VGM-Monitor Bouw 2016 I

Transcriptie

1 I VGM-Monitor Bouw 2016

2 Uitgave: Aboma bv Maxwellstraat 49 a Postbus BC Ede tel info@aboma.nl Datum: Juni 2017 Disclaimer: Aan de samenstelling en inhoud van deze publicatie is de uiterste zorg besteed. Aboma bv aanvaardt echter geen enkele aansprakelijkheid voor de juistheid en volledigheid hiervan, dan wel de directe of indirecte gevolgen van handelen of nalaten op basis hiervan. In geen geval kunnen rechten van welke aard dan ook worden ontleend aan de inhoud van deze publicatie. Het is - met bronvermelding - toegestaan om informatie van deze uitgave over te nemen en in te zetten voor eigen gebruik. In geval van gebruik op internet of andere media is tevens bronvermelding verplicht.

3 VGM-Monitor Bouw 2016 Auteurs: M.M. Boelee MSc Researchmedewerker Kenniscentrum ing. J.N. Schouten Manager Kenniscentrum

4 Voorwoord Het is welhaast een traditie geworden om ieder jaar de bevindingen, onze analyses en statistieken van weer een jaar veiligheidskundig onderzoek aan u te presenteren. We zijn tot inzicht gekomen dat onze VGM bezoeken op bouwplaatsen niet alleen gericht zijn op veiligheid maar dat het steeds meer een onderzoek is naar de organisatie van veiligheid, gezondheid en milieu bij onze klanten en dat we met dit onderzoek altijd elementen tegenkomen die te maken hebben met gedrag en daarmee de veiligheidscultuur raken. Naast de drang tot verbetering van bedrijfsprestaties is het zorgen voor goede arbeidsomstandigheden en het voorkomen van faalkosten van groot belang. Onze VGM-monitor geeft u inzichten in elementen waarmee u uw bedrijfsvoering kunt verbeteren; betere arbeidsomstandigheden en inzicht en bereidheid om het vraagstuk van duurzame inzetbaarheid aan te pakken zullen op termijn leiden tot gezondere medewerkers die gemotiveerd zijn en kwaliteit willen leveren. Inzicht in risico s en beheersmaatregelen zijn daarbij noodzakelijk maar ook inzicht in werkdruk en PSA. Medewerkers die gemotiveerd zijn en kwaliteit leveren dragen bij aan het terugdringen van faalkosten. Vanuit dat oogpunt kunt u blij zijn dat de adviseurs van Aboma uw bouwplaats en bouw- en bedrijfsprocessen onderzoeken, u kunt hier uw voordeel mee doen. De afgelopen jaren zagen wij de trend ontstaan dat de veiligheid en gezondheid op bouwplaatsen verslechterde. Wij stelden toen dat de crisis haar tol eiste. Inmiddels zijn de rollen omgedraaid en nemen de orderportefeuille en de bouwproductie zienderogen toe. Er is te weinig instroom in de sector en een grote behoefte aan vakkrachten op de Nederlandse bouwplaatsen. Dit zijn elementen die hun weerslag kunnen hebben op de veiligheid van het bouwproces. Gelukkig is deze trend nog niet te zien in onze statistieken. Wat we wel zien is dat de veiligheid door de tijd verbeterd is maar nog niet op het gewenste niveau en dat door een tekort aan kennis en vakkrachten de situatie zo kan omslaan. Wees dus alert en besteed nog meer zorg en aandacht aan de veiligheid in het bouwproces. Jos Schouten Manager Kenniscentrum Aboma 4

5 Samenvatting Elf jaar geleden startte Aboma met het digitaal verzamelen van concrete veiligheidsthema s die adviseurs tegenkomen op de bouwplaatsen in Nederland. De publicatie van de VGM-monitor geeft op basis van de adviesbezoeken op de bouwplaatsen inzicht in het veiligheidsniveau van de bouwsector. Aboma is ervan overtuigd dat de bevindingen niet alleen relevant zijn voor de bezochte klanten, maar ook informatie opleveren voor de hele bouwsector. De monitor gaat in op tien veiligheids-, vier gezondheids- en twee milieuthema s. De adviseurs van Aboma bezochten in 2016 wederom dagelijks de Nederlandse bouwplaatsen. De resultaten van deze bezoeken zijn anoniem in deze rapportage opgenomen. Uit de voortschrijdende resultaten blijkt dat het aantal tekortkomingen op de bouwplaatsen in de afgelopen elf jaar sterk is verminderd, maar dat er sinds 2015 sprake is van een lichte toename en vervolgens stagnatie. Voornamelijk de onderlinge verschillen namen afgelopen drie jaar toe. Zorgwekkend daarin is dat onderwerpen, waarbij het aantal tekortkomingen weer is gestegen, ook de thema s zijn met de meeste tekortkomingen. Terwijl de thema s met weinig tekortkomingen stabiel bleven of zelfs licht daalden. De zorgwekkende thema s zijn de onderwerpen die voornamelijk te maken hebben met werken op hoogte, wat het zorgenkindje van de bouw blijft. Aan de voorbereidingskant blijft gelukkig wel een positieve ontwikkeling zichtbaar. Veiligheid wordt een steeds dominanter thema in de voorbereiding. Interessant is om te zien dat bouwplaatsen met een goed V&G-ontwerp en V&G-invulling in de uitvoering beter scoren dan bouwplaatsen waar dit niet (volledig) het geval is. Ondanks deze inspanningen vinden er nog steeds ongevallen plaats op bijna een kwart van de projecten die, zo blijkt uit de ongevalsonderzoeken, te maken hebben met voornamelijk vallen van hoogte of geraakt worden door vallende voorwerpen. Niet alleen qua veiligheid, maar ook op het gebied van duurzame inzetbaarheid van medewerkers en het milieu liggen nog volop verbetermogelijkheden. Fijnstof is ondanks jaren van aandacht in de bouw onvoldoende beheerst en situaties waarin medewerkers worden blootgesteld zijn in vergelijking met 2014 en 2015 gegroeid. Daarnaast belasten medewerkers zich fysiek nog vaak te zwaar, terwijl er tegenwoordig voldoende middelen zijn om het fysieke gestel zoveel mogelijk te ontlasten. Op het gebied van het milieu zijn bedrijven beter in staat om dit op de bouwplaats te beheersen, al zijn ze nog steeds te weinig bezig met het beschermen van de directe omgeving. Op basis van de resultaten is wederom te concluderen dat in de afgelopen jaren de bouwplaats een veiligere plek is geworden om te werken, maar dat sinds 2015 de ontwikkeling stagneert. Hoewel de tekortkomingen de afgelopen jaren flink afgenomen zijn, is het zorgwekkend om te constateren dat de slechtscorende thema s in de afgelopen drie jaar achteruit zijn gegaan. Dat heeft mogelijk ook als gevolg, dat het aantal ongevallen hoog blijft. Ook ligt de focus nog weinig op het gebied van duurzame inzetbaarheid en milieu en is daar ook een stijgende lijn in tekortkomingen te ontdekken, waarbij voornamelijk fijnstof aandacht vereist. Uit onze conclusies vloeien een aantal adviezen voort die relevant zijn voor organisaties in de bouwsector, voor de brancheorganisaties en de overheid. Allereerst blijft het voor bouworganisaties van belang om op innovatieve wijze de klassieke risico s verder te lijf te gaan. De kunst is om nieuwe interventies te ontwikkelen en te investeren in veiligheid na een periode van slechte economie, zodat ook de veiligheid in de komende jaren verder wordt geborgd. Voor sectororganisaties is het daarnaast van belang om extra de focus te leggen op de klassieke risico s en probleemthema s. Voor de overheid geldt dat zij als handhaver haar pijlen ook moet blijven richten op de klassieke risico s en deze voornamelijk al in begin van het bouwproces te borgen, bijvoorbeeld door de opdrachtgever en de ontwerpfase risico s te laten wegontwerpen. 5

6 Inhoudsopgave Voorwoord... 4 Samenvatting Inleiding Methode Procedure Deelnemers Meetinstrument Resultaten Veiligheid Trend De veiligheid in 2016 nader bekeken Top 5 tekortkomingen in deelonderwerpen Onderscheid naar deelsector Ongevallen Gezondheid Fijnstof Fysieke belasting Milieu Conclusies Stabilisering van onveilige situaties Verschillen worden groter Kleine afname, maar klassieke ongevallen blijven Fijnstof blijft een hardnekkig probleem Omgeving nog steeds onderschoven kindje Ten slotte Aanbevelingen voor de sector Op zoek naar innovatieve manieren om de veiligheid verder te borgen Focussen op probleemthema s Overheid als initiator en bewaker Eindnoten

7 1 Inleiding Elf jaar geleden startte Aboma met het verzamelen van gegevens voor de publicatie van de Veiligheidsmonitor om inzicht te geven in het veiligheidsniveau van de bouwsector. Op basis van de adviesbezoeken van de adviseurs op de bouwplaatsen werd gedurende deze tijd een diversiteit aan informatie verzameld. Sinds de eerste analyse in 2006 verscheen elk jaar een nieuwe versie met de bevindingen uit het afgelopen jaar, afgezet tegen de voorgaande jaren. Deze editie behandelt wederom de belangrijkste onderwerpen bij de borging van de veiligheid van medewerkers op de bouwplaatsen. Daarnaast zijn thema s meegenomen die impact hebben op de duurzame inzetbaarheid van medewerkers en de zorg van bedrijven voor het milieu. Sinds vorig jaar is een onderscheid gemaakt tussen een aantal verschillende deelsectoren en zijn ook ongevallen meegenomen in de analyse. Aboma is ervan overtuigd dat de bevindingen uit de adviesbezoeken niet alleen relevant zijn voor de bezochte klant, maar ook interessante informatie oplevert voor de bouwsector. Op basis van deze informatie is te onderzoeken welke veiligheidstrends er zijn op de Nederlandse bouwplaatsen, hoe veilig de bouwsector is en waar mogelijkheden liggen om collectief van te leren. Door te weten waar de uitdagingen liggen, zijn organisaties in staat om de aandacht te richten op onderdelen die achterblijven en daarnaast op thema s die in verhouding risicovol zijn. Kortom, kennis waar de volledige bouw iets aan heeft, zodat een stap is te zetten op weg naar een betere veiligheidscultuur. Concreet behandelt de VGM-monitor tien veiligheids-, vier gezondheids- en twee milieuthema s. Deze zestien VGM-thema s zijn geselecteerd uit ruim veertig onderwerpen die de adviseurs behandelen tijdens de bezoeken. De voor deze rapportage geselecteerde onderwerpen spelen bij de borging van de veiligheid een cruciale rol of laten opmerkelijke resultaten zien. Ook dit jaar zijn vier gezondheidskundige- en twee milieuaspecten meegenomen in de analyse. Niet alleen acute veiligheidsissues spelen een rol bij de gezondheid van de medewerkers, ook de duurzame inzetbaarheid is tegenwoordig een belangrijk thema. Daarnaast hebben organisaties een telkens grotere verantwoordelijkheid om ook de impact die zij hebben op het milieu te beheersen en te minimaliseren. Leeswijzer De analyse bestaat uit 6 hoofdstukken, waarvan deze inleiding de eerste is. In hoofdstuk 2 is uitgewerkt hoe de informatie, waarop deze analyse is gebaseerd, is verzameld. In hoofdstuk 3 zijn de resultaten van de veiligheids-, gezondheids- en milieuaspecten uitgewerkt. Per paragraaf komt één van deze aspecten aan bod, met daarin waar mogelijk een trendanalyse, opmerkelijke resultaten en transversale verbanden. De analyse eindigt in hoofdstuk 5 met een conclusie op basis van de resultaten en in hoofdstuk 6 met aanbevelingen aan de sector. 7

8 2 Methode Net zoals voorgaande jaren bezochten de adviseurs van Aboma in 2016 dagelijks de Nederlandse bouwplaatsen van verschillende organisaties. De procedure die ze daarbij hanteerden, hoe de deelnemerspopulatie zich kenmerkt en op welke manier de resultaten verzameld en verwerkt zijn, is in onderstaande paragrafen verder uitgewerkt. 2.1 Procedure Op aanvraag van de klanten bezoeken adviseurs van Aboma aangekondigd of onverwachts bouwplaatsen waar de klant als hoofdaannemer of opdrachtgever actief is. Eenmaal aangekomen op een bouwplaats is de adviseur gemiddeld een halve dag aanwezig om de bouwplaats te observeren, documenten te analyseren en de resultaten te bespreken met de betrokkenen. Het gesprek met de opdrachtgever voert hij vervolgens aan de hand van de bevindingen van zijn observatieronde. De bevindingen verwerkt hij in een rapportage. Deze slaat hij op in een digitaal dossier voor de klant i. De data zijn vervolgens anoniem verwerkt voor deze rapportage. 2.2 Deelnemers In totaal werden in 2016 ruim 1500 ii bouwplaatsen bezocht voor meer dan 150 bouworganisaties iii en bouwcombinaties. Op de bouwplaatsen deden zij dit jaar meer dan 75 duizend waarnemingen, van grotendeels goede en inventieve veiligheidsmaatregelen, maar daarnaast ook regelmatig van gevaarlijke situaties, onveilige handelingen, ongevallen en bijnaongevallen. Ook de voorgaande jaren hebben de adviseurs tussen de 75 duizend en de 85 duizend waarnemingen gedaan. Elk jaar bezochten zij tussen de 150 en 250 organisaties en tussen de 1500 en 2500 steeds veranderende bouwplaatsen. Sinds 2006 zijn de gegevens van de bouwplaatsadviezen bijgehouden in een database. Figuur 1: Verdeling deelnemende organisaties in 2016 naar deelsector en aantal medewerkers 3% 23% 2% 6% 12% 31% 35% 2% 17% 40% Woningbouw Spporwerken Overig GWW Utiliteitsbouw Onderhoud/renovatie Kunstwerken Klein (<50) Middelgroot (<250) Groot (>250) Bouwcombinatie of onbekend 29% 8

9 2.3 Meetinstrument Het VGM-adviesbezoek mondt, zoals al eerdergenoemd, uit in een rapportage. In deze rapportage behandelt de adviseur zowel succesvolle zaken als verbeterpunten. De rapportage wordt digitaal gegenereerd en opgeslagen in een database. In deze database is per waarneming opgenomen of deze voldoet aan de stand der techniek en aan de wet. iv Voor de klant ligt de waardering en het advies rondom de constateringen complexer en uitgebreider. Voor deze analyse is het echter voldoende om de data binair te benaderen. Een situatie kan namelijk voldoen aan de eisen van de techniek en wetgever of niet. De algemene resultaten van deze onderzoeken zijn anoniem in deze rapportage opgenomen. 9

10 3 Resultaten De resultaten van de analyse zijn onderverdeeld in drie hoofdthema s. Dit zijn de thema s veiligheid, gezondheid en milieu. Per thema is waar mogelijk een trendanalyse, opmerkelijke resultaten en interessante crossverbanden weergegeven. 3.1 Veiligheid De veiligheid op de bouwplaats is sinds 2006 elk jaar aan de hand van tien thema s onderzocht. Deze hoofdthema s zijn de basis voor zowel de verschillende meerjarenanalyses als de diepteanalyse van het afgelopen jaar. De hoofdthema s zijn veiligheid en gezondheid (V&G) in het ontwerp, V&G in de uitvoering, de inrichting van de bouwplaats, de stabiliteit van bekisting en hulpconstructies, de hijstechniek, gebruik en onderhoud van ladders en trappen, toepassing van steigers, veiligheid van vloeren en daken, orde en netheid en stabiliteit van liften. In onderstaande tabel zijn de thema s uitgelegd. Daarnaast is net zoals voorgaande jaren een analyse gemaakt van de ongevallen en verbanden tussen een aantal van deze thema s; toegevoegd is dit jaar een korte analyse op basis van uitgevoerde ongevalsonderzoeken. Tabel 1: Onderzochte veiligheidsthema s op de bouwplaats Thema Uitleg V&G-ontwerp V&G-uitvoering Bouwplaatsinrichting Bekisting en Hulpconstructies Hijsen Ladders en Trappen Steigers Vloeren en Daken Orde & Netheid / Gedrag Liften Voorbereiding is een belangrijk thema voor veiligheid. Door te inventariseren, organiseren en een ontwerprisico-inventarisatie en evaluatie (ontwerp-rie) te maken, zijn risico s te voorkomen. De adviseur bekeek voor de beoordeling de ontwerp-rie, het dossier waarin de risico s en maatregelen staan voor de beheerfase en als laatste controleerde hij of de Inspectie SZW is geïnformeerd en of er een V&G-coördinator is aangewezen. Een professionele uitvoeringsorganisatie zorgt ervoor dat taken en verantwoordelijkheden goed zijn verdeeld. Voor de beoordeling bekeek de adviseur of er een V&G-projectplan is opgesteld voor het specifieke project, of er overleg plaatsvindt, medewerkers en onderaannemers worden voorgelicht en geïnstrueerd en of er toezicht is. Als laatste bekeek de adviseur of dit ook geldt voor de onderaannemers. Voor dit thema bekeek de adviseur hoe de bewaking, de afzetting van het terrein, opslag van materialen, bouwwegen, keten zijn ingericht en of er een plan is voor de inrichting. Hierbij komt ook het aspect publieksveiligheid en omgevingsmanagement aan bod. Regelmatig gebeuren er ongevallen met bekistingen en bezwijking van hulpconstructies. Om dit thema te beoordelen, bekeek de adviseur of de stabiliteit en sterkte van bekistingen zijn uitgevoerd conform stabiliteitsen belastingseisen. Dit deed hij aan de hand van de berekeningen, tekeningen, aanwezige hijsvoorzieningen, bereikbaarheid en onderhoud. Geraakt worden door een vallend voorwerp is een van de grootste oorzaken van ongevallen. Om te analyseren of dit risico bestond, onderzocht de adviseur op welke manier materialen op de bouwplaats verticaal worden vervoerd. Is bijvoorbeeld de machinist bekwaam en heeft hij de juiste middelen en mensen (aanpikkelateur) tot zijn beschikking. Ladders en trappen worden steeds minder als werkplek gebruikt in de bouwsector. Toch gebeuren er nog relatief veel ongevallen mee. Om dit voorkomen, onderzocht de adviseur of trappen en ladders op de juiste manier zijn opgesteld, of de werkplek voldoende is beveiligd en of ze door de betrokkene op de juiste manier worden gebruikt. Steigers zijn een stabiele werkplek, mits goed opgebouwd en onderhouden. Voor dit thema onderzocht de adviseur 9 deelthema s. Van berekeningen tot aan het gebruik en onderhoud. Belangrijkste thema s hierbij zijn of de stabiliteit voldoende is en of de verankering en schoren veilig zijn en de ondergrond waarop de steigers zijn opgesteld. Voor dit thema onderzocht de adviseur of er geen gevaar ontstaat op vallen van hoogte. Subthema s zoals vloerrandbeveiliging, vloerbelasting, ondersteuningsconstructies, bereikbaarheid en de af- dekking van sparingen en vlonders werden onderzocht. Voor dit thema onderzocht de adviseur tot 2012 of de bouwplaats er ordelijk en netjes bij lag. Sinds 2014 is dit thema verruimd naar meerdere gedragscomponenten. Onderdelen die geobserveerd worden zijn communicatie en het waarborgen van een veilige werkplek. Liften worden veelvuldig gebruikt om goederen en personen verticaal te verplaatsen. Een verkeerde opstelling, slechte werkplekbeveiliging of onjuist gebruik veroorzaakt nog geregeld onveilige situaties. Reden voor de adviseur om naar deze deelthema s te kijken. 10

11 3.1.1 Trend Zoals in voorgaande monitors al eerder is genoemd, heeft op het gebied van veiligheid de bouwsector sinds 2006 een flinke ontwikkeling doorgemaakt. Het aantal onveilige situaties op de bouwplaatsen is in deze jaren flink afgenomen. In de beginjaren ( ) voldeed grosso modo 1 op de 5 waargenomen situaties op de bouw niet, in 2016 kwam dat weer onder de 1 op 10 uit. Daarmee is de bouwplaats een significant veiligere plek geworden om te werken in vergelijken met een decennium geleden. Niet in alle jaren is een daling te zien in het aantal onveilige situaties. De drie economische topcrisesjaren zijn goed terug te zien in de data. v Zowel in 2008, 2012 als in 2015 nam het aantal onveilige waarnemingen toe (zie figuur 2). In 2008 was dit het meest extreem, maar ook in 2012 en 2015 was een lichte stijging op te merken. De data wekken de suggestie dat de ontwikkeling naar een veiligere bouwplaats aan het stagneren is. Waar in de eerste vijf jaar de onveilige situaties met bijna een kwart afnamen, was dit in de afgelopen 5 jaar nog geen ééntiende. Zo blijkt ook uit onderstaande figuur waarin, naast de waarnemingen, een trendlijn is toegevoegd. Uit de trendlijn blijkt telkens meer dat de dalende lijn afvlakt, waarbij de verwachting is dat de ontwikkeling komende jaren tot stilstand komt. Figuur 2: Ontwikkeling totaal tekortkomingen, geobserveerd door adviseurs in de periode en gestippelde trendlijn. 18% 17% 16% 15% 14% 13% 12% 11% 10% 9% 8% Ondanks de afvlakkende lijn is de afgelopen jaren veel verbeterd. Voornamelijk aan de voorbereidingskant, het V&G-ontwerp, is nog steeds een dalende lijn te zien in tekortkomingen (figuur 3). Waar in 2006 nog bijna 40 procent van de voorbereiding onvoldoende was, is dit in 2016 nog maar 10 procent. Risico-inventarisaties die in de ontwerpfase zijn ontwikkeld, zijn steeds vaker aanwezig op het project en ook de coördinatietaak is in de voorbereiding in de meeste gevallen ingevuld. Veiligheid wordt daarmee bij partijen die verder af staan van de risico s, serieuzer behandeld. Al blijven er bij 1 op de 10 projecten verbetermogelijkheden te zien. Daarmee blijft bij opdrachtgevers en architecten nog altijd een stevige uitdaging liggen om risico s al in het ontwerp te ondervangen, zodat het niet alleen papieren verplichting is, maar een middel wordt om de risico s in de uitvoering en gebruik van gebouwen verder te verminderen. 11

12 Figuur 3: Ontwikkeling grootste dalers, geobserveerd door adviseurs in de periode % 35% 30% 25% V&G-ontwerp Liften Vloeren en daken Ladders en trappen Steigers Bekisting 20% 15% 10% 5% 0% Een mogelijk positief effect van een verbeterde voorbereiding is dat onderdelen zoals steigers en bekistingen kwalitatief beter worden toegepast. De tekortkomingen die ontstaan op deze onderwerpen zijn kleiner en minder frequent in vergelijking met de beginjaren van de monitor. Dit kan te maken hebben met een toegenomen gebruik van documenten en kwaliteitstoetsen in de werkvoorbereiding, waardoor een beter programma van eisen voor deze tijdelijke constructies normaal is geworden. Onderdelen die de afgelopen jaren amper veranderden, zijn de bouwplaatsinrichting, hijsen en orde en netheid. vi De inrichting is een thema dat eigenlijk de afgelopen 10 jaar relatief goed scoort. In 95 procent van de bezoeken is de bouwplaats goed ingericht. Hetzelfde geldt voor de methoden die worden gebruikt om materialen verticaal te verplaatsen en orde en netheid. Alleen de beheersing van de veiligheid en gezondheid in de uitvoering is gestaag gedaald. Figuur 4: Ontwikkeling tekortkomingen kleinste dalers % 27% 24% 21% 18% V&G-uitvoering Bouwplaatsinrichting Hijsen Orde en Netheid/ Gedrag 15% 12% 9% 6% 3% 0%

13 Verschillen worden extremer Verder inzoomend op de afgelopen drie jaar valt op te merken dat de veiligheidsthema s zich verschillend ontwikkelen en onderling groter worden. Allereerst laten een aantal onderwerpen met veel tekortkomingen (boven de 10 procent) een stijgende lijn zien ten opzichte van Dit gaat dan voornamelijk om steigers, vloeren en daken, bekistingen, ladders en trappen en gedrag. Deze onderwerpen laten de afgelopen jaren weer een stijgende trend zien (zie onderstaand figuur). Andere onderwerpen, die de afgelopen jaren stabiel en met weinig tekortkomingen waren, dalen of blijven stabiel. Figuur 5: Stijgers tekortkomingen bij thema s met percentueel de meeste tekortkomingen 20% 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% Ladders en trappen Bekisting Orde en Netheid/ Gedrag Steigers Vloeren en daken De enige uitzondering op de tweedeling is de invulling van de veiligheid en gezondheidstaken in de uitvoering (zie onderstaand figuur). Dit thema heeft de afgelopen drie jaar weer een flinke verbetering doorgemaakt en lijkt serieuzer te worden opgepakt door bouwbedrijven. Figuur 6: Dalers tekortkomingen bij thema s met percentueel de minste tekortkomingen Bouwplaatsinrichting V&G-uitvoering Liften Hijsen V&G-ontwerp

14 3.1.3 De veiligheid in 2016 nader bekeken Ondanks dat de Inspectie SZW in 2016 een stijging van het aantal ongevallen ziet vii, blijkt uit de observaties in 2016 weer een minimale afname van het aantal tekortkoming (0,8 procent) in vergelijking met Daarmee komt het niveau weer bijna gelijk aan het niveau van Ondanks deze kleine afname zien we nog steeds bij een vijftal thema s in 1 op de 10 observaties, oplopend naar 1 op de 5, tekortkomingen (onderstaande tabel). Tabel 2: Thema s met percentueel tekortkomingen boven de 10 procent in 2016 Onderwerp Verschil 1. Steigers 19% 21% -2% 2. Bekisting 15% 15% 0% 3. Ladders en trappen 15% 15% 0% 4. Vloeren en daken 14% 17% -3% 5. Orde en Netheid/ Gedrag 10% 9% 1% Noot. Het percentage vertegenwoordigt de score in Steigers Voornamelijk het gebruik van steigers blijft, ondanks de lichte daling in 2016, een probleem met in 19 procent van de gevallen onveilige situaties. De veiligheidskundigen constateerden in de helft van de gevallen problemen met de verankering of met de werkvloeren van de steigers (zoals onderstaand voorbeeld). Daarbij valt op dat in veel gevallen de verankering volledig ontbrak of niet voldoende was toegepast. Ook bleken de werkvloeren vaak open te zijn op diverse plekken. Als laatste opvallende constatering bleek dat in ruim 1 op de 5 gevallen het ontwerp van de steiger niet veilig was of de steiger niet op een veilige manier werd gebruikt. Het gevolg van een slechte verankering en een instabiele werkvloer is dat het risico op vallen van hoogte groter wordt. Box 1: Voorbeeld van een onveilige situatie van een steiger "Over het geheel genomen is de steiger verankerd aan de bouwconstructie. Echter zijn er diverse ankers verwijderd door de metselaar. Hierdoor staat de steiger nagenoeg los op enkele plaatsen. Laat de ankers terugplaatsen. En zie erop toe dat ze tijdens het metselen de ankerbuizen niet verwijderen Bekisting Onveiligheid rondom bekistingen staat op nummer twee van thema s met een hoog aantal tekortkomingen met in 15 procent van de gevallen onveilige situaties. Daarbij is in bijna de helft van de gevallen de werkplekbeveiliging niet op orde. Het gevolg daarvan is dat er een grote kans bestaat op val- of verdrukkingsgevaar. Opvallend is dat in 1 op de 5 gevallen er sprake is van onvoldoende toezicht, waardoor het mogelijk ook pas laat wordt geconstateerd en aangepast. De kans bestaat daardoor dat risico s voor langere tijd blijven bestaan. Box 2: Voorbeeld van een onveilige situatie van een steiger Niet alle stalen leuningframes en eindwandsteigers zijn geborgd tegen ongewild uitlichten. Deze moeten geborgd zijn hiertegen. Controleer ze regelmatig op borging. Daarnaast is een enkele knieleuning van de wandkist verkeerd aan de bovenleuning geplaatst. 14

15 Vloeren en daken Vloeren en daken zijn nog steeds één van de meest onveilige plekken om werkzaam te zijn in de bouwsector vanwege het valgevaar. Dat blijkt ook uit het aantal tekortkomingen dat is geconstateerd (15 procent onveilige situaties). In bijna de helft van de gevallen komt dat doordat de randbeveiliging niet op orde is, waardoor bouwplaatsmedewerkers risico s lopen om te vallen, zoals ook blijkt uit onderstaand voorbeeld. Box 3: Voorbeeld van een onveilige situatie van een steiger Valgevaar bij nooduitgang begane grond nabij parkeerkelder door aanwezige panieksluiting op deur (valgevaar). De deur is verder niet afgegrendeld waardoor mensen daarmee naar buiten kunnen stappen en kunnen vallen Ladders en trappen Ondanks dat ladders en trappen steeds minder vaak gebruikt worden, blijft het veilig toepassen een uitdaging (15 procent tekortkomingen). Tijdens de observaties bleek dat er regelmatig iets mis was met het gebruik of het onderhoud van de ladder. Hetzelfde gold in mindere mate voor de manier waarop de ladders stonden opgesteld, zoals ook blijkt uit onderstaand voorbeeld. Box 4: Voorbeeld van een onveilige situatie van een steiger "Enkele bekeken ladders staan niet onder de juiste hoek opgesteld doordat de metselaar steenpakketten op de begane grondvloeren heeft geplaatst. De ladders staan niet geborgd tegen wegschuiven en geven geen veilige open afstap op vloerniveau. De sparing geeft daarnaast ook kans op valgevaar vanaf de verdiepingsvloeren Gedrag & orde en netheid Het laatste thema dat 10 procent of meer tekortkomingen had, is gedrag. Voornamelijk het zorgen voor een veilige eigen werkplek en het onderling communiceren over veiligheid blijven uitdagingen. Ruim 16 procent van de gevallen was de eigen werkplek niet in orde en in ruim 30 procent van de gevallen was niet aan de eigen veiligheid gedacht voordat er begonnen was met de werkzaamheden. Box 5: Voorbeeld van een onveilige situatie van een steiger Tijdens de rondgang zijn enkele bouwplaatsmedewerkers aangesproken op onveilige handelingen/acties. Ondanks dat enkele steigerbouwers zijn uitgerust met aanlijnvoorzieningen, worden deze voorzieningen niet gebruikt terwijl zij wel op hoogte werken. De steigerbouwers zijn hierop aangesproken door hun direct leidinggevende Overige hoofdonderwerpen met minder tekortkomingen Naast de bovengenoemde vijf hoofdonderwerpen met relatief veel tekortkomingen, zijn er thema s met relatief weinig tekortkomingen (onder de 10 procent en in onderstaande tabel weergegeven). Daarbij zijn in verhouding tot de overige thema s voornamelijk de organisatie van veiligheid en gezondheid in de ontwerpfase en uitvoeringsfase blijvende aandachtspunten. Het ontwerpplan ontbreekt nog vaak en ook het dossier is niet altijd opgesteld. In de uitvoering ligt de uitdaging voornamelijk bij het opstellen en bijhouden van het V&G-plan, voorlichting en instructie. Tabel 3: Thema s met minder dan 10 procent in tekortkomingen in 2016 Onderwerp Verschil 1. V&G-ontwerp 8% 10% -2% 2. V&G-uitvoering 7% 6% 1% 3. Liften 5% 5% 0% 4. Hijsen 3% 4% -1% 5. Bouwplaatsinrichting 3% 4% -1% Noot. Het percentage vertegenwoordigt de score in

16 Het gebruik van liften blijkt in de praktijk over het algemeen zonder veel risicovolle situaties. Aandachtspunt bij het gebruik blijft voornamelijk de opstelling. Belangrijke vragen zijn daarbij hoe is de lift bevestigd en is het onderhoud wel regelmatig uitgevoerd? Ondanks de aandachtspunten die zijn beschreven in het rapport van de Onderzoeksraad viii voor de Veiligheid, zijn het afgelopen jaar weinig onveilige situaties geconstateerd tijdens het hijsen van materialen. Het materieel en materiaal is in de regel gekeurd en onderhouden. Aandachtspunt blijft wel de opstelling, waarbij natuurlijk omgevingsveiligheid en de bouwveiligheidszone belangrijke aandachtspunten zijn. Dat sluit ook aan bij de bevindingen over de bouwplaatsinrichting die weinig problemen oplevert, maar waarbij afzetting een aandachtspunt is. ix Top 5 tekortkomingen in deelonderwerpen Naast de hoofdthema s is dit jaar ingezoomd op de top 5 deelthema s, waarbij de adviseurs vaak onveilige situaties of tekortkomingen constateerden. In onderstaande tabel staan de meest voorkomende problemen op deelonderwerp. Daarbij valt op dat de meeste problemen nog steeds ontstaan met het verankeren en schoren van steigers. Tabel 4: Deelthema s met de hoogste percentage tekortkomingen indien geobserveerd Subonderwerp Verschil 1. Foutieve verankering en schoring van steigers 50% 48% 2% 2. Ontbreken/foutieve werkvloeren van steigers 48% 50% -2% 3. Verkeerde werkplekbeveiliging bij bekisting 44% 43% 1% 4. Ontbreken van randbeveiliging op daken 39% 44% -5% 5. Onvoldoende beheersen van risico s eigen werkplek 31% 30% 1% Noot. Waarbij een negatief verschil een afname in tekortkomingen betekent Een goed ontwerp van veiligheid en gezondheid In paragraaf is al kort aangestipt dat de afgelopen jaren aan veiligheid en gezondheid steeds vaker aandacht wordt besteed in de ontwerpfase. Interessant is om te onderzoeken of dit ook daadwerkelijk effect heeft op de veiligheid op de bouwplaats zelf. Tenslotte worden daar de daadwerkelijk risico s gelopen. Op basis van de data uit 2014, 2015 en 2016 is ook dit jaar deze analyse gemaakt of er een verschil is tussen de bouwplaatsen, waarvan het V&G-ontwerp onvoldoende is ingevuld, en de bouwplaatsen waar dit wel volledig en goed is gedaan. Uit de resultaten komt naar voren dat op een aantal hoofd- en subthema s de bouwplaatsen met een goed V&G-ontwerp beter scoren dan bouwplaatsen waar dit niet het geval is. Allereerst hebben deze bouwplaatsen een betere V&G-coördinatie in het uitvoeringsproces. Dit komt mogelijk omdat aan de voorzijde goed is bepaald wie deze rol toebedeeld heeft gekregen. Ten tweede zien adviseurs dat bouwplaatsmedewerkers ander gedrag vertonen. Er wordt meer gecommuniceerd over V&G en daarnaast zijn medewerkers actiever bezig met het op orde houden van hun werkplek en de bouwplaats in het geheel. Kleinere verschillen zijn te ontdekken op het gebied van bouwplaatsinrichting, ladders en trappen en vloeren en daken. Toch heeft veiligheid en gezondheid in de ontwerpfase ook duidelijk op deze onderwerpen een positieve invloed. 16

17 Tabel 5: Relatie veiligheidsthema s met de aanwezigheid van een V&G-ontwerp in 2014, 2015 en 2016 Hoofdthema s Projecten met V&G-invulling in de ontwerpfase V&G-uitvoering +++ Gedrag +++ Bouwplaatsinrichting ++ Ladders en trappen ++ Vloeren en daken + Noot. Significante afwijking van de groep met een invulling van het V&G-ontwerp van de groep zonder V&G-ontwerp = groot verschil, + = klein verschil van de groep zonder een voldoende V&G-ontwerp in vergelijking met de groep bouwplaatsen met ongevallen Concrete invulling van V&G-coördinatie in de uitvoering Niet alleen het invullen van veiligheid en gezondheid in de ontwerpfase werpt vruchten af voor de veiligheid op de bouwplaats, ook de invulling van de coördinatie in de uitvoeringsfase heeft effect op de veiligheid. Zoals in de onderstaande tabel zichtbaar is, heeft het goed invullen van de coördinatie effect op alle overige thema s. Niet op elk thema heeft de coördinatie evenveel effect, voornamelijk op de goede inzetbaarheid van steigers blijkt een positief resultaat. Tabel 6: Relatie veiligheidsthema s met de aanwezigheid van een V&G-ontwerp in 2014 en 2015 Hoofdthema s Projecten met V&G-invulling in de uitvoering Steigers +++ Vloeren en daken ++ Bekistingen ++ Hijsen ++ Bouwliften ++ Gedrag ++ Bouwplaatsinrichting + Bouwelektra + Noot. Significante afwijking van de groep met een invulling van het V&G-ontwerp van de groep zonder V&G-ontwerp = groot verschil, + = klein verschil van de groep zonder een voldoende V&G-ontwerp in vergelijking met de groep bouwplaatsen met ongevallen Onderscheid naar deelsector Dit jaar is ook een gekeken naar het onderscheid in tekortkomingen tussen de verschillende deelsectoren: onderhoud en renovatie, GWW (grond, weg en waterbouw), kunstwerken, spoorwerken, utiliteitsbouw en woningbouw. Uit de analyse blijkt dat er geen significant verschil in uitkomsten is tussen de deelsectoren in

18 3.1.6 Ongevallen Dat de bouw één van de meest risicovolle sectoren is om werkzaam in te zijn, blijkt ook uit de data van de afgelopen drie jaar. Deze jaren hebben de adviseurs gemonitord hoeveel ongevallen er op de bouwplaatsen plaatsvonden. Tijdens de adviesbezoeken vraagt de adviseur of en hoeveel ongevallen er hebben plaatsgevonden in de periode voorafgaand aan het bezoek. Uit deze gegevens blijkt dat in 2014 in 23 procent van de bezoeken een ongeval heeft plaatsgevonden. In 2015 steeg dit naar 25 procent, waarna het in 2016 weer daalde naar 22 procent. Dat is een daling van 3 procent in vergelijking met 2015, waardoor het aantal ongevallen weer net onder het niveau uitkomt van Ondanks de daling van 3 procent blijft het aantal geconstateerde ongevallen hoog te noemen in relatie tot het totaal aantal jaarlijkse bezoeken. Figuur 7: Relatie veiligheidsthema s met de aanwezigheid van een V&G-ontwerp in 2014 en Statistische verbanden tussen thema s Als vervolgens in de data van 2016 de bouwplaatsen met en zonder ongevallen worden vergeleken, dan is een aantal significante verschillen waar te nemen. Allereerst scoren de bouwplaatsen zonder ongevallen in totaal hoger en worden er minder tekortkomingen geobserveerd. Onveilig gedrag, slechte vloerrandbeveiliging en orde en netheid hebben daarnaast statistisch gezien een belangrijke relatie met ongevallen. Tabel 8: Relatie veiligheidsthema s en de afwezigheid van ongevallen in 2014, 2015 en 2016 Thema s Projecten zonder ongevallen Orde en netheid ++++ Vloeren en daken ++ Gedrag + Noot. Significante afwijking van de groep zonder ongevallen met de groep met ongevallen = groot verschil, + = klein verschil van de groep zonder ongevallen in vergelijking met de groep bouwplaatsen met ongevallen. 18

19 Ongevalsonderzoeken De adviseurs kwamen niet alleen op de bouwplaats voor adviesbezoeken, maar ook om een twintigtal ongevalsonderzoeken per jaar uit te voeren. Uit de ongevalsonderzoeken van 2016 blijkt nog steeds dat vallen van hoogte de meest voorkomende directe oorzaak van ongevallen is. Vallen van hoogte als oorzaak wordt gevolgd door geraakt worden door vallende voorwerpen en beknellingen. Kortom, als de informatie uit de ongevalsonderzoeken wordt geanalyseerd blijkt dat dit aansluit bij de statische data uit de veiligheidsadviesbezoeken. Figuur 8: Versimpelde verdeling ongevallen naar primaire oorzaak 8% 9% Vallen van hoogte 32% 51% Vallen de voorwerpen Beknelling Overig 19

20 3.2 Gezondheid Naast veiligheid op de bouwplaatsen is de scope sinds 2014 verbreed naar gezondheidsthema s. Thema s die invloed kunnen hebben op de gezondheid op lange termijn zoals fijnstof, werkhouding en fysieke belasting zijn tegenwoordig van even groot belang als de directe veiligheid op de bouwplaats. Tabel 9: Onderzochte gezondheidsthema s op de bouwplaats Thema Uitleg Fijnstof Fijnstof, afkomstig van sommige houtsoorten, steenachtig materiaal en roetuitstoot. Werkhouding Werkmethoden Tillen, dragen en duwen De houding bepaalt in grote mate of iemand zijn gestel overbelast. Voor dit thema bekijkt de adviseur of hij verkeerde werkhoudingen tegenkomt tijdens zijn rondgang. Er zijn verschillende werkmethoden ontwikkeld om fysieke overbelasting te voorkomen. Toch komen de adviseurs nog regelmatig gedateerde werkmethoden tegen die onnodig veel belasting opleveren voor bouwplaatsmedewerkers. Geen te zware belasting bij het tillen, dragen en duwen van zware middelen en materialen Fijnstof Sinds een aantal jaren is bekend dat niet alleen asbest een probleem vormt voor de gezondheid, maar dat ook andere bouwstoffen een belangrijke rol spelen bij de ontwikkeling van ziektes en langdurig verzuim van medewerkers. Voor het duurzaam blijven inzetten van medewerkers is het daarom een belangrijk thema. Ondanks de kennis op het gebied van fijnstof lijkt de bouw de risico s nog steeds te onderschatten. Bouwplaatsmedewerkers gebruiken nog steeds weinig stofafzuiging of gebruiken middelen die nog niet zijn uitgerust met de juiste afzuiging. Uit de data blijkt dat in 2015 en 2016 op ruim een derde van de bezochte bouwplaatsen te veel fijnstof werd veroorzaakt. Dit is een toename in vergelijking met zowel 2014 als Figuur 9: Aantal tekortkomingen op de gezondheidskundige thema s in 2014 en % 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Fijnstof Werkhouding Werkmethode Tillen/dragen/duwen Fysieke belasting Een ander thema dat binnen de bouw een belangrijke rol blijft spelen bij de duurzame inzetbaarheid van medewerkers is de fysieke belasting. Tijdens de werkzaamheden moeten bouwplaatsmedewerkers vaak op lastige plekken werken en vaak zware middelen en materialen verplaatsen. Gelukkig zijn er tegenwoordig voldoende middelen om het fysieke gestel zoveel mogelijk te ontlasten. In de praktijk blijkt de fysieke belasting van medewerkers telkens beter beheerst te worden. Positief is het om te zien dat er een lichte afname is ten opzichte van voorgaande jaren, al blijft er ruimte voor verbetering. 20

21 3.3 Milieu Naast veiligheid en gezondheid is milieu een belangrijk thema geworden in de bouwsector. Omgaan met zowel de directe omgeving als de impact op het volledige milieu is tegenwoordig cruciaal bij de aanbestedingen en het duurzame beleid van bouwondernemingen. Duurzame producten en efficiënt omgaan met restafval zijn ondertussen volledig ingeburgerde thema s. Afgelopen jaren is voorzichtig een start gemaakt met een extra focus op milieu. Op dit moment bekijken de adviseurs twee thema s, namelijk afvalstoffen en de bescherming van de omgeving (zie tabel 6). Tabel 6: Onderzochte milieuthema s op de bouwplaats Thema Uitleg Afvalstoffen De adviseur observeert tijdens zijn bezoek de verwerking van restmaterialen, scheiding en de soorten afvalstoffen. Zijn dit bijvoorbeeld duurzame restproducten. Beschermen van de omgeving Voor dit deelthema bekijkt de adviseur of de omgeving goed wordt beschermd voor schadelijke stoffen. Dit houdt in dat er gekeken wordt naar rondzwervend afval, maar ook naar bijvoorbeeld de afscherming van oppervlaktewater op het moment dat ernaast gewerkt wordt. Afvalstoffen zijn meestal goed geregeld; de bescherming van de omgeving in de praktijk is in vergelijking met 2015 weer vooruitgegaan, maar blijft onder het niveau van Plekken waar afvalstoffen worden verzameld en verwerkt, zijn in de regel altijd aanwezig. Het wordt complexer op het moment dat er gekeken wordt of alle afvalstoffen en ander afval daadwerkelijk terechtkomt op deze plekken en niet in de directe omgeving. Zo blijkt dat in 2016 nog steeds in 16 procent van de gevallen te weinig wordt gedaan om de omgeving te beschermen. Zowel in het verwijderen en onder controle houden van zwerfafval als het op andere manieren rekening houden met de omgeving. Figuur 10: Aantal tekortkomingen op de milieuthema s in 2014 en % 15% 10% Afvalstoffen Bescherming van de omgeving 5% 0%

22 4 Conclusies In de afgelopen jaren is de bouwplaats een aanzienlijk veiligere plek geworden om te werken. Tijdens de tienduizenden bezoeken die de afgelopen jaren zijn uitgevoerd door de adviseurs zijn steeds minder tekortkomingen geconstateerd. Ook de tekortkomingen met betrekking tot de veiligheidsaspecten zoals de kwaliteit en veiligheid van vloeren en daken, steigers, ladders trappen, bekistingen en hulpconstructies zijn de afgelopen jaren flink afgenomen. Tijdens de adviesbezoeken zijn deze cruciale veiligheidsthema s steeds vaker veilig waargenomen. Zorgwekkend is het om te constateren dat de afgelopen jaren deze positieve ontwikkeling echt lijkt te zijn afgevlakt en op sommige onderdelen zelfs te zijn verslechterd. 4.1 Stabilisering van onveilige situaties Als we inzoomen op het afgelopen jaar dan zien we na een jaar, waarin een toename van het aantal tekortkomingen werd geconstateerd, weer een lichte afname. De toename in tekortkomingen van 2015 is grotendeels weer tenietgedaan in Opvallend is dat het aantal tekortkomingen ondanks de daling hoger blijft dan in Als vervolgens een trendlijn toegepast wordt op de ontwikkelingen van 2006 tot het huidige jaar dan is te verwachten dat de komende jaren het aantal tekortkomingen op het huidige niveau zal blijven. 4.2 Verschillen worden groter Opvallend is dat de thema s waarbij de meeste tekortkomingen werden geconstateerd ook de thema s zijn met de grootste toename in tekortkomingen in Anders gezegd, de onveilige situaties die het meeste voorkomen in zowel 2015 als 2016, zijn afgelopen jaar ook weer toegenomen. 4.3 Kleine afname, maar klassieke ongevallen blijven Ondanks alle goede maatregelen heeft bij ruim 20 procent van de projecten in 2016 een ongeval plaatsgevonden. Dat is een toename in vergelijking met vorig jaar. Voornamelijk orde, netheid, bekistingen en hijsen spelen op de bouwplaatsen hierin een rol. Op het moment dat een bouwplaats deze onderwerpen niet voldoende beheerst, neemt mogelijk het aantal ongevallen toe. Daarnaast blijkt uit de ongevalsonderzoeken van 2016 dat voornamelijk vallen van hoogte en geraakt worden door vallende voorwerpen grotendeels de primaire oorzaken zijn van ongevallen. 4.4 Fijnstof blijft een hardnekkig probleem Een belangrijke constatering voor de duurzame inzetbaarheid van medewerkers is dat fijnstof op de bouwplaats een hardnekkig probleem blijft. In ruim één derde van de bezoeken waren er situaties die door I-SZW als beboetbaar zouden worden aangemerkt. Een stijging ten opzichte van Maar niet alleen fijnstof is een uitdaging, ook de fysieke belasting laat nog regelmatig te wensen over. Voornamelijk de werkhouding en het verplaatsen van te zware middelen en materiaal komt nog te vaak voor. Zowel stof als fysieke belasting zijn thema s die op lange termijn voor organisaties een cruciale rol gaan spelen en waar voor de duurzame inzetbaarheid voor medewerkers ook in 2017 verder op moet worden gefocust. 4.5 Omgeving nog steeds onderschoven kindje Voor de organisaties is milieubewust bouwen steeds belangrijker. Energieprestatie-indexen, BREEAM-initiatieven en CO2-prestatieladders zijn steeds vaker geïmplementeerd in het bouwproces en ook in 2016 zien we deze trend doorzetten. Dat is terug te zien op de bouwplaatsen, waar steeds bewuster wordt omgegaan met restafval. De beheersing van de directe omgeving blijft echter nog aandacht vragen, ondanks de lichte afname in

23 4.6 Ten slotte De afgelopen jaren nam de positieve ontwikkeling op het gebied van veiligheid af en na de stijging van 2015 is er mogelijk sprake van een stagnatie. Daarnaast is op gezondheidsgebied nog verbetering mogelijk, waarbij voornamelijk fijnstof een stevige uitdaging is voor de sector. Kortom, ondanks dat de bouwplaats een betrouwbaardere werkplek is in vergelijking met tien jaar geleden, blijft aandacht aan veiligheid, gezondheid en milieu vereist. 23

24 5 Aanbevelingen voor de sector Op basis van de conclusies uit het voorgaande hoofdstuk is een aantal adviezen te geven aan organisaties in de bouwsector, voor de brancheorganisaties en de overheid. In dit hoofdstuk zijn deze adviezen per paragraaf uitgewerkt. 5.1 Op zoek naar innovatieve manieren om de veiligheid verder te borgen Allereerst is het voor bouworganisaties van belang om op zoek te gaan naar innovatieve manieren om de veiligheid nog verder te borgen. Doordat de economie weer aantrekt in de bouwsector nemen bedrijven veel werk aan en ligt de focus op orderportefeuilles. Dat geeft ruimte om de nodige investeringen op het gebied van veiligheid en gezondheid te doen en te experimenteren met nieuwe manieren om de veiligheid te borgen. Een overweging om de veiligheid en gezondheid op creatieve manieren te borgen is een noodzakelijk stap voor een toekomstbestendige organisatie. 5.2 Focussen op probleemthema s Een aantal thema s rondom werken op hoogte, zoals steigers, vloeren en daken, blijft een structureel probleem en lijken zelfs het afgelopen jaar weer groter te worden. Het is van belang om op deze thema s te blijven focussen en aandacht te blijven geven aan manieren om hier veilig mee om te gaan. Voor brancheorganisaties blijft het van belang om aandacht te blijven besteden aan deze basale, maar vaak voorkomende, veiligheidsrisico s. 5.3 Overheid als initiator en bewaker Vanuit het handhavingsperspectief doet Inspectie SZW er verstandig aan om de primaire risico s in de bouw niet uit het oog te verliezen. Veiligheid blijft een belangrijk thema en traditionele ongevallen komen nog met grote regelmaat voor. Door als overheid hier meer nadruk op te leggen, wordt de markt weer wakker geschud om na een periode van economische neergang weer actief deze risico s op te pakken. 24

25 6 Eindnoten i Op basis van dit dossier is de klant in staat om de scores van verschillende bouwplaatsen anoniem te benchmarken. Zowel in vergelijking met eigen bouwplaatsen als met de gemiddelden van de sector. Dit geeft organisaties inzicht in waar ze staan, op welke bouwplaatsen ze extra aandacht moeten richten en waar ze voornamelijk nog in kunnen verbeteren. ii Dit aantal is gebaseerd op de bezoeken van de adviseurs, die aan de hand van de VGM-rapportages bouwplaatsen hebben bezocht van klanten. Naast deze bezoeken lopen er fulltime project-veiligheidskundigen, die uitvoerders ondersteunen bij het waarborgen van het veiligheidsniveau op de bouwplaatsen, en adviseurs op tactisch niveau, die begeleiden bij het uitzetten van het VGM-beleid of als interimmanager worden ingezet. iii De ruim 150 organisaties waarop deze analyse is gebaseerd, zijn zowel grote als middelgrote bedrijven. Echter, ook de kleinere bedrijven zijn regelmatig als onderaannemers actief op de bouwplaatsen van deze grote aannemers. Daarnaast verschillen de projecten in omvang, complexiteit en deelsector. De steekproef is daarmee niet aselect, maar weerspiegelt door deze diversiteit wel een groot gedeelte van de bouwsector. Mogelijk is er wel sprake van een plafondeffect doordat de bedrijven die externe ondersteuning inroepen een actiever beleid voeren op het gebied van veiligheid en gezondheid. Mogelijk zijn daardoor de resultaten licht positiever dan de realiteit. iv Met de stand der techniek worden nieuwe technologische ontwikkelingen en inzichten bedoeld, die praktisch toepasbaar en economisch haalbaar zijn. Daarbij moet het voor een grote meerderheid van de organisaties in de branche aantoonbaar bruikbaar zijn. Het Kenniscentrum van Aboma is constant actief om de nieuwste technieken en methoden bij te houden en vast te leggen in de (digitale) Abomafoon. v Zie voor verdere gevolgen van de economische crisis en de impact op de bouwsector de bouwprognose-rapporten van TNO. vi Sinds 2012 is dit onderwerp verbreed naar ook gedragsmatige aspecten. Niet alleen orde en netheid en de mate waarin medewerkers bezig zijn met het constant opruimen van de bouwplaats wordt geobserveerd, ook wordt bijvoorbeeld de onderlinge communicatie en risicovol gedrag meegenomen in de observaties. vii Voor extra informatie over de arbeidsomstandigheden in Nederland en specifiek de bouwsector wordt verwezen naar het Jaarverslag 2016 van Inspectie SZW. viii Voor het ongeval op de bouwplaats Rijnstraat Den Haag wordt verwezen naar het rapport van de Onderzoeksraad voor de Veiligheid. ix Nederland wordt telkens dichter bevolkt en ook bouwplaatsen en renovatiewerken vinden vaker plaats in binnenstedelijk gebied. Daardoor is het risico steeds groter geworden. Omgevingsveiligheid en rekening houden met de omgeving wordt daardoor voor zowel de sector van steeds groter belang. Dat blijkt ook wel uit de richtlijn bouw- en sloopveiligheid die binnenkort wordt gepubliceerd en de nieuwe omgevingswet die binnen een paar jaar verwacht wordt. 25

26 26

27 7 Maxwellstraat 49 a Postbus BC Ede tel fax info@aboma.nl