophus pygmaeus of O. majusculus Natuurlijke uitbraak schimmel Entomophthora die bladluis bestrijd. 46

47 Boterbloemluis 47

48 Insecten BLADLUIS Levenscyclus Zuigt plantensap, honingdauw productie. Verstoren van groeihormonenbalans. Jong (nimf) wordt compleet geboren en vervelt 4x Adult Biologische bestrijde r: Aphidius Sluipwesp die zijn eitjes afzet in de bladluis, zwelt op tot mummie, en volwassen Aphidius komt eruit Levenscyclus ei larve mummie Adult 48

49 Mijten Spinachtigen, ook geleedpotig Spin kop, borststuk, achterlijf Mijt een geheel 4 paar poten Larve 3 paar poten Helpen bij composteren Parasiteren op planten (spintmijt) en dieren (schurftmijt) of op andere mijten (roofmijt). 49

50 Mijten Schade Meestal onderzijde blad Schade zichtbaar aan bovenzijde blad Prikken cellen aan en zuigen ze leeg Bollenmijt tast knoppen aan virusachtig beeld en kernrot bij tulp Lage RV, hoge temperatuur 50

51 Voortplanting Legt honderden eitjes afh. Waardplant > 15 o C actief 21 o C eitjes na 5 d uit Larve vervelt na 2,5 d; nimf met 4 paar poten vervelt 2 x; imago Wintervorm is rood en legt na de winterrust eitjes 51

52 Mijten in uw sector?? => => => => 52

53 Spint SPINTMIJT Spint zuigt plantensap op uit blad, blad wordt geel. Levenscyclus ei larve protonimf deutonimf adult Biologische bestrijder: Phytoseiulus persimilis Vanaf nimfstadia eet de roofmijt pas spint Levenscyclus ei larve protonimf deutonimf adult 53

54 Mijt TOMATEN GALMIJT (in tomaat) Roodachtig bruin tot oranjegeel, wigvormig en 0,17 mm lang. Heeft 2 paar poten. Zuigt aan plantencellen. Bladeren krullen en hebben zilverkleurig schijnsel aan onderkant, later wordt het broos en bruin. Stengels kleuren roestbruin. Vruchtschil wordt ruw. Levenscyclus ei larve Nimf1 Nimf2 Adult Biologische bestrijder: Is er niet 54

55 Tomatengalmijt 55

56 Mijt BEGONIAMIJT Glazig geelgroen, ovaal en breed, 4 pootparen, en 0,15 mm lang. Houden van hoge RV en 20 gr. C. Zuigschade is virusbeeld; misvormingen van groeipunten. Groei verdwijnt uit plant. Levenscyclus Ei larve Nimf(rustst adium) Adult Biologische bestrijder: (Chemisch: 2-3 keer herhalen, en om de 5 dgn spuiten A. cucumeris Kan verschillende stadia opeten. Levenscyclus ei larve protonimf deutonimf Adult 56

57 Begoniamijt 57

58 Vragen 1. Wat is het verschil tussen een insect en een mijt? Insect heeft 6 poten en heeft lichaam bestaand uit 3 delen 2. Wat zijn de symptomen van een mijtenaantasting? Speldeprikjes waardoor blad lichter kleurt 3. Hoe zien de vrouwtjes van een mijt in wintervorm er meestal uit? Rood 58

59 Wat betekent? Wat zijn waardplanten? Planten waar ziekten op kunnen overleven Wat is een levenscyclus van een insect? De opeenvolging van diverse ontwikkelingsstadia bij een insect van ei tot ei 59

60 Wortelduizendpoten Miljoenpoten 6-10 mm lang Larve vuilwit 6-10 paar poten Volwassen 12 segmenten met elk 2 poten Schade Wortels jonge plant Groeipunten wortels Vertakt wortelstel mm lang Larve vuilwit 6-10 paar poten Volwassen segmenten met elk 4(2x2) poten Schade Ondergronds en bovengronds Vertakt wortelstel 60

61 Volwassen duizendpoot links gezond rechts aangetast Scutigerella immaculata 61

62 Wortelduizendpoot 62

63 Miljoenpoot -opgerold 63

64 Wortelduizendpoot en miljoenpoot WORTEL DUIZENDPOOT Lange voelsprieten. Vreet aan wortelpunten, Invalspoort voor schimmels. Zit zijn hele leven in vnl. zware grond, met een slechte structuur. Levenscyclus Legt ei in grond Larve vervelt 6x en die van de miljoenpoot 12 x Leeft 2 jaar Biologische bestrijder: Is er niet 64

65 Vragen 1. Tot welke hoofdafdeling behoren de duizendpootachtigen? Geleedpotigen 2. Welke worteldelen worden vooral door deze diergroep aangevreten? De groeipunten 65

66 Slakken Bestaan voor 95% uit water en zorgen voor organische stof door planten op te eten. Twee groepen Naaktslakken. Huisjesslakken. Slakken zijn gevoelig voor uitdroging, te vinden in een vochtige omgeving. Bijvoorbeeld langs sloot- en greppelkanten verraden hun aanwezigheid door slijmsporen Leeft dicht bij zijn voedsel (3m). Meest actief bij temperaturen tussen 18 ºC en 30 ºC. lagere of veel hogere temperatuur remt de activiteit 66

67 Voortplanting slakken Zijn tweeslachtig, ze produceren zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtscellen. Na paring worden na 14 d de eitjes afgezet welke na 6 wk uitkomen. Slak is na 3 maanden geslachtsrijp. 67

68 Vragen 1. Hoe herken je slakken schade in je gewas? Slijmsporen en vraat. 2. Slakken zijn hermafrodiet. Wat wil dat zeggen? Tweeslachtig 68

69 Quiz over herkennen 1. 69

78 Quiz over herkennen

81 Quiz antwoorden 1 Schuimcycade 2 schade paprikasnuitkever 3 bladluis 4 larve lieve heersbeestje 5 dopluis 6 wolluis 7 Orius 8 Bananenmot 9 Wortelknobbelaaltje 10 Mineervlieg 11 wortelwolluis 12 galmuglarve 81

82 Wat zijn aaltjes of nematoden? Een gezonde bodem bevat aaltjes/kg grond Kleine draadvormige wormen Lengte van 0,1 tot 5 mm Roofaaltjes Bacterie-eters, schimmeleters of insectenparasieten Saprofage aaltjes eten dode org.stof 1200 soorten in NL, waarvan 25 plantparasitair Verplaatsen zichzelf 1 meter per jaar. 82

83 Plantparasitaire aaltje De stekel maakt een aaltje plantparasitair (Vergroting x 1000) 83

84 84

85 Parasitaire aaltjes Dier parasitair; aaltjes tegen eikenprocessierups, engerlingen, larven lapsnuitkever en rupsen. Plant parasitair bezit een stekel om plant aan te prikken en leeg te zuigen 85

86 Schade Directe schade Slechte groei; valplekken Kwaliteitsvermindering Indirecte schade Verhoogde gevoeligheid voor andere organismen Virus overdracht Handelsbelemmering bloembollen, aardappelen en boomkwekerij. 86

87 Maatregelen Aaltjes vrij uitgangsmateriaal Resistente rassen in aardappel Houdt je gewas in de kas droog (bladaaltje) Teel tagetes (Afrikaantjes) tegen wortellesiaaltje Biologische grondontsmetting; organisch materiaal onder werken en bodem afdekken met folie Inundatie 87

88 Biologische grondontsmetting Inwerken van (Soedangras) of Raaigras Inwerken en afdekken met plastic => zuurstof gebrek Niet aaltjes specifiek 88

89 Maatregelen Hygiëne gereedschap ontsmetten Gewasresten en opslag verwijderen Ontsmet fust Besmette hoeken als laatste bewerken Teeltwisseling; ww.aaltjesschema.nl 89

90 Vragen 1. Wat zijn saprofage aaltjes? Zij voeden zich met dode org. stof 2. Tegen welke plaagorganismen kun je dierparasitaire aaltjes inzetten? Eikenprocessierups, engerlingen, larven lapsnuitkever en rupsen 3. Wat is het verschil tussen endo- en ecto parasieten? Endo prikt de plant van binnenuit aan en ecto buitenaf 90

91 Vragen 4. Geef 2 voorbeelden van indirecte schade door aaltjes? Virus overdracht en handelsbelemmering 5. Wat zijn AM-rassen? Aardappelmoeheid resistent 6. Tegen welke aaltjessoorten kun je Tagets en raketblad inzetten? Tegenwortellesiaaltje/aardappelcysteaaltje 7. Wat zijn grondgebonden ziekten? Blijven in grond achter om volgend gewas aan te tasten. 91

92 Schimmels Geen bladgroen. Saprofieten leven van dode org. stof Parasieten leven ven levende org. stof Bestaan uit: Schimmeldraden hyfen. Netwerk draden = mycelium Sporen in sporangium 92

93 Schimmelgroei in een blad(doorsnede) Sporendrager Epidermis Sporen =conidie Schimmeldraden =mycelium =zwamvlok Indringing in de cel onvertakte sporendrager 93

94 ENDO - ECTO PARASIETEN 94

95 Symptomen Vernieling van structuur door celwandsplitsende enzym. Eiwitten, koolhydraten en suikers worden als voedsel gebruikt necrose Verstoring van stofwisseling, giftige stoffen gezwellen, heksenbezems, overmatige wortelgroei en virus overdracht Verstopping van transportsysteem (vaatparasieten) zoals Iepziekte en Rhizoctonia in aardappel 95

96 Verspreiding Via zaad, regen, wind, dieren, mensen, gereedschap. 96

97 Overleving van een schimmel Op of in de plant (Fusarium op bloembol) Levend mycelium in planten (Botrytis) Sclerotiën (propje schimmelpluis) in de grond Sporen in de grond (Builenbrand mais) Op stroresten In jaarrond geteelde gewassen (prei) 97

98 Voortplanting Via sporen Geslachtelijke en ongeslachtelijke voortplanting (Polymorfisme) Ongeslachtelijke voortplanting sporen heten conidiën Geslachtelijke voortplanting kans op resistentie doorbreking 98

99 Indeling Lagere schimmels: Pythium, Phytophthora en Perenospora BzI9ho3Kk Hogere schimmels Blaasjeszwam; Ascomyceten Botrytis, Pencillium, Sclerotinia Steeltjeszwam; Basidiomyceten Roest en paddenstoelen 99

100 Maatregelen Zieke planten en onkruiden verwijderen Resistente rassen. Noem 5 bedrijf hygiënische maatregelen of cultuur maatregelen. Potgrond droog en onkruidvrij opslaan Zieke planten en onkruiden verwijderen Geen afvalhopen Uitgangsmateriaal (Import) in quarantaineruimte Enten Sluis Gastenjas en schoeisel 100

101 Vragen 1. Hoe komen de schimmels aan voedsel? Parasitering op planten 2. Beschrijf: Mycelium; schimmelpluis of plukje hyfen Hyfen; schimmeldraad 101

102 Vragen Sclerotien; ruststructuur van propje mycelium Necrose; afstervend weefsel 3. Noem 2 vaatbundel verstoppende schimmels. iepziekte en Rhizoctonia 102

103 Bacteriën Geen bladgroen dus geen fotosynthese Saprofyt (leeft van org. stof) Zeer nuttig: omzetting organisch materiaal, waterzuivering, zuivelbereiding en biologische gewasbescherming; verstoort stofwisseling van de rups kaak verlam, (eiwit van preparaat breekt af in darmstelsel) na 2-5 d dood. Plant parasitaire bacteriën; bacterivuur, kastanjebloedingsziekte, bruinrot, zwartbenigheid, pseudomanas, geelziek. 103

104 Bacteriën Eencellig, duizendste millimeter Hebben een slijmlaag Hoofdvormen: Staafvormig Bolvormig Spiraalvormig Draadvormig 104

105 Bacteriën Verspreiding door: Wind Water Insecten Vogels Zoogdieren Mechanische verplaatsing Zelf door zweepdraden (flagellen) 105

106 Bacteriën Komt binnen via bestaande opening Schade: Verstopping van transportsysteem Vernieling van de structuur Verstoring van de stofwisseling (toxine hormonen) Genetisch verandering 106

107 Bacteriën Incubatie periode: eerst vermenigvuldiging en daarna schade Pathogeniteit (ziekmakend vermogen) Latente besmetting; geen symptomen maar wel aanwezig 107

108 Bacteriën Symptomen: Bladvlekken(vetvlekken en chlorose) Woekeringen en tumoren Necrose (afsterven cellen of weefsels) en kankers, Vaatziekten (verwelking) Rotting (bruinrot) Slijm (gomvorming) 108

109 Heksenbezem 109

110 Bruinrot op aardappel 110

111 Bloedingsziekte 111

112 Bacteriën Voortplanting: ongeslachtelijk, celdeling snelheid afh. van voedsel, temp., vocht sporen om te overleven Fytoplasma = kleinere bacterie zonder celwand Bestrijding bacterie: Zieke planten verwijderen en bedrijfshygiene 112

113 Vragen 1. Waarom zijn bacteriën belangrijk in de natuur? Afbraak plantaardig en dierlijk materiaal 2. Noem enkele bacterieziekten. Clavibvacter 3. Wat is incubatietijd? Tijd tussen besmetting en zien van symptomen 113

114 Vragen 4. Wat is latente infectie? Gewas heeft geen symptomen maar is wel geinfecteerd 5. Hoe planten bacteriën zich voort? Ongeslachtelijk 6. Wat is de belangrijkste manier van bestrijding van bacteriën? Hygiëne 114

115 Virussen Klein Elektronenmicroscoop Eiwitmoleculen Eiwit mantel van plant wordt door virus ingenomen. Plantencellen vermeerderen virus Altijd cellen nodig Niet in petrischaal te kweken 115

116 Symptomen Groeiremming; dwerggroei Verzwakking (gevoelig voor andere ziekten) Bontheid (bloembreking en mozaiek) Chlorose en vergeling Verwelking Misvorming, anatomische afwijking 116

117 PEPINO-MOZAIEKVIRUS Verspreiding niet door insecten, maar via zaad en mechanisch. Gewaswerkzaamheid is de belangrijke verspreidingsbron. Overblijven op materialen en (afgestorven) plantmateriaal. Vruchten: Gevlekt zijn, Kroontjes verdrogen en kleuren bruin Stengels kunnen bruingrijze vlekken ontstaan, totale of gedeeltelijke necrose 117

118 Hostavirus 118

119 Virus overdracht Vermeerdering met stek Mechanisch door schuring of teelthandelingen Dierlijke en plantaardige vectoren (dragers van het virus) Insecten, aaltjes, mijten, schimmels (Olpidium) en de mens. Wondjes 119

120 Niet-persistente virussen Directe overname door de plant Bv. Het Y-virus Persistente virussen Eerste vermeerdering in het insect en daarna overdracht (latentieperiode) Bv. bladrolvirus 120

121 Vragen 1. Noem enkele virusziekten bij mens en dier. Griep, mond en klauwzeer, Geelzucht, varkenspest, Aids 2. Hoe wordt een virus vermeerderd? Virus kopieert eiwitmantel en DNA bestaande cel. Plantencel kopieert vervolgens het virus ipv eigen eiwit 121

122 Vragen 3. Noem 3 dierlijke overbrengers van virus. Mens, insecten, bacteriën, aaltjes, mijten 4. Verschil persistent/non-persistent. Bij persistent virus kan het insect het virus pas na enkele uren afgeven bij non- persistent direct en verdwijnt het weer uit het lichaam 5. Waarom is virusvrij materiaal bij vegetatieve vermeerdering belangrijk? Juist dan kan virus overgaan met stek/ent 122

123 Quarantaine-organismen EU 300 stuks op lijst Quarantaine-organismen.htm Welke hiervan komen in uw teelt voor? 1. Wat zijn Q- organismen? Nieuwe ziekten die nog niet aanwezig zijn in EU 2. Welke organisatie coördineert? NVWA 123

124 Abiotische aantastingen Samenstelling van de grond (structuur) Gebrek of overmaat en ph invloed Bestrijdingsmiddelen Spuitschade, te warm, fytotoxiteit, overwaaien, overdosering, vuile tank Milieu invloeden zout sloot of grondwater, vervuilde neerslag Weersinvloeden (hagel, wind, vorst, zonnebrand) 124

125 Vragen 1. Wat zijn a-biotische afwijkingen? Afwijkingen van niet levende oorzaak 2. Hoe kan schade bij spuiten ontstaan? Wind, te koud of warm, overdosering, schade vervuilde tank 3. Wat kan een gevolg zijn van overbemesting? Geremde groei, gebrek van een ander element of verbranding 125

126 Onkruiden Planten die op een plaats groeien, waar zij door de mens niet worden gewenst, zoals: kassen slootkanten randen van percelen watergangen. 126

127 Onkruiden Motieven om onkruiden te bestrijden Concurrentie voor gewas Problemen bij oogst Giftig voor vee (Jacobskruiskruid) Instandhouden ziekten en plagen bv. wortelknobbelaaltjes die op onkruid leven Vermindering kwaliteit bv. Fabrieksspinazie moet onkruidvrij zijn Verkeersveiligheid op trottoirs Brandgevaar langs spoorwegen 127

128 Onkruiden Een- en tweezaadlobbig(breedbladig) grassen, granen, zeggesoorten en bloembollen Voorjaarskiemers, herfstkiemers en jaarrondkiemers Zaadonkruiden en overblijvende onkruiden 128

129 Onkruiden Eenzaadlobbige weinig gevoelig voor MCPA, Starane en Primus. Goed te gebruike op grasland. Tweezaadlobbige weinig gevoelig voor Aramo, Focus Plus, Fusillade max. 129

130 Voorjaarskiemers, herfstkiemers en jaarrondkiemers Voorjaarskiemers kiemen, groeien, bloeien en vormen zaad in 1 kalenderjaar Herfstkiemers bloeien het jaar erna Jaarrondkiemers; straatgras, muurt. 130

131 Overblijvende onkruiden Wortelonkruiden: Maken zaden en wortelstokken: akkerdistel, brandnetel, haagwinde, klein hoefblad, veenwortel en zevenblad Uitlopers: draden waaruit planten komen: kruipende boterbloem 131

132 Overblijvende onkruiden (wortelonkruiden) In tegenstelling tot zaadonkruiden hebben overblijvende onkruiden vaak diepgaande en zware wortelstelsels. kunnen zich vermeerderen door zaad, maar de vegetatieve vermeerdering is belangrijker. De penwortels, wortelstokken, onderaardse stengels, knolletje e.d. zijn reserve organen. Deze blijven in de grond achter en vormen vaak het hele jaar door nieuwe stengels met bladeren. 132

133 Onkruiden Voorjaarskiemers hanenpoot melganzen voet Zwarte nachtschade 133

134 Onkruiden Herfstkiemers Kleine veldkers Duist kamille 134

135 Vragen 1. Noem 2 onkruiden die giftig zijn voor het vee. Jacobskruiskruid en moeraspaardenstaart 2. Waarom wordt onkruid op fabrieksterrein en verharding bestreden? Brand gevaar, rommelig en glad 3. Op welke wijze concurreren zij met het gewas. Om licht, voeding en vocht 135

136 Vragen 1. Welke onkruiden zijn eenzaadlobbigen? Grassen 2. Noem enkele voorjaarskiemers. Melganzevoet, hanenpoot, zwarte nachtschade 3. Noem enkele wortelonkruiden. Akkerdistel, brandnetel, haagwinde 4. Hoe kun je de vermeerdering bespoedigen Door mechanische grondbewerking 136

137 Onkruiden Verspreiding onkruiden: Wortelonkruiden door grondbewerking Zaden door wind Onvoldoende gecomposteerde compost Mest Watergift 137

138 Onkruid (kieming) Kiemrust vaak temperatuur afhankelijkl Kiemkracht soms meer dan 10 jaar Onkruid problematiek is maatwerk Onkruidbestrijding kan handmatig, mechanisch en chemisch 138

139 Onkruiden Voorkomen van onkruidontwikkeling: Bedrijfshygiëne Pleksgewijs nieuwe onkruiden bestrijden Snel sluitende gewassen kiezen Eggen, schoffelen, vingerwieden Aangepast teeltplan 139

140 Vragen 1. Waarom moet je zorgen voor schone werktuigen? Om verspreiding tussen percelen te voorkomen 2. Hoe helpen snel sluitende gewassen bij onkruidbestrijding? Zo krijgt het onkruid geen warmte/licht om tot groei te komen. 3. Wat is een vals zaaibed? Enkele weken voor het zaaien de grond gebruiksklaar maken 140