Maasdal-noord 2013: alternatieven voor een gebiedsplan in beeld gebracht

Transcriptie

1 : alternatieven voor een gebiedsplan in beeld gebracht Diverse inrichtingsalternatieven voor de Maas in de gemeenten Bergen, Gennep, Mook- Middelaar, Cuijk en Boxmeer 24 september 2013 i

2 Datum 24 september 2013 Status Definitief, versie 1.4 Project P / Auteurs Reviewer Vrijgave Naam Paraaf Datum Drs. R.C. Agtersloot Ir. D.G. Meijer Dhr. W. Janssen Dhr. P. Vossen ii rapport september 2013

3 Inhoud 1 Inleiding Kader Doel Uitgangspunten en randvoorwaarden Leeswijzer Werkwijze en uitgangspunten Uitgangssituatie Studie Maasdal Masterplan (2012) Studie Teunesen Zand en Grint (2013) Aanbeveling werkgroep Ingreeplocaties Inleiding Cuijk (Katwijk Middelwaert) Mook (zomerbed) Mook (Hoogwatergeul) Waterfront Mook (ontwerp Masterplan Maasdal Noord-Limburg) Hoogwatergeul Mook (ontwerp Teunesen Zand en Grint) Waterfront Mook met kleine hoogwatergeul (ontwerp Stuurgroep Regiovisie) Mook (Maasheggen) Herstel Maasheggenlandschap (ontwerp Masterplan Maasdal Noord-Limburg) Herstel Maasheggenlandschap met stroomlijning (ontwerp Stuurgroep Regiovisie) Oeffelt zomerbed Oeffelt (groene rivier) Gennep (noordzijde) Genneper rivierenpark en Gennep aan de Maas (ontwerp Masterplan) Hoogwatergeul Maaskemp (ontwerp Teunesen Zand en Grint) Maaskemp (ontwerp Stuurgroep Regiovisie, als deelvariant TZG) Gennep (zuidzijde) Natuurpark Maaseilanden en Watersport bij Diekendaal (ontwerp Masterplan) Haven Heijen en hoogwatergeul Afferden (ontwerp Teunesen) Haven Heijen en natuurlijke geul (ontwerp Stuurgroep Regiovisie) Boxmeer (groene rivier) Bergen Bergerplas (ontwerp Masterplan) Heukeloms beekdal (ontwerp Stuurgroep Regiovisie) Bergen (Maaspark Well) Bergen (Groene Rivier Well) Venray (Ooijen - Wanssum) Verkenningen naar een nieuw gebiedsplan Werkwijze en uitgangspunten september 2013 rapport iii

4 4.2 Resultaten Samengesteld maatregelenpakket Keuze van maatregelen Hydraulische effecten Conclusies en aanbevelingen Referenties Figuren Figuur 1 Plangebied van Plan Teunesen (Grontmij Groenplanning, 2012)... 3 Figuur 2 Hydraulische effecten van ingrepen Maasdal Noord-Limburg (schatting op basis van gesuperponeerde singuliere effecten) voor 2100 (3950 m 3 /s bij 1/250 per jaar) Figuur 3 Hydraulische effecten van pakket Mooi Maasdal van de Stuurgroep Regiovisie Maasdal Noord-Limburg (op basis van gesuperponeerde singuliere effecten) voor 2100 (3950 m 3 /s bij 1/250 per jaar) iv rapport september 2013

5 1 Inleiding 1.1 Kader In juni 2013 is een gebiedsvisie Masterplan Maasdal Noord-Limburg neergelegd voor de inrichting van het Noordelijk Maasdal, gedefinieerd als het gebied van rkm (DLA+, 2013). Het voorgestelde inrichtingsplan bestaat uit grootschalige rivierverruiming aan zowel Brabantse als Limburgse zijde van de Maas. Een eerste concept hiervan is al in mei 2012 beschikbaar gesteld, waarna diverse actualisaties hebben plaatsgevonden. Hiervan hebben diverse spelers in de regio kennis kunnen nemen. Op uitnodiging van het programmabureau en op basis van het concept-masterplan van eind 2012 heeft Grontmij Groen-planning begin 2013 in opdracht van de firma Teunsesen een alternatief plan met een drietal hoogwateringrepen opgesteld (plan TZG), waarin ook hydraulische berekeningsresultaten zijn gepresenteerd. De LLTB (Limburgse Land- en Tuinbouwbond) heeft zich kritisch uitgelaten over de beoogde hoogwatermaatregelen, vooral ten aanzien van de grote hoeveelheid landbouwareaal die met het masterplan in het geding zou zijn. In opdracht van de Stuurgroep Regiovisie heeft een second opinion op het Masterplan en het alternatieve plan Teunesen plaatsgevonden (ARCADIS, 2013). Naar aanleiding hiervan heeft de Stuurgroep Regiovisie BBGM een nieuw document Maas- Ster-Plan gepresenteerd (BGMM, 2013), dat de contouren uitzet hoe hiermee verder te gaan. Onderhavig document presenteert een uitwerking van een maatregelenpakket, dat elementen uit beide plannen bevat. N.b. Op dit moment lopen binnen het proces van het Deltaprogramma nog oriëntaties op andere normeringen. In de voorliggende studie is vastgehouden aan de oorspronkelijke 1/250 normering voor dit gebied en de daarbij behorende taakstelling. 1.2 Doel Doel van de onderhavige opdracht van de Stuurgroep Regiovisie is: het beschrijven van rivierkundige ingrepen voor het traject Maasdal Noord-Limburg op basis van bouwstenen uit het bestaande Masterplan (DLA+, 2013), het plan Teunesen (Grontmij Groenplanning, 2013) en enkele nieuw gemaakte ontwerpen; aanpassen van het totaalpakket op basis van deze bouwstenen; het beschrijven van dit optimalisatieproces; het analyseren en beschrijven van het verwachte waterstandseffect onder maatgevende condities in relatie tot de rivierkundige opgave van het Deltaprogramma Grote Rivieren (DPR). 1.3 Uitgangspunten en randvoorwaarden De verkenning sluit aan bij de methodiek van het Masterplan en die van Teunesen (die al bij het Masterplan aansloot). Dit betekent dat de rivierkundige opgave gebaseerd is op de 1/250 veiligheidsnormering voor september 2013 rapport 1

6 Voorts wordt opgemerkt dat niet alle initiatieven uit de regio in de ingebrachte pakketten vertegenwoordigd zijn. Zo zijn er deelplannen binnen het Masterplan Maasdal Noord- Limburg, die hydraulisch niet significant genoeg zijn om mee te beschouwen (Plasmolen en Mookerplas, Bezoekerscentrum Noordelijke Maasvallei, t Meer Huys van Heijen, Well levendig toeristenplaatsje, Rivierenpark De Stalberg). Ook zijn er andere ruimtelijke initiatieven in de regio, zoals IGP Maasheggen en Waterfront Boxmeer, die weliswaar de inrichting van de rivier betreffen. De hydraulische effecten van deze plannen zijn naar verwachting niet zeer doorslaggevend ten opzichte van de beschouwde hoogwatermaatregelen. De afwezigheid van dergelijke plannen in dit onderzoek betekent op generlei wijze dat de opdrachtgever deze als onhaalbaar of onwenselijk zou beoordelen. De gepresenteerde ontwerpen zijn nog rudimentair van opzet en laten voldoende ruimte voor nadere detaillering of flankering door andere omgevingsprojecten. 1.4 Leeswijzer Hoofdstuk 2 gaat in op de werkwijze die is toegepast om tot een totaalpakket te komen, dat zoveel mogelijk tegemoet komt aan de wensen van diverse belanghebbenden in de regio. Hierbij worden beide plannen kort gepresenteerd en de aanbevelingen van de werkgroep uiteengezet, die hebben geleid tot onderhavig gebiedsplan. Hoofdstuk 3 presenteert de ingreeplocaties in detail en legt er locatie de ontwerpvarianten naast elkaar. Dit hoofdstuk is niet geheel chronologisch, want het bevat tevens de nieuwe ontwerpen die in opdracht van de Stuurgroep Regiovisie tot stand zijn gekomen, nadat de in Hoofdstuk 4 beschreven verkenning naar een nieuw gebiedsplan was afgerond. Hiermee is het overzicht van beschikbare bouwstenen in Hoofdstuk 3 compleet. De hydraulische effecten van het totaalpakket zijn inclusief de nieuwe ontwerpen opnieuw berekend m.b.v. het MapTableinstrumentarium en komen in Hoofdstuk 5.2 aan de orde. De bereikte waterstandsdaling wordt hierbij vergeleken met het Masterplan, het Plan Teunesen en de rivierkundige opgave voor De conclusies en aanbevelingen staan in Hoofdstuk 6 opgesomd. De referentielijst (Hoofdstuk 7) somt de gebruikte bronnen op, bestaande uit de diverse studies die aan dit gebiedsplan vooraf zijn gegaan. 2 rapport september 2013

7 2 Werkwijze en uitgangspunten 2.1 Uitgangssituatie De geometrische uitgangssituatie is de Maas na uitvoering van alle reeds geplande ingrepen in het kader van het Programma Maaswerken. Deze geometrie wordt gerepresenteerd in het DPR-basismodel dpr_2015_4_hk, waarvan een MapTable-model is gemaakt met de begrenzing aan de benedenrand van het projectgebied (Heumen bij rkm 167). 2.2 Studie Maasdal Masterplan (2012) In het Maasdal Noord-Limburg is een masterplan ontwikkeld (DLA+, 2013) onder regie van de drie gemeenten én de provincie Limburg in het plangebied Bergen, Gennep en Mook en Middelaar (BGMM). In dit Masterplan Maasdal Noord-Limburg is nagegaan in hoeverre de regionale ambitie duurzaam en toekomstbestendig te integreren is met passende maatregelen voor rivierverruiming op de lange termijn. Er is hierbij gekozen voor een meerdimensionale aanpak een aanpak met aandacht voor maatschappelijke én economische belangen. Hierbij wordt conform de Regiovisie aan de ene kant aangestuurd op onderscheidende identiteit en kwaliteitslandschap, en aan de andere kant op innovatieve combinaties van agrarische, toeristisch-recreatieve, ecologische, woon- en zorgfuncties. Het Masterplan stelt dat met deze meerdimensionale aanpak een scala aan kansen voor welvaart en welzijn wordt gecreëerd, waarvan de baten op termijn kunnen worden verzilverd. 2.3 Studie Teunesen Zand en Grint (2013) Eind 2012 heeft het Programmabureau Regiovisie Bergen, Gennep, Mook & Middelaar met de firma Teunesen over het concept-masterplan gesproken. In dat overleg gaf de firma aan dat men met een alternatief plan zou kunnen komen dat recht zou doen aan de hoogwatertaakstellingen en de ordeningsprincipes uit het masterplan, maar dat kostenneutraal zou kunnen worden uitgevoerd. Hierop is de firma door het programmabureau uitgenodigd om met dit alternatief plan te komen en daarin niet alleen de alternatieve hoogwateringrepen te beschrijven maar ook aan te geven in welke mate aan de ordeningsprincipes recht zou worden gedaan en wanneer daarvan zou (moeten) worden afgeweken welke andere belangen dan worden gediend. Teunesen heeft deze uitnodiging aangenomen. Figuur 1 Plangebied van Plan Teunesen (Grontmij Groenplanning, 2012) september 2013 rapport 3

8 Eind januari 2013 is door Teunesen Zand en Grind een voorstel voor optimalisatie van het Masterplan Maasdal Noord ingediend (Grontmij Groenplanning, 2013). Men stelt daarbij dat wanneer delfstoffenwinning nadrukkelijker aan hoogwaterbescherming wordt gekoppeld, er een financiële motor ontstaat voor het masterplan. 2.4 Aanbeveling werkgroep In opdracht van de Stuurgroep Regiovisie heeft ARCADIS een second opinion uitgevoerd op beide gebiedsplannen (ARCADIS, 2013). Hierbij zijn de diverse plussen en minnen van beide plannen gepresenteerd. In vervolg hierop heeft de Stuurgroep het Mooi Maasdal (Stuurgroep Regiovisie BGMM, 2013) gelanceerd, dat grotendeels procesmatig is geformuleerd en de kaders aangeeft voor nadere uitwerking van een nieuw gebiedsplan dat elementen uit beide plannen bevat. De bedoelde uitwerking is in onderhavige opdracht vormgegeven. 4 rapport september 2013

9 3 Ingreeplocaties 3.1 Inleiding In Tabel 1 staan de ingreeplocaties en diverse beschouwde ontwerpvarianten opgesomd (van noord naar zuid). De laatste kolom geeft nieuwe ontwerpen weer, die in de meest recente aanpassingsronde onder leiding van de Stuurgroep Regiovisie tot stand zijn gekomen. Tabel 1 Overzicht van ingreeplocaties en ontwerpvarianten Maasdal Noord-Limburg (geel = uiteindelijke keuze, zie Hoofdstuk 5) Gemeente [provincie] (locatie) Cuijk [N.Br.] (Middelwaert) Cuijk [N.Br.] (Katwijk zomerbed) Mook [Limburg] (zomerbed) Mook [Limburg] (hoogwatergeul) Mook [Limburg] (Maasheggen) Oeffelt [N.Br.] (zomerbed) Oeffelt [N.Br.] (groene rivier) Gennep [Limburg] (noordzijde) van rkm tot LR L L 162,5 165,7 R Masterplan Maasdal (DLA+) Middelwaert met eiland Paragraaf Zomerbedverbreding Katwijk Zomerbedverbreding Mook R Waterfront Mook R Herstel Maasheggenlandschap L - Ontwerpvariant gemaakt door Teunesen Zand en Grint (TZG) Stuurgroep Regiovisie Hoogwatergeul Mook - Waterfront Mook Herstel Maasheggenlandschap Zomerbedverbreding Oeffelt ,5 L Oeffeltse aanbrug R Maaseilanden Gennep [Limburg] (zuidzijde) L R L R Gennep Rivierenpark, Gennep aan de Maas Riviernatuurpark Maaseilanden Watersporten bij Diekendaal Hoogwatergeul Maaskemp Maaskemp (40%-variant van TZG-ontwerp) Haven Heijen en Hoogwatergeul Afferden Haven Heijen en verkleinde Hoogwatergeul Afferden Boxmeer [N.Br.] (groene rivier) L Vortumse geul Bergen Heukeloms R De Bergerplas - [Limburg] Beekdal 3.11 Bergen [Limb.] Project Maaspark Well (beschouwd als autonome ontwikkeling, R (Maaspark Well) ontwerp Teunesen) 3.12 Bergen [Limb.] (Waterkering Well) 130,5 134,5 R - - Groene Rivier Well 3.13 Venray [Limb.] (Ooijen Wanssum) L Project Ooijen-Wanssum (beschouwd als autonome ontwikkeling, ontwerp: Projectbureau Ooijen-Wanssum) september 2013 rapport 5

10 De ontwerpen staan in de onderstaande paragrafen nader beschreven. De volgorde is van noord naar zuid, dus tegen de stroomrichting in. Op locaties waar meerdere ontwerpvarianten beschikbaar zijn, staan deze in sub-paragrafen nader uitgewerkt. De meest bovenstroomse projectlocatie uit de tabel (Ooijen-Wanssum) is hydraulisch relevant, maar behoort feitelijk niet tot het pakket van het Maasdal Noord-Limburg. 3.2 Cuijk (Katwijk Middelwaert) Op deze locatie bevindt zich het ontwerp Middelwaert Mook weer eiland van het Masterplan Maasdal Noord-Limburg. De locatie bevindt zich op Brabants grondgebied. Hier zijn geen ontwerpvarianten. Parallel aan de ingreep bevindt zich een zomerbedverbreding (Katwijk), die niet in de figuur, maar ook niet elders in dit document nader toegelicht staat (ook niet in het masterplan: DLA+, 2013), maar onderdeel van het pakket Maasdal Noord- Limburg is. De ingreep is in een later stadium toegevoegd, omdat deze een grote bijdrage aan de rivierkundige opgave levert. Stuwpeil : 8,1 m+nap Maatregel 1 : zomerbedverbreding d.m.v. vlaksgewijze vergraving uiterwaarden tot beneden stuwpeil (circa 9 ha) Maatregel 2 : smalle meestromende geul t.h.v. rkm 160 (circa 16 ha) Waterstandsverlaging in cm : totaal circa 23 t.h.v. rkm 163,7 Bijdrage in m 2 : = 2744 Afstand tot waterkering : circa 50 meter Volume van de ingreep : circa 1, m 3 Oppervlak : circa 24 ha 6 rapport september 2013

11 3.3 Mook (zomerbed) De ingreep zomerbedverbreding Mook wordt niet vermeld in het masterplan (DLA+, 2013) maar is wel onderdeel van het pakket Maasdal Noord-Limburg. De ingreep is in een later stadium toegevoegd, omdat deze een grote bijdrage aan de rivierkundige opgave levert. Stuwpeil : 8,1 m+nap Maatregel : Verbreding zomerbed oostzijde van de Maas, circa 20 meter breed, trajecten rkm 162,5-164,0 en rkm 164,9-165,7 Waterstandsverlaging in cm : totaal 12 t.h.v. rkm 162,4 Bijdrage in m 2 : 1607 Afstand tot waterkering : circa 50 meter Volume van de ingreep : circa 0, m 3 Oppervlak : circa 1,5 ha september 2013 rapport 7

12 3.4 Mook (Hoogwatergeul) Waterfront Mook (ontwerp Masterplan Maasdal Noord-Limburg) De ingreep Waterfront Mook (deelplan 1) is onderdeel van het Masterplan Maasdal Noord-Limburg (DLA+, 2013). Stuwpeil : 8,1 m+nap Maatregel 1 : uitgraven samengestelde plas met jachthaven en aanlegkade Maatregel 2 : hoogwatergeul Middelaar-Mook Waterstandsverlaging in cm : totaal 13 t.h.v. rkm 158,7 Bijdrage in m 2 : Afstand tot waterkering : circa 50 meter Volume van de ingreep : circa 2, m 3 Oppervlak : circa 110 ha Hoewel de beide maatregelen verschillend zijn is er in de modellering geen onderscheid gemaakt tussen Mook-Recreatieplas en Mook-hoogwatergeul. De reden hiervoor is dat de recreatieplas fungeert als uitstroomopening van de hoogwatergeul. Zonder uitstroomopening zal de hoogwatergeul nauwelijks fungeren en dan wordt dus geen realistisch beeld van het waterstandeffect verkregen. 8 rapport september 2013

13 3.4.2 Hoogwatergeul Mook (ontwerp Teunesen Zand en Grint) Voor deze locatie heeft Teunesen Zand en Grint een ontwerpvariant gepresenteerd (Grontmij Groenplanning, 2013), met een groter grondverzet en tevens sterkere daling van maatgevende waterstanden. Stuwpeil : 8,1 m+nap Maatregel 2 : hoogwatergeul Mook Waterstandsverlaging in cm : totaal 36 t.h.v. rkm 160 Bijdrage in m 2 : Afstand tot waterkering : circa 50 meter Volume van de ingreep : circa 5, m 3 m 3 Oppervlak : circa 90 ha september 2013 rapport 9

14 3.4.3 Waterfront Mook met kleine hoogwatergeul (ontwerp Stuurgroep Regiovisie) Uitgangspunt voor de stuurgroep is het ontwerp geweest van DLA+. Om aan te sluiten bij de wensen van de landbouwsector is de vergraving van het gebied oostelijke van de Veerweg niet meegenomen. Hierdoor neemt ten opzichte van het DLA+ ontwerp het ruimtebeslag met 55% af; het waterstandeffect neemt met circa 30% af. Stuwpeil : 8,1 m+nap Maatregel 1 : uitgraven samengestelde plas met jachthaven en aanlegkade Maatregel 2 : hoogwatergeul Middelaar-Mook Waterstandsverlaging in cm : totaal 9 t.h.v. rkm 160 Bijdrage in m 2 : Afstand tot waterkering : circa 50 meter Volume van de ingreep : circa 1, m 3 Oppervlak : circa 54 ha 10 rapport september 2013

15 3.5 Mook (Maasheggen) Herstel Maasheggenlandschap (ontwerp Masterplan Maasdal Noord-Limburg) De ingreep Herstel Maasheggenlandschap (deelplan 2) is onderdeel van het Masterplan Maasdal Noord-Limburg (DLA+, 2013). Stuwpeil : 8,1 m+nap Maatregel 1 : restauratie heggenlandschap bij Mook Waterstandsverlaging in cm : totaal +8 t.h.v. rkm 160 Bijdrage in m 2 : september 2013 rapport 11

16 3.5.2 Herstel Maasheggenlandschap met stroomlijning (ontwerp Stuurgroep Regiovisie) Uitgangspunt voor de stuurgroep is het ontwerp geweest van DLA+. Waar in het ontwerp van DLA+ het hele gebied werd ingericht voor natuur, is nu gekeken in hoeverre het mogelijk is om de Maasheggen met de stroming mee te plaatsen. Hierbij zijn de huidige dwarsheggen gehandhaafd gebleven. Het ontwerp bevat meer dan 5 kilometer aan lengte van Maasheggen. Door de plaatsing in de stromingsrichting is het opstuwende effect van de heggen minder groot geworden. Daarnaast is het mogelijk om de terreinen tussen de Maasheggen te blijven gebruiken voor landbouw. Stuwpeil : 8,1 m+nap Maatregel : Plaatsing meer dan 5 km Maasheggen in de stromingsrichting Waterstandsverlaging in cm : totaal +2 t.h.v. rkm 160 Bijdrage in m 2 : rapport september 2013

17 3.6 Oeffelt zomerbed De ingreep zomerbedverbreding Oeffelt wordt niet vermeld in het masterplan (DLA+, 2013) maar is wel onderdeel van het pakket Maasdal Noord-Limburg. De ingreep is in een later stadium toegevoegd, omdat deze een grote bijdrage aan de rivierkundige opgave levert. Stuwpeil : 8,1 m+nap Maatregel : Verbreding zomerbed westzijde van de Maas, circa 60 meter breed, traject rkm 155,4-161,2 Waterstandsverlaging in cm : totaal circa 18 t.h.v. rkm 155,3 Bijdrage in m 2 : 2261 Afstand tot waterkering : circa 50 meter Volume van de ingreep : circa 1, m 3 Oppervlak : circa 40 ha september 2013 rapport 13

18 3.7 Oeffelt (groene rivier) Op deze locatie bevindt zich het ontwerp Oeffeltse aanbrug van het Masterplan Maasdal Noord-Limburg. De locatie bevindt zich op Brabants grondgebied. Het ontwerp bestaat uit een Groene Rivier van liefst 7,5 km lengte, met een doorsnijding van het grondlichaam van de brug van Oeffelt (N264). Ter plaatse van deze doorsnijding dient de brug op pijlers te worden geplaatst. Hier zijn geen ontwerpvarianten. Stuwpeil Maatregel : 8,1 m+nap : hoogwatergeul in combinatie met het vervangen van het grondlichaam van brug Oeffelt Gennep door pijlers Waterstandsverlaging in cm : totaal circa 34 t.h.v. rkm 153,2 Bijdrage in m 2 : 4685 Volume van de ingreep : circa 2, m 3 Oppervlak : circa 180 ha 14 rapport september 2013

19 3.8 Gennep (noordzijde) Genneper rivierenpark en Gennep aan de Maas (ontwerp Masterplan) De twee ontwerpen Genneper rivierenpark en Gennep aan de Maas (deelplannen 5 en 6) zijn samen afgebeeld in onderstaande figuur. Ze vormen onderdeel van het Masterplan Maasdal Noord-Limburg (DLA+, 2013). Stuwpeil Maatregelen Waterstandsverlaging in cm : totaal 5 t.h.v. rkm 153,3 Bijdrage in m 2 : 588 Volume van de ingreep : circa 0, m 3 Oppervlak : circa 15 ha : 8,1 m+nap : uitgraven meestromende nevengeul, middelwaard uitgraven Paesplas tot recreatieplas van circa 10 ha september 2013 rapport 15

20 3.8.2 Hoogwatergeul Maaskemp (ontwerp Teunesen Zand en Grint) Op dezelfde locaties heeft Teunesen een ontwerp voor een hoogwatergeul gepresenteerd (Grontmij Groenplanning, 2013), bestaande uit een groot noordelijk deel en een kleiner zuidelijk deel. Een drempel met een verbindingsweg ligt in het midden en voorkomt permanente meestroming van de geul. Stuwpeil : 8,1 m+nap Maatregel : twee eenzijdig aangetakte geulen Waterstandsverlaging in cm : totaal 10 t.h.v. rkm 154 Bijdrage in m 2 : 1420 Volume van de ingreep : circa 3, m 3 Oppervlak : circa 49 ha 16 rapport september 2013

21 3.8.3 Maaskemp (ontwerp Stuurgroep Regiovisie, als deelvariant TZG) Op basis van de second opinion (ARCADIS, 2013) bestond er in de Stuurgroep Regiovisie een lichte voorkeur voor het alternatief uit het Plan Teunesen. Op de aspecten gebruikskwaliteit en belevingskwaliteit scoren de maatregelen uit het Masterplan beter, echter de ontwikkelingsmogelijkheden zijn in het Plan Teunesen groter. Daarnaast biedt het Plan Teunesen een fors hogere bijdrage aan de waterstandsverlaging. De Stuurgroep Regiovisie vroeg AHA/RiQuest om een kleiner gedimensioneerde plas op de Maaskemp te bezien, die in vormgeving en maatvoering lijkt op het Masterplan Genneperhuis van De waterrecreatieve voorzieningen komen bij de Maaskemp te liggen in plaats van aan de vergrote Paesplas. Dit heeft geresulteerd in een variant, waarbij het volume van de ingreep 40% bedraagt van dat van het oorspronkelijk ontwerp uit het Plan Teunesen. Het hydraulisch effect neemt iets af t.o.v. het Plan Teunesen. Stuwpeil : 8,1 m+nap Maatregel : twee eenzijdig aangetakte geulen Waterstandsverlaging in cm : totaal 4 t.h.v. rkm 154 Bijdrage in m 2 : 400 Volume van de ingreep : ca. 1, m 3 Oppervlak : circa 17 ha Kaart 7 september 2013 rapport 17

22 3.9 Gennep (zuidzijde) Natuurpark Maaseilanden en Watersport bij Diekendaal (ontwerp Masterplan) De twee ontwerpen Natuurpark Maaseilanden en Watersport bij Diekendaal (deelplannen 8 en 9) zijn samen afgebeeld in onderstaande figuur. Ze vormen onderdeel van het Masterplan Maasdal Noord-Limburg (DLA+, 2013). Stuwpeil : 8,1 m+nap < stuw > 11,1 m+nap Maatregel : Vergraven Noordereiland (volledig) en Zuidereiland (voor eenderde) tot natuurgebieden, handhaving van circa 60 ha landbouwgrond plas en meestromende waterloop (kanogeul) in hoogwatergeul Waterstandsverlaging in cm : totaal 8 t.h.v. rkm 145,3 Afstand tot waterkering : circa 40 meter Bijdrage in m 2 : 621 Volume van de ingreep : circa 4, m 3 Oppervlak : circa 225 ha 18 rapport september 2013

23 3.9.2 Haven Heijen en hoogwatergeul Afferden (ontwerp Teunesen) Op dezelfde locaties heeft Teunesen een ontwerp voor een hoogwatergeul gepresenteerd (Grontmij Groenplanning, 2013), bestaande uit een groot noordelijk deel en een kleiner zuidelijk deel. Een drempel met een verbindingsweg ligt in het midden en voorkomt permanente meestroming van de geul. Het plan bevat geen ingrepen op de Maaseilanden. Opgemerkt wordt dat er geen overlap is met deelplan 8 van het Masterplan (Natuurpark Maaseilanden is), dus beide plannen sluiten elkaar niet uit. Stuwpeil : 8,1 m+nap < stuw > 11,1 m+nap Maatregelen : Aanleg van een haven bij Heijen, die bij hoogwater afvoercapaciteit levert; Aanleg hoogwatergeul, drempel met verbindingsweg aan bovenstroomse zijde. Waterstandsverlaging in cm : totaal 17 t.h.v. rkm 145 Afstand tot waterkering : circa 20 meter Bijdrage in m 2 : 2470 Volume van de ingreep : circa 8, m 3 Oppervlak : circa 173 ha september 2013 rapport 19

24 3.9.3 Haven Heijen en natuurlijke geul (ontwerp Stuurgroep Regiovisie) Door de Stuurgroep is aangegeven dat de haven bij Heijen conform het plan van Teunesen kan worden opgenomen. Voor de geul om de stuw heen is gezocht naar een variant met minder vergraving en meer (natte) natuur. Het resultaat wordt getoond in onderstaand figuur. Stuwpeil : 8,1 m+nap < stuw > 11,1 m+nap Maatregelen : Aanleg van een haven bij Heijen, die bij hoogwater afvoercapaciteit levert; Aanleg groene geul die enkel benedenstrooms is aangetakt aan de Maas. Waterstandsverlaging in cm : totaal 15 t.h.v. rkm 145 Afstand tot waterkering : circa 50 meter Bijdrage in m 2 : 2270 Volume van de ingreep : circa 5, m 3 Oppervlak : circa 163 ha 20 rapport september 2013

25 3.10 Boxmeer (groene rivier) Op de linker oever bevindt zich het ontwerp Vortumse geul van het Masterplan Maasdal Noord-Limburg (DLA+, 2013). De locatie bevindt zich op Brabants grondgebied. Het ontwerp bestaat uit een Groene Rivier van 7,5 km lengte en is vergelijkbaar met het deelplan Oeffeltse aanbrug. De groene rivier loopt links van het hoger gelegen Maasheggengebied. Op het traject zijn geen bruggen. Hier zijn geen ontwerpvarianten. Stuwpeil : 11,1 m+nap Maatregel : hoogwatergeul Waterstandsverlaging in cm : totaal circa 18 t.h.v. rkm 140,6 Bijdrage in m 2 : 1817 Volume van de ingreep : circa 6, m 3 Oppervlak : circa 240 ha september 2013 rapport 21

26 3.11 Bergen Bergerplas (ontwerp Masterplan) De Bergerplas (deelplan 10) is een forse ingreep ten oosten van Bergen en Aijen. De plas is een hoogwatergeul met een lengte van 5 km. Het ontwerp is onderdeel van het Masterplan Masterplan Maasdal Noord-Limburg (DLA+, 2013). Stuwpeil : 11,1 m+nap Maatregel : verdieping westelijk tak tot 0,5 m boven stuwpeil, aanleg recreatieplas ten noorden Kerkstraat Waterstandsverlaging in cm : totaal 6 t.h.v. rkm 138 Bijdrage in m 2 : 751 Afstand tot waterkering : circa 20 meter Volume van de ingreep : circa 3, m 3 Oppervlak : circa 80 ha 22 rapport september 2013

27 Heukeloms beekdal (ontwerp Stuurgroep Regiovisie) Op initiatief van de Stuurgroep is een ontwerpvariant gemaakt, waarbij de hoogwatergeul beperkter wordt uitgevoerd. Het resultaat Heukeloms Beekdal is onderstaand afgebeeld. Het vergraven volume bedraagt 30% van dat van het oorspronkelijk ontwerp. Niettemin blijft 60% van het hydraulisch effect behouden. Wanneer voor deze maatregel wordt gekozen, behoeft de Kerkstraat vanuit hydraulisch oogpunt geen aanpassing. Het nattere deel van het gebied bevindt zich ten noorden van de Kerkstraat waardoor deze verbindingsweg tussen Bergen en Nieuw-Bergen gehandhaafd kan blijven. Opgemerkt wordt dat dit ontwerp tot stand is gekomen nadat de in Hoofdstuk 4 beschreven verkenning naar een nieuw gebiedsplan was afgerond. Stuwpeil : 11,1 m+nap Maatregel : maaiveldverlagingen tussen 0,5 en 1,0 meter Waterstandsverlaging in cm : totaal 4 t.h.v. rkm 134 Bijdrage in m 2 : 300 Afstand tot waterkering : circa 20 meter Volume van de ingreep : circa 0, m 3 Oppervlak : circa 280 ha september 2013 rapport 23

28 3.12 Bergen (Maaspark Well) Maaspark Well is een ontwerp van Teunesen Zand en Grint en betreft een reeds vergunde situatie. Het project is recent in uitvoering gegaan. Om deze reden betreft de ingreep feitelijk een autonome ontwikkeling die vast staat. Deze ingreep omvat het ruimtebeslag van hoogwatergeul Aijen, een project van Programma Maaswerken (onderdeel van de referentiesituatie). Maaspark Well is echter geen onderdeel van het project Maaswerken maar daadwerkelijk extra rivierverruiming ten opzichte van de oorspronkelijk geplande hoogwatergeul Aijen. Het meerdere aan waterstandeffect draagt dus bij aan de benodigde waterstandsverlaging voor het Deltaprogramma. Opgemerkt wordt de hoogwatergeul Well oorspronkelijk zou vervallen, omdat deze in combinatie met Maaspark Well overbodig zou zijn. De geul is echter recent opnieuw toegevoegd aan programma Maaswerken en wordt separaat aanbesteed in een iets gewijzigd ontwerp (ontwerp Zuidgeul). Dit is onderdeel gemaakt van de volgende projectlocatie (paragraaf 3.13). Stuwpeil : 11,1 m+nap Maatregel : aanleg recreatieplas (de Voorhaven) en verschillende hoogwatergeulen Volume van de ingreep : circa 11, m 3 Oppervlak : circa 250 ha Waterstandsverlaging in cm : totaal circa 19 t.h.v. rkm 134 Bijdrage in m 2 : rapport september 2013

29 3.13 Bergen (Groene Rivier Well) De hoogwatergeul Well oorspronkelijk zou vervallen, omdat deze in combinatie met Maaspark Well overbodig zou zijn. De geul is echter recent opnieuw toegevoegd aan programma Maaswerken en wordt separaat aanbesteed in een iets gewijzigd ontwerp (ontwerp Zuidgeul). Vervolgens is geconstateerd dat in dit gebied de hoogwatertaakstelling niet wordt gehaald. In het Masterplan Maasdal is hier verder geen aandacht aan geschonken. Er is naar een oplossing gezocht om toch aan de hoogwatertaakstelling te voldoen en dit heeft geresulteerd in de maatregel Groene Rivier Well (ontwerp Stuurgroep Regiovisie). Het ontwerp voorziet in een doorsnijding van de waterkering Well (dijkring 60), waarmee het dorp bij hoogwater een geïsoleerde ringdijk wordt. Een soortgelijk ontwerp is in 2010 gelanceerd in de Quick Scan (Meijer e.a., 2010). De in ere herstelde Zuidgeul Well (ontwerp Maaswerken) zal bij de uitwerking van het ontwerp worden gekoppeld de Groene Rivier, zie Kaart 13 (tegenover de haven van Wanssum). Te zijner tijd komt er een nieuw ontwerp (Zuidgeul Well) beschikbaar. Zolang dit er niet is, is het bestaande ontwerp vigerend. De maatregel Groene Rivier Well heeft geen effect op de landbouwgronden, behalve dat deze in geval van hoogwater onderlopen. Opgemerkt wordt dat dit ontwerp tot stand is gekomen nadat de in Hoofdstuk 4 beschreven verkenning naar een nieuw gebiedsplan was afgerond. september 2013 rapport 25

30 Stuwpeil : 11,1 m+nap Maatregel : verleggen van kaden waardoor Well bij hoogwater een eiland wordt. Aan de benedenstroomse zijde aansluiten op Maaspark Well. Waterstandsverlaging in cm : totaal 23 t.h.v. rkm 131 Bijdrage in m 2 : 2000 Afstand tot waterkering : circa 20 meter Volume van de ingreep : circa 1, m 3 Oppervlak : circa 166 ha 26 rapport september 2013

31 3.14 Venray (Ooijen - Wanssum) Project Ooijen-Wanssum (ontwerp: Projectbureau Ooijen-Wanssum) is geen onderdeel van het traject Maasdal Noord-Limburg, maar ligt op het grensgebied met het traject Maascorridor. Het project is een autonome ontwikkeling die van groot belang is voor het gehele Maasdal en is onderstaand afgebeeld. Het project bestaat uit het heropenen van een oude Maasarm, waardoor vier dijkringen ontstaan: Wanssum-Oost / Blitterswijck (DR62), Ooijen-west en oost (DR63a resp. DR63b) en Broekhuizenvorst (DR64). De haven bij Wanssum wordt doorstroombaar door het verruimen van de brug van Wanssum. Daarnaast vormen twee hoogwatergeulen onderdeel van het pakket: bij Wanssum resp. Ooijen. Stuwpeil : 11,1 m+nap Maatregel : Reactivatie oude Maasarm oostzijde Maas Waterstandsverlaging in cm : totaal 37 t.h.v. rkm 123,9 Bijdrage in m 2 : 1653 Afstand tot waterkering : n.v.t. Volume van de ingreep : n.v.t. Oppervlak : n.v.t. Dit project is géén onderdeel van het programma Maaswerken. Het waterstandseffect van de ingreep draagt dus bij aan de benodigde waterstandverlaging voor het Deltaprogramma. september 2013 rapport 27

32 4 Verkenningen naar een nieuw gebiedsplan 4.1 Werkwijze en uitgangspunten Op basis van de beschreven bouwstenen van het Masterplan (DLA+, 2013) en Plan Teunesen (Grontmij Groenplanning, 2013) zijn in eerste instantie is met behulp van toen bestaande resultaten in Excel pakketten samengesteld die een benadering van het totaaleffect gegeven (de Blokkendoosmethode ), waarbij ingrepen niet alleen aan- of uitgezet kunnen worden, maar ook als percentage geactiveerd kunnen worden. De methode gaat uit van het superponeren (optellen) van hydraulische effecten, een werkwijze die doorgaans bij benadering juiste resultaten oplevert. In Tabel 2 staan de onderdelen van het masterplan (linker kolom) opgesomd. In de kolommen onder Teunesen Zand en Grint (TZG) staan de eigen ontwerpen van TZG op de locaties die de ontwerpen van het masterplan overlappen. Hierbij is er een pakket voor 2050 en een minimum- en maximumpakket voor 2100 gepresenteerd (Grontmij Groenplanning 2013). Al deze ontwerpen zijn in Hoofdstuk 3 toegelicht. De kolommen onder Stuurgroep Regiovisie betreffen de verkenning die heeft plaatsgevonden en heeft geleid tot enkele (reeds in Hoofdstuk 3 beschreven) nieuwe ontwerpen. Tabel 2 Overzicht van onderzochte combinaties van ingrepen (de rechter drie kolommen zijn van toepassing in deze verkenning); geel = opties en ontwerpen in de verkenning Masterplan deelplan Masterplan Maasdal rkm Teunesen Zand en Grint Stuurgroep BGMM provincie Noord-Limburg van tot Maasdal min 2100 max var1 var2 var3 1 Waterfront Mook Limburg x Hoogwatergeul x x x 2 Herstel Maasheggenlandschap Limburg x Mook (TZG) x x x 3 Plasmolen en Mookerplas Limburg 4 Bezoekerscentrum N. Maasvallei Limburg 5 Genneper rivierenpark Limburg x 6 Gennep aan de Maas Limburg x HWG Maaskemp (TZG) idem TZG (80%-variant) 1 ) 7 't Meer van Huys Heijen Limburg 8 Natuurpark Maaseilanden Limb./ NB x x Limburg Haven Heijen (TZG) - - idem TZG 9 Watersporten bij Diekendaal Limburg x HWG Afferden (TZG) HWG Afferden (TZG) 10 De Bergerplas Limburg x - - x 20% 2 ) 20% 2 ) 20% 2 ) 11 Maaspark Well Limburg x x x x x x x 12 Well, levendig toeristenplaatsje Limburg 13 Rivierenpark De Stalberg Limburg 14 Middelwaert Mook weer eiland N-Brabant x - - x x x x 15 Oeffeltse aanbrug (+ groene rivier) N-Brabant x - - Brug (QS) x x x 16 Vortumse geul N-Brabant x - - x x x x 17 Ooijen-Wanssum Limburg x x x x x x x 18 Zomerbedverbreding Mook Limburg 162,5 165,7 x - x x x x x 19 Zomerbedverbreding Katwijk N-Brabant x x x x x x x 20 Zomerbedverbreding Oeffelt Limburg x - x x x x x 1 ) De geul Maaskemp zou iets kleiner uitgevoerd kunnen worden en het zuidelijk puntje kan mogelijk vervallen. Vooralsnog is 80% aangenomen. 2 ) De Bergerplas is ongewenst. Enige verruiming zal naar verwachting toch noodzakelijk zijn. Voorlopig is een percentage van 20% aangehouden. Een alternatief ontwerp wordt gezocht. Hierbij is er sprake van de volgende algemene uitgangspunten: Mook volgens Masterplan Maasdal houden; Gennep volgens een mix van beide plannen (HWG Maaskemp van TZG overnemen, maar kleiner (ca. 40%); Afferden volgens een mix van beide plannen (wel haven Heijen, Afferden een natuurlijker ontwerp, mogelijk in combinatie met het Masterplanontwerp Natuurpark Maaseilanden); De Bergerplas dient te worden vervangen door een veel bescheidener ontwerp. 28 rapport september 2013

33 Waterstandsverschil (m) BGMM (alle): Bergerplas 20% Stuw Sambeek Brug Oeffelt Lob van Gennep Maasdal-noord 2013 Dit alles met behoud van de overige (incl. Brabantse) ingrepen. Voor het totaalpakket waren in eerste instantie drie varianten in beeld, grotendeels bestaande uit combinaties van reeds onderzochte ingrepen. De varianten betreffen uitsluitend de inrichting bij Afferden en onderscheiden zich op de volgende punten: variant 1 (minimaal): alleen hoogwatergeul Afferden; variant 2: hoogwatergeul Afferden in combinatie met Natuurpark Maaseilanden; variant 3 (maximaal): hoogwatergeul Afferden in combinatie met Haven Heijen. In nog een drietal varianten (4 t/m 6) is onderzocht in hoeverre de Brabantse groene rivieren ( Vortumse geul en Oeffeltse aanbrug ) noodzakelijk zijn. Omdat deze ingrepen in het geheel onmisbaar bleken, staan deze drie varianten in deze rapportage niet nader toegelicht. 4.2 Resultaten Figuur 2 geeft van de genoemde pakketten en de varianten 1 t/m 3 het resultaat voor het zichtjaar ,10 0,00-0,10-0,20-0,30 Oeffeltse aanbrug Groene Rivier ZBV Katwijk Ooijen - Wanssum Vortumse Geul Brug Oeffelt (QS) Middelwaert Mook Maaseilanden Gennep Rivierenpark Maaspark Well Bergerplas Diekendaal aan de Maas Waterfront Mook / Maasheggen Rivierkundige opgave 2100 Masterplan Maasdal TZG Pakket 2 (2100 mininumvariant) TZG Pakket 3 (2100 maximumvariant) BGMM variant 1 BGMM variant 2 BGMM variant 3 HWG AFFERDEN/HAVEN HEIJEN MAASKEMP HWG MOOK MM: Waterfront Mook -0,40 TZG: HWG Mook -0,50-0,60-0,70 BGMM1: enkel HWG Afferden (TZG) BGMM2: HWG Afferden + Maaseilanden (MM) BGMM3: HWG Afferden + haven Heijen (TZG) MM: Groene Rivier Oeffelt + ingrepen Gennep TZG: Maaskemp + brug (QS) BGMM (alle): Groene Rivier Oeffelt + Maaskemp Figuur 2 Hydraulische effecten van ingrepen Maasdal Noord-Limburg (schatting op basis van gesuperponeerde singuliere effecten) voor 2100 (3950 m 3 /s bij 1/250 per jaar) Het dunne blauwe lijntje representeert het Masterplan Maasdal Noord (DLA+, 2013). Het plan Teunesen is in beide varianten (minimum- en maximumvariant) in rood weergegeven. Van benedenstrooms naar benedenstrooms zien de oude resultaten er als volgt uit: -0, Maas (rkm) Bij Mook brengt de hoogwatergeul van Teunesen de waterstandslijn tot onder de rivierkundige opgave (grijze streepjeslijn), in tegenstelling tot het Waterfront Mook. Niettemin is de hoogwatergeul in de beschouwde varianten niet in beeld. Bij de brug Oeffelt komt de maximumvariant van Teunesen, bestaande uit Hoogwatergeul Maaskemp en Brugverruiming Quick Scan (QS) gelijk uit met de september 2013 rapport 29

34 Masterplancombinatie van de Groene Rivier Oeffelt (met opening in de brug) en de ingrepen bij Gennep (aan de Maas en Rivierenpark). Vanaf dit punt blijft de lijn van de maximumvariant van Teunesen lager, door de grote capaciteit van Hoogwatergeul Afferden en de haven van Heijen. In alle varianten is er ondanks Maaspark Well een tekort bovenstrooms van rkm 134, parallel aan project Ooijen-Wanssum. De drie nieuwe varianten van de Stuurgroep Regiovisie laten het volgende zien (van benedenstrooms naar benedenstrooms): Bij Mook volgen de varianten vanzelfsprekend het lijntje van het Masterplan. Bij de brug Oeffelt zakt de waterstand verder dan in alle eerdere varianten. Dit komt doordat nu zowel de Groene River Oeffelt als de Hoogwatergeul Maaskemp beide in beeld zijn. Vanaf dit punt ontstaat het onderscheid in bovenstroomse richting: - Met alleen de hoogwatergeul Afferden (blauw) kruipt de lijn weer omhoog om bij rkm 140 iets boven de lijn van het Masterplan uit te komen. - Met hieraan toegevoegd Natuurpark Maaseilanden (groen) komt de lijn bovenstrooms van rkm 140 uit op die van het Masterplan. - Met de haven van Heijen (doorstroombaar) blijven we tot rkm 142 onder de maximumvariant van Teunesen en verder bovenstroom nog juist onder de lijn van het Masterplan. De lijnen van alle drie scenario s liggen op het traject rkm 142,5-155 op of onder de maximumvariant van Teunesen. Een combinatie van Haven Heijen en Natuurpark Maaseilanden (als een soort nieuwe maximumvariant) is fysiek niet onmogelijk, maar is niet beschouwd. Het effect van de Bergerplas is in alle drie scenario s op 20% gezet. Dit is een willekeurig getal, dat toegedacht is aan een terreinverlaging die niet permanent nat zal zijn. Aanbevolen wordt hier de omgekeerde weg te bewandelen en vanuit een nieuw (maximaal aanvaardbaar) ontwerp in de volgende stap het hydraulisch effect te gaan bepalen. In alle varianten is er, evenals bij de pakketten van het Masterplan en Plan Teunesen, ondanks Maaspark Well een tekort bovenstrooms van rkm 134 (de waterstandslijnen komen boven de rivierkundige opgave uit), parallel aan project Ooijen-Wanssum. 30 rapport september 2013

35 5 Samengesteld maatregelenpakket 5.1 Keuze van maatregelen Voor de verdere uitwerking is in eerste instantie variant 3 als uitgangspunt gekozen en nader uitgewerkt. Met behulp van de nieuwe ontwerpen is een nieuw totaalpakket voor Maasdal Noord-Limburg ontstaan (pakket Stuurgroep Regiovisie Maasdal-Noord ). Tabel 3 laat de gekozen ingrepen zien. Tabel 3 Overzicht van ingreeplocaties Maasdal Noord-Limburg (gekozen pakket Stuurgroep Regiovisie, augustus 2013) Gemeente [provincie] (locatie) Cuijk [N.-Brabant] (Middelwaard) Cuijk [N.-Brabant] (Katwijk zomerbed) Mook [Limburg] (Mook zomerbed) Mook [Limburg] (hoogwatergeul) Mook [Limburg] (Maasheggen) Oeffelt [N.-Brabant] (Oeffelt zomerbed) Oeffelt [N.-Brabant] (groene rivier) Gennep [Limburg] (noordzijde) Gennep [Limburg] (zuidzijde) Boxmeer [N.-Brabant] (groene rivier) Bergen [Limburg] (Maaspark Well) Bergen [Limburg] (Waterkering Well) Venray [Limburg] (Ooijen Wanssum) van Rkm tot LR L Gekozen ontwerp Middelwaert Mook weer eiland Ontwerpvariant gemaakt door Paragraaf Masterplan Maasdal L Zomerbedverbreding Katwijk Masterplan Maasdal - 162,5 165,7 R Zomerbedverbreding Mook Masterplan Maasdal R Waterfront Mook Stuurgroep Regiovisie R Herstel Maasheggenlandschap Stuurgroep Regiovisie L Zomerbedverbreding Oeffelt Masterplan Maasdal ,5 L Oeffeltse aanbrug Masterplan Maasdal R R Maaskemp (40%-variant TZG) Haven Heijen en Hoogwatergeul Afferden Stuurgroep Regiovisie Stuurgroep Regiovisie L Vortumse geul Masterplan Maasdal R Maaspark Well Teunesen Zand en Grint (TZG) 130,5 134,5 R Groene Rivier Well Stuurgroep Regiovisie L Project Ooijen-Wanssum Projectbureau Ooijen- Wanssum Onderstaand zijn de gemaakte keuzen nader toegelicht: De effectiviteit van de ingrepen bij Mook en Middelaar (Waterfront en Maasheggen) is iets vergroot t.o.v. die van het Masterplan Maasdal Noord-Limburg. De 80%-variant voor Hoogwatergeul Maaskemp (van Plan Teunesen) is uiteindelijk een 40%-versie geworden met de naam Maaskemp (ontwerp Stuurgroep Regiovisie), die reeds in paragraaf beschreven is (maar wel pas na deze verkenning tot stand gekomen is). Er is een variant uitgewerkt voor hoogwatergeul Afferden, die in paragraaf 3.9 beschreven is. Uiteindelijk is gekozen voor een aangepaste vorm van het ontwerp van plan Teunesen, bestaande uit Haven Heijen en een iets natuurlijker variant van september 2013 rapport 31

36 Waterstandsverlaging door ingrepen (m) Stuw Sambeek Brug Oeffelt Lob van Gennep Maasdal-noord 2013 hoogwatergeul Afferden. Het totaalontwerp heeft een grondverzet 5,4 mln. m 3 (i.p.v. 8 mln. m 3 van Plan Teunesen). Het hydraulisch effect van deze hoogwatergeul is, zelfs in afgezwakte vorm, zodanig dat de Bergerplas geheel kan vervallen. Ook van het alternatief, het Heukelomse Beekdal, wordt afgezien. Er is in alle varianten bovenstrooms van Well een tekort geconstateerd (parallel aan Ooijen-Wanssum). Een autonome ontwikkeling ontbreekt hier nog: de zuidelijke geul bij Well (Zuidgeul Well), die in het ontwerp Maaspark Well vervallen was, gaat alsnog door in opdracht van Rijkswaterstaat en kan dus worden meegenomen als autonome ontwikkeling. Daarnaast is een groene rivier door de dijkring 60 van Well een mogelijkheid die toegevoegd dient te worden aan het pakket. Dit heeft geleid tot het reeds in paragraaf 3.13 beschreven ontwerp, dat beide elementen bevat (en dat na deze verkenning tot stand gekomen is). Het Riviernatuurpark Maaseilanden (deelplan 8 van het Masterplan Maasdal Noord-Limburg) maakt geen onderdeel uit van het pakket. Er is echter geen ruimtelijke overlap. Het blijft dus mogelijk in de toekomst dit pakket nog eventueel alsnog toe te voegen. 5.2 Hydraulische effecten De ingrepen zijn met behulp van MapTable ontworpen en hydraulisch doorgerekend. De ingrepen zijn individueel en als totaalpakket doorgerekend bij een hoogwatersituatie met de verwachte maatgevende randvoorwaarden in het jaar 2100, waarbij verwachte hogere piekafvoeren door klimaateffecten verdisconteerd zijn (3950 m 3 /s bij 1/250 per jaar). Figuur 3 laat hiervan het resultaat zien. 0,10 0,00 Oeffeltse aanbrug en Groene Rivier ZBV Katwijk Ooijen - Wanssum Vortumse Geul Middelwaert Mook HWG Well HWG Maaskemp Maaspark Well HWG Afferden Haven Heijen Waterfront Mook / Maasheggen -0,10-0,20-0,30 Rivierkundige opgave 2100 Masterplan Maasdal (juni 2013) Mooi Maasdal (september 2013) -0,40-0,50-0,60-0,70-0, Maas (rkm) Figuur 3 32 Hydraulische effecten van pakket Mooi Maasdal van de Stuurgroep Regiovisie Maasdal Noord-Limburg (op basis van gesuperponeerde singuliere effecten) voor 2100 (3950 m 3 /s bij 1/250 per jaar) rapport september 2013

37 De grafiek laat ook de waterstandslijn van het Masterplan Maasdal Noord-Limburg zien. Deze is reeds in paragraaf 4.2 toegelicht. De figuur laat zien dat het nieuwe pakket nergens slechter scoort, ondanks het geringere ruimtebeslag. De nieuwe ingrepen staan boven in de figuur in blauw weergegeven, de vervallen ingrepen staan bij de rode lijn in rood weergegeven. De optimalisatie van Waterfront Mook en de stroomlijning van de Maasheggen laten een verbetering zien op het traject waar de rivierkundige opgave niet gehaald wordt. Opgemerkt wordt dat verdergaande waterstandverlaging ter plaatse van de Lob van Gennep ongewenst is in verband met het functioneren van het retentiegebied 1. De hoogwatergeul Maaskemp is hydraulisch gelijkwaardig aan de ingrepen Genneper Rivierenpark en Gennep aan de Maas samen. Verder bovenstrooms (links in de figuur) is het gecombineerde effect van de Groene Rivier bij Well en de in ere herstelde hoogwatergeul van Maaswerken goed zichtbaar. De lijn blijft nu onder de rivierkundige opgave. Goed te zien is ook dat Maaspark Well door de Groene Rivier Well effectiever wordt. De groene rivier komt in de zuidelijke plas uit, die daardoor effectiever kan stromen. Het pakket lijkt een goede richtinggevende basis voor verdere stappen in het Regioproces. 1 Dit geldt weliswaar bij hogere afvoerniveaus, maar ook daarbij kan een waterstandsdaling in dezelfde orde van grootte worden verwacht. september 2013 rapport 33

38 6 Conclusies en aanbevelingen Het onderzoek leidt tot de volgende conclusies: Bovenstrooms van de Brug bij Oeffelt is door de combinatie van de Groene Rivier Oeffelt en Hoogwatergeul Maaskemp een overruimte van 0,20 tot 0,25 m, die met het oog op de analysenorm welkom is. De varianten 4 t/m 6 hebben laten zien dat de Brabantse groene rivier Vortumse Geul en Oeffeltse aanbrug onmisbaar zijn (niet nader in dit verslag gepresenteerd). Bovenstrooms van rkm 134 zijn de volgende ontwerpen toegevoegd: - hoogwatergeul Well (in afwachting van de bijgestelde Zuidgeul Well); - Groene Rivier Well (met teruglegging van de waterkering Well-Leuken). Deze ingrepen zijn een groot succes en maken door een goede aanstroming van de plas zelfs het benedenstrooms gelegen Maaspark Well effectiever dan het al is. Op alle trajecten wordt aan de rivierkundige opgave voldaan met uitzondering van het deeltraject Middelaar-Mook (Waterfront Mook en Herstel Maasheggenlandschap). Hier heeft de optimalisatie van de Stuurgroep wel tot een verbetering geleid. Het pakket Stuurgroep Regiovisie Maasdal Noord-Limburg voldoet aan de rivierkundige opgave en komt tegemoet aan bezwaren en wensen die vanuit de regio geuit zijn. In vergelijking met het Masterplan Maasdal (DLA+, 2013) is het ruimtebeslag kleiner en de hydraulische effectiviteit zelfs plaatselijk hoger. Hierbij geldt de volgende aanbeveling: Het pakket kan als zodanig overgedragen worden aan het Regioproces Deltaprogramma Maas, met het verzoek dit over te nemen en onderdeel te maken van de vast te stellen Voorkeursstrategie voor het gehele Maasdal. 34 rapport september 2013

39 7 Referenties ARCADIS, 2013: Second Opinion Masterplan Maasdal Noord en Plan Teunesen, Opdrachtgever: Stuurgroep Regiovisie Maasdal Noord-Limburg, 14 juni 2013 DLA+ rural and urban landscapes, 2013: Masterplan Maasdal Noord-Limburg, visie op de regionale ontwikkeling en rivierverruiming, juni 2013 (conceptversie: mei 2012) Grontmij-Groenplanning, 2013: Voorstel voor optimalisering Masterplan Maasdal, versie D1.0 d.d. 29 januari 2013 Meijer D.G., Berkhof A.M., Mortel J. v.d., Droesen W., 2010: Ruimte voor de Maas, Rivierkundige Quick Scan naar mogelijkheden voor gebiedsontwikkeling en hoogwaterbescherming in het Maasdal, opdrachtgever: Provincie Limburg, 24 september 2010, C , ARCADIS-Meander en Grontmij Groen-planning Stuurgroep Regiovisie BGMM, 2013: MAAS-STER-PLAN, Integrale gebiedsontwikkeling van het Maasdal: een programmalijn van de Regiovisie Bergen, Gennep en Mook & Middelaar, 17 juni 2013 Rijkswaterstaat, 2009: Rivierkundig beoordelingskader voor ingrepen in de Rijntakken, Versie 2.01, 1 juli 2009 september 2013 rapport 35