Allochtone groepen in Utrecht

Transcriptie

1 Allochtone groepen in Utrecht In dit infoblad is statistische en culturele achtergrond informatie opgenomen over allochtonen in Utrecht. Met name wordt ingegaan op de Turkse en Marokkaanse groepen, omdat dit de grootste allochtone gemeenschappen in Utrecht zijn. Doel van het infoblad is de gemeentelijke communicatie met allochtonen te verbeteren en (meer) inzicht te geven hoe allochtone burgers betrokken kunnen worden bij gemeentelijk beleid en projecten. Inhoudsopgave Algemene feiten en cijfers 2 Migratiegeschiedenis 3 Religie 4 Taalbeheersing 5 Cultuur 5 Organisatievorming 7 Meer informatie 8 Bijlage: Allochtonen per (sub)wijk in Utrecht 9 Communicatie met Allochtonen ( _0903 SEC_BZ_COMM luigjesi).docv3(<auteur>)

2 Algemene feiten en cijfers Allochtoon: iemand die zelf of waarvan tenminste één ouder in het buitenland geboren is. Eerste generatie: personen die zelf in het buitenland zijn geboren en als immigrant naar Nederland zijn gekomen. Tweede generatie: personen die in Nederland geboren zijn en waarvan tenminste één ouder in het buitenland geboren is. Allochtonen in Nederland per 1 januari 2003 aantal % Allochtonen Turken Marokkanen Allochtonen in Utrecht per 1 januari 2003 In Utrecht wonen allochtonen, waarvan uit een niet-westers land. Er zijn 237 verschillende etniciteiten en 146 nationaliteiten in de stad. Utrecht telt inwoners. aantal % Marokkanen Turken Surinamers Nederlands Indië Duitsland Antillianen/Arubanen Indonesië Joegoslavië Griekenland Groot Brittanië België China Italië Spanje Irak Totaal allochtonen Generaties in Utrecht aantal % Eerste generatie Marokkanen Tweede generatie Marokkanen Eerste generatie Turken Tweede generatie Turken bron: - Bevolking van Utrecht per 1 januari 2003 (Bestuursinformatie, gemeente Utrecht) - Een mix aan Utrechters, allochtonen in Utrecht, 2003 (Bestuursinformatie, gemeente Utrecht)

3 Turken en Marokkanen in de wijk In de Utrechtse wijk Zuidwest woont het grootste aantal Marokkanen en Turken. Met name in de subwijk Kanaleneiland. In Kanaleneiland wonen in totaal Marokkanen en Turken. Het kleinste aantal Turken en Marokkanen is te vinden in de binnenstad van Utrecht. Meer informatie over het aantal Turken en Marokkanen per (sub)wijk in Utrecht staat in de bijlage Allochtonen per (sub)wijk in Utrecht. Gezinsverband De gezinsgrootte van Marokkaanse en Turkse gezinnen in Utrecht is over het algemeen groter dan die van de autochtone inwoners. 13.8% van de Marokkaanse gezinnen telt zes personen. Dit tegenover 5.7% van de Turkse gezinnen. 0.9 % van de Turkse gezinnen telt zeven personen. Van de Marokkaanse gezinnen heeft 7.2% een gezinsgrootte van zeven personen. Voor Utrecht gold in 2002 dat 5,5% van de gezinnen zes personen in gezinsverband telden. Voor 2,4% gold een gezinsgrootte van zeven personen. Met name de eerste generatie Marokkanen kent grote gezinnen. Veel van deze kinderen hebben een groot deel van hun jeugd in Marokko doorgebracht en zijn in het kader van de gezinshereniging naar Nederland gekomen. Migratie geschiedenis Marokkanen Van de Marokkaanse migranten in Nederland is ongeveer 2/3 afkomstig uit het Rifgebergte in het Noorden van Marokko. In 1912 kwam het Rifgebied onder protectoraat van Spanje. Spanje heeft tot de onafhankelijkheid in 1956 weinig gedaan aan de ontwikkeling van het Rifgebergte. De benarde situatie in dit noordelijke deel van Marokko en het voornamelijk op dit gebied gerichte wervingsbeleid zijn voor een belangrijk deel de oorzaken van de grote emigratie. De emigratie van Marokkanen naar West-Europa is officieel in de jaren zestig door middel van wervingsakkoorden geregeld. Met Nederland werd zo'n overeenkomst, waarin alle procedures voor werving waren geregeld, in 1969 gesloten. In 1973 kwam als gevolg van de oliecrises een einde aan het wervingsbeleid. Vanaf dat moment kwamen nieuwe migratiestromen op gang: de primaire en secundaire gezinshereniging. Men spreekt van primaire gezinshereniging wanneer een (voormalige) gastarbeider zijn gezin laat overkomen. Van secundaire gezinshereniging is sprake wanneer een kind van een (voormalige) gastarbeider met een legale verblijfsstatus in Nederland een Marokkaan uit Marokko huwt. De Marokkaanse populatie telt momenteel personen. Turken De eerste Turkse migranten kwamen vanaf 1960 naar Nederland. Veel Turken zijn via Duitsland en België naar Nederland gekomen. In 1964 sloot de Nederlandse overheid, vanwege een arbeiderstekort, een wervingsovereenkomst met de Turkse overheid. Vanaf dat moment nam het aantal Turkse arbeiders in Nederland fors toe. Al snel verworven de Turkse arbeiders de titel van gastarbeiders. Eind 1973 is de werving vanwege de oliecrisis stopgezet. De immigratiestroom bleef echter doorgaan en de gezinshereniging ging van start. Daarnaast is er sprake van een groep Turken die als politiek vluchteling naar Nederland is gekomen. Zo kwamen er na de militaire staatsgreep in Turkije in 1980 veel linksgeoriënteerde vluchtelingen naar Nederland en toen in 1984 de strijd tussen het Turkse leger en de Arbeiderspartij van Koerdistan (PKK) oplaaide, zochten veel Koerdische vluchtelingen asiel in West-Europa. Deze groep migranten is echter vele malen kleiner dan de stroom van economische migranten, die tot op heden voortduurt. Inmiddels telt de totale Turkse populatie in Nederland ruim personen en is daarmee één van de grootste migrantengroepen. Remigratie Steeds minder personen van de eerste generatie durven de stap te zetten om terug te keren naar het land van herkomst. Personen die dit in het verleden wel deden, hebben veelal spijt van deze beslissing gekregen. Het inkomen dat men genoot, bleek onvoldoende toereikend te zijn voor het bestaan in Marokko of Turkije. Daarnaast hecht men zeer sterk aan de relatie met de kinderen in Nederland en zijn de voorzieningen (bijvoorbeeld gezondheidszorg) in het land van herkomst beperkt. Veel Turken en

4 Marokkanen van de eerste generatie kiezen er nu voor om enkele maanden per jaar in hun geboorteland door te brengen. Veel jongeren van de tweede en derde generatie zijn in Nederland opgegroeid en willen soms niet naar het herkomstland terugkeren. In de Turkse en Marokkaanse cultuur is het gebruikelijk dat kinderen voor hun ouders zorgen. Dit gebruik wordt zowel in Marokko als in Nederland in stand gehouden. Het is gebruikelijk de (hulpbehoevende) ouders in huis te nemen of in de buurt van de ouders te gaan wonen. Dit gebeurt zowel in Nederland als in het land van herkomst. Op die manier hebben ouders en hun kinderen voortdurend contact en kunnen de kinderen hun ouders waar nodig ondersteunen. Wanneer de kinderen in Nederland zouden blijven en de ouders naar hun herkomstland terugkeren, is het continue contact echter onmogelijk. Religie Marokkanen Over het algemeen kan gesteld worden dat de migranten van Marokkaanse afkomst de soennitische 1 stroming van het Islamitische geloof volgen. De Marokkaanse etniciteit is daarom vrijwel inherent aan de Islamitische godsdienst. Anders dan bij de Turken, geldt voor de Marokkanen dat zij één en dezelfde stroming volgen. Binnen de groep Marokkanen is echter wel onderscheid te maken naar verschil in belevenis van de Islam. Voor met name de eerste generatie maakt de islam vaak een vanzelfsprekend onderdeel van het dagelijkse leven uit. Ook voor de tweede en derde generatie vormt de islam een belangrijke basis voor het dagelijkse leven. Deze generaties nemen de islam niet uitsluitend van de voorafgaande generaties over, maar vergaren vaak zelf ook kennis. Literatuur en informatiebijeenkomsten zijn middelen waar veel gebruik van wordt gemaakt. Daarnaast bezoeken de tweede en derde generatie steeds vaker moskeeën. Veel moskeeën geven preken in de Nederlandse taal, waardoor juist deze generaties worden aangesproken. Op vrijdagen en religieuze (feest)dagen worden moskeeën zowel door jong als oud druk bezocht. Marokkaanse moskee Sayidina Ibrahim aan het Zowel Marokkaanse mannen als vrouwen gaan naar de Atleeplantsoen in Kanaleneiland (Zuidwest) moskee. De moskee wordt niet uitsluitend als gebedsruimte gebruikt, maar voorziet ook in onderwijs voor jong en oud. Zo wordt in veel moskeeën in de weekenden en op woensdagmiddagen koranles aan kinderen gegeven. Ook volgen steeds meer vrouwen taal- en koranles in de moskee. Turken Het grootste aantal Turken in Nederland (ongeveer 96%) beschouwt zichzelf als moslim en hangt verschillende varianten van de soennitische islam aan. Een grote minderheid (15 tot 35%) behoort tot de alevieten of bektasi's (vernoemd naar de 13e-eeuwse mysticus Haci Bektas Veli), waarvan een deel het liberale alevitische geloof aanhangt en een ander geseculariseerd deel het alevitisme als een culturele (progressieve) stroming beschouwt. De alevieten of bektasi s zijn onderdeel van het Sji isme 2. Een zeer kleine groep (1%) is christelijk en valt uiteen in Armeniërs, Grieks-orthodox, Syrisch orthodox en nestorianen. 1 Het Soennisme is een hoofdstroming van de islam. Het woord Soenna is Arabisch voor 'traditie'. Soennitische moslims volgen de traditie die gebaseerd is op het leven van de profeet van de Islam, Mohammed. De Hadith, een verzameling overleveringen van het spreken en handelen van de profeet, heeft naast het heilige boek van de moslims, de Koran, groot gezag voor soennieten. 2 Het Sji'isme is de tweede stroming binnen de islam. De stroming is ontstaan ten gevolge van de strijd om de opvolging van de profeet en stichter van de islam, Mohammed. Sji'ieten zijn de volgelingen van Ali ibn Aboe Talib, de neef en tevens schoonzoon van Mohammed (hij was getrouwd met Mohammed's dochter Fatima). Aanvankelijk werden zijn aanhangers 'de partij van Ali' genoemd.

5 Taalbeheersing Marokkanen De eerste generatie Marokkanen beheerst de Nederlandse taal over het algemeen in zeer beperkte mate. Dit is veelal het gevolg van de hoge mate van analfabetisme onder deze generatie. Van de niet-schoolgaande Marokkaanse mannen in Nederland heeft slechts 72,6% maximaal basisonderwijs genoten. Voor de Marokkaanse vrouwen uit de groep niet-schoolgaanden geldt dat zelfs bijna 80% zeer laagopgeleid is. De eerste migranten die in Nederland aankwamen hebben vaak niet de mogelijkheid of drang gehad zich de Nederlandse taal eigen te maken. Men concentreerde zich voornamelijk op het verrichten van arbeid en de eventuele terugkeer naar het geboorteland. De tweede en derde generatie Marokkanen verschillen op dit punt van de eerste generatie. Deze generaties genieten wel onderwijs en weten steeds hogere posities op de arbeidsmarkt te bereiken. Opvallend is dat Marokkanen van deze generaties, in tegenstelling tot de Turken, onderling vrijwel uitsluitend de Nederlandse taal spreken. Dit komt mede door het feit dat de Marokkanen veel verschillende Berbertalen en dialecten spreken en hierdoor niet altijd in dezelfde taal met elkaar kunnen communiceren. De tweede en derde generatie spreekt daarentegen met ouderen over het algemeen wel in het Marokkaans-Arabisch of het Berbers. Het lezen en schrijven van de Arabische taal leert men over het algemeen op woensdagmiddagen en in de weekenden. Bij vrijwel alle moskeeën en dankzij diverse particuliere initiatieven is het mogelijk om taal- en koranlessen te volgen. Turken Het analfabetisme onder de Turken van de eerste generatie is lager dan dat bij de Marokkanen. Van de Turkse niet-schoolgaande mannen heeft 59% maximaal basisonderwijs genoten. Van de Turkse nietschoolgaande vrouwen heeft bijna 72% maximaal basisonderwijs gevolgd. Dit wil echter niet zeggen dat de Turkse eerste generatie de Nederlandse taal wel voldoende heeft leren beheersen. Net zoals bij de Marokkaanse eerste generatie hebben ook weinig Turkse migranten Nederlandse taallessen gevolgd. De tweede en derde generatie beheerst de Nederlandse taal over het algemeen wel en weet dan ook steeds hogere opleidingsniveaus te behalen. Ook Turkse kinderen volgen in de weekenden vaak taal- en koranlessen in moskeen en culturele centra. In tegenstelling tot de Marokkanen spreken Turken onderling over het algemeen in de Turkse taal en weinig in het Nederlands. Cultuur In een groep mensen die zich lid voelen van hun groep wordt cultuur van generatie op generatie doorgegeven en zo geïnternaliseerd. Voor de mensen in een groep is hun cultuur vaak onbewust richtinggevend voor hun gedrag en voor hun kijk op de wereld. Zowel de Marokkaanse als Turkse cultuur wordt tot de niet-westerse culturen gerekend, waaronder ook weer verschillende subculturen. Marokkanen en Turken die uit steden afkomstig zijn, neigen bijvoorbeeld eerder naar de westerse cultuur dan personen die van dorpen en rurale gebieden afkomstig zijn.

6 Collectivisme Zowel de Marokkaanse als de Turkse cultuur kenmerkt zich door een hoge mate van collectivisme. In tegenstelling tot culturen waarin het individu centraal staat, wordt bij het collectivisme het groepsbelang geprevaleerd boven het individuele belang. Bij collectivistische samenlevingen bestaat de groep waartoe men behoort niet uitsluitend tot familieleden, maar behoren alle personen die het vertrouwen genieten tot dezelfde groep. Bij de Marokkaanse en Turkse cultuur uit het collectivisme zich op meerdere vlakken. Zo zijn trouw en verplichtingen aan familie binnen deze culturen van groot belang. Vanwege de grote sociale controle binnen deze culturen is het van groot belang dat de familienaam niet geschaad wordt. Het element van eer is in beide culturen van groot belang. Er zijn een aantal aspecten waarbij de collectieve aard van de Marokkaanse en Turkse cultuur goed tot uiting komt: Familierelaties Een voorbeeld waarbij het collectivistische karakter van de Marokkaanse en Turkse cultuur goed tot uiting komt, betreft de wederzijdse hulp aan leden van de eigen groep. Personen binnen westerse culturen vinden het vaak niet plezierig hun baan te danken aan familieleden of op latere leeftijd nog bij de ouders te wonen. In niet westerse culturen vindt men het juist wel plezierig om langer in gezinsverband te wonen en om elkaar aan baantjes te helpen. Opvoeding In niet-westerse culturen is het gebruikelijk kinderen eervol gedrag en respect te leren door ze angst voor schande en de daarbij behorende gevoelens van schaamte bij te brengen. Volwassenen uit niet-westerse culturen discussiëren meestal ook niet met kinderen. Kinderen wordt geleerd dat zij geen schande voor de familie mogen opleveren. Communicatie In de Marokkaanse en Turkse cultuur is het noodzakelijk dat men op de hoogte is van de context waarbinnen iets gezegd wordt, omdat er veel gebruik wordt gemaakt van impliciete communicatie. In deze culturen is bij communicatie van belang tussen welke personen dit plaatsvindt. Een van de kenmerken van communicatie in nietwesterse culturen is dat in gesprekken een grote nadruk ligt op hoe iets gezegd wordt. Verschil in status tussen twee gesprekspartners is duidelijk op te maken uit de wijze waarop gesproken wordt. Het aanspreken van een persoon van hogere status gaat veelal gepaard met een hoge mate van beleefdheid. Het is bijvoorbeeld soms onbeleefd om tijdens het spreken in de ogen van een andere gesprekspartner (ouderen of leraren) te kijken. Intermediairs In niet-westerse culturen wordt minder waarde gehecht aan directe contacten dan bij westerse culturen het geval is. Het gebruik Een van de tien beloften van het college is het opknappen van parken. De herinrichtingsplannen voor Park Transwijk in Kanaleneiland zijn gereed en in september starten de eerste werkzaamheden. DSB en het wijkbureau Zuidwest hebben allochtone en autochtone bewoners en bewonersgroepen nauw betrokken bij het opstellen en uitwerken van de plannen. van een tussenpersoon om contacten gemakkelijker te laten verlopen en mogelijk pijnlijke confrontaties te voorkomen is in de Marokkaanse en Turkse cultuur dan ook gangbaar. Overtuigen Wanneer men van een Marokkaan of Turk een bepaald gedrag verlangt dat niet direct in zijn of haar eigen belang lijkt te zijn, kan het inschakelen van een vertrouwd persoon met gezag hierbij uitkomst bieden. Voor het overtuigen van een zoon kan bijvoorbeeld de vader goed als intermediair fungeren. Verder kan

7 het inschakelen van bijvoorbeeld imams weer een positieve uitwerking op de vaders (eerste generatie) hebben. Organisatievorming Marokkanen In Nederland komt steeds meer organisatievorming onder Marokkanen voor. In het verleden stichtte men vrijwel uitsluitend moskeeën, maar tegenwoordig zien we steeds meer verscheidenheid. Zo zijn er bijvoorbeeld verschillende jongeren- en vrouwencentra opgericht. Marokkanen gaan, vaker dan Turken, ook naar Nederlandse gelegenheden en zij zijn niet uitsluitend aangewezen op voorzieningen gericht op de eigen groep. Voornamelijk de eerste generatie Marokkaanse mannen bezoekt moskeeën. Marokkaanse kinderen gaan vaak in het weekend naar de moskee voor het volgen van koran- en Arabische taallessen. Daarnaast gaat men tijdens religieuze feestdagen en de vastenmaand vaak met het gehele gezin naar de moskee. De Marokkaanse moskeeën zijn aangesloten bij de Unie van Marokkaanse Moslimorganisaties (Ummon). Turken In vergelijking tot veel andere etnische groepen vormen de Turken in Nederland vrij hechte gemeenschappen en kennen zij relatief veel organiserende verbanden. Het merendeel van de organisaties wordt gevormd door religieuze organisaties. Het grootste deel van de Turkse moskeeën in Nederland is aangesloten bij Diyanet (het Turkse Directoraat voor Godsdienstzaken) en lid van de Stichting Turks- Islamitische Culturele Federatie (STICF) en de Islamitische Stichting Nederland (ISN).

8 Informatie over interculturalisatie en allochtonen De Utrechtse MIX Contactpersoon: Mostafa el Filali (procesmanager interculturalisatie) Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling, Directiezaken Kaatstraat 1 Telefoon: m.el.filali@utrecht.nl De Utrechtse MIX; Project Interculturalisatie is ondergebracht bij de Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling onder de naam De Utrechtse MIX. Het interculturalisatiebeleid heeft als doel om de kwaliteit van het personeelsbeleid en het aanbod van interculturele activiteiten, zowel binnen de gemeente als daarbuiten, te verbeteren. De Utrechtse MIX richt zich zowel op allochtonen als autochtonen. Doel is het bevorderen van interactie tussen de verschillende (sub)culturen in Utrecht, zodat de Utrechtse bevolking in harmonie kan samenwerken en samenleven. Projecten die onder andere lopen zijn: * Trainingen interculturele professionaliteit voor ambtenaren, waarbij ambtenaren getraind worden in het omgaan met verschillende culturen. * Het Wereldfeest Utrecht is een stedelijk intercultureel festival voor en met de bewoners. * Goedgekleurd, wijkgericht werven is een project om allochtonen bewoners van de wijk Zuidwest te scholen in de thuiszorg met garantie op werk. * Dialoog is een project naar aanleiding van de aanslagen van 11 september 2001 in New York. Allochtonen, autochtonen, gelovigen en niet gelovigen in de wijken Tolsteeg en Hoograven worden gestimuleerd om elkaar op te zoeken en in gesprek te blijven. * Ouderen in intercultureel perspectief is een project in de wijk West, waarbij rekening wordt gehouden met de behoefte aan een multicultureel bejaardencentrum om samen (allochtonen en autochtonen) de oude dag te beleven. * Wereldschool is een project voor het primair onderwijs waarbij scholen volgens een stappenplan het onderwijs intercultureler kunnen maken. Saluti (Stedelijk Adviesorgaan Interculturalisatie) Contactpersoon: Mieke van Gool (ambtelijk secretaris) Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling, Directiezaken Kaatstraat 1 Telefoon: saluti@utrecht.nl Saluti is het in juni 2003 opgerichte Utrechtse Adviesorgaan Interculturalisatie. Deze onafhankelijke adviesraad bestaat uit deskundige vrijwilligers die gevraagd en ongevraagd het college van b en w adviseert over gemeentelijk beleid (verkeer, onderwijs, openbare ruimte, wonen, veiligheid etc.). De invalshoek is daarbij interculturalisatie. Heeft u vragen over Saluti of wilt u een beleidskwestie ter consultatie voorleggen, dan kunt u met hen contact opnemen. Adreslijst allochtonen groeperingen De afdeling Communicatie heeft een adresbestand van diverse allochtonen groeperingen. Indien u gebruikt wil maken van dit adresbestand kunt u contact opnemen met het secretariaat van de afdeling Communicatie (Secretarie), telefoon (Neudeflat, 15 e etage); communicatie@utrecht.nl

9 Bijlage: Allochtonen per (sub)wijk in Utrecht Per wijk Marokkanen % Turken % Allochtonen in % West , ,3 33,4 Noordwest , ,3 31,7 Overvecht , ,7 45,3 Noordoost 851 2, ,2 20,8 Oost 528 2, ,4 22,0 Binnenstad 209 1,4 93 0,6 23,4 Zuid , ,3 30,0 Zuidwest , ,2 49,6 Leidsche Rijn 481 5, ,7 32,2 Vleuten-De Meern 420 1, ,9 15,2 Per subwijk Marokkanen % Turken % Allochtonen in % Lombok/Leidseweg , ,3 42,0 Nieuw Engeland 696 6, ,8 35,2 Oog in Al/Welgelegen 265 3, ,9 24,5 Zuilen West 410 4, ,4 23,0 Zuilen Noordoost , ,8 40,5 Pijlsweerd 497 9, ,0 37,5 Ondiep/2e Daalsebuurt 804 6, ,0 28,1 Taag/Zamenhofdreef , ,2 38,9 Wolga/Neckardreef , ,5 51,0 Aamazonedreef , ,6 35,2 Zambesi/Tigrisdreef , ,6 50,4 Votulast 671 5, ,4 26,0 Wittevrouwen/Zeeheldenbuurt 101 1,1 51 0,6 20,6 Tuindorp/Voordorp 79 0,6 89 0,7 16,6 Oudwijk/Buiten Wittevrouwen 120 1,4 37 0,4 21,6 Abstede/Gansstraat 307 3,6 47 0,6 21,4 Wilhelminapark/Rijnsweerd 101 1,0 34 0,3 22,9 Binnenstad winkelgebied 19 0,7 11 0,4 24,4 Binnenstad woongebied 190 1,6 82 0,7 23,1 Oud Hoograven/Tolsteeg 232 3,0 84 1,1 19,1 Nieuw Hoograven//Bokkenb , ,0 52,5 Lunetten 256 2, ,0 23,9 Kanaleneiland , ,4 74,8 Transwijk 164 3, ,1 23,5 Rivieren-/Dichterswijk 961 7, ,4 27,8 Leidsche Rijn 481 5, ,7 32,2 Veldhuizen/ Vleuterweide 286 4, ,2 22,9 De Meern/Rijnenburg 86 0,8 44 0,4 11,5 Vleuten/Haarzuilen 48 0,6 38 0,5 13,2 Meer statistische informatie over Utrecht kunt u krijgen bij: Secretarie, Afdeling Bestuursinformatie Vinkenburgstraat 26 (Neudeflat, 7 e en 8 e etage) Telefoon:

10 Praktische checklists voor participatie en communicatie ABCD-aanpak Elektronische media Free Publicity Fysieke media Geschreven interview Inspraak Interactieve media Jeugddebat Massamedia Multimedia Opdrachtverlening Organisatie bijeenkomst Participatie Persbericht Persconferentie Persfoto's Perswoordvoering Presentatie Radio-interview Rectificaties Televisie-interview Theatergroepen Toespraak Participatieteam Het Participatieteam is verantwoordelijk voor de ontwikkeling van het participatie- en inspraakbeleid en de ondersteuning van collega-ambtenaren bij de participatieaanpak. Het belang van eenduidige en heldere communicatie heeft daarbij extra aandacht. Het Participatieteam biedt een aantal concrete producten en diensten aan: Telefonische en helpdesk Training en coaching Ontwerpsessie Digitale Participatiegids Checklists en voorbeeldbeschrijvingen Peter Jans Ida Rombach tel tel Het Participatieteam is onderdeel van de Secretarie, Sector Bestuurszaken, afdeling Communicatie; en is gehuisvest in de Neudeflat, 15e etage. Deze checklists zijn op te vragen bij het secretariaat van de afdeling Communicatie of te downloaden van het Intranet: kies op de homepage onder Interessegebieden Communicatie COLOFON Gemeente Utrecht Secretarie, sector Bestuurszaken Afdeling Communicatie Postadres: Postbus 16200, 3500 CE Utrecht Bezoekadres: Vinkenburgstraat 26 Neudeflat, 15e etage Telefoon: Fax: Oplage: 230 exemplaren Dit informatieblad is tot stand gekomen in samenwerking met MEX-IT (adviesbureau voor intercultureel management)