EU-hof verbiedt verkoop kant-en-klare streamingkastjes Europees Hof: data Facebookers niet veilig in de VS:

Transcriptie

1 Lezing van mevrouw mr. M. Luursema, jurist-vertaler bij de Nederlandse vertaaleenheid, Directoraat-generaal Vertaling, Hof van Justitie van de Europese Unie in Luxemburg tijdens de bijeenkomst van Senoca op 19 mei Het taalgebruik in de rechtspraak van het Hof van Justitie van de Europese Unie (hierna: het HvJ of het Hof ) en de rol van de jurist-vertaler en een voorbeeld van een prejudiciële verwijzing Veel staat tegenwoordig in de kranten te lezen, zoals artikelen met koppen als EU-hof verbiedt verkoop kant-en-klare streamingkastjes: Mediaspelers die zo zijn ingesteld dat je er zonder te betalen films, tv-series en -zenders mee kunt kijken, kunnen niet door de beugel. Dat heeft het Europees Hof van Justitie geoordeeld in een zaak tegen het bedrijf Filmspeler.nl, dat dergelijke kastjes verkoopt. (Bron: nos.nl, 26 april 2017). Europees Hof: data Facebookers niet veilig in de VS: De VS zijn geen veilige haven voor gegevens van burgers uit de EU. Overdracht van data is nu illegaal. (Bron: nrc.nl, 6 oktober 2015); en Ouder zonder verblijfsrecht mag in Nederland blijven. Dat oordeelde het Europese Hof van Justitie. Het gaat om gevallen waarin een kind dat EU-burger is anders de EU zou moeten verlaten. (Bron: nrc.nl, 10 mei 2017). Dit soort zaken wordt door het Hof behandeld. Allereerst iets over de historische achtergrond. Het Hof van Justitie van de Europese Unie (hierna: HvJ) te Luxemburg is één van de zeven instellingen van de Europese Unie en is opgericht in Het is de overkoepelende term (ingevoerd sinds het Verdrag van Lissabon) voor twee rechterlijke instanties, te weten het Hof van Justitie en het Gerecht. Deze hebben allebei verschillende procedures. Volgens artikel 19 van het Verdrag betreffende de Europese Unie verzekert het de eerbiediging van het recht bij de uitlegging en toepassing van de Europese Verdragen. Dit houdt in dat het recht in alle EU-landen op dezelfde wijze wordt toegepast en uitgelegd. Tot voor kort was er ook het Gerecht voor ambtenarenzaken, maar dit is opgeheven. 1

2 Het HvJ kent één rechter per lidstaat en elf advocaten-generaal. Er zijn nu 28 rechters. Het Gerecht kent op 8 juni rechters. In 2019 zal dit aantal worden opgetrokken tot 56 (in beginsel 2 rechters per lidstaat, dus afhankelijk van de ontwikkelingen rond de Brexit). Voorheen was dit 28. De rechtsgang was dusdanig traag geworden dat dit aantal nu vergroot is. Website: Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ): curia.europa.eu De rol van het HvJ is ervoor te zorgen dat het EU-recht in alle lidstaten op dezelfde manier wordt geïnterpreteerd en toegepast en er op toe te zien dat de lidstaten en Europese instellingen zich aan de EU-wetgeving houden. De organisatie van het Hof is geregeld in de vijfde afdeling van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU). Bij het HvJ worden o.a. de volgende zaken behandeld: beroep wegens niet-nakoming, beroep tot nietigverklaring, beroep wegens nalaten, hogere voorziening (deze laatste procedure is te vergelijken met cassatie en beperkt tot rechtsvragen) en verzoeken om een prejudiciële beslissing. In het beroep wegens niet-nakoming toetst het Hof of lidstaten de verplichtingen nakomen die krachtens het Unierecht op hen rusten. Deze procedure kan worden ingeleid door de Europese Commissie op grond van artikel 258 VWEU. Als de overtreding is geconstateerd, is de lidstaat verplicht om hieraan onmiddellijk een einde te maken. Indien de lidstaat dit nalaat, kan de Europese Commissie nakoming vorderen bij het Hof. Deze procedure staat ook bekend als de inbreukprocedure en wordt voornamelijk gevoerd wanneer een lidstaat een richtlijn niet of niet juist heeft omgezet in zijn eigen rechtsorde. Er is een verschil tussen een verordening en een richtlijn. Een verordening heeft een algemene strekking. Zij is verbindend in al haar onderdelen en is rechtstreeks toepasselijk in elke lidstaat. 2

3 Een richtlijn is verbindend ten aanzien van het te bereiken resultaat voor elke lidstaat waarvoor zij bestemd is, maar aan de nationale instanties wordt de bevoegdheid gelaten vorm en middelen te kiezen. Het beroep tot nietigverklaring is één van de soorten zaken die door het HvJ worden behandeld. Het wordt gebruikt om handelingen van één van de instellingen van de Europese Unie aan te vechten met het argument dat de handeling niet of niet in die vorm had mogen worden vastgesteld. Een handeling is mogelijk onwettig als de instelling niet bevoegd was om een dergelijke handeling vast te stellen of als er sprake is van schending van Europees recht, misbruik van bevoegdheden of als er wezenlijke vormfouten zijn gemaakt bij het vaststellen van het besluit. In het kort verloopt de procedure als volgt. Een lidstaat of instelling van de EU of een derde stelt dat één van de instellingen van de EU een besluit neemt dat onwettig is en stapt naar het Hof. Daar wordt de zaak behandeld door het HvJ of door het Gerecht. Na een schriftelijke behandeling stelt een rechter-rapporteur een rapport op en volgt de mondelinge behandeling. Het Hof doet daarna uitspraak. Is de klacht gegrond, dan wordt het besluit nietig verklaard. Hogere voorziening bij het Hof staat open tegen beslissingen van het Gerecht. Het verzoek om hogere voorziening moet binnen twee maanden vanaf de betekening van de bestreden beslissing worden ingediend door de partij die (deels) in het ongelijk is gesteld te rekenen. Bij de verschillende procedures krijgt de vertaler te maken met verschillende documenten: het verzoekschrift, opmerkingen van partijen en soms ook van lidstaten, de conclusie van de advocaat-generaal (A.-G) en uiteindelijk het arrest. Een zeer belangrijke procedure is de prejudiciële verwijzing. Prejudiciële verwijzing. Op grond van artikel 267 van het EU-Werkingsverdrag zijn alleen rechterlijke instanties van de lidstaten bevoegd tot het stellen van prejudiciële vragen. In een dergelijke procedure heeft een nationale rechter een vraag over de uitlegging van het Unierecht (bijv. over de uitlegging van een bepaling van een richtlijn). Hij kan, en als zijn beslissing niet vatbaar is voor beroep, 3

4 moet daarover een vraag stellen aan het Hof. Op die manier wordt voorkomen dat de rechters in verschillende lidstaten het Unierecht anders gaan uitleggen. Het HvJ doet slechts uitspraak over het Unierecht. Dit houdt in dat in een prejudiciële vraag niet de geldigheid van het nationale recht ter discussie mag worden gesteld. Wanneer de nationale rechter zijn vraag aldus formuleert dat van het HvJ toch een uitspraak over de geldigheid van nationaal recht wordt verlangd, dan kan het HvJ zich onbevoegd verklaren. De prejudiciële vraag wordt beantwoord in een arrest. Een advocaat-generaal (A-G) geeft in een met redenen omklede conclusie een wetenschappelijke kijk op de zaak, in volkomen onpartijdigheid en onafhankelijkheid. Deze voor aan het HvJ. De conclusies zijn niet bindend. In de praktijk worden de conclusies echter wel opgevolgd. Tevens worden zij gepubliceerd. Taalgebruik in historisch perspectief In 1952 is het Verdrag EGKS alleen opgesteld in het Frans ( en un exemplaire ). Later werden, bij wijze van compromis, de talen Frans, Duits, Italiaans en Nederlands werktaal en officiële taal. Het vertrekpunt is meertaligheid. Het HvJ, net zoals het Europees Parlement, gebruikt voor zijn werking alle officiële talen van de Europese Unie. Sinds 2013 zijn er 24 officiële talen voor 28 (27?) lidstaten. Meertaligheid vormt de kern van de werkzaamheden van het HvJ. om de Unierechtspraak (dus het Unierecht) over te brengen aan de lidstaten, de nationale rechters en de Unieburgers. Dit is een wezenlijk en fundamenteel aspect binnen het reilen en zeilen van het HvJ en het ligt aan de basis van de democratische legitimatie van de Europese Unie. Meertaligheid is het basisprincipe. Rechtsbronnen zijn artikel 7, verordening nr. 1/1958 tot regeling van het taalgebruik van de EEG: taalgebruik bij de procesvoering wordt geregeld in het Reglement voor de Procesvoering van het Hof; artikel 342 VWEU: de regeling van het taalgebruik door de instellingen van de Unie wordt [ ] door de Raad [ ] bij verordeningen vastgesteld; en artikel 22 Handvest van de grondrechten: de Unie eerbiedigt de verscheidenheid van [ ] taal. Ratio legis van de meertaligheid is de rechtstreekse werking van het Unierecht (sinds 1963 arrest Van Gend en Loos): toegankelijkheid in alle talen. Mensen moeten arresten in hun eigen taal kunnen lezen. Hoe de procestaal bepaald wordt is te lezen in het Achtste Hoofdstuk 4

5 Regeling van het Taalgebruik artikelen Bij het niet-nakomingsberoep is dit de taal van de verwerende lidstaat, bij rechtstreeks beroep de keuze van de verzoeker, bij prejudiciële verwijzingen de taal van de verwijzende rechter. Er was behoefte aan een gemeenschappelijke taal voor de beraadslagingen die vertrouwelijk zijn. Daarbij zijn geen tolken aanwezig. Ontwerpen van arresten, beschikkingen en verslagen ter terechtzitting zijn in de werktaal van het Hof. Voertaal van de beraadslagingen is Frans. Dit wordt ook gesproken in de Raadkamer (Geheim van de Raadkamer). Sinds de oprichting van het HvJ in 1952 is de hoofdtaal Frans. Alleen A-G s mogen in hun eigen taal schrijven. Alle rechters dienen Frans in hun pakket te hebben. De tekst in de procestaal is authentiek. Vertalingen zijn onmisbaar. Het Hof vormt een taalkundige dienst samengesteld uit deskundigen van genoegzame rechtswetenschappelijke vorming en met een uitgebreide kennis van meerdere officiële talen van het Hof. Het is de rol van de jurist-vertaler erop toe te zien dat de procedure goed verloopt. In beginsel behandelt de rechter geen zaken uit eigen lidstaat. Intern vormen vertalingen het vertrekpunt van het denkwerk van de rechter. Extern zorgen vertalingen voor de toegankelijkheid van de rechtspraak voor de Unieburgers. Een praktijkvoorbeeld is de zaak C-527/15, Stichting Brein. Een zaak, bestaande uit de uitspraak van de rechter waarin hij de vraag stelt, komt binnen bij de griffie. De griffier stuurt de tekst naar de Nederlandse afdeling. Volgt aanwijzing van een jurist-vertaler die aanspreekpunt en coördinator wordt voor deze zaak. Indien de uitspraak te lang is, wordt er een samenvatting van de zaak gemaakt van ongeveer twintig pagina s. Belangrijke onderdelen zijn: onderwerp, relevante wettelijke bepalingen, een eerste overzicht van specifieke nationale rechtsbegrippen alsmede het voorbereiden van documenten voor andere vertaalafdelingen (begrippen, verwijzingen). Zowel nationale bepalingen als Europese wetgeving dienen in de samenvatting te staan. Alle lidstaten moeten weten welke zaken aangebracht worden. Publicatie vindt plaats in het in het Publicatieblad (de L-reeks: Wetgeving en de C-reeks Mededelingen en bekendmakingen). Het eindproduct is te zien in EUR-Lex. Pivottalen zijn Frans, Duits, Engels, Italiaans en 5

6 Spaans. Men vertaalt naar de taal waarin men rechten heeft gestudeerd. Er worden 1,12 miljoen bladzijden per jaar vertaald; bij DGT [Directoraat-Generaal Vertaling (DGT)] werken 630 vertalers, er zijn 1100 freelancers. Men werkt met Curiaterm, een interne database, Démarche qualité (kwaliteitsborging), analyses terminologiques, vocabulaire juridique multilingue comparé. Doelstellingen zijn terminologische consistentie en uniformiteit en grensoverschrijdende oplossingen voor woorden waarvoor het rechtsbegrip ontbreekt. Arbeidsmogelijkheden: Vertalers bij het Hof (ambtenaren) zijn juristen. Zij dienen Frans te beheersen en één andere taal (verplicht). Freelancers zijn ook niet-juristen met een aantal jaren beroepservaring in juridisch vertalen. Zij moeten een opleiding op universitair niveau hebben gevolgd en in het bezit zijn van een diploma rechtsgeleerdheid (Nederlands of Belgisch recht) ofwel een taal- en letterkundestudie hebben gevolgd en twee jaar ervaring hebben met juridische of Europese teksten of een ander diploma en drie jaar ervaring in juridische of Europese teksten. Er is een toename van het aantal uitbestede bladzijden (niet-vertrouwelijke stukken) aan freelancers, bijvoorbeeld Conclusies van A.-G s. De kwaliteit is hoog. Men dient perfecte beheersing van de rechtsterminologie (Nederlands/Belgisch) te hebben en van de brontaal, in staat zijn geciteerde wetgeving en rechtspraak op te zoeken en gebruik te maken van databases en het vademecum van het Hof kunnen toepassen (schrijfregels). 6