Reactie KNMG op voorstellen t.a.v. aanpak van verslaafde artsen

Transcriptie

1 DE KONINKLIJKE NEDERLANDSCHE MAATSCHAPPIJ TOT BEVORDERING DER GENEESKUNST IS DE ORGANISATIE VAN EN VOOR ARTSEN IN NEDERLAND Position paper AAN Woordvoerders VWS van de Tweede Kamer Reactie KNMG op voorstellen t.a.v. aanpak van verslaafde artsen Naar aanleiding van berichtgeving in het AD van 29 juni jl. zijn door verschillende politieke partijen in de media voorstellen gedaan om te voorkomen dat verslaafde artsen (te lang) blijven doorwerken. Graag reageert de KNMG op deze voorstellen. De KNMG en haar federatiepartners, de Orde van Medisch Specialisten en LHV, bieden artsen handvatten bij het elkaar aanspreken op mogelijk disfunctioneren. De KNMG heeft een programma voor artsen met verslavingsproblemen, ABS-artsen. Artsen met verslavingsproblemen kunnen hiermee contact opnemen om vrijwillig behandeld te worden. Zo kunnen zij behouden blijven voor de gezondheidszorg. Wat vindt de KNMG over de problematiek van verslaafde artsen? Verslaafde artsen kunnen een risico vormen voor de patiëntveiligheid; en daar moeten patiënten tegen worden beschermd. De KNMG vindt dat het probleem van verslaafde artsen samen met overheid, IGZ en beroepsverenigingen aangepakt moet worden. Ieder van deze partijen heeft hierin een eigen verantwoordelijkheid. Het voorstel dat verschillende politieke partijen in de media (o.a. AD 29 juni jl.) hebben gedaan om de mogelijkheden om verslaafde artsen tijdelijk op non-actief te stellen uit te breiden, ondersteunt de KNMG. Door hen op non-actief te stellen, zullen artsen zich eerder laten behandelen voor hun verslaving. De KNMG ziet graag dat artsen pas weer aan de slag gaan als zij behandeld en fit-for-duty zijn. Het voorstel om artsen te verplichten hun verslaafde collegae te melden vindt KNMG disproportioneel. Door het juridiseren van het melden door collegae worden verslaafde artsen noch hun patiënten geholpen. Het kan zelfs contraproductief werken doordat artsen naar het buitenland vertrekken. De focus moet liggen op opvang en behandeling zodat deze artsen behouden kunnen blijven voor de gezondheidszorg. Wat doet de KNMG voor verslaafde artsen? De KNMG en haar federatiepartners, de Orde van Medisch Specialisten en LHV, hebben protocollen en richtlijnen opgesteld om collega-artsen handvatten te bieden bij het elkaar aanspreken op mogelijk disfunctioneren. De KNMG heeft sinds 1 maart 2011 een programma voor artsen met verslavingsproblemen, genaamd ABS-artsen. Artsen met verslavingsproblemen kunnen contact opnemen met ABS-artsen om in een vrijwillig verslavingsprogramma te komen.

2 Ook anderen (o.a. collegae en familie) kunnen contact opnemen met het steunpunt als er zorgen zijn over een arts. Bij deze indirecte meldingen ondersteunt en coacht ABS-artsen de beller om de arts zelf contact op te laten nemen met ABS-artsen. ABS-artsen wil -in de toekomst- bij indirecte meldingen de gemelde arts zelf rechtstreeks benaderen. De verwachting is dat hiermee het aantal meldingen fors zal toenemen. Hiervoor zijn een aantal wijzigingen in wetgeving en financiering noodzakelijk. Op dit moment betaalt de KNMG het ABS-programma uit eigen middelen. De VVAA en enkele ziektekostenverzekeraars sponsoren het programma. Met dit beperkte budget heeft het programma alleen plaats voor verslaafde artsen die zichzelf melden. Wat is er nodig? Er moet wet- en regelgeving komen voor alcohol- en drugsbeleid tijdens het werk in de zorg zoals dit ook al in de luchtvaart het geval is. Verkeersvliegers mogen 12 uur voor de vlucht geen alcohol of drugs gebruiken. Daarnaast moeten IGZ en de werkgever in staat worden gesteld om dit te handhaven. De mogelijkheden van de IGZ om artsen tijdelijk op non-actief te stellen moeten worden uitgebreid, hiervoor is wijziging in wetgeving nodig. Dit is een belangrijke randvoorwaarde om het indirect melden van verslaafde collegae bij ABS-artsen mogelijk te maken. Wanneer ABS-artsen de mogelijkheid biedt voor indirecte meldingen zal het aantal meldingen fors toenemen. Op dit moment ontbreekt het aan financiële middelen om de gemelde artsen te motiveren hulp te zoeken en hen vervolgens op te nemen in het programma. In overleg met partners en de overheid zal bekeken worden hoe tot structurele en voldoende financiering te komen. Dit spoort met het overheidsbeleid gericht op het bevorderen van de patiëntveiligheid en het tegengaan van disfunctioneren onder zorgverleners. De samenwerking tussen ABS-artsen en IGZ moet worden geformaliseerd. Voor vragen neemt u contact op met mevrouw dr. Marlies de Rond (beleidsadviseur) m.de.rond@fed.knmg.nl tel en met de heer drs. Mark van den Anker (adviseur public affairs) m.van.den.anker@fed.knmg.nl tel

3 Inleiding Het is van groot maatschappelijk belang om artsen met verslavingsproblemen zo goed en zo tijdig mogelijk te helpen. Ten eerste omdat het risico op fouten bij verslaafde artsen verhoogd is en ten tweede om deze artsen te behouden voor de gezondheidszorg. Een verslaafde arts leidt een leven dat gevaarlijk is voor zijn of haar eigen gezondheid. Vaak spelen er ook problemen op het werk en in de persoonlijke omgeving. En door de aard van het werk lopen anderen ook gevaar, in dit geval primair de patiënten maar ook collegae en medewerkers. Een (beginnende) afhankelijkheid van alcohol, drugs of (psycho)farmaca is dus niet alleen een bedreiging voor de gezondheid en carrière van de arts, ook diens patiënten en anderen lopen onaanvaardbare risico s. Bovendien komt verslaving bij artsen vaak voor: als wordt uitgegaan van Amerikaanse en Canadese cijfers, ligt de prevalentie van verslaving bij dokters in Nederland tussen de 9 en 12 procent. 1,2 De KNMG maakt zich hard voor de hoge kwaliteit van medische beroepsuitoefening. Verslaafde artsen vormen een gevaar voor de patiëntveiligheid en daar moet tegen worden opgetreden. In de afgelopen jaren hebben de KNMG en haar federatiepartners hiervoor twee beleidslijnen opgezet. Ten eerste, collega-artsen aanmoedigen om hun verslaafde collegaartsen aan te spreken. Op 21 april 2008 verscheen het KNMG-rapport Individueel Functioneren van Medisch Specialisten. Tegelijkertijd is het Model reglement mogelijk disfunctionerend medisch specialist van de Orde van Medisch Specialisten uitgekomen. Dit modelreglement beschrijft de procedure om te onderzoeken of er wel of geen sprake is van disfunctioneren. Daarin spelen de jaarlijkse evaluatiegesprekken in het kader van IFMS (Individueel Functioneren Medisch Specialisten) een belangrijke rol. De LHV heeft in 2011 een procedure vermeend disfunctionerende huisartsen opgesteld. Dit protocol geeft huisartsen handvatten om (vermeend) disfunctioneren bespreekbaar te maken en biedt hulp bij het oplossen van problemen. Ten tweede is een programma ingericht die zich rechtstreeks richt op de verslaafde artsen zelf. Het programma is erop gericht om artsen van hun verslaving af te helpen. Artsen vinden het namelijk moeilijk om zelf om medische hulp te vragen bij collega-artsen, waarbij een verslavingsprobleem nog een extra drempel opwerpt. Bij ABS-artsen kunnen artsen laagdrempelig om hulp en behandeling vragen. Het ABS-programma is gebaseerd op programma s in de Verenigde Staten en Canada. Deze programma s, die met een zeer intensieve 5 jaar follow up werken, kennen een succespercentage van 85%. Nederlandse reguliere verslavingsprogramma s daarentegen zijn in 50% van de gevallen succesvol. Voor de patiëntveiligheid is het van groot belang er zorg voor te dragen dat artsen met verslavingsproblemen na behandeling abstinent zijn en ook blijven. De successen uit Noord-Amerika zijn vooral afhankelijk van de volgende factoren: 1 Brewster JM, Kaufmann M, Hutchison S, MacWilliam C. Characteristics and outcomes of doctors in a substance dependence monitoring programme in Canada: prospective descriptive study. British Medical Journal, 2008;337:a2098 doi: /bmj.a Single E, Brewster JM, MacNeil P, Hatcher J, Trainor C. The 1993 General Social Survey II: alcohol problems in Canada. Can J Publ Health. 1995;86:

4 overheidssteun en aangepaste wetgeving, samenwerking met licentiehouders en de gezondheidsinspectie. Afgelopen weekend is door een aantal partijen voorgesteld om artsen te verplichten hun verslaafde collegae aan te melden. De KNMG concludeert n.a.v. decennialange ervaringen met collega-instituten in het buitenland dat eerst andere aanpassingen nodig zijn: net zoals bij verkeersvliegers moet er een wettelijk norm komen voor het gebruik van alcohol en drugs tijdens het werk. Die ontbreekt nu. Aan die norm moet handhaving gekoppeld worden die de IGZ mandaat en sanctionerende slagkracht geeft en artsen direct vervolgbaar maakt. Dat is nu nog niet het geval. Ook moet samenwerking tussen wetgeving- en handhaving met IGZ en ABS-artsen worden georganiseerd. Het blijkt immers dat een veilige haven constructie beter werkt dan een klopjacht op mogelijk verslaafde artsen. In Noord-Amerika worden artsen vrijwillig succesvol behandeld, zonder medeweten van de gezondheidsinspectie of overheid. Hieraan is de voorwaarde gekoppeld dat ze zich 5 jaar lang aan een strikt en veilig regime houden (vaak na dringend aansporen van collegae) met dagelijkse monitoring op drugs en alcohol, werkprestaties en onderhoudsbehandeling. Deze programma s worden uitgevoerd door artsenfederaties. Bij elke terugval volgt direct een non-actief periode totdat de arts weer fitfor-duty is bevonden. Alleen als artsen zich niet vrijwillig laten behandelen of zich niet houden aan de voorwaarden, komen zij in handen van gezondheidsinspectie, tucht-, of strafrecht. Deze procedure wordt elders ook gevolgd bij andere ziekten onder artsen dan verslaving. Als patiënten en/of collegae vermoeden dat een arts verslaafd is, spreken zij de desbetreffende arts aan, met als keuze: vrijwillig streng worden behandeld door een ABSartsen-groep met 85% kans op herstel en rehabilitatie op werk. Of er volgen zeer zware consequenties van overheidsinstanties; het intrekken van de licentie. Het recente voorstel uit de media om artsen te verplichten hun verslaafde collegae aan te geven vindt de KNMG disproportioneel. De KNMG vraagt zich af hoe een dergelijke norm gehandhaafd gaat worden. Het oplopen van een verslaving of andere ziekte die artsen doet disfunctioneren is geen strafbaar feit, maar een ziekte die ons allen kan overkomen en die om behandeling en/of aanpassing van werkzaamheden vraagt. De focus bij verslaafde artsen moet liggen op opvang en behandeling. Het voorstel om de mogelijkheden om verslaafde artsen tijdelijk op non-actief te stellen uit te breiden, juicht de KNMG wel toe. Hiermee komen er meer mogelijkheden om deze artsen goed op te vangen en te behandelen, ook als een arts hiervoor minder gemotiveerd is. Wijziging van wetgeving is noodzakelijk zodat IGZ meer mogelijkheden krijgt om artsen tijdelijk op non-actief te stellen. Tevens is een wijziging van de huidige herregistratieregels en de bevoegdheden van de Registratiecommissie Geneeskundig Specialismen wenselijk: een arts moet niet alleen zijn wetenschappelijke en beroepsinhoudelijke zaken op orde hebben, maar moet ook fysiek en geestelijk in staat zijn het vak uit te oefenen. Daarvoor gelden nu in het geheel geen eisen of controles en deze zijn noodzakelijk als de patiëntenzorg vraagt om gezonde dokters. De KNMG gaat hierover met het College Geneeskundige Specialismen en Registratiecommissie Geneeskundig Specialisten in gesprek. ABS-artsen De KNMG is op 1 maart 2011 gestart met een programma onder de naam ABS-artsen - dat vergelijkbaar is met de programma s in de Verenigde Staten en Canada. Artsen met verslavingsproblemen bellen een steunpunt, waarna ze worden doorverwezen naar speciaal daarvoor opgeleide verslavingsartsen/psychiaters. Deze artsen doen de diagnostiek en 4

5 verdere assessment. Op basis van deze gegevens wordt in overleg met de arts-patiënt een adviesplan opgesteld en wordt deze verwezen naar de gespecialiseerde verslavingszorg. Tijdens en na de behandeling volgt de arts-patiënt via ABS-artsen een monitoring programma. Hierbij wordt de arts-patiënt begeleid op het werk en via zelfhulpgroepen, worden random abstinentie-onderzoeken uitgevoerd, en wordt toezicht gehouden door werkgever of IGZ. In de afgelopen twee jaren hebben ruim 30 artsen zich gemeld bij het programma. Slagingspercentages zijn op dit moment nog niet bekend. Twintig anderen (o.a. collegae en familie) namen contact op in verband met verslavingsproblemen van een arts in hun directe omgeving. Bij indirecte meldingen probeert ABS-artsen de beller te ondersteunen om de arts zelf contact te laten opnemen met ABS-artsen. Dit is in veel gevallen succesvol gebleken. In de toekomst wil ABS-artsen de door anderen gemelde artsen rechtstreeks gaan benaderen. Een vertrouwensteam, met daarin een ervaringsdeskundige arts en een verslavingsarts, zal in gesprek gaan met de gemelde arts om hem/haar een behandeling via ABS-artsen aan te bieden. De behandeling vindt plaats op vrijwillige basis. Om dit te laten slagen is het noodzakelijk dat de mogelijkheden om verslaafde artsen tijdelijk op non-actief te stellen worden uitgebreid. Artsen die minder gemotiveerd zijn voor behandeling kunnen dan tijdelijk niet meer werken als arts. De verwachting is dat deze artsen dan meer gemotiveerd raken voor behandeling. Financiering Op dit moment financieren de KNMG (beroepsgroep), de VVAA (verzekeraar) en een aantal ziektekostenverzekeraars het ABS-artsen programma. Om ABS-artsen de komende jaren verder uit te kunnen bouwen is extra financiering nodig (de verwachting is dat met de mogelijkheid van indirect melden het aantal meldingen fors zal toenemen). Afhankelijk van het groeiend aantal aanmeldingen en aandoeningen waarvoor gemeld/behandeld kan worden in de toekomst, kan dit bedrag toenemen. Een financiële bijdrage door de overheid is noodzakelijk en wenselijk om de volgende redenen: Als toezichthouder op de gezondheidzorg, heeft de overheid een taak om gezondheidszorg toegankelijk te maken (dus ook voor artsen), maar ook om deze veilig te houden. Daarom is het belangrijk dat zieke dokters een optimale behandeling krijgen om veilig en professioneel te functioneren. Slechts 50% van de artsen is aangesloten bij de KNMG. Lidmaatschap van een beroepsvereniging is geen verplichting. De leden van de KNMG dragen nu ook de kosten voor de niet-leden. Het is onwenselijk om de niet-leden uit te sluiten van het ABS-programma. Het monitoren van artsen met verslavingsproblemen is, in een aantal gevallen, een taak van de IGZ. IGZ is onvoldoende in staat om op individuele basis kwalitatief hoogwaardige monitoring programma s op te zetten. Daarvoor zijn onvoldoende kennis en middelen binnen de IGZ aanwezig. ABS-artsen maakt bij de monitoring gebruik van een standaardprotocol en maakt hiervoor afspraken met verschillende laboratoria in heel Nederland. ABS-artsen kan dergelijke monitoringprogramma s op maat en op verzoek van de IGZ leveren. Het succespercentage van reguliere verslavingsprogramma s is 50%, bij programma s die met een 5 jaar follow up werken neemt het succes van het programma toe tot 85%. Dit onderdeel van het ABS-programma is nog niet 5

6 opgenomen in reguliere verslavingsprogramma s. Voor de patiëntveiligheid is het van groot belang er zorg voor te dragen dat artsen met verslavingsproblemen na behandeling abstinent zijn en ook blijven. Hiervoor is geld van de overheid nodig. In Noord-Amerika worden deze programma s gefinancierd door de federale overheid; via de gezondheidsinspectie en registratiecommissies. Soms wordt bij zeer intensieve programma s een jaarlijkse bijdrage betaald door de werkgever en/of de deelnemende artsen zelf ( 150,= tot 500,= per jaar) dit is dan vooral voor de laboratoriumkosten. 6