Inhoudsopgave. Bijlagen Scope van acceptatie van een Schemabeheerder 21 Keurmerkhouders Milieukeur 26 Keurmerkhouders EU Ecolabel 40

Transcriptie

1 JAARVERSLAG 2016

2 JAARVERSLAG 2016

3 Inhoudsopgave Inleiding 4 1. Milieukeur 6 2. EU Ecolabel Groen Label Kas Maatlat Duurzame Veehouderij en Aquacultuur TPAC Projecten Accreditatie en certificatie Statuten en bestuurlijke zaken Personeelszaken Huisvesting en interne milieuzorg/duurzaam inkopen Communicatie Resultaten 18 Colleges en commissie in Bijlagen Scope van acceptatie van een Schemabeheerder 21 Keurmerkhouders Milieukeur 26 Keurmerkhouders EU Ecolabel 40

4 Inleiding 2016 Is het jaar van de doorbraak van Milieukeur Plantaardig. Na vele jaren inzet van SMK en sterkere oriëntatie op de markt, hebben supermarkten in 2016 besloten op grote schaal het Aardappelen, Groente en Fruit (AGF) schap te verduurzamen en daarvoor in het bijzonder de Milieukeur criteria te willen toepassen. In navolging van het AGF-schap vinden er ook diverse initiatieven vanuit de retail plaats om sierteelt producten te verduurzamen. Enkele milieuorganisaties hebben daar ook hard voor geijverd. Het besluit tot verduurzaming van het AGF-schap heeft grote impact op de keten van productie en handel in deze plantaardige producten. Het besluit steunt op het proces dat SMK mogelijk maakt om in goed overleg met alle stakeholders tot ambitieuze duurzaamheidseisen te komen, die tegelijkertijd economisch haalbaar zijn. Uiteraard zijn de ontwikkelingen op het gebied van verduurzaming van plantaardige teelten niet de enige die in 2016 bij SMK hebben plaatsgevonden. SMK draagt aantoonbaar bij aan de verduurzaming in het bedrijfsleven op velerlei terrein. In dit verslag geven wij hiervan een zo goed mogelijke impressie. De kern van SMK blijft onveranderd het ontwikkelen, beheren en toetsen van transparante criteria om zo duurzamer produceren en consumeren mogelijk te maken. De stichting onderscheidt zich door een multi-stakeholder aanpak: criteria ontwikkelen en toetsen in nauwe samenwerking met bedrijfsleven, wetenschappers, overheid en maatschappelijke organisaties. Zo creëert SMK als onafhankelijke non-profit organisatie niet alleen draagvlak, maar ook tastbare verduurzaming in sectoren variërend van energie tot akkerbouw. De vraag naar diensten neemt toe door de wens van bedrijven zich te onderscheiden en een toenemende vraag naar beleidsinstrumenten voor verduurzaming door (lokale) overheden. Door professionaliteit, kennis van zaken en bevlogenheid biedt SMK haar partners integere en effectieve oplossingen. De toenemende vraag is zeker ingegeven door het alsmaar groeiende maatschappelijke belang in verduurzaming en het inzicht dat met name het bedrijfsleven hierin een grote verantwoordelijkheid heeft. Om deze verduurzaming te faciliteren beschikt SMK over een beproefd instrumentarium. Binnen de programma s Milieukeur (inclusief Barometers), Groen Label Kas (GLK) en Maatlat Duurzame Veehouderij en Aquacultuur (MDVA) staat het proces om te komen tot criteria centraal. Met de commissie TPAC toetst SMK of nationale en internationale certificatiesystemen voor hout voldoen aan de Nederlandse Inkoopcriteria voor duurzaam hout. In deze programma s wordt veel zorg en tijd besteed om stakeholders vanuit markt, overheid, maatschappelijke organisaties en wetenschap bij dit proces te betrekken: de leden van de colleges/commissie van deskundigen worden gerekruteerd uit de geledingen van alle stakeholders. De leden zijn onafhankelijk en ze zijn verantwoordelijk voor het vaststellen, dan wel toetsen van de criteria; de colleges beoordelen de inbreng van stakeholders en koppelen die ook terug aan betrokkenen. Dit zorgt voor een onafhankelijke en transparante procesgang; een van de kernwaarden van de werkwijze van SMK. inbreng uit sectoren bij ontwikkeling vindt plaats via begeleidingscommissies waarin vooral producenten zitting hebben; voor specialistische kennis worden onderzoeks- en adviesbureaus ingehuurd; voor de openbare hoorzittingen (bij TPAC een Engelstalig internetforum) wordt een actief uitnodigingsbeleid gevoerd; de SMK programmamanagers en projectleiders zijn vaardig in het omgaan met de veelheid aan stakeholders, hebben begrip voor de verschillende standpunten en belangen, werken met gevoel voor integriteit aan dossiers waar zij de (basis)kennis voor hebben, en koppelen waar nodig en op geëigende momenten terug met de overheid; Voor het EU Ecolabel certificeert SMK (overwegend) Nederlandse producten en diensten. Samen met de andere Europese Competent Bodies en de Europese Commissie in Brussel werkt SMK mee aan de ontwikkeling van de eisen voor dit keurmerk. JAARVERSLAG SMK

5 JAARVERSLAG SMK

6 1. Milieukeur Milieukeur is een belangrijk programma binnen de stichting, niet alleen omdat de naam gelijk is aan de stichting, maar ook door de veelheid aan producten en diensten waar dit programma zich op richt. De eisen die voor Milieukeur gelden, vinden brede toepassing: niet alleen bij bedrijven die het Milieukeur certificaat verwerven, maar ook in aanpalende programma s zoals Groen Label Kas (GLK) en de Maatlat Duurzame Veehouderij (MDV). Buiten de stichting wordt eveneens van de Milieukeur eisen gebruik gemaakt. Inkopers verwijzen bijvoorbeeld naar de Milieukeur eisen. In de nieuwe aanbestedingsregelgeving is het mogelijk rechtstreeks naar onafhankelijke keurmerken te vragen. Dit biedt kansen voor certificaathouders en SMK. Het programma Milieukeur behelst het ontwikkelen en beheren van criteria voor producten, diensten en bedrijfsprocessen. Toepassing van deze criteria en onafhankelijke certificering hierop, leidt tot onderscheidend vermogen in de markt, waarmee een stimulans uitgaat voor verduurzaming. De Milieukeur criteria hebben betrekking op de diverse belangrijke duurzaamheidsaspecten van het product of de dienst: van grondstoffen, circulariteit, klimaateffecten, energie- en watergebruik, tot schadelijke stoffen, verpakking en afval. Per 3 januari 2017 zijn er 23 certificatieschema s voor productgroepen, inclusief Barometers. Deze worden jaarlijks herzien en verbreed. Alle certificatieschema s zijn geaccepteerd door de Raad voor Accreditatie (zie Bijlage 1). Agro/food certificatieschema s omvatten criteria voor meerdere producten. Het certificatieschema Milieukeur Plantaardige producten omvat de teelt van akkerbouwgewassen, groente, fruit en sierteeltproducten uit de open en bedekte teelt. Vanwege de vraag van afnemers naar jaarrond belevering verbreden de schema s ook naar buitenlandse productiegebieden, met name Zuid-Europa. Het certificatieschema Milieukeur Dierlijke producten is uitgewerkt in criteria voor varkens (zeugen/ vleesvarkens), eieren (legkippen), vleeskuikens en vleesvee. Voor de verwerking van producten zijn aanvullend criteria uitgewerkt in het certificatieschema Milieukeur Bewerkte en verwerkte producten. Per 1 januari 2017 zijn er 372 bedrijven met Milieukeur gecertificeerde producten en diensten, inclusief Barometerhouders Duurzaam Terreinbeheer, Duurzame Bloemist, Duurzame Evenementen, Duurzame Groenten & Fruit en de Milieuthermometer Zorg. SMK telt twee be- en verwerkers die gecertificeerd zijn voor Milieukeur producten (bier en broodproducten). AGRO/FOOD - PLANTAARDIG Bij plantaardige producten (voeding en sierteelt) hebben de Milieukeur criteria betrekking op gewasbescherming, biodiversiteit, emissie van broeikasgassen, mineralen/meststoffen, waterverbruik en arbeidsomstandigheden. Nieuw sinds 2015 in de eisen voor de plantaardige producten uit de open teelt is aandacht voor organische stofbeheer, concreet en meetbaar gemaakt met de organische stofbalans rekentool (in samenwerking met NMI). Deze tool is in 2016 verder aangepast op basis van de ervaringen in Daarnaast is er hard gewerkt aan een nieuwe methodiek om te komen tot de selectie van toegestane / verboden middelen in Milieukeur als onderdeel van de Milieukeur criteria. Milieukeur stelt daarbij bovenwettelijke eisen om geïntegreerde aanpak van de gewasbescherming te bevorderen en de milieubelasting verder terug te dringen. Veranderingen in wetgeving en steeds verdergaande wettelijke beperkingen aan de toelatingen van gewasbeschermingsmiddelen maken het noodzakelijk een methodiek te ontwikkelen die goed aansluit op de wetgeving en tevens kan rekenen op breed draagvlak bij de belanghebbende partijen. De nieuwe methodiek wordt in 2017 getest in hardfruit en tevens vindt een brede toetsing van het draagvlak plaats. JAARVERSLAG SMK

7 Ook in 2016 nam het Milieukeur areaal AGF weer toe. Er was een groei van 751 hectare (+19%) tot 4678 hectare. Het totale Milieukeur areaal plantaardige sector - inclusief boomkwekerijen en bloembollenteelt - nam toe van hectare tot 6093 hectare; een groei van 13%. In december 2016 verbouwden 175 teeltbedrijven (open teelt en glastuinbouw) Milieukeur producten, overwegend in Nederland, maar ook in Duitsland, Italië, Spanje en Zuid-Afrika. In 2015 is na publicatie van het schema Milieukeur Plant products Zuid-Europa een start gemaakt met de certificering van diverse bedrijven in Spanje. Dit kreeg in 2016 vervolg en dient om een jaarrond aanbod van Milieukeur producten te kunnen voeren in de Nederlandse schappen. Dankzij jaarrond beschikbaarheid van gecertificeerd product is het ook aantrekkelijker voor afnemers om Milieukeur product van Nederlandse bodem in te kopen, en aldus de footprint van de Nederlandse productie te verlagen. Mede om deze reden heeft het Ministerie van IenM aan SMK in 2016 een budget ter beschikking gesteld voor internationalisering. Hierdoor hebben in 2016 bezoeken plaatsgevonden aan groepen telers in Spanje en Italië, zijn de criteria verder aangepast en is het schema in het Spaans vertaald, en heeft een herziening plaatsgevonden van de criteria voor de teelt van citrus in Zuid- Afrika. In Spanje en Italië wordt op dit moment door acht telers Milieukeur groente verbouwd op 224 hectare en zijn diverse bedrijven bezig met het certificatieproces; in Zuid-Afrika is er Milieukeur teelt van citrusfruit. Om Milieukeur te positioneren ten opzichte van andere nationale en internationale standaarden is Milieukeur opgenomen in de internationale Standards Map, een onafhankelijk online platform voor duurzaamheidskeurmerken. Mede vanwege de internationale belangstelling voor Milieukeur, zowel voor import als voor export, heeft SMK in 2016 geïnvesteerd in de ontwikkeling van een nieuwe internationale naam. Deze zal in 2017 nog worden getest en in het voorjaar van 2017 bekend worden gemaakt. Tegelijkertijd is onderzoek gedaan in het kader van een (afstudeer)onderzoek naar de mogelijkheden voor Milieukeur in het buitenland, in het bijzonder Duitsland. Dit onderzoek krijgt in 2017 vervolg met inzet die nog afhankelijk is van de behoefte van keurmerkhouders hieraan. Voor de Barometer Duurzaam Terreinbeheer is het aantal deelnemers in 2016 afgenomen. Dit is te verklaren uit het wettelijk verbod tegen het toepassen van bestrijdingsmiddelen in nietlandbouwkundig gebruikte terreinen, waardoor de certificaten op het niveau Toepassers glyfosaat en Brons kwamen te vervallen. Er is echter ook een flinke groep (36) certificaathouders die het Barometercertificaat op Zilver en Gouden niveau heeft behouden. Het betreft met name waterbedrijven en waterschappen die hun voorbeeldrol richting stakeholders willen communiceren. JAARVERSLAG SMK

8 dierplaatsen met Milieukeur bij 1 pluimveebedrijf dat circa vleeskuikens met Milieukeur opleverde; NON-FOOD Tot het Milieukeur programma non-food behoort een variëteit aan producten en diensten. Milieukeur non-food stelt uitsluitend criteria op voor: productgroepen waarvoor nog geen EU Ecolabel is; productgroepen waarvan de criteria voor het EU Ecolabel niet toereikend worden geacht in relatie tot het Nederlandse milieubeleid; producten met alleen een nationale betekenis. Op het gebied van sierteelt is veel bekendheid gegeven aan de Milieukeur criteria voor bloembollen. Het certificatieschema is in 2015 gepubliceerd en resulteerde in 2016 in een eerste groep keurmerkhouders, die op 250 hectare Milieukeur bloembollen telen. Voor de overige sierteelt producten is i.s.m. LTO glaskracht en siertelers een inhoudelijk traject gestart ter toetsing van de haalbaarheid van de eisen. De uitkomst hiervan dient als input voor de herziening van de criteria in de loop van Daarnaast is in 2016 de bloemisterijketen Fleurop gestart met de Barometer Duurzame Bloemist. De organisatie streeft ernaar om een landelijke dekking te realiseren met circa 100 gecertificeerde bloemisten. Eerder hebben de Duurzame Bloemisten Groep en FloraNL zich hiervoor al gecommitteerd. Per december 2016 zijn er 43 bloemisten gecertificeerd (14 Goud, 22 Zilver, 7 Brons) AGRO/FOOD DIERLIJK Op het gebied van milieuaspecten in de dierlijke productie neemt de belangstelling van keurmerkhouders zienderogen af. Dat is een zorgelijke ontwikkeling, omdat de impact van de dierlijke productie juist heel groot is op het milieu. De focus in de sector, in het bijzonder de varkens- en de pluimveesector ligt vrijwel geheel op dierenwelzijn. Supermarktketens maken hierin eenzijdige keuzes, als gevolg waarvan de producenten geen afzetkanalen meer zien voor diervriendelijk èn milieuvriendelijk geproduceerd vlees. Ondanks de terugloop van keurmerkhouders wordt de criteriaset wel gebruikt als benchmark voor milieumaatregelen in andere concepten en wordt het instrumentarium gebruikt om een verantwoord gebruik van duurzamere soja te borgen. Zo worden de criteria voor duurzaam geproduceerd veevoer, met name soja, ook gebruikt door het retailconcept Varken van morgen. Vanaf januari 2016 is het voor voerleveranciers mogelijk om gecertificeerd te worden voor GMP+ MI 102 Verantwoord varkens- en pluimveevoeder. In maart zijn de eerste certificaten uitgereikt en eind 2016 zijn er 55 veevoerbedrijven gecertificeerd voor de door SMK en GMP+ opgezette borging voor verantwoorde soja in varkens- en pluimveevoeders. In 2016 waren er: legplaatsen met Milieukeur bij 4 pluimveebedrijven die 36 miljoen eieren met Milieukeur opleverden; Voor productgroepen waarvoor EU Ecolabel op latere datum dan Milieukeur criteria ontwikkelt, brengt SMK de ervaring met Milieukeur in. Bij een herziening van de Milieukeur criteria wordt getracht deze zoveel mogelijk op één lijn te brengen met de EU Ecolabel criteria. In 2016 zijn er 42 bedrijven die Milieukeur non-food producten produceren. De criteria voor Milieukeur non-food zijn richtinggevend zowel in Nederland als internationaal met name voor brandblusmiddelen, groene elektriciteit en klimaatbeheersing bij datacenters. Datzelfde geldt ook voor de Milieuthermometer voor ziekenhuizen en zorginstellingen, die een impuls vormen voor de Green Deal Duurzame Bedrijfsvoering Zorg, waarbij ook SMK betrokken is. De ambitie van de Green Deal luidt samengevat: Eind 2018 hebben 80% van de ziekenhuizen en 50% van de overige zorgaanbieders een aanvang gemaakt met de systematische verduurzaming van hun bedrijfsvoering en voeren daarvoor een betrouwbaar duurzaamheidskeurmerk. Voor deze Milieuthermometer zijn er in zorginstellingen gecertificeerd op Goud, 38 op Zilver en 12 op het Bronzen niveau. Certificering met de Milieuthermometer Zorg geeft vrijstelling voor de energieaudit, die voor grote zorginstellingen wettelijk verplicht is volgens de Energy Efficiency Directive (EED). De gezondheidseffecten van rubberinfill in kunstgrasvelden stonden in 2016 in de schijnwerpers na een tv-uitzending van Zembla. Het Milieukeur certificatieschema voor infill stelt bovenwettelijke milieueisen en hanteert voor gezondheidseffecten de overheidsnorm, geborgd door controle bij certificering. Eind december 2016 concludeerde het RIVM dat het verantwoord is om te sporten op kunstgrasvelden die zijn ingestrooid met rubbergranulaat. Het RIVM adviseert om de norm voor PAK s (polycyclische aromatische koolwaterstoffen) en andere stoffen in het rubbergranulaat bij te stellen naar een norm die dichter in de buurt ligt van de norm voor consumentenproducten. Een strengere normering voor Milieukeur wordt momenteel onderzocht. POSITIONERING VAN MILIEUKEUR EN DE OVERHEID Al enige jaren is de financiering van het programma Milieukeur veranderd van een programmagerichte financiering naar een zakelijke transactie, gebaseerd op voordelen voor de overheid in ruil voor een beperkte financiële deelname. Als tegenwicht nemen de bijdragen van het groeiend aantal keurmerkhouders licht toe. JAARVERSLAG SMK

9 VEEL CRITERIA DIE IN HET CERTIFICATIESCHEMA ZIJN OPGENOMEN HEBBEN AANSLUITING BIJ HET BELEID VAN HET MINISTERIE Ontving Milieukeur in 2011 nog van de overheid, vanaf 2014 is dat slechts Deze beperkte financiering van de overheid blijft nodig om de onafhankelijkheid, betrouwbaarheid en transparantie van Milieukeur te waarborgen. In de praktijk blijkt dit niveau van overheidsfinanciering ook te krap: bij Milieukeur zijn de kosten aanzienlijk hoger dan de inkomsten. Het Ministerie van IenM erkent wel de belangrijke rol van de organisatie en heeft aangegeven zich te blijven verbinden aan SMK. De discussie over het woud aan keurmerken is voor de overheid reden geweest in 2016 SMK in aanvulling op de reguliere financiering funding te verstrekken om als platform bij te dragen aan afstemming met andere keurmerken. De platformfunctie is de kernfunctie van SMK. Deze funding maakte deel uit van het bedrag van dat door SMK is aangevraagd ten behoeve van internationalisering. In 2016 is mede op verzoek van de overheid door Milieu Centraal en de Alliantie Verduurzaming Voedsel vastgesteld welke keurmerken voldoende betrouwbaar zijn. Milieukeur behoort dankzij de borging tot de top van de robuuste keurmerken. Mede dankzij die positie, en ook vanwege haar rol als platform voor criteria-ontwikkeling, heeft SMK in februari 2016 een overleg geïnitieerd dat is gericht op harmonisatie van criteriasets: ervoor zorgdragen dat uitgevers van keurmerken en labels identieke vertrekpunten hanteren. Dit blijkt in de praktijk niet eenvoudig, alhoewel de noodzaak ertoe wel wordt erkend. Het overleg over harmonisatie is met individuele schemabeheerders voortgezet, zoals met MPS, en krijgt ook in 2017 verder vervolg. Naast de contacten met het Ministerie van IenM onderhoudt SMK voor Milieukeur ook nauwe contacten met het Ministerie van Economische Zaken. Veel criteria die in het certificatieschema zijn opgenomen hebben aansluiting bij het beleid van het Ministerie, met name waar het de verduurzaming van de landbouw betreft op de thema s gewasbescherming, biodiversiteit, broeikasgassen en bodemvruchtbaarheid. Mede om die reden heeft SMK het Ministerie verzocht te bezien of de relatie kan worden versterkt. Een concrete vorm hiervoor is nog niet gevonden. JAARVERSLAG SMK

10 2. EU Ecolabel Het EU Ecolabel is het milieukeurmerk van de Europese Unie voor non-foodproducten en diensten. De criteria hebben betrekking op de hele levenscyclus van een product of dienst. Van grondstoffen, energiegebruik tot schadelijke stoffen en afval, van circulaire economie tot klimaateffecten. De EU Ecolabelcriteria weerspiegelen een link met de circulaire economie. Er is in toenemende mate aandacht voor (eco-)ontwerp, levensduur, repareerbaarheid en de inzet van gerecyclede grondstoffen. EU Ecolabel is het enige Europese milieukeurmerk en onderscheidt zich daarin van de nationale milieukeurmerken, zoals het Nederlandse Milieukeur, en de Duitse Blaue Engel. In 2017 bestaat het EU Ecolabelprogramma 25 jaar. College van Deskundigen non-food van SMK. SMK vertegenwoordigt Nederland in de EUEB en vervult de functie van vice-voorzitter. SMK heeft in 2016 concreet: deelgenomen aan en inbreng geleverd voor twee bijeenkomsten van het dossierteam SC waaraan IenM en andere betrokken Ministeries deelnemen. Doel van het overleg is om interdepartementaal uit te wisselen op de onderwerpen die onder CE vallen; 4. helpdesk en actief informeren van belanghebbenden: SMK biedt eerstelijns ondersteuning bij de verwerving van het EU Ecolabel. Daarnaast informeert SMK belanghebbenden over de ontwikkeling en herziening van criteria. In haar rol als bevoegde instantie heeft SMK vier belangrijke taken: 1. ontwikkeling en herziening van criteria: SMK draagt bij aan de ontwikkeling en herziening van EU Ecolabel criteria door het organiseren van de input vanuit het Nederlandse veld in de Europese discussie; 2. certificering van aanvragen: SMK beoordeelt aanvragen en kent het EU Ecolabel certificaat toe aan kandidaat-producten die aan de criteria voldoen. Om afstemming en harmonisatie op Europees niveau te waarborgen, neemt SMK actief deel aan het Competent Body Forum zowel via bijeenkomsten als virtueel. In 2016 waren producten gecertificeerd van 53 bedrijven. In 2015 waren 1064 producten gecertificeerd van 52 bedrijven; 3. advies aan IenM en zitting in het Regelgevend Comité namens IenM: SMK adviseert het Ministerie over haar stempositie op voorstellen van de EUEB (bestuur van het EU Ecolabel, waarin nationale overheden, industrie en handel, milieu- en consumenten-organisaties en de nationale bevoegde instanties zitting hebben) en de Commissie voor nieuwe en herziene criteria. Daarin wordt SMK ondersteund door het Centraal De interesse voor mogelijke EU Ecolabel certificering bleef in 2016 toenemen. Dit is zichtbaar aan de ontwikkeling van de afdrachten. Wekelijks wordt SMK benaderd door diverse bedrijven die overwegen het EU Ecolabel aan te vragen. Deze belangstelling komt uit de hele wereld, onder andere de Verenigde Staten (smeermiddelen), China (diverse productgroepen: van elektronica tot verf) en Turkije (voor de algemene invoering van EU Ecolabel). Hierdoor krijgt de helpdeskfunctie een steeds belangrijkere positie binnen het werk van SMK als Competent Body, en is de certificeringinspanning nog weer toegenomen. De belangrijkste interesse, ook van de groothandel, betreft de certificering van reinigingsmiddelen. Deze zijn veelal bestemd voor Europese en binnenlandse professionele toepassing, mede gerelateerd aan de Duurzaam Inkopencriteria van de overheid. JAARVERSLAG SMK

11 3. Groen Label Kas Een Groen Label Kas (GLK) is een tuinbouwkas voor het bedrijfsmatig telen van tuinbouwgewassen met een lagere milieubelasting. Een Groen Label Kas draagt daarom bij aan verduurzaming van de glastuinbouw en voldoet aan strenge milieueisen op onder meer de thema s: Klimaat Energie Gewasbescherming Waterkwaliteit en kwantiteit Lichthinder De Nederlandse glastuinbouw kent moeilijke tijden. Er is sprake van langdurige lage prijsvorming en vanwege overfinanciering zijn bedrijven in financiële problemen gekomen. Dit alles heeft tot gevolg dat de nieuwbouw in de Nederlandse glastuinbouw al enige jaren vrijwel heeft stilgelegen. Voor het Groen Label Kas programma betekende dit een scherpe daling van investeringen in nieuwbouw van kassen ten opzichte van enkele jaren geleden en dientengevolge in afdrachten aan SMK. In 2016 lijkt echter een voorzichtig herstel te zijn ingezet en het aantal investeringsplannen lijkt weer toe te nemen. In enkele glastuinbouwsectoren zijn weer goede resultaten geboekt zodat ondernemers weer investeringsplannen gaan maken en uitvoeren. het benutten van aardwarmte en steeds zuiniger omgaan met energie (bijv. Het Nieuwe Telen) blijven telers, kassenbouwers en andere stakeholders werken aan verdere verduurzaming van de sector. Deze ontwikkelingen en innovaties zijn zoveel mogelijk verwerkt in het nieuwe Groen Label Kas certificatieschema (GLK ). Tuinbouwkassen die het certificaat Groen Label Kas behalen, kunnen deelnemen aan de overheidsregelingen MIA en Vamil, de Regeling groenprojecten en het Borgstellingfonds. Het aangevraagd investeringsbedrag GLK-kassen 1999 t/m 2015 is conform opgave RVO: 7,6 miljard euro voor MIA/Vamil 5,0 miljard euro voor Regeling groenprojecten Aantal GLK-certificaten afgegeven in de periode 1999 t/m 2016: (in aanbouw of gebouwd) Ondanks moeilijke economische omstandigheden blijft de maatschappelijke druk om de sector steeds verder te verduurzamen, bijv. op het gebied van waterkwaliteit (er worden nog steeds te veel bestrijdingsmiddelen in oppervlaktewater bij kassen aangetroffen), klimaatemissies en energieverbruik. Met ontwikkelingen op het gebied van bijvoorbeeld het zuiveren van afvalwater, JAARVERSLAG SMK

12 4. Maatlat Duurzame Veehouderij Maatlat Duurzame Veehouderij en Aquacultuur Een Maatlat Duurzame Veehouderij (MDV)-stal is een veestal met een lagere milieubelasting, met maatregelen voor diergezondheid en dierenwelzijn en draagt daardoor bij aan verduurzaming van de veehouderij. Criteria zijn ontwikkeld voor stallen van diverse diersoorten: 1. Konijnenstallen (3 diercategorieën) 2. Melkgeitenstallen 3. Melkveestallen 4. Pluimveestallen (eenden, kalkoenen, leghennen, vleeskuikens 7 diercategorieën) 5. Varkensstallen (5 diercategorieën) 6. Vleeskalverstallen (2 diercategorieën) 7. Vleesveestallen (2 diercategorieën) Een MDV-stal voldoet aan strenge duurzaamheidseisen op de thema s: - Ammoniakemissie - Bedrijf & omgeving - Brandveiligheid - Diergezondheid - Dierenwelzijn - Klimaat - Fijnstof De criteria van de Maatlat Duurzame Veehouderij worden ook steeds meer gebruikt als basis voor andere initiatieven voor duurzamere veehouderij, zoals Plusstallen en Groninger Verdienmodel die in 2016 in werking traden. Door de criteria steeds inhoudelijk op elkaar af te stemmen, ontstaat een transparant en uniform overzicht van verduurzamingsstappen voor de veehouderij. toegepast. Onafhankelijke certificatie-instellingen kunnen vanaf 2016 hiervoor een audit uitvoeren. De ondernemer moet ook aantonen dat het bedrijf deelnemer is aan een voor weidegang gecertificeerde zuilvelketen. In 2016 is de maatlat energie hernoemd tot klimaatlat. In 2017 wordt de inhoud van de klimaatlat geëvalueerd en waar mogelijk uitgebreid. Het aantal MDV stalontwerpcertificaten laat na een jarenlange stijging sinds 2011 een daling zien, deze trend is eveneens zichtbaar bij de stalcertificaten sinds De inschatting is dat deze daling zich komende jaren verder zal doorzetten. De verwachte daling van de aanmeldingen geldt voor alle diercategorieën. Het aangevraagd investeringsbedrag voor MDV-stallen voor de periode 2007 t/m 2015 bedraagt: 4,0 Miljard euro voor MIA/Vamil 0,6 Miljoen euro voor Regeling groenprojecten Het aantal afgegeven MDV-stalcertificaten is voor de periode 2007 t/m 2016 als volgt: Reeds gebouwde stallen: Stallen nog in aanbouw: 544 Veestallen en viskwekerijen die het certificaat MDVA behalen, kunnen deelnemen aan de fiscale regelingen MIA en Vamil. Voor melkveestallen is tevens een koppeling met de Regeling groenprojecten. In de MIA/Vamil regeling is vanaf 2016 voor melkveestallen een nieuwe code Duurzame melkveestal met weidegang opgenomen met een groter fiscaal voordeel. Om voor deze code in aanmerking te komen is door SMK een MDV-melkveestal ontwikkeld met daarin een aantal specifieke randvoorwaarden: na het in gebruik nemen van de stal dient de melkveehouder met een gebruiksjaar aan te tonen dat bij de stal weidegang wordt JAARVERSLAG SMK

13 5. TPAC PLUSSTALLEN Plusstallen is een ambitieniveau voor certificering binnen de Maatlat Duurzame Veehouderij. Om te faciliteren in de Plusstal certificering is een controledocument en een omrekenmodule uitgewerkt die dit mogelijk maken. Voor communicatie rondom het model (website, certificaten, informatievoorziening, profilering) is door SMK een logo uitgewerkt. Daarnaast is door SMK een website ontwikkeld met informatie over de Plusstal. In 2016 is de eerste stal voor Plusstal gecertificeerd, maar de deelname is beperkt doordat de Plusstal in 2016 nog niet in de Garantstellingsregeling was opgenomen. De Toetsingscommissie Inkoop Hout (TPAC) toetst nationale en internationale houtcertificatiesystemen aan de Nederlandse Inkoopcriteria voor duurzaam hout en brengt hierover advies uit aan de Staatssecretaris van I&M. Deze commissie is in het leven geroepen omdat de Rijksoverheid zichzelf heeft verplicht alleen nog duurzaam hout in te kopen. Naast de Inkoopcriteria beschikt TPAC over duidelijke procedures die ervoor zorgen dat de beoordeling van certificatieschema s transparant, betrouwbaar en controleerbaar verloopt. Op dit moment zijn zowel FSC als PEFC door de Staatsecretaris geaccepteerd voor het duurzaam Inkoopbeleid. In 2008 startte TPAC met het beoordelen van certificatiesystemen. FSC is inmiddels voor een tweede maal beoordeeld, terwijl dit voor PEFC nog moet plaatsvinden. Dit is nodig omdat certificatiesystemen zich voortdurend ontwikkelen en areaal gecertificeerd bos met de dag groeit. De commissie is in 2016 een belangrijk lid, Dr. Cees Burger, verloren. Na een lang ziekbed is hij in de zomer helaas overleden. Cees Burger is door zijn betrokkenheid en kennis voor TPAC en daarmee voor het Nederlandse inkoopbeleid van hout, van grote betekenis geweest. In 2016 heeft na vele jaren ook de secretaris van TPAC, Myrthe Haasse, afscheid genomen vanwege een nieuwe stap in haar loopbaan. SMK is dankbaar voor haar jarenlange inzet. Myrthe Haasse is tijdelijk opgevolgd door Kim Geene, die de functie eerder al had vervuld. Mede omdat de toekomst voor TPAC onzeker is, wordt de functie van secretaris van de commissie nu waargenomen door de directeur van SMK. In 2016 is een evaluatie van TPAC afgerond die in 2015 al was gestart. Het evaluatierapport is in opdracht van de Staatssecretaris van IenM en op verzoek van de Tweede Kamer opgesteld. Het rapport is zeer positief over TPAC en de resultaten die dankzij de inzet van de commissie zijn behaald, met name als het gaat om de verbeteringen in de diverse houtcertificatiesystemen. Het evaluatierapport is in februari zonder commentaar van de Staatssecretaris aan de Tweede Kamer aangeboden. Vanwege agendaveranderingen en uitstel van overleggen, is het rapport in 2016 nooit meer besproken. Pas begin 2017 heeft het rapport op de agenda van de Tweede Kamer gestaan. In 2016 heeft TPAC zich met name gericht op de toetsing van MTCS, het Maleisische certificatiesysteem. Deze toetsing kent een lange historie, onder andere als gevolg van de vele politieke en JAARVERSLAG SMK

14 maatschappelijke aandacht voor de kwesties die rond het bosbeheer in Maleisië spelen. De toetsing was gericht op drie non conformiteiten, die volgden uit eerdere conclusies van TPAC dat het Maleisische systeem nog niet op alle 9 principes van de Nederlandse eisen voor duurzaam bosbeheer voldeed. MTCS heeft tussentijds verbeteringen doorgevoerd. De Staatssecretaris van EZ heeft daarvoor met een ambtelijke delegatie in 2015 een bezoek gebracht aan het land. Op basis hiervan is de adviesvraag tot stand gekomen. TPAC heeft een advies opgesteld en daarin voorgesteld alsnog een werkbezoek van af te leggen ten einde te kunnen vaststellen of de doorgevoerde verbeteringen in het systeem ook in de praktijk worden uitgevoerd. In januari 2016 heeft de Tweede Kamer hierover gedebatteerd en ingestemd met het voorstel van de Staatssecretaris van IenM om TPAC een werkbezoek te laten afleggen. Het werkbezoek is uiteindelijk niet conform alle wensen van TPAC ingericht. In betrekkelijk kort tijdsbestek kreeg TPAC onder begeleiding van een ambtelijke delegatie de gelegenheid om relevante partijen te spreken. Bezoek aan een gecertificeerd bos heeft niet kunnen plaatsvinden. Ondanks deze beperkende omstandigheden heeft TPAC wel een beeld kunnen vormen van de praktijk van certificatie van MTCS. Op grond hiervan heeft TPAC positief advies uitgebracht dat het systeem met een enkele kanttekening voldoet aan de Nederlandse inkoopeisen. Na uitbrengen van het advies heeft de Staatssecretaris begin 2017 besloten het Maleisisch hout toe te laten voor het Nederlands inkoopbeleid. Eind 2016 is gebleken dat de toekomst voor TPAC uiterst onzeker is. Het Ministerie heeft nog niet besloten of ze voor de toekomst nog behoefte heeft aan een toetsingscommissie die bijdraagt aan duurzaam bosbeheer. TPAC zelf is ervan overtuigd dat die noodzaak er wel is, getuige het evaluatierapport. Wat TPAC betreft is voor 2017 van belang te werken aan een hertoetsing van PEFC, en het onderzoek naar internationale / Europese toepassing van de toetsingscriteria. Tot op heden is door IenM niet besloten op deze voorstellen in te gaan en zijn derhalve de activiteiten van TPAC sinds december 2016 stilgelegd. JAARVERSLAG SMK

15 6. Projecten In 2016 nam SMK deel aan een aantal projecten, zoals: Monitoring Integraal Duurzame Stallen, Afronding herziening van de Barometer Duurzame Bakkerij en Zoetwaren, Ontwikkeling pachtvoorwaarden voor het Groen Ontwikkelfonds Brabant B.V. in samenwerking met WUR Lifestock Research, Advies extra weidegang. In 2016 is ook een start gemaakt met een advies project in samenwerking met Wageningen Economic Research (WECR) ten behoeve van de ontwikkeling van een Barometer Duurzame Landbouw in opdracht van de provincie Zuid-Holland. Daarnaast is het TPAC veldbezoek als project uitgevoerd. Zie voor een toelichting de paragraaf over TPAC. Uit de inzet voor projecten volgt een klein negatief resultaat, dat met name het gevolg is van de inzet voor het TPAC veldbezoek. 7. Accreditatie en certificatie De Raad voor Accreditatie (RvA) is het controlerend orgaan voor certificatie. Dankzij die controle is SMK een geaccepteerde schemabeheerder (beheerder van criteria), en voldoet SMK aan de hoogste eisen op het gebied van borging. De certificerende instellingen (CI s) die bij keurmerkhouders de audits uitvoeren moeten daarvoor volgens de richtlijnen van de RvA geaccrediteerd zijn. Mede dankzij die controle worden de keurmerken van SMK erkend als meest robuuste keurmerken Zo werkt SMK al jaar en dag met haar CI s. In 2016 heeft de RvA tot een beleidswijziging besloten die in 2017 zijn effect krijgt. Deze beleidswijziging is volgens de RvA nodig vanwege Europese regelgeving. Nederlandse schemabeheerders en CI s zijn overigens geen voorstander van de beleidswijziging. De belangrijkste wijziging is dat de RvA niet langer schemabeheerders accepteert, maar alleen kijkt naar certificatieschema s. Niet de schemabeheerder maar de certificatie-instelling moet bij de RvA de accreditatie-aanvraag doen. SMK kan als schemabeheerder zelf geen accreditatie aanvragen. Wel kan SMK een coördinerende rol spelen, als ze daarvoor mandaat krijgt van een of meer certificatieinstellingen. SMK documenteert dan voor de RvA o.a. wat het doel van het schema is, hoe dit wordt bereikt, de vakbekwaamheid van de opstellers en het draagvlak bij afnemers/eindgebruikers. Op de RvA-website komt in plaats van de scope per schemabeheerder nu een algemene lijst met schema s waarvoor de RvA accreditatie kan verlenen. Het gevolg hiervan is dat minder duidelijk is wie eigenaar is van een certificatieschema, en dat een schemabeheerder afhankelijk wordt van een CI wanneer deze de enige is die voor dat schema door de RvA is geaccrediteerd. Voor enkele schema s is dat het geval, omdat het in een nichemarkt voor meerdere CI s niet lonend is. Dit heeft weer tot gevolg dat schema s voor kleine groepen bedrijven dreigen te verdwijnen. In 2016 is SMK met vrijwel alle CI s een nieuwe licentieovereenkomst overeengekomen, waarin ook het eigendom van het schema is vastgelegd. Eind 2016 is SMK vanwege de snel groeiende belangstelling voor Milieukeur plantaardig met een aantal nieuwe CI s een overeenkomst aangegaan. In 2017 zal SMK met collega schemabeheerders een nieuwe werkwijze ontwikkelen en een systeem van onderlinge controle ontwikkelen, dat in de plaats komt van de huidige controle door de RvA. 8. Statuten en bestuurlijke zaken Van links naar rechts: ir. M.R.J. Schuttelaar (Lid), A.H.J. Veneman MD (Voorzitter) en R. Waardenburg MA MBA (Lid) In 2016 lag de nadruk van het bestuur op de vaststelling en verdere implementatie van de strategie, die in 2015 is ontwikkeld. Deze strategie voorziet in een rol van SMK als onafhankelijk platform van verduurzaming en partij die hiervoor criteria ontwikkeld. SMK staat open voor toepassing van door haar ontwikkelde criteria, ongeacht of hierbij gebruik wordt gemaakt van de certificaten en keurmerken die SMK uitgeeft. Sinds 2009 zijn de uitgangspunten bij de huidige bestuurlijke structuur onveranderd: De stichting wordt bestuurd door de directeur De leden van de Raad van Toezicht worden op persoonlijke titel benoemd en brengen ervaring en deskundigheid mee die van belang zijn voor het functioneren van SMK Er is jaarlijks afstemming over strategische uitgangspunten tussen directie en Raad van Toezicht De Raad van Toezicht houdt toezicht op uitvoering van beleid en bestuur van de organisatie en is klankbord voor directie. André Veneman is in 2010 benoemd als voorzitter van de Raad van Toezicht. Hij is werkzaam als Corporate Director Sustainability/HSE bij AkzoNobel en onder meer voorzitter van IDH (Internationale Duurzame Handel). Marcel Schuttelaar is in 2010 benoemd als lid van de Raad van Toezicht. Hij is oprichter van Schuttelaar en Partners een adviesbureau werkzaam op het gebied van duurzaamheid en gezondheid. Roland Waardenburg is in 2012 benoemd als lid van de Raad van Toezicht. Hij was vice-president corporate responsibility bij Ahold en is partner in The RockGroup. Roland is in 2016 herbenoemd. JAARVERSLAG SMK

16 9. Personeelszaken In 2016 telde het personeelsbestand bij aanvang 14 medewerkers, gelijk aan Gedurende het jaar hebben twee projectleiders van SMK afscheid genomen, en is één nieuwe projectleider agro/ food aangetrokken. Het vertrek van de projectleider houtcertificatiesystemen is tijdelijk opgevangen maar heeft niet geresulteerd in structurele vervanging. Dit in verband met de onzekerheid over het voorbestaan van de TPAC, de toetsingscommissie voor houtcertificatiesystemen. Eind 2016 telt SMK 10 stafleden, een stagiair en 3 medewerkers secretariaat en boekhouding, die eind 2016 samen goed zijn voor 11,3 fte. Het personeelsbestand is qua leeftijd gespreid, en telt 7 vrouwen en 6 mannen. SMK hecht veel waarde aan een goed en transparant personeelsbeleid. Door het jaar heen wordt er gesproken over het eigen functioneren. Het volgen van coaching en cursussen wordt waar nodig aangemoedigd. Daarnaast wordt er aandacht besteed aan zorg en gezondheid. GIJS DRÖGE Directeur/bestuurder JORI LANGWERDEN Junior Projectleider plantaardige agroketens STEFANIE DE KOOL Programma Manager plantaardige agroketens HERMAN DOCTERS VAN LEEUWEN Programma Manager agroketens In 2016 was het verzuimpercentage 1,57, aanzienlijk lager dan 2015 (3,8%). Dit is vooral omdat het aandeel langdurige ziekte aanzienlijk is gedaald ten opzichte van vorig jaar. Voor 2017 hopen we over de hele linie wederom een laag verzuimpercentage te bereiken. Elektronisch agenderen en uren-schrijven zijn algemeen ingevoerd. Het ICT-systeem is vernieuwd, betrouwbaar en actueel en sluit aan bij de gebruikerswensen. Het systeem stelt personeelsleden in staat van huis uit of op afstand van kantoor in te loggen en te werken. 10. Huisvesting en interne milieuzorg/ duurzaam inkopen SMK is gehuisvest in een modern kantoorpand dat deel uitmaakt van het Burgemeester de Monchycomplex bij het Vredespaleis in Den Haag. Het gebouw is voorzien van een moderne luchtbehandelingsinstallatie en energiezuinige lichtsystemen. SMK neemt gegarandeerde groene stroom af, met certificaat van oorsprong. Het pand is ingericht met cradle-to-cradle vloertegels. Er is veel aandacht voor de verduurzaming van de bedrijfsvoering. Het gebruik van openbaar vervoer en de OV-fiets voor woon-werk verkeer en zakelijk verkeer wordt gestimuleerd via de vergoedingsmethodiek, en is daardoor de hoofdwijze van vervoer. In samenwerking met Gemeente Den Haag en Stichting Natuur & Milieu is er een leasecontract afgesloten voor een SMK-bedrijfsauto, een volledig elektrische VW Golf. Dankzij toenemende digitalisering van werkprocessen wordt papierverbruik geminimaliseerd. CORINNE DE LING Medewerker secretariaat MONIQUE VAN RAAM Medewerker secretariaat WIM ULJEE Communicatie Manager ERWIN DE VRIES Boekhouder LARS WOLTMANN Projectleider EU non-food NIKO MOERMAN Projectleider plantaardige agroketens ANNIKA DE RIDDER Projectleider agroketens INEKE VLOT Programma Manager non-food SASKIA VAN WAGENINGEN- LUCARDIE Projectmedewerker dierlijke agroketens JAARVERSLAG SMK

17 Ook bij de inkoop van producten speelt duurzaamheid een doorslaggevende rol. Dit blijkt onder andere uit biologische producten bij de lunch en Fair Trade/Max Havelaar koffie en cacao. Gebruiksproducten hebben zoveel mogelijk milieukeurmerken, zoals de print/kopieermachine (Nordic Swan en Blaue Engel), brandblussers (Milieukeur), kopieer- en drukpapier (Biotop FSC met het keurmerk van EU Ecolabel). Andere producten, zoals wc-papier en schuimzeep zijn geselecteerd op milieuvriendelijkheid. Het kantoor wordt waar mogelijk schoongemaakt met microvezeldoekjes zonder vloeistoffen. Afval wordt gescheiden in de gebruikelijke recyclebare fracties (papier, glas, kunststoffen en overig). 11. Communicatie SMK richt haar communicatie voornamelijk op professionele doelgroepen (business-to-business). De inzet van SMK is met name ook voor zakelijke doelgroepen relevant. Bekendheid geven aan keurmerken onder consumenten is allereerst de taak van keurmerkhouders of het handelskanaal. SMK kan daarin ondersteunen en spreekt voor dit doel met regelmaat de vele partijen in het handelskanaal om de communicatie af te stemmen en te verbeteren. SMK zet hiervoor een breed pallet aan middelen in: magazine SMK-Nieuws, websites, factsheets, persberichten; beursdeelname, ings, Twitter, LinkedIn, beurzen, presentaties, etc. leesbaarheid op tablet en smart phone. Ook werd een nieuwe tool geïnstalleerd voor het zichtbaar maken van keurmerkhouders op Google Maps. SMK beheert nu 13 zelfstandige websites: SMK Milieukeur Milieukeur Internationaal Groen Label Kas Maatlat Duurzame Veehouderij & Aquacultuur Plusstal Groninger Verdienmodel Barometer Duurzame Bloemist Barometer Duurzame Groenten & Fruit Barometer Duurzaam Terreinbeheer EU Ecolabel Blief TPAC Na jaren van groei (2009 t/m 2011) stabiliseerde het aantal unieke bezoekers (rond de ) van 2012 t/m Vanaf 2014 is er een jaarlijkse stijging van circa 15%. In 2015 trokken de 13 SMK-websites totaal unieke bezoekers; in 2016 steeg dit met bijna 14% naar bezoekers. In maart 2016 werd het hoogste aantal bezoekers gemeten: 5.931; het maandgemiddelde bedraagt bezoekers. BLOG In 2016 werd voor de SMK-website een blog-pagina ontwikkeld. Vanaf 2016 wordt deze blog gevuld met diverse onderwerpen die door de SMK-collega s worden geschreven. Via diverse kanalen (nieuwsberichten, Twitter, LinkedIn) wordt ook aandacht voor de blogs gecreëerd. In 2016 verschenen er 14 blogs, variërend in onderwerp van Milieukeur of biologisch?, tot Hoezo kiezen tussen milieukip of dierenwelzijnskip?. E-MAGAZINE SMK-NIEUWS In januari 2016 verscheen het magazine SMK-Nieuws voor de laatste maal in een gedrukte versie en werd de transitie naar een digitale versie gerealiseerd. Dit e-magazine wordt verspreid onder circa abonnees en werd driemaal gedistribueerd in De lezersdoelgroep van SMK-Nieuws is zeer divers: keurmerkhouders, midden- en kleinbedrijven, retailorganisaties, brancheorganisaties, Kamer van Koophandels, ministeries, provincies, waterschappen, gemeenten, milieuorganisaties en particulieren. WEBSITES De SMK-websites kregen in 2016 een nieuwe, frisse update met een eigentijdse look & feel, betere doorzoekbaarheid en een betere JAARVERSLAG SMK

18 beurzen. Een actieve rol had SMK onder andere bij: Tweedaagse beurs Dag van de Openbare Ruimte + lezing bloembollen en lezing duurzaam terreinbeheer Bijeenkomsten Milieucentraal over beoordelingssystematiek Topkeurmerken Dialoog duurzame gewasbescherming (georganiseerd door Ministerie van EZ) Foodpolicy Outbreak congres, deelname forum Total tranparancy Milieukeur workshop tijdens de Dutch Agrifood Week Internationaal congres Circular Procurement (moderator) Bijeenkomst internationaal MVI (moderator) Diverse presentaties voor telers en ketenpartijen, zoals de dag voor inkopers openbaar groen bij JUB Bloembollen. INGS Ruim personen geven aan digitaal nieuws van SMK en/of de SMK-programma s in hun box te willen ontvangen. Abonnees bevinden zich voornamelijk in de business-to-business doelgroep. In 2016 werden ruim 50 ings gedistribueerd. TWITTER - LINKEDIN Twitter accounts (12) zijn geregistreerd voor ieder programma en keurmerk. In 2016 nam het aantal Twitter-volgers op alle SMK-accounts toe met 38% naar De Tweets refereren vaak aan de nieuwsberichten op de SMK-websites, het SMK e-magazine, geven aandacht aan nieuwe certificaathouders of betreffen retweets van publiciteit door derden (bijvoorbeeld van onze keurmerkhouders). Dergelijke berichten worden tevens via de SMK-bedrijfspagina op LinkedIn verspreid. PUBLICITEIT EN PUBLICATIES (PRINT) In 2016 werden SMK-keurmerken en programma s genoemd in 779 publicaties in de schrijvende pers (vak- en consumentenmedia), voor het gerelateerde bedrag van bij exemplaren. PUBLICITEIT EN PUBLICATIES (DIGITAAL) In 2016 werd voor het eerst ook de performance gemeten van de SMK keurmerken en programma s op websites (exclusief social media als Facebook en Twitter). De oplage (gebaseerd op het gemiddeld aantal bezoekers van een website) bedroeg personen bij een gerelateerde mediawaarde van BEURZEN EN CONGRESSEN SMK was vertegenwoordigd op een aantal congressen, beurzen en andere bijeenkomsten om haar programma s en activiteiten onder de aandacht te brengen van specifieke doelgroepen, en met die doelgroepen ook in contact te komen. SMK was onder andere present bij een groot aantal bijeenkomsten, conferenties en CONTROLE OP TOEPASSING/GEBRUIK KEURMERKEN Controle op het onjuist of onterecht communiceren met SMK-keurmerken is een van de middelen om de betrouwbaarheid van die keurmerken te waarborgen. In 2016 werden 14 betreffende klachten geregistreerd in het klachtenregister: voor het onjuist communiceren met het keurmerk Milieukeur 13 klachten en voor EU Ecolabel 1 klacht. Alle klachten werden afgehandeld. 12. Resultaten IN 2016 SMK heeft het programma Milieukeur uitgevoerd voor De baten uit afdrachten van keurmerkhouders bedragen Als Competent Body heeft SMK het programma EU Ecolabel uitgevoerd voor De baten afkomstig van de afdrachten van keurmerkhouders bedragen Het Ministerie van IenM heeft voor EU Ecolabel, Milieukeur en TPAC samen een exploitatiefinanciering beschikbaar gesteld van maximaal SMK doet voor volledig beroep op dit bedrag. Dit is het gevolg van het feit dat de kosten van Milieukeur en TPAC hebben geresulteerd in een nadelig saldo dat met het batig saldo op het programma EU Ecolabel deels is afgedekt. De extra kosten voor Milieukeur zijn met name het gevolg van de snel toegenomen belangstelling uit de markt vanwege het supermarktakkoord. De revenuen hiervan volgen pas over enkele jaren. De inkomstenstijging van EU Ecolabel is het gevolg van de voorzichtige aanname in de begroting en de onverwacht grotere belangstelling vanuit de markt voor certificering. SMK voert het programma Groen Label Kas, in 1999 aan haar overgedragen door het toenmalige Ministerie van VROM, uit in eigen beheer. De kosten ad worden gedekt door de licht toegenomen afdrachten van de certificaathouders. Vanwege de synergie met Milieukeur glasgroenten wordt een gedeelte van de inzet voor die categorie producten bekostigd uit de opbrengst van het programma Groen Label Kas. JAARVERSLAG SMK

19 SMK voert het programma Maatlat Duurzame Veehouderij, sinds 2008 in opdracht van het toenmalige Ministerie van VROM, uit. De kosten van het beheer van het programma MDVA ad worden gedekt door de afdrachten van certificaathouders. SMK heeft het programma Toetsingscommissie Inkoop Hout (TPAC) uitgevoerd voor een bedrag van Dit bedrag wordt grotendeels gedekt door de toegekende financiering van het Ministerie van IenM van Het tekort van 9.821, onder andere het gevolg van de inspanningen voor de evaluatie van TPAC, neemt SMK als verlies. Naast de uitvoering van het reguliere programma, heeft TPAC in 2016 financiering ontvangen voor een veldbezoek aan Maleisië. Dit is als een project aangemerkt. Gezien de lange aanloop en de vele overlegmomenten over de opzet van het bezoek, is het beschikbaar gestelde budget van ( incl. BTW) volledig benut en een verlies op het project gemaakt van Voor de uitvoering van het project is vanwege het ontbreken van een vaste projectsecretaris in de uitvoeringsfase gebruik gemaakt van een consultant. De externe kosten hiervoor zijn meteen op de baten van het project in mindering gebracht. Dat verklaart ten dele de lagere projectopbrengsten. De omzet van de overige projecten bedraagt in 2016 in totaal IS HET JAAR VAN DE DOORBRAAK VAN MILIEUKEUR PLANTAARDIG komst van de projectleider is de inzet de opschaling in goede banen te leiden, en aldus te bevorderen dat de afdrachten voor Milieukeur in de komende jaren significant zullen toenemen. Na optelling van alle inkomsten en aftrek van alle kosten resteert voor 2016 een positief resultaat van Dat is niet alleen het gevolg van de hogere afdrachten die we voor enkele programma s mochten ontvangen, waartegen over ook hogere kosten stonden, maar ook omdat voor onderzoek en met name communicatie beduidend minder geld is uitgegeven. De digitalisering van de communicatiemiddelen heeft een aanzienlijke besparing opgeleverd. Het resultaat is voor bestemd als voorziening voor het jubileum in Het restant is toegevoegd aan de overige reserves dat hiermee bedraagt. De jaarrekening 2016 is opgesteld door GBA Accountants & Adviseurs en gecontroleerd en voorzien van een goedkeurende accountantsverklaring door Mazars. In maart 2017 is de jaarrekening 2016 goedgekeurd door de Raad van Toezicht en vastgesteld door de directeur/bestuurder. De staat van baten en lasten 2016 is onderdeel van de jaarrekening Voor het programma Toetsingscommissie Inkoop Hout (TPAC) is het Ministerie van IenM een financiering gevraagd van Aanvullende financiering is afhankelijk van de activiteiten van TPAC. Op dit moment heeft het Ministerie geen voornemens TPAC in 2017 te financieren. Mogelijk dat door TPAC nog een enkele kleinere projectactiviteit zal worden uitgevoerd. Het voorbestaan van TPAC staat bij het ontbreken van structurele financiering op het spel. De kosten in 2017 van het programma Groen Label Kas, begroot op , worden nagenoeg gedekt door de afdrachten van de certificaathouders. Het budget is nagenoeg gelijk aan De kosten van het beheer van het programma Maatlat Duurzame Veehouderij en Aquacultuur, voor 2017 begroot op , worden gedekt door de afdrachten van de certificaathouders. De opbrengst is overigens significant lager dan in IN 2017 Voor het programma Milieukeur (non-food, agro/food en de Barometers) worden de afdrachten van keurmerkhouders begroot op Voor het programma EU Ecolabel worden de afdrachten van de keurmerkhouders begroot op Om haar functie van Competent Body van het EU Ecolabel te vervullen en het programma Milieukeur uit te voeren heeft SMK in 2014 en 2015 een bijdrage ontvangen van en in Voor 2017 heeft het Ministerie laten weten voor de uitvoering van Milieukeur en EU Ecolabel beschikbaar te kunnen stellen. Ten einde de opschaling van Milieukeur te faciliteren, breidt SMK in 2017 uit met een projectleider. Hiervoor is nog geen financieringsbasis, maar wordt aanspraak gedaan op de reserves. Met de JAARVERSLAG SMK

20 Colleges en commissie in 2016 In 2016 hebben in de Colleges enkele wisselingen plaatsgevonden. De samenstelling van de Colleges is per 1 januari 2017 nu als volgt: college van deskundigen non-food college van deskundigen agro/food plantaardig drs. W. Verhoog - milieudeskundige (werkzaam bij Maurits Groen mgmc) ing. H. Heijsters - uit kringen van het georganiseerde bedrijfsleven mw. Ir. M. Demmers MBA - Voorzitter mw. ir. A. Dommering - Milieu Centraal drs. F.A. Goudswaard - energiesector drs. C.J.H. Manniën - namens de rijksoverheid M.M. van Giessen - LTO-Noord ir. P.A.M. Rombouts - Brabantse Milieufederatie ing. F.L.K. Kempkes - Wageningen Plant Research ir. C.A.C.J. Oomen - Voorzitter J.J. Vooijs - DPA (Dutch Produce Association) E.H. Marsman - Unie van Waterschappen ing. J.J.M. Staps - Louis Bolk Instituut ir. H.M. Hoff - LTO Nederland J. van den Bosch AVAG - Platform Toeleveranciers Glastuinbouw college van deskundigen agro/food dierlijk J.D. Lycklama á Nijheholt - Federatie Agrotechniek ir. C.A.C.J. Oomen - Voorzitter mw. Ir. P.M. Kok - RVO (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland) mw. ir. P.S. Zwart - Ministerie van EZ prof. dr. P.W.G. Groot Koerkamp - Wageningen Lifestock Research mw.drs. E. Kleijer-Ligtenberg** - Natuur & Milieu ing.w.b. van der Hoog* - NAJK (Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt) toetsingscommissie inkoop hout (tpac) P. Zambon - Msc Sustainable Forest Services ir. E.M. Lammerts van Bueren - ISAFOR mr. G. Borchardt - Voorzitter prof. Dr. G.A. Persoon - Universiteit Leiden, Sociale Wetenschappen ing. R. Hoste - Wageningen Economic Research ir. F. Mandersloot - LTO Nederland ir. J. van Diepen plv. voor ir. F. Mandersloot LTO Nederland ir. A.C.M. van Straaten plv. voor Mw. Ir. P.S. Zwart - Ministerie van EZ (*) opvolger van dhr. K.H.J. Bolscher (**) opvolgster van mw. ir. E.P.C. Fransen In de loop van 2016 is dr. C.P.J. Burger helaas overleden. Cees Burger heeft tot het laatst zich hard gemaakt voor TPAC en daarmee een significante bijdrage geleverd aan de eisen die de Nederlandse overheid stelt aan de inkoop van hout uit duurzaam beheerde bossen. Gezien de onzekerheid over de toekomst van TPAC is nog niet overgegaan tot vervanging. COLLEGE VAN BEROEP prof. Mr. G.M.F. Snijders voorzitter prof. Mr. E.H. Hondius lid; Molengraaff Instituut voor Privaatrecht mr. C.J.G.M. van der Weide lid; Rechter bij Rechtbank Breda mw. dr. M. van Driel plv. lid; Public Affairs JAARVERSLAG SMK

21 SCOPE VAN ACCEPTATIE VAN EEN SCHEMABEHEERDER VOOR REGISTRATIENUMMER: S 088 van Stichting Milieukeur Den Haag Deze scope is geldig van: TOT verlengd tot

22 In verband met transitie naar BR012 administratief verlengd tot JAARVERSLAG SMK

23 JAARVERSLAG SMK

24 JAARVERSLAG SMK

25 JAARVERSLAG SMK

26 overzicht keurmerkhouders Milieukeur per december 2016

27 BEDRIJVEN AANVULLENDE INFORMATIE PLAATS MILIEUKEUR AGRO/FOOD PLANTAARDIGE PRODUCTEN OPEN TEELT AKKERBOUWGEWASSEN EN VOLLEGRONDSGROENTEN Acrena S.A.T. No251 Handel in paprika en chilipepers El Ejido Einden - Van den Einden Handel in Milieukeur vollegrondsgroenten Lierop Groentenverwerking BV (Handel) Escobar Reyes SL, HNOS Handel in Milieukeur akkerbouwgewassen en Almeria vollegrondsgroenten en glasgroenten Smeding Groenten en Fruit Handel in Milieukeur akkerbouwgewassen en Sint Annaparochie vollegrondsgroenten en glasgroenten AARDAPPELEN Bijl Aardappelen BV Groothandel consumptieaardappelen Sint Annaland Burgers D. en M.J. Consumptieaardappelen (Melody - Alexia - Nicola - Zevenbergsche Hoek Eigenheimer - Gourmandine - Annabelle - Rosagold) Burgers Mts. Consumptieaardappelen (Melody) Poortvliet Buyck A.J. Consumptieaardappelen, Nicola Sint Philipsland Gaakeer J.A.C. Consumptieaardappelen (Santé) Stavenisse Heijbeek - V.O.F. van Heijbeek - Roovers Consumptieaardappelen (Anaïs - Carlita - Orchestra - Triplo) Oud-Vossemeer Jong - VOF De Jong- Elenbaas Consumptieaardappelen (Nicola - Anaïs - Doré - Poortvliet Frieslander - Bildtstar - Actrice) Keller, Mts. Keller den Dunnen Consumptieaardappelen (Nicola) Lage-Zwaluwe Oord - Jac van den Oord BV Groothandel consumptieaardappelen Ammerzoden Wiertsema - N.E. Wiertsema en Consumptieaardappelen (Anouk - Cerisa - Esmee - D.E. Wiertsema-Kloosterhuis Excellency - Flair - Romie - Rosagold - Salad blue) Garsthuizen Wilde, de Consumptieaardappelen (Cupido - Melody - Nicola - Sint Annaland Frieslander - Eigenheimer - Jessy) ANDIJVIE Dijck, van Groenteproducties B.V. Andijvie, broccoli, Chinese kool, koolrabi, paksoi, sla, spinazie Horst-America Explotaciones Agricolas Hnos Chumbos, S.L. Andijvie, boerenkool, witte kool, rucola, sla, spinazie Pulpi Goorbergh - Tuinbouwbedrijf Van den Goorbergh Andijvie, sla, spinazie Bavel Hop - Mts. Hop Andijvie, prei Wagenberg Kooijman - V.o.f. G.H. Kooijman & Zn. Andijvie, sla Ridderkerk Logt - A.M. van de Logt Andijvie, sla, spinazie Bavel Osch Groentenproducties, Van Andijvie, friseesla, ijsbergsla, kleurensla, spinazie, winterpeen Leunen Schaak, de (aangesloten bij telersvereniging Andijvie, broccoli Horst-America De Schakel) ASPERGE Martens Asperges VOF Verpakte asperges Tienray Martens, Aspergebedrijf B.V. Asperges Tienray Teboza Productions B.V. Asperges Helden BLADSELDERIJ Eijck - M.A.P.F. van Eijck Bladselderij Hulten JAARVERSLAG SMK

28 BEDRIJVEN AANVULLENDE INFORMATIE PLAATS BLEEKSELDERIJ Compliment B.V. Bleekselderij, Bloemkool, Broccoli, Chinese kool, Radicchio, Zeeland IJsbergsla Tielen Groenten B.V. Bleekselderij, Courgettes, Peterselie, Snijselderij America BLOEMBOLLEN Lubbe - G. Lubbe en Zoon B.V. Handel in Milieukeur bloembollen Lisse Pennings W.A.M. Tulp Noordwijkerhout Uittenbogaard - Kwekerij Jac. Uittenbogaard Tulp, Narcis Noordwijkerhout & Zonen C.V. Uittenbogaard & Zonen B.V., Jac. (JUB) Handel in Milieukeur bloembollen Noordwijkerhout Vink - Q.J. Vink & Zn. B.V. Iris, Krokus, Narcis en Tulp Sint Maartensvlotbrug BOOMKWEKERIJPRODUCTEN Bardoel, Boomkwekerij BV Laan- en parkbomen Groeningen Batterijen - Groencentrum-Boomkwekerij Vruchtbomen en -onderstammen, sierconiferen, Ochten De Batterijen sierheesters, klimplanten Berk - Van den Berk BV St.Michelsgestel Sierconiferen, sierheesters, klimplanten, laan- en Sint-Michielsgestel parkbomen Bie - Boomkwekerij Richard de Bie B.V. Bos- en haagplantsoen, laan- en parkbomen, sierconiferen, sierheesters en klimplanten Zundert Boot & Co Boomkwekerijen BV - Boskoop Handel in Milieukeur boomkwekerijproducten Boskoop Boot & Dart Boomkwekerijen BV - Oudenbosch Laan- en parkbomen Oudenbosch Boot & Dart Boomkwekerijen BV - Zundert Sierconiferen, sierheesters, klimplanten, laan- Zundert en parkbomen, bos- en haagplantsoen Bruijn, Boomkwekerij William de Bruijn Sierconiferen, sierheesters en klimplanten Boskoop Darthuizer B.V. Handel in Milieukeur boomkwekerijproducten Boskoop Darthuizer Productie B.V. Sierconiferen, sierheesters, klimplanten, vaste planten, rozen Leersum Denissen - Boomkwekerij Denissen Bos- en haagplantsoen, klimplanten, sierconiferen, Zundert sierheesters Diamant-groep Groen Xtra Sierconiferen, sierheesters en klimplanten Berkel-Enschot Drielanden Bomen B.V. Handel in Milieukeur boomkwekerijproducten Nunspeet Ebben (André Ebben Boomteelt BV) Laan- en parkbomen, sierheesters, sierconiferen Cuijk en klimplanten Ebben (Boomkwekerij Ebben B.V.) Handel in Milieukeur boomkwekerijproducten Cuijk Elsen - Boomkwekerij ten Elsen Vruchtbomen en -onderstammen Neede Esch B.V. J. van Laan- en parkbomen Cromvoirt Faassen - Bart Faassen Tegelen B.V. Laan- en parkbomen, bos- en haagplantsoen, Tegelen sierconiferen en -heesters, klimplanten Hanekamp - Boomkwekerij P. Hanekamp B.V. Rozen, sierconiferen, sierheesters, klimplanten, Scheerwolde laan- en parkbomen en vaste planten Hassel, Boomkwekerij Isidoor van Hassel B.V. Laan- en parkbomen, sierconiferen, sierheesters Wernhout en klimplanten en boomteelt overig Hees - Rozenkwekerij Geert van Hees Rozenstruiken St. Anthonis Heidelust Boomkwekerij Laan- en parkbomen Gemonde Hooghout - Boomkwekerij t Hooghout V.O.F. Vaste planten Biezenmortel Jurrius - Monique Jurrius Laanbomen Laan- en parkbomen Landhorst Kuppens - Boomkwekerij Kuppens Laan- en parkbomen, sierconiferen, sierheesters Sint Oedenrode en klimplanten Labie - Boomkwekerij P. de Labie en Zn. Laan- en parkbomen, bos- en haagplantsoen, sierconiferen, Zundert sierheesters en klimplanten, kerstbomen Laerhoven - MTS van Laerhoven - Michielsen Bos- en haagplantsoen Achtmaal JAARVERSLAG SMK

29 BEDRIJVEN AANVULLENDE INFORMATIE PLAATS Lageschaar Vaste Planten Vaste planten Aalten Leune - Boomkwekerij Leune Sierconiferen, sierheesters, klimplanten Hazerswoude Maarse en Zn. B.V., J.D. Rozenstruiken Aalsmeer Nijenkamp, Olaf Nijenkamp Groothandel Handel in Milieukeur boomkwekerijproducten Raalte Tuinplanten Noordhoek - De Noordhoek vaste planten B.V. Vaste planten Schijf Noordplant B.V. Laan- en parkbomen Glimmen Oever - Boomkwekerijen M. van den Laan- en parkbomen, sierconiferen, sierheesters Haaren Oever & Zn. BV en klimplanten, vruchtbomen Pelgrum Vink Materialen BV Handel in Milieukeur boomkwekerijproducten Lobith Plantaz B.V. Laan- en parkbomen, sierconiferen, sierheester Swolgen en klimplanten Rendering - Boomkwekerij Rendering B.V. Laan- en parkbomen, sierconiferen, sierheesters Aalten en klimplanten en overige boomteelt Teurlincx - Boomkwekerij Teurlincx Laan- en parkbomen Deurne Udenhout - Boomkwekers Udenhout B.V. Laan- en parkbomen Udenhout Verschuren - Jac Verschuren-Pechtold bv Rozenstruiken Haps Westerveld - Boomkwekerij Theo Westerveld Laan en parkbomen Varsseveld Wout - Handelskwekerij Piet van t Wout B.V. Sierheesters en -coniferen, klimplanten Boskoop BROCCOLI Appelman, Fa. Broccoli Andijk Botman - Mts. M.M. Botman en Broccoli Wervershoof A.G.M. Botman-Broersen Dijck, van Groenteproducties B.V. Andijvie, broccoli, Chinese kool, koolrabi, paksoi, sla, spinazie Horst-America Herbert, R & J B.V. Bloemkool, boerenkool, broccoli, spruiten Zeewolde Hoogendoorn, N.A. Broccoli, sluitkool Slootdorp Laan - Mts. Laan Broccoli Andijk Schaak, de (aangesloten bij Andijvie, broccoli Horst-America telersvereniging De Schakel) Verdonk - Mts. R.L.F. Verdonk & S.M. van den Berg Broccoli Wervershoof CITRUS ALG Boerdery Sinaasappelen, mandarijnen, citroenen Citrusdal, Zuid-Afrika COURGETTE Tielen Groenten B.V. Bleekselderij, Courgettes, Peterselie, Snijselderij America FRUIT Aarde - Firma Van der Aarde Appels Hem Appelaar - V.O.F. Fruit de Appelaar Appels en peren Numansdorp Budding W.H. Kersen en pruimen Lienden Bunt F.W. Pruimen, Kruisbes, Braam, Peren uit open teelt Slijk-Ewijk Dijk - Firma J. en C.H. van Dijk Appels en peren Bunnik Greftenhoeve, De V.O.F. Blauwe bessen Vriezenveen Handje Gezond (Mts. De Kleijne-van Vlonderen) Blauwe bessen America (Horst) Janssen, Yvonne en Rob Kersen Deest KG Fruit B.V. Kiwibes Kapelle Nieuw Slagmaat Appels en peren Bunnik Scheffers en Scheffer-de Jong VOF Aardbeien (open en bedekte teelt) Oisterwijk Slagmaat, handelsonderneming Handel in Milieukeur appels en peren Bunnik Uijttewaal, C.A. Appels en peren t Goy JAARVERSLAG SMK

30 BEDRIJVEN AANVULLENDE INFORMATIE PLAATS Vernooij B.V., Fruitbedrijf Appels en peren Cothen Verstappen Roggel B.V. Aardbeien (bedekte teelt) Roggel Wetten - Mts. B. & H. van Wetten Appels en peren Piershil Wijk - Fruitbedrijf van Wijk Appels en peren t Goy - Houten GERST Dassen Agrikultuur BV Zomergerst, verwerkt in diverse Gulpener bieren Schimmert Diederen H.J.M. Spelt, zomergerst verwerkt in diverse Gulpener bieren Geleen Eggen R. Zomergerst, verwerkt in diverse Gulpener bieren Windraak Hoedemakers Gerst verwerkt in diverse Gulpener bieren Ulestraten Hove - van den Hove Mts. Zomergerst, verwerkt in diverse Gulpener bieren Margraten Huls, Maatschap Gerst verwerkt in diverse Gulpener bieren Sint Geertruid Keijbets - Huijnen Gerst verwerkt in diverse Gulpener bieren Voerendaal Knops Maatschap Zomergerst, verwerkt in diverse Gulpener bieren Voerendaal Lenssen Zomergerst, verwerkt in diverse Gulpener bieren Heijenrath Neven Mts. Gerst verwerkt in diverse Gulpener bieren Eysden Penders Gebr. Gerst verwerkt in diverse Gulpener bieren Dieteren Petit Crijns Mts Zomergerst, verwerkt in diverse Gulpener bieren Voerendaal Peurteners L. Zomergerst, verwerkt in diverse Gulpener bieren Bree Roebroek Landbouw BV Gerst verwerkt in diverse Gulpener bieren Beek Simons Zomergerst, verwerkt in diverse Gulpener bieren Roosteren Triligran Handel in zomergerst, verwerkt in diverse Gulpener bieren Geleen Wagemans J.H.M. Gerst, verwerkt in diverse Gulpener bieren Guttecoven Willems K.M.P. Gerst, verwerkt in diverse Gulpener bieren Valkenburg LB HAVER Einden - Van den Einden, A. Groentenkwekerij BV Babyleaves, rucola, spinazie, lupine, haver Lierop KOOL Bakker, C., Flowers & Vegetables Bloemkool, groene kool Wervershoof Bolhuis, M.W. Sluitkool, boerenkool en peen Wieringerwerf Compliment B.V. Bleekselderij, Bloemkool, Broccoli, Chinese kool, Radicchio, Zeeland IJsbergsla Dijck, van Groenteproducties B.V. Andijvie, broccoli, Chinese kool, koolrabi, paksoi, sla, spinazie Horst-America Explotaciones Agricolas Hnos Chumbos, S.L. Andijvie, boerenkool, witte kool, rucola, sla, spinazie Pulpi Goris-Goorden, Mts. Boerenkool Ossendrecht Groentemakers B.V. Bloemkool, Prei, Romanesco, Sla Maasbree Herbert, R & J B.V. Bloemkool, boerenkool, broccoli, spruiten Zeewolde Hoogendoorn, N.A. Broccoli, sluitkool Slootdorp Klazinga, Maatschap Bieten, Peen, Sla, Sluitkool Slootdorp Kos, Gebr. Expl. B.V. Spitskool Oudkarspel Luijkx groenteteelt B.V. Spinazie, paksoi Breda Ruiter - Klaver Mts. Boerenkool Niedorp Tilborghs B.V. Chinese kool Rijsbergen Wit - Mts. P.B.A. de Wit & Zn. Bloemkool Hoogkarspel Withagen, L.L.F. Boerenkool Ossendrecht KROTEN (RODE BIET) Klazinga, Maatschap Bieten, Peen, Sla, Sluitkool Slootdorp JAARVERSLAG SMK

31 BEDRIJVEN AANVULLENDE INFORMATIE PLAATS KRUIDEN Especia B.V. Kruiden in pot: basilicum bieslook citroenmellise Venlo dille dragon kervel koriander - lavas (maggi) majoraan munt oregano peterselie rozemarijn salie - tijm Kruidenaer, De B.V. Aromatische kruiden: basilicum - bieslook - bonenkruid Etten Leur Chinese bieslook -citroenbasilicum - citroenmelisse citroentijm - dille - dragon - kervel - koriander - krulpeterselie laurier - maggi/lavas - majoraan - munt - oregano platte peterselie - rode basilicum - rode zuring - rozemarijn rucola - salie - snijselderij - Thaise basilicum - tijm zeekraal - zuring Tielen Groenten B.V. Bleekselderij, Courgettes, Peterselie, Snijselderij America LUPINE Einden - Van den Einden, A. Groentenkwekerij BV Babyleaves, rucola, spinazie, lupine, haver Lierop PAKSOI Dijck, van Groenteproducties B.V. Andijvie, broccoli, Chinese kool, koolrabi, paksoi, sla, spinazie Horst-America PEEN Klazinga, Maatschap Bieten, Peen, Sla, Sluitkool Slootdorp Osch Groentenproducties, Van Andijvie, friseesla, ijsbergsla, kleurensla, spinazie, winterpeen Leunen Top Fresh B.V. peen Kraggenburg PREI Gennip, van Prei Handel Groentemakers B.V. Bloemkool, Prei, Romanesco, Sla Maasbree Hop - Mts. Hop Andijvie, prei Wagenberg Jacobs Groente B.V. Prei Maasbree Rooij, Excellence van Prei Drunen Swinkels, Mts. Prei Meterik Wolters, Mts. Prei Stramproy SLA Alphacom Italia SRL, Mobi soc. Agri. Babyleaves, Rucola, Snijbiet, Tuinkers, Baby broccoli Battipaglia Azienda Agricola Marika di Fabio Pierri Baby leaves, Rucola, Spinazie Battipaglia, Salerno Azienda Agricola Pierri Icilio Baby leaves, Rucola Battipaglia, Salerno Compliment B.V. Bleekselderij, Bloemkool, Broccoli, Chinese kool, Radicchio, Zeeland IJsbergsla Dijck, van Groenteproducties B.V. Andijvie, broccoli, Chinese kool, koolrabi, paksoi, sla, spinazie Horst-America Einden - Van den Einden, A. Groentenkwekerij BV Babyleaves, rucola, spinazie, lupine, haver Lierop Explotaciones Agricolas Hnos Chumbos, S.L. Andijvie, boerenkool, witte kool, rucola, sla, spinazie Pulpi Goorbergh - Tuinbouwbedrijf Van den Goorbergh Andijvie, sla, spinazie Bavel Groentemakers B.V. Bloemkool, Prei, Romanesco, Sla Maasbree Klazinga, Maatschap Bieten, Peen, Sla, Sluitkool Slootdorp Knibbe, Mts. D.N. IJsbergsla Wieringerwerf Kole - Kwekerij Kole Radicchio rosso Waarde Kooijman - V.o.f. G.H. Kooijman & Zn. Andijvie, sla Ridderkerk Logt - A.M. van de Logt Andijvie, sla, spinazie Bavel Osch Groentenproducties, Van Andijvie, friseesla, ijsbergsla, kleurensla, spinazie, winterpeen Leunen Royalveg S.L - Spanje Spinazie, Sla, Rucola Aguilas-Murcia Vissers, J.A.W. Sla Rijsbergen JAARVERSLAG SMK

32 BEDRIJVEN AANVULLENDE INFORMATIE PLAATS Vries, Fa. R.L. de Vries en Zoon VOF Sla Heemskerk SPINAZIE Agricoli - Organizazione produttori Handel in Milieukeur Baby Leaves, Rucola en Spinazie Battipaglia Agricoli Euro.com Societa Agricola A.R.L. Azienda Agricola Marika di Fabio Pierri Baby leaves, Rucola, Spinazie Battipaglia, Salerno Broersen Mts. Spinazie, rucola Lutjebroek Dijck, van Groenteproducties B.V. Andijvie, broccoli, Chinese kool, koolrabi, paksoi, sla, spinazie Horst-America Einden - Van den Einden, A. Groentenkwekerij BV Babyleaves, rucola, spinazie, lupine, haver Lierop EURO.COM Societa Agricola r.l. Baby leaves, Rucola, Spinazie Battipaglia, Salerno Explotaciones Agricolas Hnos Chumbos, S.L. Andijvie, boerenkool, witte kool, rucola, sla, spinazie Pulpi Goorbergh - Tuinbouwbedrijf Van den Goorbergh Andijvie, sla, spinazie Bavel Logt - A.M. van de Logt Andijvie, sla, spinazie Bavel Luijkx groenteteelt B.V. Spinazie, paksoi Breda Osch Groentenproducties, Van Andijvie, friseesla, ijsbergsla, kleurensla, spinazie, winterpeen Leunen Royalveg S.L - Spanje Spinazie, Sla, Rucola Aguilas-Murcia SPRUITEN (SPRUITKOOL) Herbert, R & J B.V. Bloemkool, boerenkool, broccoli, spruiten Zeewolde VENKEL Compliment B.V. Bleekselderij, Bloemkool, Broccoli, Chinese kool, Zeeland Radicchio, IJsbergsla PLANTAARDIGE PRODUCTEN BEDEKTE TEELT GLASGROENTEN Acrena S.A.T. No251 Handel in paprika en chilipepers El Ejido Agricoli - Organizazione produttori Agricoli Handel in Milieukeur Baby Leaves, Rucola en Spinazie Battipaglia Euro.com Societa Agricola A.R.L. Escobar Reyes SL, HNOS Handel in Milieukeur akkerbouwgewassen en vollegrondsgroenten en glasgroenten Almeria Kanters Paddenstoelen BV Handel in Milieukeur paddenstoelen Heeswijk-Dinther Redstar Packaging & Logistics Handel in Milieukeur Plantaardige Producten bedekte teelt De Lier Smeding Groenten en Fruit Handel in Milieukeur akkerbouwgewassen Sint Annaparochie en vollegrondsgroenten en glasgroenten AUBERGINE Duijn - Gebr. Van Duijn B.V. Aubergine Westdorpe Osdorp - Kwekerij Aubergine, tomaat, paprika KOMKOMMER Blad Vers B.V. - Groentekwekerij Komkommer Etten Leur Hartman, A.C. B.V. Paprika, komkommer, peper Sexbierum Lipzig - Van Lipzig Tuinderijen B.V. (aangesloten Grubbenvorst bij Coöperatie Kompany) Snack Products B.V. (aangesloten Snackkomkommers en Q&Me komkommers Asten bij Harvest House) Tielemans Groentekwekerij Bovenstehuis Tomaten, komkommers Boekel (aangesloten bij Coöperatie Kompany) JAARVERSLAG SMK

33 BEDRIJVEN AANVULLENDE INFORMATIE PLAATS PADDENSTOELEN ChampiBerg B.V. Champignons Boekel Dollevoet - van Uden VOF Shii-takes Teeffelen Global Mushrooms Oesterzwammen Uden HEME Sales B.V. Kastanje champignons Uden Kanters Champignonkwekerij Champignons Heeswijk-Dinther Koolen champignons BV Champignons, kastanjechampignons Grootegast Laseta Mushrooms B.V. Handel in Milieukeur paddenstoelen Ammerzoden Lekkamp Champ BV Kastanjechampignons Hoenzadriel Peko Beheer BV Champignons Ammerzoden Verbruggen Paddestoelen B.V. Oesterzwammen Erp Vorle, Van de, Paddenstoelenkwekerij Kastanjechampignon, Portobello, Shiitake, Oesterzwammen Berghem Voske - Champignonkwekerij t Voske B.V. Kastanje champignons Uden PAKSOI Siberia B.V. Sla, paksoi America PAPRIKA 4Evergreen / Grootscholte Paprika s Steenbergen (aangesloten bij Harvest House) Barendse-DC II B.V. Paprika Middenmeer Fernández Moreno, Francisco Paprika El Ejido Hartman, A.C. B.V. Paprika, komkommer, peper Sexbierum Hortalizas Malvasia S.L Paprika Almeria Jansen Paprika B.V. Paprika Andijk Osdorp - Kwekerij Aubergine, tomaat, paprika Peppers Unlimited Paprika IJsselmuiden (aangesloten bij Harvest House) Rodriquez Lozano, Ricardo Paprika El Ejido Tas Paprika C.V. Paprika Luttelgeest VD Holland II Paprika Hoek van Holand VGT Zeeuws-Vlaanderen BV Paprika Westdorpe Westerschelde, kwekerij Paprika Westdorpe PEPER Hartman, A.C. B.V. Paprika, komkommer, peper Sexbierum SLA Baatje B.V., A. Tuinbouwbedrijf Veldsla Monster EURO.COM Societa Agricola r.l. Baby leaves, Rucola, Spinazie Battipaglia, Salerno Kessel-Kannekens - Groentekwekerij Sla Zegge Mts. Kessel- Kannekens Siberia B.V. Sla, paksoi America TOMAAT Adrichem Kwekerijen, Van Tomaten Westdorpe Empatec N.V./Kwekerij It Wiid Tomaten Wier Fudinto B.V. Tomaten Dinteloord Hortalizas Malvasia S.L Tomanten Almeria Kester - Van Kester-Weijs B.V. Tomaten (Tombons) De Lier (aangesloten bij Harvest House) Osdorp - Kwekerij Aubergine, tomaat, paprika JAARVERSLAG SMK

34 BEDRIJVEN AANVULLENDE INFORMATIE PLAATS Royal Pride (aangesloten bij Harvest House) Tros-cherry tomaat, grove trostomaat Middenmeer Tielemans Groentekwekerij Bovenstehuis Tomaten, komkommers Boekel (aangesloten bij Coöperatie Kompany) BEWERKTE EN VERWERKTE PRODUCTEN Fuite, Bakkerij B.V. Een assortiment klein brood:, bolletjes, puntjes, tarwebol, Apeldoorn wittebol sesam, wit puntje, krentenbol, casino wit BIER Gulpener Bierbrouwerij BV Gulpener Pilsner, Gulpener Korenwolf, Gulpener Dort, Gulpen Gulpener Oud Bruin,Gulpener Lentebock,Gulpener Herfstbock, Sjoes,Chateau Neubourg, Gerardus Wittems Klooster-bier Dubbel, Gerardus Wittems Kloosterbier Blond, Wintervrund DIERLIJKE PRODUCTEN EI (LEGHENNEN) Berkhoeve Brandsen Rondeel Derks Rondeel Ewijk B.V. Wienes, boerderij Wintelre Barneveld Ewijk Hegelsom VARKENSVLEES Keulen Vleeswaren B.V. Vleeswaren Nuth Krekels B.V., Vee- en vleeshandel Grossier, vleesverwerking Kerkrade Topvlees Grossier, vleesverwerking s-gravenzande BAROMETERS BAROMETER DUURZAME BLOEMIST NIVEAU GOUD Ad. Hosman Bloemsierkunst Alpina Distel en Mirt - locatie Kon. Wilhelminalaan Florapro - Alkmaar Florapro - Oosthuizen Florilene Bloemen + Flower-Art Flowers Insight Impact Lotus - Business Bloemist De Lotus Nieuwenburg Sfeer en evenementendecoraties V.O.F. Regina Bloemsierkunst Roos - De Roos Geschenken B.V. Tulp - Bloemenatelier De Tulp Utrecht Den Haag Gorinchem Alkmaar Oosthuizen Eijsden Monster Nijmegen Haarlem Utrecht Zoeterwoude-Rijndijk Den Haag Bergen op Zoom BAROMETER DUURZAME BLOEMIST NIVEAU ZILVER Abelia Fleuristen C.V. Anemoon Artifleur-Härle Bert Evers Bloembinder Bloem en Vaas Pimpernel IJmuiden Dronten Enschede Doetinchem Aalsmeer JAARVERSLAG SMK

35 BEDRIJVEN AANVULLENDE INFORMATIE PLAATS Bonne Fleur - Gorinchem Bonne Fleur - Hendrik Ido Ambacht Bonne Fleur - Zwijndrecht Daas - Den Daas Bloemsierkunst Fleur, V.O.F. Fleur 89 Fleurtiek Flora Bloemisten Goudenregen - Bloembinderij de Goudenregen Haring s Bloemservice Hortus Flora Kardinaal, De Krayenhoff Bloemsierkunst Meeuwsen Bloemen Natuurlijk Bloemen Nobel - Bloembinderij de Nobel Zoetermeer Peperbloem Post - Bloembinderij van der Post Rosa Bloemsierkunst VOF Gorinchem Hendrik Ido Ambacht Zwijndrecht Zaandam Wateringen Lijnden Zwolle Delft Hoorn Maassluis Purmerend Nijmegen Tiel Rotterdam Zoetermeer Purmerend Hillegom Schiedam BAROMETER DUURZAME BLOEMIST NIVEAU BRONS Arti-Fleur by Edwin Bloemenland Blooms & Blossom Florifère Lorelei - Bloembinderij de Lorelei Oogenlust Bloemen Trendy Bloemen Apeldoorn Den Haag Lunteren Maassluis Dinxperlo Uden Lichtenvoorde BAROMETER DUURZAME GROENTEN & FRUIT NIVEAU GOUD Smeding Groenten en Fruit Sint Annaparochie BAROMETER DUURZAAM TERREINBEHEER NIVEAU GOUD Dunea Evides Waterbedrijf Gemeente Bladel Gemeente Dalfsen Gemeente Westerveld PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland N.V. Vitens Waterbedrijf Groningen Waterleiding Maatschappij Limburg NV Waterleidingsmaatschappij Drenthe Waterschapsbedrijf Limburg Zoetermeer Werkendam Bladel Dalfsen Diever Velserbroek Zwolle Groningen Maastricht Assen Roermond BAROMETER DUURZAAM TERREINBEHEER NIVEAU ZILVER Bongerd - Wageningen-UR Sports Centre de Bongerd Dolmans Landscaping Group Eemsdelta, St. Parkdiensten Gemeente Geldrop-Mierlo Gemeente Oss HaskoningDHV Asset Management B.V. Hoogheemraadschap van Delfland, Sector Zuiveringsbeheer Wageningen Bunde Farmsum Geldrop Oss Maastricht-Airport Delft JAARVERSLAG SMK

36 BEDRIJVEN AANVULLENDE INFORMATIE PLAATS Ossenblok V.O.F. Provincie Drenthe Sandee Vastgoed B.V. Sinke onkruidbeheersing en groenzorg Vossebeld Milieudiensten Wallaard Groen BV Waterschap Aa en Maas Waterschap Brabantse Delta Waterschap De Dommel Waterschap Hollandse Delta Waterschap Peel en Maasvallei Waterschap Reest en Wieden Waterschap Rijn en IJssel Waterschap Rivierenland Waterschap Roer en Overmaas Waterschap Vechtstromen Oud Gastel Assen Kamperland Kruiningen Oldenzaal Noordeloos Den Bosch Breda Boxtel Ridderkerk Venlo Meppel Doetinchem Tiel Sittard Almelo MILIEUKEUR NON - FOOD AUTOREINIGINGSMIDDELEN Autex B.V. D2 Was-Glans Autoshampoo Montfoort Boa Nova Retail Group Eco All the Way Autoshampoo, Eco All the Way Glasreiniger, Woerden Eco All the Way Insectenreiniger, Eco All the Way Interieurreiniger, Eco All the Way Bio Ruitensproeiervloeistof Zomer, Eco All the Way Velg- & Motorreiniger BETONPRODUCTEN Betonindustrie De Hamer B.V. - Heumen Betonstraatstenen - Betonbanden - Betontegels - Grasbeton Heumen Betonindustrie De Hamer B.V. - Waspik Betontegels - Betonstraatstenen Waspik Bosch - v.d. - Beton b.v. Almelo Betonstraatstenen Almelo Bosch - v.d. - Beton b.v. Vriezenveen Betontegels - Betonbanden Vriezenveen Diamant Beton B.V. Betonstraatstenen Hardenberg Kijlstra Bestrating Betonstraatstenen Veendam Langhout - Betonfabriek v/h Gebr. Langhout Betontegels Rijsenhout MBI B.V. - Aalst Betonstraatstenen Aalst MBI B.V. - Kampen Betonstraatstenen Kampen MBI B.V. - Nieuw Lekkerland Betonstraatstenen Nieuw Lekkerland MBI B.V. - Veghel Betonstraatstenen Veghel Meulengraaf Beton Betontegels Sint-Oedenrode Morssinkhof Groep Hengelo B.V. Betonbanden - Betontegels - Betonstraatstenen Hengelo Morssinkhof Groep Malden B.V. Betonstraatstenen Malden Struyk Verwo Infra B.V. Betonstraatstenen - Betontegels - Betonbanden BRANDBLUSMIDDELEN Ansul Brandbeveiliging B.V. Master EF506, Master EF509, Protek-U 6EC-Basic-C, Protek-U 9EC-Basic-C Lelystad Ansul NV/SA CO6L-AB-S2 N1, CO9L-AB-S2 N1, Master NM6L-AB Plus, Groot-Bijgaarden Master NM9L-AB Plus Berki Brandbeveiliging Brandblussers Berki EcoCold liter, Brandblusmiddel Wijchen BerkiCold Blusschuim concentraat en premix Chubb Fire & Security B.V. Brandblussers Ajax ES6N - ES9N - S6E-c - S9E-c JAARVERSLAG SMK

37 BEDRIJVEN AANVULLENDE INFORMATIE PLAATS Feuerschutz Jockel GmbH & Co. KG Brandblusmiddelen S6LJ Bio plus 34 en S9LJ Bio plus 43 Remscheid Fire Control Brandblussers Fire Control EcoCold en 9 liter Den Haag FLN Feuerlöschgeräte Neuruppin Vetriebs GmbH Neuruppin S 6/9 DN eco classic Foam extinguisher, Neuruppin S 6/9 SK eco Foam extinguisher, S 6/9 DN eco premium Foam extinguisher, S 6/9 AKP eco Foam extinguisher, S 6/9 SKP eco Foam extinguisher, S 6/9 DN eco-hr Foam extinguisher, S 6/9 DN eco Foam extinguisher Mobiak S.A. MBK07-060AF-P1E, MBK07-090AF-P1D Chania-Crete Moyne Roberts (Smeba Brandbeveiliging) Moyne Roberts MC-2A, MC-2E, MC-2AE, MC-5A, MC-5E, Cavan MF20, MF30, MF60, MF60E, MF60-GS, MF90, MF90-GS, MWF-20, MWF-30, MWF-60S, XF-20, XF-60, XF-60GS, XF-90GS, XW-30, XW-60 Nu-Swift Brandbeveiliging B.V. ECOSAFE ES6pl en ES9pl, Harland HS6pl en NL-SAFE Arnhem HS6pl, Premier NSE6pl en NSE9pl Nu-Swift Engineering Ltd Foam extinguishers 6209 (6L pressurized) and 6210 Elland (9L pressurized) Presto Brandsäkerhet AB Presto S6 Eco - S6 Eco Plus - S6 Eco Green - S6 Eco Katrineholm Ultra - S9 Eco - S9 Eco Plus - S9 Eco Green - S9 Eco Ultra Saval B.V. Saval Bioclass schuimblussers B2C- B3C - B6C- B9C - Breda B6P - B9P - F6C - B6P-SC HR - B9P-SC HR, Saval Bioclass schuimbluswagen FT 45-B-I en II, Saval vorstvrije schuimblussers B6C-IFP en B9C-IFP Somati FIE NV TOP-LINE F6 Plus, TOP-LINE F9 Plus Erembodegem Telesto Sp. EX-GFM2 en EX-GFM6 Warschau UTC CCS Manufacturing Polska Sp. z.o.o. Brandblussers Gloria SDE 6 en SDE 9, Dafo SDE 6 en SDE 9, Paraat SDE 6 Ropczyce ELEKTRICITEIT (GROENE) Eneco Groene elektriciteit (windenergie uit Nederland) Rotterdam Greenchoice Groene elektriciteit (windenergie uit Nederland) Rotterdam Raedthuys Groep B.V. Groene elektriciteit (wind- en zonenergie uit Nederland) Enschede Scholt Energy Control B.V. Groene elektriciteit (windenergie uit Nederland) Valkenswaard GFT-AFVALZAKKEN Ambtman - van Ambtman Jr. B.V. Ökopack 140 en 240 liter, Composto 140 en 240 liter Barendrecht SPHERE Nederland B.V. Propsac Bio-bags liter Hardenberg MEUBELEN Bruynzeel Keukens BV Atlas-keuken Bergen op Zoom Topline s-heerenberg BV Kwartztop en Royal Stone composiet aanrechtbladen s-heerenberg VEILIGHEIDSTEGELS, IN-SITU VLOEREN EN INFILL Granuband B.V. Granuflex rubberen veiligheids- en daktegels, Granuflex infill Sportsfill Eco mm BAROMETERS BAROMETER DUURZAME EVENEMENTEN NIVEAU GOUD 020DUURZAAM JAARVERSLAG SMK

38 BEDRIJVEN AANVULLENDE INFORMATIE PLAATS MILIEUTHERMOMETER ZORG NIVEAU GOUD Amstelland Ziekenhuis Medisch Centrum Leeuwarden OLVG, Onze Lieve Vrouwe Gasthuis Verpleeghuis Oudshoorn, Alrijne Zorggroep Amstelveen Leeuwarden Alphen a/d Rijn MILIEUTHERMOMETER ZORG NIVEAU ZILVER Academisch Medisch Centrum Alrijne Zorggroep Alphen aan den Rijn Alrijne Zorggroep Leiderdorp Antoni van Leeuwenhoek - Nederlands Kanker Instituut Antonius Ziekenhuis Sneek BovenIJ Ziekenhuis Cordaan, locatie Berkenstede Cordaan, locatie In het Zomerpark Cordaan, locatie Kleinschalig wonen Kadoelerbreek Cordaan, locatie Kraaipan Cordaan, locatie Verpleeghuis Slotervaart Cordaan, locatie Verzorgingshuis De Gooyer ETZ, locatie Elisabeth Gelre Ziekenhuizen Apeldoorn Gelre Ziekenhuizen Zutphen HVO-Querido, locatie Amerbos HVO-Querido, locatie Anton de Komplein HVO-Querido, locatie BW Masira HVO-Querido, locatie De Aak HVO-Querido, locatie De Batjan HVO-Querido, locatie De Rijswijk HVO-Querido, locatie De Roggeveen + ACM HVO-Querido, locatie De Vaart HVO-Querido, locatie De Veste HVO-Querido, locatie Hof van Socrates HVO-Querido, locatie Judith van Swethuis / DAC de Miranda HVO-Querido, locatie Martien Schaaperhuis HVO-Querido, locatie Noordzijde HVO-Querido, locatie Passantenhotel Boerhaave HVO-Querido, locatie Passantenverblijf HVO-Querido, locatie Robert Koch HVO-Querido, locatie Varikstraat Rijnstate Arnhem Rijnstate Velp Sint Jansdal Sint Lucas Andreas Ziekenhuis VU Medisch Centrum Alphen a/d Rijn Leiderdorp Sneek Diemen Nieuw Vennep Tilburg Apeldoorn Zutphen Arnhem Velp Harderwijk JAARVERSLAG SMK

39 BEDRIJVEN AANVULLENDE INFORMATIE PLAATS MILIEUTHERMOMETER ZORG NIVEAU BRONS Amsta De Kleine Johannes Amsta De Poort Amsta De Schutse Amsta De Werf Amsta Dr. Sarphatiehuis Amsta Flesseman Amsta Jan Bonga Birkhoven Zorggoed, Birkhoven Park Birkhoven Zorggoed, De Plataan Birkhoven Zorggoed, Villa de Eik / Quercus Slotervaart Ziekenhuis Zaans Medisch Centrum Amersfoort Amersfoort Amersfoort Zaandam JAARVERSLAG SMK

40 overzicht keurmerkhouders EU Ecolabel per december 2016 JAARVERSLAG SMK