DE DOORONTWIKKELING VAN DE NATIONALE BIBLIOTHEEK CATALOGUS+ VERKENNING VAN RELEVANTE (TECHNISCHE) ONTWIKKELINGEN TER VOORBEREIDING VAN DE

Transcriptie

1 DE DOORONTWIKKELING VAN DE NATIONALE BIBLIOTHEEK CATALOGUS+ VERKENNING VAN RELEVANTE (TECHNISCHE) ONTWIKKELINGEN TER VOORBEREIDING VAN DE EXPERTSESSIE OP 27 MEI 2014 T.B.V. EEN VISIE OP DE NBC+ OVER 5 JAAR

2 Colofon Maurits van der Graaf, Pleiade Management and Consultancy BV Deze publicatie is het resultaat van een studie die/onderzoek dat is uitgevoerd in opdracht van SIOB. De verantwoordelijkheid voor de inhoud en de ingenomen standpunten berusten bij de auteur Sectorinstituut Openbare Bibliotheken, Den Haag Netherlands Institute for Public Libraries Koninginnegracht AA Den Haag Postbus BD Den Haag T +31 (0) F +31 (0) infosiob@siob.nl Mits niet anders vermeld valt de inhoud van deze publicatie van het Sectorinstituut Openbare Bibliotheken onder een Creative Commons Naamsvermelding-NietCommercieel-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Zie de licentievoorwaarden op: 2

3 Inhoudsopgave MANAGEMENT SAMENVATTING 6 EXECUTIVE SUMMARY 8 1. INLEIDING EN LEESWIJZER INLEIDING LEESWIJZER METHODEN ONDERZOEKSVRAAG GEÏNTERVIEWDEN DE NBC+ GEÏNTRODUCEERD OVERZICHT NBC DIVERSE ASPECTEN NADER BEKEKEN KOPPELINGEN API METADATASTROMEN ZICHTBAARHEID IN GOOGLE VIA INTEGRATIE NBC+ MET WAAS LOKALE ERFGOEDCOLLECTIES EFFICIËNTIESLAG TRENDS EN TOEKOMSTPERSPECTIEVEN VOOR NBC+ VOLGENS DE GEÏNTERVIEWDEN UIT NEDERLANDSE BIBLIOTHEEKWERELD TRENDS IN GEBRUIKERSGEDRAG DE MOGELIJKHEDEN VAN LINKED OPEN DATA NAAR OPEN METADATA OVERGANG NAAR DE KB EN DE NATIONALE DIGITALE BIBLIOTHEEK DE TOEKOMST VAN DE GGC EN DE NATIONALE INFRASTRUCTUUR EEN EENVOUDIGER ILS OF EEN MULTITENANT ILS VOOR DE OB S? LOKAAL, NATIONAAL EN MONDIAAL ONDERBRENGING IN GEBRUIKERSOMGEVINGEN OVERIGE OPMERKINGEN WIKIPEDIA EN BIBLIOTHEKEN INLEIDING WIKIPEDIA OP 6E PLAATS TOP WEBSITES TER WERELD 26 3

4 5.3 WIKIPEDIA EN BOEKEN DE WIKIPEDIA-STRATEGIE VAN NBC+ BECOMMENTARIEERD LINKED OPEN DATA EN WIKIDATA FACEBOOK EN WIKIPEDIA WIKIPEDIA LIBRARY EFFECTEN VAN BESCHIKBAARSTELLING VAN MATERIALEN IN WIKIMEDIA / WIKIPEDIA BIBLIOTHEEKPORTALEN EN OPEN VLACC LANDSCHAP OPENBARE BIBLIOTHEKEN VLAANDEREN OPEN VLACC BIBLIOTHEEKPORTALEN MONITORING GEBRUIK BIBLIOTHEEKPORTALEN DE GOOGLE-STRATEGIE VAN BIBLIOTHEEKPORTALEN ETALAGEFUNCTIE VAN BIBLIOTHEEKPORTALEN IAM - IDENTITY AND ACCESS MANAGEMENT TOEKOMST OPENCAT IN FRANKRIJK DATA.BNF.FR OPENCAT - GEBASEERD OP DATA.BNF.FR FIGURE 4 OPENCAT SCHEMA DOELSTELLINGEN: EEN CATALOGUS VOOR VERSPREIDING EN EEN CULTUREEL ECOSYSTEEM OP HET WEB DE OPAC VAN DE LIBRARY OF BIRMINGHAM NIEUW ILS VERSCHILLENDE CATALOGI CATALOGUS GEBRUIK CATALOGISERING BUSINESS, LEREN EN GEZONDHEID & WELZIJN E-BOOKS EN E-AUDIOBOOKS TOEKOMSTPLANNEN ÖVK - VERBUNDKATALOG ÖFFENTLICHER BIBLIOTHEKEN HOOFDDOELSTELLING IS IBL SEPARAAT VAN DE CENTRALE CATALOGUS VOOR ACADEMISCHE BIBLIOTHEKEN HUIDIGE EN TOEKOMSTIGE DIENSTEN GEBASEERD OP DE ÖVK DEUTSCHE DIGITALE BIBLIOTHEK OPENBARE BIBLIOTHEKEN IN DUITSLAND DEICHMANSKE BIBLIOTEK INLEIDING 41 4

5 10.2 OPENBARE BIBLIOTHEKEN IN NOORWEGEN DE TRADITIONELE CATALOGUS VAN DE DEICHMANSKE BIBLIOTEK LINKED DATA SERVICE BOEKAANBEVELINGEN EN ACTIVE SHELF MIGRATIE NAAR HET KOHA ILS NA DE MIGRATIE: EEN ANDERE MANIER VAN METADATA PRODUCTIE GEBRUIK VAN OPEN LIBRARY EN ANDERE OPEN BRONNEN OP HET INTERNET NIEUWE DIENSTEN IN HET NIEUWE GEBOUW AANVULLENDE INFORMATIEBRONNEN TROVE, FINNA EN CATALOGUS AUSTRALIE: TROVE EN DE CATALOGUS VAN DE NATIONALE BIBLIOTHEEK FINNA CATALOGUS SLOTSOM: MOGELIJKE ONTWIKKELRICHTINGEN VOOR DE NBC INLEIDING INNOVATIE AAN DE VOORKANT 48 A. NBC+ IN 2014 EN 2015 (REEDS GEPLANDE ONTWIKKELINGEN) 48 B. ZICHTBAARHEID, AANTREKKINGSKRACHT EN ENGAGEMENT OP HET INTERNET 49 C. DIENSTEN ROND DE CATALOGUS 50 D. LOKALE OPDRACHTEN VAN DE OB S EN DE NBC+ 51 E. AANDACHTSPUNTEN EFFICIENTIE AAN DE ACHTERKANT 52 A. NAAR ANDERE ILS EN VOOR OB S 52 B. OPEN METADATA 52 C. HARMONISATIE EN UNIFORMERING ORGANISATORISCHE VERANDERINGEN 53 A. DIGITALE BIBLIOTHEEK DOOR DE KB 53 B. TOEKOMST VAN DE GGC 53 C. INTERNATIONALISERING VAN DE INFRASTRUCTUUR 54 5

6 MANAGEMENT SAMENVATTING VERKENNENDE STUDIE De Nederlandse Bibliotheek Catalogus (NBC+) is onlangs geïmplementeerd bij de eerste Openbare Bibliotheek. De NBC+ heeft als doelstelling de analoge en digitale content van Openbare Bibliotheken aan de gebruiker te presenteren als een samenhangende collectie, Collectie Nederland. Hoe zou de NBC+ in de komende vijf jaar verder ontwikkeld moeten worden? Dit is de vraagstelling voor een expertmeeting die in mei 2014 gehouden wordt onder auspiciën van het SIOB. Deze verkennende studie gebaseerd op een aantal interviews met gesprekspartners uit de Nederlandse bibliotheekwereld en een aantal casestudies uit het buitenland dient als input voor deze expertmeeting. Centrale onderzoeksvraag De centrale onderzoeksvraag voor dit verkennende onderzoek was: Identificeren en duiden van relevante (technische) ontwikkelingen die cruciaal zijn voor de verdere ontwikkelingen rond de NBC+ en bepalend zijn voor de visie op de NBC+ over 5 jaar De belangrijkste resultaten worden hieronder kort samengevat. Een uitgebreidere samenvattende bespreking wordt gepresenteerd in hoofdstuk 12 van dit rapport. Trends in zoek- en vindgedrag Catalogi blijken steeds minder de zoekingang te vormen voor gebruikers. Bibliotheekgebruikers zijn internetgebruikers geworden en het zoeken vindt webscale plaats. De functie van de catalogus komt minder te liggen op zoeken & vinden en identificeren, maar meer op selecteren en verkrijgen (van toegang of van de publicatie). Daarnaast wordt in de overvloed van informatie de context van de informatie steeds belangrijker voor gebruikers. Één van de manieren om dit te bereiken is de toepassing van Linked Open Data. Trends in het digitale domein Als meest belangrijkste trend kan Open Data en Linked Open Data worden aangeduid. De NBC+ is hier in technisch opzicht voor toegerust met haar toepassing van LOD en de openstelling van haar gegevens door middel van een API. In juridisch opzicht zijn er nog belemmeringen die een volledige Open Data strategie voor de NBC+ in de weg staan. Organisatorische ontwikkelingen die van invloed zijn op de doorontwikkeling van de NBC+ Twee organisatorische ontwikkelingen zullen van invloed zijn op de NBC+. Ten eerste de overgang van SIOB en BNL naar de KB per 1 januari 2015 en de daarmee samenhangende regierol van de KB voor de openbare bibliotheekwereld in het algemeen en de Nederlandse digitale bibliotheek in het bijzonder. Ten tweede zal door de migratie van de UKB bibliotheken naar het WorldShare platform de huidige GGC haar centrale plaats in de Nederlandse bibliotheek infrastructuur verliezen. Een mogelijke overgang naar het 6

7 WorldShare platform van de GGC met de dienstverlening daaromheen (IBL systemen) lijkt over enkele jaren dan ook aan de orde te komen voor de Openbare Bibliotheken. Vergelijking met Openbare Bibliotheken in andere landen De case studies van met name OpenCat in Frankrijk, Bibliotheekportalen in Vlaanderen en de catalogus van de Deichmanske Bibliotek laten zien dat het onderwerp zichtbaarheid en vindbaarheid op internet van de bibliotheekcatalogi in de verschillende benaderingen voorop staat, net als bij de NBC+. Vertaling naar toekomstige ontwikkelingen NBC+ De resultaten van deze verkennende studie kunnen worden vertaald naar de volgende toekomstige ontwikkelingen van de NBC+: Innovatie aan de voorkant: de gekozen opzet van de NBC+ maakt deze zeer geschikt om op de genoemde technische ontwikkelingen in te spelen teneinde de catalogus te verrijken, innovatieve interfaces en apps te (laten) ontwikkelen en de zichtbaarheid en vindbaarheid van de catalogus en de catalogusgegevens op Internet te vergroten en de dienstverlening rond de catalogus uit te breiden. Aandachtspunt daarbij is om ook mogelijkheden te creëren die invulling geven aan de lokale opdrachten aan de OB s. Efficiëntie aan de achterkant: met de ontwikkeling van de NBC+ en een aantal andere infrastructurele elementen op landelijk niveau krijgen de lokale bibliotheeksystemen (ILS en) een andere, kleinere rol. In deze verkenning kwamen mogelijkheden om efficiëntie te bereiken door de invoering van lightweight ILS en of één multitenant ILS systeem in de cloud naar voren. Een ander belangrijk onderwerp aan de achterkant is de inzet van Open Data. aanbevolen wordt om huidige juridische belemmeringen daarin weg te nemen opdat de NBC+ een Open Data beleid kan inzetten en tegelijkertijd zelf gebruik maken van Open Data van andere bronnen om de catalogus te verrijken. 7

8 EXECUTIVE SUMMARY EXPLORATORY STUDY The Dutch National Library Catalogue (NBC+) has recently been implemented at the first public library. NBC+ aims to present the user with the physical and digital content from public libraries as a coherent collection, The Netherlands Collection. How should the NBC+ be developed in the coming five years from now? This is the focus of an expert meeting that will be held in May 2014 by the SIOB. This exploratory study - based on interviews with a number of partners from the Dutch library and a number of case studies from outside the Netherlands - will serve as input for this expert meeting. CENTRAL RESEARCH QUESTION The central research question for this exploratory study is: Identify and interpret relevant (technical) developments that are crucial for the further developments of the NBC + and will determine the vision on the NBC+ for the coming 5 years The main results are summarized briefly below. A more detailed summary discussion is presented in Chapter 12 of this report. TRENDS IN USER BEHAVIOUR WITH REGARD TO SEARCHING FOR INFORMATION Catalogues are less and less the first point of access for searching by end-users. Library patrons have become Internet users. For searching one uses primarily web scale search engines. For these reasons, the function of the catalogue becomes less important in the domain of searching & finding and becomes more important in the domain of selecting and obtaining/getting access. In addition, because of the information overflow, the context of information becomes increasingly important for end-users. One of the methods to create contextual information is the application of Linked Open Data. TRENDS IN THE DIGITAL DOMAIN Open Data and Linked Open Data can be seen as the most important trends in the digital domain that are relevant for catalogues. NBC + is technically equipped to apply Linked Open Data and can open its data through an API. In legal terms, there are still some obstacles for a full Open Data Strategy of the NBC+. ORGANIZATIONAL DEVELOPMENTS IN RELATION TO THE DEVELOPMENT OF THE NBC + Two organizational developments might influence the development of NBC+. Firstly, because of a new law on libraries in the Netherlands, SIOB (the Netherlands Institute for Public Libraries) and BNL (the foundation that develops the digital infrastructure for Public Libraries in the Netherlands) will be incorporated in the National Library of the Netherlands from January 1, 2015 onwards. The National Library of the Netherlands will from then on have a coordinating role for the Public Libraries in the Netherlands and for a national digital library in particular. 8

9 Secondly, the national shared cataloguing system and union catalogue (GGC/NCC) will lose its central place in the national library infrastructure when the migration of their cataloguing activities by the Dutch University libraries to the WorldShare platform will be completed. This might lead to a migration of the cataloguing activities for the Public Libraries to WorldShare platform. PUBLIC LIBRARIES IN OTHER COUNTRIES The case studies of in particular OpenCat in France, Library Portals in Flanders and the catalogue of the Deichmanske Bibliotek demonstrate that all strive to maximise the visibility and findability on the Internet of their catalogues and information in the catalogues on the Internet. THE POSSIBLE SIGNIFICANCE OF THESE RESULTS FOR THE FUTURE DEVELOPMENT OF NBC+ The results of this study might be translated into the following future development of NBC+: Innovation at the front: the design of the NBC+ makes it possible to maximally profit from the abovementioned technical developments by enriching the catalogue metadata, by creating or having created innovative interfaces and apps to the catalogue, by increasing the visibility and findability of the catalogue and by expanding the end-user services around the catalogue. An important issue in these further developments of the NBC+ is how to fill in the local missions of public libraries. Efficiency at the rear: with the development of the NBC + and a number of other infrastructural elements at the national level, the function for the local integrated library systems (ILS) of the public libraries is reduced. In this study, the introduction of 'lightweight' ILS's or one multitenant ILS system in the cloud was mentioned as an option to increase the efficiency for public libraries. Another important issue at the rear is the usage of Open Data. It is recommended to remove the current legal obstacles in order to make an Open Data policy for the NBC+ possible. 9

10 1. INLEIDING EN LEESWIJZER 1.1 INLEIDING In de branchestrategie voor de Openbare Bibliotheken, zoals neergelegd in de notitie De bibliotheek levert waarde worden drie keuzen benoemd, die elk omgezet zijn in programma s met o.a. sleutelprojecten (zie ook textbox hiernaast). In de keuze De bibliotheek is fysiek en digitaal informatieknooppunt is o.a. het sleutelproject Nationale Bibliotheek Catalogus+ benoemd. Een deelproject hiervan is de NBC+ over vijf jaar, met als doelstelling het identificeren van relevante (technische) ontwikkelingen voor de NBC+ die bepalend zijn voor de visie op de NBC+. De opzet van dit deelproject is om een verkenning uit te voeren naar deze trends en deze te bespreken in een expertmeeting op 27 mei Het deelproject zal uitmonden in een serie aanbevelingen voor de doorontwikkeling van NBC+. Dit rapport beschrijft de resultaten van deze verkenning, die werd uitgevoerd door Maurits van der Graaf van Pleiade Management en Consultancy onder supervisie van Adeline van den Berg en Norma Verheijen van het SIOB. De Bibliotheek levert waarde over de NBC: De Nationale Bibliotheek Catalogus (NBC) vormt vanaf 2013 de ruggengraat voor de functie van informatieknooppunt. Bibliotheken zijn een aantrekkelijke partner voor uitgeverijen en andere rechthebbenden voor de ontsluiting en (door)levering van content. De NBC+ en het bestand waarin de vier miljoen bibliotheekklanten zijn samengebracht, zijn daarvoor de basis. De NBC+ ontsluit content van openbare en andere bibliotheken, van andere publiekgefinancierde organisaties (erfgoed, omroep) en van commerciële leveranciers (kranten, uitgevers). Via de NBC+ kan de klant lenen en kopen, streamen en downloaden, in de bibliotheek, thuis, op het werk en onderweg. 1.2 LEESWIJZER In hoofdstuk 2 worden de onderzoeksvraag en de geïnterviewden gepresenteerd. In hoofdstuk 3 wordt een overzicht gegeven van de NBC+ In hoofdstuk 4 worden de visies en meningen van de gesprekspartners over de toekomstige ontwikkelingen van de NBC+ uit de Nederlandse bibliotheken geïntegreerd weergegeven. In de hoofdstukken 5 tot en met 11 worden de casestudies gepresenteerd, die in het kader van deze verkenning zijn uitgevoerd: o o o o o o o in hoofdstuk 5 de resultaten van twee interviews met Wikipedianen in hoofdstuk 6 de situatie in Vlaanderen in hoofdstuk 7 het OPENCAT project in Frankrijk in hoofdstuk 8 de OPAC van de Library of Birmingham in hoofdstuk 9 de ÖVK - een gemeenschappelijke catalogus voor openbare bibliotheken in Duitsland in hoofdstuk 10 de Deichmanske Bibliotheek (de openbare bibliotheek van Oslo) in hoofdstuk 11 wordt kort ingegaan op twee relevante zoekmachines in Australië en Finland en op een recent boek over catalogi 10

11 In hoofdstuk 12 worden de resultaten van deze verkenning in het kader van de verdere ontwikkeling van de NBC + samenvattend gepresenteerd. 11

12 2. METHODEN 2.1 ONDERZOEKSVRAAG De doelstelling van de verkenning is: Identificeren en duiden van relevante (technische) ontwikkelingen die cruciaal zijn voor de verdere ontwikkelingen rond de NBC+ en bepalend zijn voor de visie op de NBC+ over 5 jaar (toekomstscenario s). Daarbij staan de volgende vragen centraal: Wat zijn de huidige trends in zoek- en vindgedrag van de beoogd gebruikers van de digitale bibliotheek? Welke trends in het digitale domein zullen van invloed zijn op de technische doorontwikkeling van de NBC+? Welke organisatorische ontwikkelingen zullen van invloed zijn op de doorontwikkeling van de NBC+? Op welke manier geven bibliotheken in vergelijkbare Europese landen hun catalogus online vorm? 2.2 GEÏNTERVIEWDEN Ten behoeve van deze verkenning werden de volgende gesprekspartners geinterviewd (8 persoonlijke interviews, 6 telefonische interviews en 1 per ). Gesprekspartners Nederlandse bibliotheekwereld Frits van Latum SIOB; BTUD Saskia Leferink OCLC Enno Meijers BNL Johan Stapel BNL Brigit van Berkel BNL Maria Heijne UB Amsterdam Josje Calff UB Vrije Universiteit Elsbeth Kwant Koninklijke Bibliotheek Hans Jansen Koninklijke Bibliotheek Overige gesprekspartners Hay Kranen Martin Poulter Jane Callear Johan Mijs Agnes Simon; Marianne Clatin Reiner Diedrichs Asgeir Rekkavik Wikipedian in residence; KB Jisc Wikimedia Ambassador Library of Birmingham Bibnet.be Bibliothèque nationale de France Directeur VZG (GBV) Metadata specialist 12

13 3. DE NBC+ GEÏNTRODUCEERD 3.1 OVERZICHT NBC+ FIGURE 1 SCHEMA NBC+ NBC+ heeft als doelstelling de analoge en digitale content van Openbare Bibliotheken aan de gebruiker presenteren als een samenhangende collectie, Collectie Nederland. In figuur 1 wordt een overzicht gegeven van de NBC. Hieronder een toelichting: Het productiesysteem dat de NBC+ voedt: Voor wat betreft metadata van boeken en tijdschriften wordt de GGC op het CBS systeem gebruikt: de voornaamste invoer van metadata wat betreft boeken en tijdschriften gebeurt door NBD Biblion, de Plusbibliotheken en de KB (zie verderop). Daarnaast worden er nog andere metadata stromen in de GGC ingevoerd. 13

14 De GGC is gekoppeld aan 169 bibliotheken met 60 ILS systemen voor de bezits- en exemplaarsynchronisatie. Op de GGC draait een algoritme dat de entiteit work creert 1. Er worden circa een half miljoen work entiteiten gecreëerd op ruim 3 miljoen titels. Via de zgn. opnamestraat worden er andere metadata (landelijke en lokale contentbronnen; vooral erfgoedmateriaal) toegevoegd aan de NBC. Het is de bedoeling om de metadata stromen van erfgoedmateriaal door te geleiden naar de NL aggregator, die Nederlandse data aggregeert ten behoeve van het Europeana platform. Deze koppeling is overigens nog niet geïmplementeerd. Het zoekplatform NBC+: In technische zin is de NBC+ een open zoekplatform dat (1) metadata aggregeert en indexeert (2) via slimme filters en indexen doorsnedes geeft uit de Collectie Nederland en (3) via semantische technologie en standaarden koppelingen en inhoudelijke verbanden legt met andere platforms zoals Europeana, NLaggregator, Edurep (Kennisnet) etc. Het NBC+-platform heeft volgende karakteristieken: De interne format van de GGC wordt geconverteerd naar een bibliografisch format in RDF structuur, dat geënt is op het in ontwikkeling zijnde BIBFRAME. Overigens wil men het niet beperken tot BIBFRAME maar ook andere ontologieën/vocabulaires gebruiken zoals FOAF, OWL, Dublin Core vocabulaire en dergelijke om zo breed mogelijk koppelingen te kunnen leggen. De RDF structuur maakt het mogelijk om links te leggen met VIAF en via Dbpedia/ Wikidata met Wikipedia en met andere Open Linked data verzamelingen. Het is de bedoeling dat op deze manier gebruikers van Wikipedia het NBC+platform ingetrokken worden en de collecties van Openbare Bibliotheken via deze weg beter vindbaar te maken. Het betreft Linked Data geen Linked Open Data. De ambitie vanuit het NBC+ is overigens wel om zoveel mogelijk van de metadata als Linked Open Data te publiceren. De API maakt het mogelijk voor derde partijen om hierop een zoekinterface te bouwen. 3.2 DIVERSE ASPECTEN NADER BEKEKEN Bezitsregistratie (titelsynchronisatie en exemplaarsynchronisatie): De GGC heeft als functie de bezitsregistratie van de bibliotheken. Er zijn koppelingen aangelegd tussen de lokale bibliotheeksystemen en de GGC zodat de gegevens wat betreft exemplaargegevens en holdings altijd actueel zijn. Het betreft een titelsynchronisatie en een exemplaarsynchronisatie vanuit de lokale systemen richting de GGC terwijl vanuit de GGC de PPN aan het lokale systeem wordt toegevoegd. De grote operatie van dit project bezitsregistratie is eenmalig en bijna afgerond. Daarna fungeert het GGC als centrale bron voor titel metadata. Opnamestraat en overige metadata: Overige metadatastromen worden via de opnamestraat rechtstreeks in het zoekplatform NBC+ ingevoerd. Het gaat in principe om metadata waaraan geen 1 Dit is de entiteit work volgens BIBFRAME dat volgens de gesprekspartners overeen komt met de FRBR entiteit expressie. 14

15 holdingsgegevens van de OB s zijn gekoppeld. Voorbeelden zijn: LexisNexis/de Krantenbank, Consumentenbond, tracks van Cd s van de CDR en metadata van lokale erfgoedcollecties. De zogenaamde opnamestraat is een set tools waarmee metadata van de diverse bronnen worden geaggregeerd en geconverteerd naar RDF voor het zoekplatform NBC. Het is de bedoeling om deze gegevens vanuit NBC+ door te geleiden naar de NL aggregator om zo de erfgoedmaterialen vanuit de OB s door te sturen naar Europeana. Zoals hierboven is aangegeven is deze koppeling nog niet gerealiseerd. De get it knop (orkestratie): binnen het NBC+-platform wordt een zogenaamde get it knop ontwikkeld, ook wel orkestratie genoemd. Dit moet de gebruiker binnen de discovery-omgeving van de NBC+ doorgeleiden naar de plaats waar hij/zij kan komen tot een transactie: dit kan een meer klassieke transactie zijn zoals een reservering of een IBL- of kopie-aanvraag, maar ook een toegang tot een nieuw boek of het luisteren van een muziektrack. De meeste van deze transacties worden afgehandeld door de lokale bibliotheeksystemen van de Openbare Bibliotheken, andere transacties door andere externe services. Toegang tot E-books vindt plaats via een identifier die de gebruiker doorgeleid naar een E-Book-platform. Een Knowledgebase, zoals veel gebruikt in de wetenschappelijke (zie tekstvak), is nauwelijks relevant voor de openbare bibliotheekwereld. 3.3 KOPPELINGEN VIAF en Wikipedia: De Nationale auteurs thesaurus (NTA) is opgenomen in VIAF. VIAF is opgenomen via de zgn. VIAF bot in de Engelstalige Wikipedia, waardoor een gebruiker van een lemma in Wikipedia over een persoon doorgelinkt kan worden naar alle boeken van/over die persoon op het NBC+-platform. Dit is op dit moment nog niet mogelijk: er wordt gewerkt aan een verbinding tussen NBC+ en de NTA zodat de verbinding met VIAF tot stand kan komen. Ook de GND heeft haar eigen data en die van VIAF op een vergelijkbare manier ingebracht in de Duitstalige Wikipedia. Voor de Nederlandse Wikipedia is dit nog niet geregeld zie hieronder. DBpedia/Wikidata: Door middel van een externe ontologie die gekoppeld is aan de verwerking van metadata worden voor bepaalde categorieën automatische koppelingen gelegd tussen de NBC+ enerzijds en Dbpedia anderzijds. Er heeft recentelijk een gesprek plaatsgehad met Wikidata (de beheeromgeving van Wikipedia voor de opslag en beschikbaarstelling van feitelijke data voor de verschillende taalversies van Wikipedia). De eerste stap is om te onderzoeken hoe koppelingen te leggen tussen auteurs en monumenten in de NBC+ (en de RCE) enerzijds en Wikidata anderzijds. Het uiteindelijke doel vanuit het NBC+ gezien is om links aan te brengen in Wikipedia artikelen naar informatiebronnen, die doorlinken naar de NBC+ en zo de gebruiker kunnen bedienen om bijvoorbeeld een bepaald boek in de buurt van de gebruiker op te vragen. Met Knowledgebase wordt hier de terminologie gebruikt die in de wetenschappelijke bibliotheken gebruikelijk is. Daar wordt met Knowledgebase de databank met de toegangsgegevens aangeduid die onder andere de link resolver aanstuurt. NBC+ en andere koppelingen: Het is van belang op te merken dat men niet alleen met Wikipedia wil koppelen maar ook met open bronnen op het internet, bijvoorbeeld in het erfgoeddomein. Een 15

16 recente mogelijkheid is de AAT de Art & Architecture thesaurus van het Getty instituut breed gebruikt in de museumsector - die recentelijk is gepubliceerd als Linked Open Data. NL aggregator en Delpher: NL aggregator ( wordt verzorgd door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, het Nationaal Archief, de Koninklijke Bibliotheek en Beeld en Geluid. De NL aggregator is een zgn. dark aggregator - niet vindbaar via bijvoorbeeld Google en uitsluitend bedoeld voor de doorlevering naar Europeana. De genoemde instellingen treden op als zogeheten aggregators voor de verschillende erfgoeddomeinen. Deze NL aggregator brengt de digitale erfgoedcollecties van Nederland op één plek samen. Deze collecties kunnen vervolgens weer gebruikt worden in diverse innovatieve toepassingen, zoals virtuele tentoonstellingen, wetenschappelijk onderzoek, digitale leermiddelen en toeristische applicaties. Tevens vergroot de NL aggregator de internationale zichtbaarheid van Nederlands erfgoed door collecties door te zetten naar Europeana. De wens is om NL aggregator te koppelen aan de NBC+ om de erfgoedcollecties van de OB s aan de NL aggregator te kunnen leveren voor doorlevering aan Europeana. Afhankelijk van de uitkomst van de bij paragraaf 3.7genoemde inventarisatie door de KB en BNL zou NBC+ ook kunnen gaan fungeren als zoekplatform voor de objecten in Delpher (de tekstuele items van NL Aggregator), waarmee de NBC+ de zoekingang voor het brede publiek zou kunnen worden voor deze erfgoedcollectie. 3.4 API API: De API levert bepaalde functionaliteiten en iedereen die een front-end wil bouwen kan van deze functionaliteiten naar believen gebruik maken. Dit betekent een lange reeks van mogelijke toepassingen die ver kunnen afstaan van de traditionele bibliotheekcatalogus. De API is een generiek koppelvlak op het platform, dat vele doorsnedes op de totale verzameling mogelijk maakt. Een voorbeeld zou kunnen zijn om een zoekinterface te bouwen voor kinderboeken van een bepaalde leeftijdscategorie. Overigens bouwt BNL zelf ook front-ends gebaseerd op de API, onder andere een front-end voor landelijk zoeken en ten behoeve van webcomponenten voor speciale selecties, zoals schatkamer, top 10 lijstjes etc. Tenslotte stellen de gesprekspartners van BNL dat er nog 2-3 jaar nodig zullen zijn voor het creëren van robuuste en rijke API s op de NBC+. Toegang API: De toegang tot de data van het NBC+-platform is gekoppeld aan de API key. Met andere woorden: de gegevens van het zoekplatform zijn niet als Linked Open Data beschikbaar. Wel is het de ambitie om zoveel mogelijk data te publiceren als Linked Open Data. Verrijkingsprogramma s: De interne RDF-structuur van de metadata maakt het mogelijk om de hierboven beschreven functionaliteit van de API steeds verder uit te bouwen. Voorbeeld is bijvoorbeeld het zogenaamde PuppyIR-algoritme: een algoritme dat op basis van taalgebruik en dergelijke leeftijdscategorieën voor boeken aangeeft. Dit algoritme wordt door een derde partij verzorgd. Op deze wijze kan men de NBC+ semantisch verrijken, en kunnen derde partijen via de API nieuwe doorsnedes en applicaties ontwikkelen. Op basis van het PPN nummer kan een applicatie ook aangeven waar het gevonden item zich het meest in de buurt van de gebruiker bevindt. Full Text: NBC+ is in principe een metadataplatform. Er is wel een mogelijkheid om ook zoeken op Full Text aan te bieden: dat gebeurt nu al voor LexisNexis waarbij het volledige artikel in de Krantenbank wordt geïndexeerd. 16

17 3.5 METADATASTROMEN FIGURE 2 METADATASTROMEN VAN PUBLICATIES In figuur 2 is de metadatastroom weergegeven. Uitgevers leveren ruwe titeldata aan het Centraal Boekenhuis. De metadata voor de Ebooks worden rechtstreeks geïmporteerd in de GGC. De metadata van gedrukte publicaties worden via de Koninklijke Bibliotheek in de GGC geïmporteerd. NBD Biblion verrijkt de metadata en deze verrijkte metadata worden door de NBD geleverd aan de lokale bibliotheeksystemen van de OB s samen met de plankklaar gemaakte boeken. Deze lokale bibliotheeksystemen zijn weer gekoppeld aan de GGC voor bezitsynchronisatie. De metadata inclusief de bezitsgegevens worden via de GGC doorgeleverd aan NBC+. Het CDR produceert metadata m.b.t. muziek in de GGC, die eveneens worden toegevoegd aan de NBC. NBD Biblion verkoopt overigens deze verrijkte metadata aan de Openbare Bibliotheken als onderdeel van hun dienstverlening en daarom zijn deze metadata als geheel niet als Open Data beschikbaar. NBC+ ambieert overigens wel om data als Linked Open Data ter beschikking te stellen. Een mogelijke oplossing is om de verrijkingen die NBD Biblion toevoegt hier buiten te houden en de overige velden van het metadata record wel als Linked Open Data ter beschikking te stellen. 17

18 3.6 ZICHTBAARHEID IN GOOGLE VIA INTEGRATIE NBC+ MET WAAS BNL heeft eveneens de Website as a Service (Waas) ontwikkeld en is nu bezig met WaaS 2.0. Een belangrijke vervolgstap zal de integratie met NBC+ zijn. Men wil door middel van een API op de NBC+ in het Content Management Systeem categoriepagina s (verzamelingen van recente boeken van een bepaalde categorie, bijvoorbeeld kookboeken), titeldetailpagina s (informatie over één boek) en auteurspagina s creëren. Elke pagina krijgt een unieke URL, zodat deze webpagina s gecrawled kunnen worden door Google (en andere internetzoekmachines) en als zodanig zichtbaar worden. 3.7 LOKALE ERFGOEDCOLLECTIES Er zijn ca. 90 lokale erfgoedcollecties, die zijn opgenomen in de huidige knooppunten van de implementaties van de Aquabrowser. Maar er zijn waarschijnlijk nog meer erfgoedcollecties bij Openbare Bibliotheken aanwezig (mogelijk tot wel 300). Op dit moment wordt een inventarisatie uitgevoerd samen met de KB met als vraag van welke erfgoedcollecties de metadata opgenomen zouden kunnen worden in de NBC+ en van welke objecten in Delpher. 3.8 EFFICIËNTIESLAG De NBC+ vervangt de OPAC s. Er zijn bijvoorbeeld nu 25 verschillende implementaties van de Aquabrowser met ieder een eigen index en integratielaag circa 60 bibliotheeksystemen met vaak een eigen publiekscatalogus. Dit wordt dus nu vervangen door één API met daarachter één index en één integratielaag, die alle OB s kan bedienen. Met andere woorden: de NBC+ betekent een belangrijke efficiëntieslag voor de OB s in Nederland. 18