Drones in de bouw. Transformatie Bouw Limburg. s a m e n t o e k o m s t b o u w e n

Transcriptie

1 Drones in de bouw Transformatie Bouw Limburg s a m e n t o e k o m s t b o u w e n

2 1

3 Overzicht boekje Digitalisering & Drones... 4 Werkgroep drones in de bouw... 5 Drones & Bouw... 6 Voorbeelden uit de praktijk... 7 Hoogmartens: Innovatie is altijd een leidraad geweest... 7 Besix: Early adopters van nieuwe technologie Willemen Groep: Innovatie-cultuur zorgt voor snelle integratie dronetechnologie Drones in de bouw: wat zegt de wet? Meer informatie Transformatie Bouw Limburg Innovatiecentrum Limburg EUKA Dronecluster voor Vlaanderen DronePort is een UAV-test en -businesscenter in het hart van Europa!

4 3

5 Digitalisering & Drones Digitalisering maakt het leven gemakkelijker, en voorkomt dat we allerlei nutteloos werk moeten uitvoeren. Dat is alvast één van de beloften van digitalisering. Drones helpen hierbij door de praktische toepassingen die in vele praktijkcases al hun nut bewezen hebben. Confederatie Bouw Limburg helpt de bouwbedrijven de nodige stappen te zetten om met drones te werken. Dit door het organiseren inspiratiesessies met de focus op praktijkgetuigenissen en matchmaking, opleidingen om dronepiloot te worden maar ook door de ervaring die opgebouwd is met Transformatie Bouw wat betreft nieuwe technologieën, innovaties binnen onze sector. De bouwbedrijven worden gestimuleerd om hierop in te spelen, gekoppeld aan een lange termijn-visie voor het bedrijf. Digitalisering is immers slechts een middel. Als een bedrijf geen duidelijk doel voor ogen heeft, zullen nieuwe technologieën en processen niet werken. 4

6 Werkgroep drones in de bouw Confederatie Bouw Limburg werkt heel nauw samen met de Vlaamse Dronecluster Euka en DronePort. In het voorjaar van 2017 zijn we samen gestart met een werkgroep die de bouwbedrijven de kans biedt om hun ervaringen met drones te delen met elkaar. Zo komen ze ook in contact met dronebedrijven die vandaag al oplossingen kunnen bieden voor concrete vraagstukken. Daarnaast komen we te weten hoe we bedrijven kunnen motiveren om van drones gebruik te maken, waar er bij hen opportuniteiten zitten en welke actiepunten zij op korte en lange termijn zien om hen in hun innovatieproces te ondersteunen. In een ideaal scenario kan dit ook leiden tot onverwachte samenwerkingen, innovatietrajecten en uiteindelijk de co-creatie van nieuwe oplossingen die de dronemarkt weer een stuk vooruitstuwen. Vanuit deze werkgroep willen we niet enkel de nadruk leggen op ervaringsuitwisseling en netwerking tussen de deelnemende bedrijven. We willen ook de ganse bouwsector laten kennismaken met de toegevoegde waarde van drones. Met dit boekje wil de werkgroep jouw bouwbedrijf de weg wijzen naar de dronessector. Tegelijkertijd willen we inspireren met voorbeelden uit de praktijk. Ontdek zelf hoe werken met drones heel wat efficiëntiewinsten met zich meebrengt. Heb jij al ervaring met drones opgedaan en wil je deze ervaring graag delen met deze werkgroep? Contacteer dan Transformatie Bouw. Leden werkgroep Hoogmartens Wegenbouw, BAM Contractors, Grizaco, Habenu-Van de kreeke, Willemen Groep, Confederatie Bouw Limburg, Albitum, Aswebo, EUKA niet op bovenstaande foto: DronePort, OCW, Baldewijns, Bouwbedrijf Dethier, Vanderstraeten, Tectum 5

7 Drones & Bouw Het begin van een spectaculaire revolutie. Dat is het minste wat je kan zeggen over drones. De mogelijkheden voor de bouwsector zijn enorm: inspectie, werftoezicht, mapping, opmetingen, monitoring, thermale camera,3d scan De bouw staat vandaag qua praktische toepassingen in vergelijking met andere sectoren zoals landbouw of security wel het verst. Maar nog te weinig bouwbedrijven zijn zich daarvan bewust en maken er daarom (nog) geen gebruik van. Toch zien we dat steeds meer bedrijven uit onze sector realiseren zich dat er via werken met drones heel wat voordeel te halen valt: kostenbesparingen, efficiënter inzetten van middelen, toepassingen die voorheen niet mogelijk of te duur waren, en noem het zo maar op. Als sector zetten we daarom hard in op het nemen van verschillende initiatieven waardoor deze tendens de laatste maanden in een stroomversnelling aan het komen is. 6

8 Voorbeelden uit de praktijk Hoogmartens: Innovatie is altijd een leidraad geweest Hoogmartens wegenbouw groeide in de jaren 60 en 70, de hoogdagen van de autostradebouw in België, uit tot een innovatief familiebedrijf dat zich al snel specialiseerde in het onderhoud van asfalt en beton. Met de komst van de tweede generatie in het bedrijf werden de freesactiviteiten ontwikkeld en de derde generatie zet volop in op digitalisering en innovatie. Tom Hoogmartens, die vandaag aan het roer van de onderneming staat als algemeen directeur en ook stuurgroeplid is van EUKA, ziet de toekomst graag komen. Als aannemer voor wegenwerken ben je altijd verplicht om beter te zijn dan de anderen, zegt Hoogmartens. We zijn geen groot bedrijf (er werken ongeveer 80 mensen voor het bedrijf, nvdr) en we kunnen ons snel onderscheiden door steeds voor de dag te komen met creatieve oplossingen voor de problemen van onze opdrachtgevers. Een voorbeeld daarvan is gewapend bitumen. Dat is een tussenlaag van bitumen met glasvezeldraadjes die onder het asfalt gelegd wordt om ervoor te zorgen dat er minder spoorvorming ontstaat. Uniek in de Benelux. 7

9 Digitalisering en drones Hoogmartens zet hard in op digitalisering en transformatiebouw., Ook wat betreft drones, is de wegenbouwer een voortrekker en pionier in de sector. Hoogmartens: Voordat we drones gebruikten, was het opmeten van een bestaande toestand zeer tijdrovend. Met een drone realiseer je veel meer meetpunten op veel minder tijd. Je begrijpt dat we niet lang moesten nadenken om de voordelen hiervan voor onze activiteiten te begrijpen en dit dan ook in te voeren. De mooiste praktijkcase zien we bij de Kinepolis groep in Roccourt, getuigt Hoogmartens. De asfaltverharding van de parking was daar tot op de draad versleten. We zochten naar een manier om zo budgetvriendelijk mogelijk de buiteninfrastructuur daar te vernieuwen. We spreken dan over een gigantisch grote parkeerplaats. Met een drone vlogen we over de site en maakten we een 3D-model zodat we vrij eenvoudig oppervlaktes en volumes konden inmeten. Ook boden we, door de gemaakte beelden, een visuele hulp aan de calculatoren die dan ook niet verschillende keren ter plaatsen moesten komen. We halen een nauwkeurigheid van 3 tot 4 centimeter, wat meer dan voldoende is voor onze applicaties. Deze manier van werken is veel efficiënter, er zijn geen misverstanden mogelijk en de prijsofferte en de aantekeningen van de calculator zijn ineens visueel ondersteund. Dat creëert vertrouwen bij de klant en zorgt ervoor dat de doorlooptijd en de goedkeuring van een offerte veel korter is. Wendbaar familiebedrijf met snel beslissingsproces Tom Hoogmartens: Doordat we een relatief klein familiebedrijf zijn, kunnen innovaties veel sneller hun weg vinden naar de praktijk. Dat is een enorm voordeel. Je moet ook opportuniteiten willen zien, natuurlijk, en die dan ook grijpen. Iedereen in het management bij Hoogmartens staat elke dag dicht bij de praktijk, ook ik, waardoor we weten wat er concreet nodig is om de problemen van onze klanten op te lossen. Ik durf wel zeggen dat we een neus voor innovatie hebben, ja, en we bewijzen dat elke dag. 8

10 Drones in de toekomst? Volgens mij zullen drones en drone-technologie in de toekomst vooral gefinetuned worden: ze zullen langer kunnen vliegen, betere camera s hebben en ook de wetgeving zal veel meer mogelijk maken met technologie die vandaag al bestaat, maar nog niet wordt gebruikt, zegt Hoogmartens. De grootste evolutie zal aan de softwarekant gebeuren, gaat hij verder. Drones registreren vandaag een gigantische hoeveelheid aan data, waaruit nu niet alle potentieel gehaald wordt. Of het proces is toch te omslachtig met de huidige paketten. De verwerkingstijd van data moet naar beneden, data moet sneller kunnen opgeslagen worden. Maar goed, in de eerste plaats moet innovatie an sich veel meer aan bod komen bij meer bouwbedrijven. BIM en digitaal opmeten vindt nu nog maar net ingang de zeer traditionele bouwsector en dus voor drones is het voor veel bedrijven misschien nog wat vroeg, ook al zijn de voordelen nu al heel duidelijk. De wegenbouw heeft vandaag ook wel meer aan die voordelen dan de klassiek bouw. Tom Hoogmartens besluit: Drones behoren tot een opkomende tech, waarbij we geen echte keuze hebben. De sociale aanvaarding ervan zal moeten volgen. Organisaties zoals EUKA kunnen daaraan meewerken en proberen mee te sleutelen aan de wetgeving. Ook hebben zij een rol als vinger aan de pols -organisatie. 9

11 Besix: Early adopters van nieuwe technologie Milan Reniers is bij Besix, de grootste Belgische groep actief in de bouwsector, verantwoordelijk voor alles wat met nieuwe technologie en dus ook drones te maken heeft: Het is mijn taak om drone-gerelateerde innovaties voor te stellen en de meerwaarde duidelijk te maken voor de groep, typisch via een interne haalbaarheidsstudie. Als het over drones gaat, ziet BESIX zichzelf niet als een technologieontwikkelaar, maar eerder als een best adopter. Stapsgewijze innovatie Bij Besix worden alle innovaties bekeken in verschillende stappen. Ook voor drones is er een lange termijn visie. Is er een meerwaarde? Dan zal het bedrijf investeren in nieuwe technologie, zolang het bewezen is dat er een meerwaarde is voor de klant, dat dit de ervaring van een samenwerking verbetert of dat er een efficiëntiewinst gerealiseerd wordt. Vandaag gebruiken we drones vooral voor voortgangsrapportage, visuele inspecties en als nieuw hulpmiddel voor de landmeter, zegt Reniers. Je zou kunnen zeggen dat we het oog van de werf toewijzen aan een drone. In die eerste fase zitten we nu. In een volgende fase denken we aan de handen en voeten en een laatste fase zijn de hersenen. In de handen en voeten -fase kan een drone gebruikt worden voor het spuiten van curing compound over beton (om barsten tegen te gaan), voor transport van materialen en zelfs voor de bewaking van een bouwwerf. De laatste fase is dat de drones deze taken relatief autonoom (zonder menselijke interventie) kunnen uitvoeren. Maar daar zijn we dus nog niet. We evalueren stap voor stap. Zien we een financieel voordeel? Een efficiëntie-winst? Een opportuniteit voor de opdrachtgever of voor 10

12 onszelf? Dan gaan we ervoor! We geloven in elk geval sterk in deze technologie voor de bouwsector. Insourcen versus outsourcen Reniers: Sommige bedrijven bouwen hun eigen drone-afdeling uit. Ook die beslissing gaat bij Besix in verschillende fasen: eerst spreken we onderaannemers aan om bepaalde taken uit te voeren: volumeberekeningen, opmeten van terreinen, 3D-scans, noem maar op. Pas in tweede instantie én wanneer het zinvol is zullen we insourcen en bijvoorbeeld onze eigen landmeters zelf laten vliegen met drones. Vermits Besix een internationale bouwgroep is, worden er dronemissies gevolgen over de hele wereld. Lokaal in België is dat vooralsnog beperkt tot een aantal kleine punctuele missies. Reniers: Het opmeten van nog niet bestaande kaaimuren is bijvoorbeeld een case. Het 3D-model van het terrein wordt vergeleken met de 3D-tekeningen van het ontwerp. Zo hebben we bijvoorbeeld gemakkelijk een nauwkeurige evaluatie van de te graven hoeveelheid. Ook op grote werven zetten we voor inspectietaken of opmetingen drones in. In Denemarken hebben we een drone-project waarbij een drone over een 8,5 kilometer lange werf alles in beeld brengt. Omwille van de grootte van dat brugproject is het gebruik van een drone bijna vanzelfsprekend en een grote meerwaarde omdat je niet alles moet belopen van op de grond én een veel beter beeld krijgt van het geheel. Drones als het nieuwe normaal Drones gaan blijven groeien en worden uiteindelijk een soort van standaard, zegt Reniers. Vergelijk het met de auto, of het internet. Het is natuurlijk wachten op een systeem dat het vliegverkeer goed regelt en waarop alle drones aangepast zijn. Een dronecluster als EUKA kan een rol spelen als het gaat over standardisering, wat idealiter via de wet geregeld wordt. Ook wat betreft de maatschappelijke aanvaarding en aantonen wat de commerciële mogelijkheden zijn is er een rol weggelegd voor de dronecluster. 11

13 Willemen Groep: Innovatie-cultuur zorgt voor snelle integratie drone-technologie Alexander Laquiere, innovatie-expert bij het Mechelse bouwbedrijf Willemen Groep en stuurgroeplid van de Vlaamse dronecluster EUKA, getuigt over de innovatie-cultuur bij zijn bedrijf: Die cultuur van innovatie is ingegeven door de typische lage marges in de bouw. Om winstgevend te zijn, moet je dus inzetten op het verbeteren van de efficiëntie op de werven, zegt hij. Je moet processen analyseren en ingrijpen op de faalkosten, zodat die je marge niet opeten. Zo groeide de visie van Willemen Groep om in te zetten op nieuw technologieën die helpen die efficiëntie te bereiken. Nog volgens Laquiere is dat de sleutel tot succes. Niet alleen ingrijpen op kosten Er zijn nog twee andere redenen die verklaren waarom deze cultuur ingang heeft gevonden bij Willemen Groep. Een eerste is dat de veiligheid van het personeel stelselmatig wordt verhoogd en dat het aantal arbeidsongevallen sterk naar beneden gaat door het toepassen van nieuwe technologieën. Een tweede reden is het imago dat Willemen zichzelf aanmeet naar de buitenwereld toe: dat van een zeer innovatief bouwbedrijf. In de hr- en communicatieafdeling heeft dat een sterke invloed op de aanwerving van ingenieurs die met de laatste technologieën willen en kunnen werken. Dat maakt ons future proof, zegt Alexander Laquiere. Nieuwe technologie introduceren, vergt ook een bepaalde mindset van het personeel, en dat ondervangen we al bij de instroom. 12

14 BIM (bouwinformatiemodel) als basis voor alles Alles vertrekt vanuit het BIM-verhaal, zegt Laquiere. Daarop kan nieuwe technologie ingrijpen. Dat kan dan gaan over sensoren in beton voor de optimalisatie van bekistingstijden of het dashboarden van diverse input zodat er voor elke werf automatisch meldingen binnenkomen. IoT (Internet of Things waarbij ook machines en toestellen al dan niet autonoom actief zijn op het internet) is hier het sleutelwoord. Bij Willemen zijn er vandaag al een tal werkstukken die met speciale actieve tags zijn uitgerust, zodat we een centraal verhuur kunnen organiseren van machines, gaat hij verder. Daarnaast kan er via IoT ook met sensoren voor preventief onderhoud gewerkt worden, gecombineerd met een systeem van building maintenance zodat één en ander ook daar veel efficiënter kan verlopen. Experimenteren met de nieuwste technologie Willemen experimenteert ook met het 3D-printen van reserve onderdelen of van bepaalde uitsparingen die kunnen ingezet worden als vervanging voor het boren van een gat. 3D-scanning is dan weer populair voor het digitaliseren van een gebouw. Virtual Reality wordt vooral in hr gebruikt om potentiële werknemers een inzicht te geven in de verschillende werven en Augmented Reality wordt tot slot gekoppeld met BIM om op bestaande terreinen een virtuele laag te leggen met een bril of tablet om te zien wat het resultaat zou zijn voordat er zelfs een steen is gelegd. Smart textiles is nog zo n innovatie waar we onderzoek rond verrichten, getuigt Laquiere. Zo kan kleding voorzien worden van elektrische banen voor het opladen van een gsm, of van LEDsignalisatie. Drones als ultieme innovatie-robots Het is dan ook niet onlogisch dat Willemen als één van de eerste bouwbedrijven op de drone-kar sprong. Inspecties, opmetingen en snelle offertes voor grondverzet via volumecalculaties: het gebeurt allemaal sneller en accurater met een drone. Inspecties verlopen ook veel veiliger 13

15 doordat er geen mensen op hoge constructies of gebouwen moeten gestuurd worden. Alexander Laquiere: We gebruiken drones zelfs in ons verkoopproces. Bij dochterbedrijf Albitum bijvoorbeeld vliegen we proactief over een dak om aan te tonen waar het aan vernieuwing toe is. Dit leidt dan tot proactieve communicatie met en offertes voor potentiële klanten. We krijgen hierop zeer goede reacties. Dit zou zonder drones niet mogelijk zijn. What s next? De toekomst van drones in de bouw ligt in het opmeten van as-built plannen en het scannen van werven en infrastructuren door drones, zegt Laquiere. Ook als bouwhulp ligt er een toekomst in het verschiet voor de drone: om te verven op moeilijke plaatsen, en zelfs als vervoersmiddel voor licht materiaal dat dan niet per se door een torenkraan moet verplaatst worden. Ook hier zal de acceptatie van een dergelijke technologie beter gaan door de ingebakken innovatiecultuur in het bedrijf. 14

16 Drones in de bouw: wat zegt de wet? Hoewel drones slechts een tiental jaren geleden buiten het militaire domein zijn getreden, zijn ze tegenwoordig geen bijzondere verschijning meer. Grote kans dat u ze al heeft zien vliegen of dat u er zelf één hebt gekocht. Buiten het vliegen met drones voor het vertier zijn er veel nuttige toepassingen van drones te bedenken, ook in de bouwindustrie. Echter, welke juridische grenzen zijn hiervoor bepaald, waar moet men rekening mee houden? In deze bijdrage wordt eerst kort het wettelijk kader inzake drones toegelicht. In het tweede deel van deze bijdrage worden twee toepassingen van drones in de bouw afgetoetst aan de wettelijke vereisten. Koninklijk besluit van 10 april 2016 Het gebruik van drones wordt in België geregeld door het Koninklijk besluit van 10 april 2016 met betrekking tot het gebruik van op afstand bestuurde luchtvaartuigen in het Belgisch luchtruim (BS 15 april 2016). Deze wetgeving is van toepassing op drones die opstijgen van of landen op het Belgisch grondgebied of die een deel van hun vlucht uitvoeren in het Belgisch luchtruim. Het uitsluitend indoor vliegen (binnenin een gebouw) is niet onderworpen aan deze regels. De Belgische wetgever omschrijft een drone als een onbemand luchtvaartuig waarvan de maximale startmassa niet meer dan 150 kg bedraagt en dat wordt bestuurd vanaf een grondcontrolestation. Wie in België outdoor met zo n onbemand luchtvaartuig wil vliegen, moet rekening houden met de wettelijke vereisten waaraan de bestuurder van de drone en de drone zelf moeten voldoen. Deze vereisten zijn afhankelijk van het gewicht van de drone en van de plaats waar gevlogen zal worden. Er zijn in de Belgische wetgeving drie klassen te onderscheiden: het privégebruik, klasse 2 en klasse 1 15

17 privégebruik (-1 kg) Wie met een drone wil vliegen voor privégebruik, mag dit alleen doen boven privéterrein en op maximaal 10 meter boven de grond. De drone heeft een maximale startmassa van minder dan 1 kg en dient gebruikt te worden voor uitsluitend recreatieve doeleinden. De drone moet steeds binnen het zichtbereik van de piloot blijven. De gebruiker zorgt ervoor dat hij de veiligheid van andere luchtvaartuigen, personen of goederen op de grond, niet in gevaar brengt en dat hij zich houdt aan de regelgeving inzake privacy. Indien één van voormelde criteria niet vervuld is (bijvoorbeeld indien de drone wordt gebruikt voor nietrecreatieve doeleinden), gelden strikte regels. klasse 2 (-5 kg) Een klasse 2 vluchtuitvoering is elke luchtvaartactiviteit waarbij een drone met een maximale opstijgmassa van minder dan 5 kg wordt gebruikt voor activiteiten zoals luchtfotografie, landmeetkunde en observatie en die een laag risico inhoudt voor de luchtvaartveiligheid, de veiligheid van personen en goederen op de grond. Een persoon die met een drone van klasse 2 wenst te vliegen, dient te beschikken over een attest van bestuurder. Om het attest van bestuurder van een drone te verkrijgen, moet de kandidaat: - minstens 16 jaar zijn ; - aantonen een opleiding theorie te hebben gevolgd; - aan een examinator zijn praktische kennis aantonen. De klasse 2 exploitaties zijn beperkt tot zichtbereikvluchten (zonder hulp van een waarnemer) tot een hoogte van 45 meter in niet-gecontroleerd luchtruim. Alle operaties zijn uitgesloten in: - luchtverkeersleidingsgebieden of een luchtruim met een bijzonder statuut (verboden gebieden, gevaarlijke gebieden, beperkte gebieden, helikoptertrainingzones, laagvliegzones) wanneer deze actief zijn; - een tijdelijk gereserveerd luchtruim of een tijdelijk afgescheiden luchtruim een straal van 1,5 zeemijl rond luchtvaartterreinen voor luchtvaartuigen of voor ultralichte motorluchtvaartuigen 16

18 en van een 0,5 zeemijl rond een helihaven, behalve na voorafgaande toestemming van de exploitant van het luchtvaartterrein of de helihaven. De vlucht moet uitgevoerd worden in een gebied dat in een straal van minimum 50 m vrij is van elk gebouw en van elke persoon of van een verzameling van dieren. De drone (en het hiermee verbonden grondcontrolestation en de bestuurs- en controleverbindingen) dient geregistreerd te worden bij het Directoraat-generaal Luchtvaart van de Federale Overheidsdienst Mobiliteit en Vervoer (hierna afgekort DGLV ). 17

19 klasse 1 (-150 kg) De vluchten met een drone die meer dan 5 kg en minder dan 150 kg weegt (maximale opstijgmassa), vallen onder klasse 1. Een klasse 1 vluchtuitvoering is ook elke luchtvaartactiviteit waarbij een drone wordt gebruikt en die mogelijk een matig (1b) of verhoogd risico (1a) inhoudt voor de luchtvaartveiligheid en/of de veiligheid van personen en goederen op de grond, omdat ze uitgevoerd wordt in een gebied waar de veiligheid van derden op de grond bij een noodgeval in gevaar gebracht zou kunnen worden of die, door haar specifieke aard en de plaatselijke omgeving een ernstig risico doet ontstaan. Een persoon die met een drone van klasse 1 wenst te vliegen, dient te beschikken over een bewijs van bevoegdheid van bestuurder. Om het bewijs van bevoegdheid als bestuurder te verkrijgen, moet de kandidaat : - minstens 18 jaar zijn ; - een vliegervaring bewijzen met een drone onder toezicht van een vlieginstructeur, waarvan de duurtijd aan de beoordeling van de vlieginstructeur wordt overgelaten; - geslaagd zijn voor het theorie-examen; - zijn praktische en theoretische kennis hebben aangetoond aan een examinator. De klasse 1 vluchtuitvoeringen met een drone zijn beperkt tot zichtbereikvluchten tot een hoogte van 90 meter in niet-gecontroleerd luchtruim. De gebieden waarin alle operaties van klasse 2 zijn uitgesloten, zijn ook uitgesloten voor vluchten van klasse 1. De minister of de directeur-generaal kan wel (met de naleving van de technische en operationele vereisten van het dronesysteem) afwijkende operaties toestaan als de geplande operaties een aanvaardbaar veiligheidsniveau bieden, zowel voor het luchtverkeer als voor personen en goederen op de grond. De drone (en het hiermee verbonden grondcontrolestation en de bestuurs- en controleverbindingen) dient geregistreerd te worden bij het DGLV. Indien het een klasse 1a vluchtuitvoering (met een verhoogd risico) betreft, dan dient men voor de drone tevens over een certificaat van overeenstemming te beschikken. 18

20 De exploitant dient verder een operationeel handboek op te stellen en voorafgaand een risicoanalyse uit te voeren. Hij moet verder (vooraleer de eerste vlucht uitgevoerd wordt) over een ontvangstbevestiging van de verklaring (klasse 1b) of een toelating van de minister of de directeurgeneraal (klasse 1a) te beschikken. Elk vlucht uitgevoerd als een klasse 1 vluchtuitvoering wordt voorafgaand gemeld aan het DGLV. Hilke Van Ostaeyen Advocaat bij balie van Antwerpen en Turnhout 19

21 Meer informatie Wil jij meer weten over drones in de bouw lees dan zeker verder en kom te weten waar je met al je vragen terecht kan. 20

22 Transformatie Bouw Limburg s a m e n t o e k o m s t b o u w e n transformatiebouw@confederatiebouw.be Prins-Bisschopssingel 34a 3500 Hasselt De bouw verandert sterk en staat voor heel wat uitdagingen. Om als bouwbedrijf het hoofd te kunnen bieden aan de uitdagingen van vandaag en morgen, moet je groeien transformeren - tot een sterk, toekomstgericht en duurzaam bedrijf. Verandering en vernieuwing blijken tegenwoordig essentieel voor de bouwbedrijven. Confederatie Bouw Limburg heeft dit goed begrepen en zet hier op in door een pakket aan initiatieven om bouwbedrijven te helpen in te zetten op digitalisering, innovatieve technieken en processen maar ook eigentijds ondernemerschap en samenwerking. Met de steun van 21

23 Innovatiecentrum Limburg Innovatie is het succesvol uitwerken van een idee. Je kan innoveren door een nieuw product, productieproces, dienst of business concept te ontwikkelen. Door te innoveren kunnen bedrijven hun aanbod tijdig vernieuwen, meer toegevoegde waarde creëren, continuïteit verzekeren en hun marktpositie verstevigen. Het Innovatiecentrum biedt bedrijven, en in het bijzonder KMO s, ondersteuning bij duurzame innovatie. Onze kernactiviteiten focussen zich op het informeren, begeleiden, doorverwijzen en adviseren van ondernemingen die wensen te innoveren. Door ondernemerschap te koppelen aan creativiteit, kennis (VIN) en geld (AIO) willen we bedrijven, organisaties en kenniscentra dichter bij elkaar brengen en ervoor zorgen dat deze samenwerking tot innovatieve resultaten leidt. We tekenen resoluut voor innovatie in alle aspecten van het ondernemerschap: van product- en procesinnovatie tot diensteninnovatie. Daartoe beschikken we over een uitgebreide dienstverlening die sector- en domeinoverschrijdend is. Leer meer op 22

24 EUKA Dronecluster voor Vlaanderen In 2017 werd EUKA erkend als Innovatief Bedrijfsnetwerk (IBN) door de Vlaamse Overheid (VLAIO). EUKA werkt met een vast team van medewerkers, een stuurgroep met daarin de belangrijkste Captains of Industry en verschillende werkgroepen, die enerzijds mikken op ervaringsuitwisseling tussen alle stakeholders uit de markt en anderzijds op de co-creatie van innovatieve business-ideeën. EUKA werkt volgens het gekende Triple Helix-model. De Vlaamse dronecluster brengt op die manier de drone-industrie en de eindgebruikers met elkaar in contact, om dan via gerichte partnerships met verschillende federaties, kennisinstellingen en overheden een uniek business-platform te creëren. We mikken erop een broeihaard te ontwikkelen voor innovatieve, drone-gerelateerde ideeën in Vlaanderen Via allerlei events, lerende netwerken, seminaries, co-creatieve sessies en conventions faciliteert EUKA de kennis en ervaring die nodig is om deze nieuwe drone-economie alle kansen te geven. De werking van EUKA resulteert in beleidsadviezen aan de overheid, maar evengoed in het begeleiden en adviseren van kmo s en starters in de sector. Zo bekijken we de product-marktcombinaties waarin we best investeren, zowel op korte als lange termijn. Ook denken we samen met alle stakeholders na over de niet onbelangrijke vraag hoe we deze nieuwe technologie een plaats kunnen geven in onze maatschappij? De maatschappelijke acceptatie van dronetechnologie zal bepalend zijn voor de toekomst van deze industrie. 23

25 Lees meer op 24

26 DronePort is een UAV-test en -businesscenter in het hart van Europa! Door zijn centrale ligging in Europa is DronePort de perfecte site om een drone-gerelateerde activiteit te ontplooien. Met een state-of-the-art testomgeving voor alle mogelijke drones, biedt DronePort toegang tot een ecosysteem van onderzoekers, start-ups en interessante ondernemingen. De ideale broeihaard voor innovatieve ideeën! Onder de impuls van Peter Dedrij, business development manager, wordt DronePort momenteel uitgebouwd tot dé dronehub van Vlaanderen en Europa. Peter Dedrij maakt met DronePort deel uit van de stuurgroep van EUKA. Via een intensieve samenwerking met het vaste team van EUKA worden alle mogelijke synergieën onderzocht tussen de verschillende actoren in deze sprankelende industrie. Meer informatie kan je ook vinden via 25

27 26

28 Drones in de bouw Transformatie Bouw Limburg s a m e n t o e k o m s t b o u w e n Confederatie Bouw Limburg Prins Bisschopssingel, 34A B 3500 HASSELT Tel: 011/ Fax: 011/ limburg@confederatiebouw.be Goele Kerckhofs adviseur Transformatie Bouw goele.kerckhofs@confederatiebouw.be Vince Feytongs adviseur Transformatie Bouw vince.feytongs@confederatiebouw.be met de steun van in samenwerking met