Achtergronddocument Landschapsontwerp Verbinding Hoorneboeg

Transcriptie

1 Achtergronddocument Landschapsontwerp Verbinding Hoorneboeg November 2014, versie 8 Kenmerk:

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Aanpak 3. Uitgangspunten ecologie en landschap 4. Uitgangspunten recreatie en landschapsbeleving 5. Uitgangspunten landschap en cultuurhistorie 6. Randvoorwaarden aardkunde en archeologie 7. Inrichtingsmaatregelen 8. Fasering 9. Stappenplan 10. Consultatie stakeholders en communicatie 11. Instandhoudingbeheer en beheerkostenontwikkeling 1. Inleiding Het Goois Natuurreservaat heeft een landschapsontwerp gemaakt voor de Verbinding Hoorneboeg getiteld Verbinding Hoorneboeg; Voorlopig Ontwerp versie 1.3.4, november Dit document beschrijft de achtergronden van de tot standkoming ervan en dient in samenhang met het landschapsontwerp te worden gelezen. De Verbinding Hoorneboeg past in de Heuvelrugvisie om de bos- en heidegebieden van het Gooi met die van Utrechtse Heuvelrug te verbinden. Deze verbinding is onderdeel van het Nederlands Natuurnetwerk/EHS en heeft als doel kwantitatief en kwalitatief goed leefgebied te bieden en voor de fauna uitwisseling mogelijk te maken tussen verschillende leefgebieden op regionale schaal. De verbinding is uitgewerkt binnen de eigendomsgrenzen van het Goois Natuurreservaat. De aansluiting op natuurgebieden in de nabijheid cq het Utrechtse valt buiten de opdracht. Er zijn niettemin goede mogelijkheden om op de verbindingszone aan te sluiten. De verbindingszone loopt van bosgebied De Zuid, aan de oostkant van de A27, via de ecoducten over de A27 en de spoorlijn Hilversum-Utrecht, tussen de landgoederen Uytwijck en Zwaluwenberg door, en over het ecoduct over de provinciale weg N417, naar de deelgebieden Zwarte Berg en de Hoorneboegse heide. Bij de besluitvorming over de ecoducten in het recente verleden, is de opgave betrokken om de aansluiting van de ecoducten en inpassing in de aanliggende natuurgebieden te optimaliseren. Dat betekent dat er voor het Goois Natuurreservaat een opdracht ligt om het aandeel open landschap van heide, stuifzand en schraalgraslanden te vergroten en in een logische landschapsstructuur te ontwikkelen. Het voorliggende landschapsontwerp geeft daaraan invulling. In het Natuurbeheerplan 2014 van de Provincie Noord-Holland is de verbindingszone opgenomen in de Ambitiekaart (figuur 1). Het betreft omvorming van Dennen-, eiken- en beukenbos (natuurtype N15.02, donker groen) naar droge heide (natuurtype N07.01, paars). Uitwerking en realisatie past derhalve in het provinciale natuurbeheerbeleid. Kenmerk:

3 Figuur 1: Ambitiekaart, Natuurbeheerplan 2014 De verbinding maakt het mogelijk dat diersoorten van de bos/heidelandschappen kunnen migreren en/of dat geïsoleerde (deel)populaties weer onderling in contact komen en genetisch materiaal kunnen uitwisselen. De populaties van de voorkomende soorten worden hierdoor duurzaam vergroot, versterkt en veerkrachtiger. Ook wordt herkolonisatie mogelijk in gebieden waar soorten zijn verdwenen. De uitwerking van de verbindingszone betekent in de praktijk dat bestaand bos plaats moet maken voor ontwikkeling van een open landschap (met een mozaiek) van heide, open zand, schraal grasland en de nodige overgangsmilieus. Voor de bosgebieden die in het plan blijven bestaan, geldt onverkort de beheerdoelstelling dat deze door geleidelijke omvorming verder ecologisch ontwikkeld worden. Het beheerplan voor het Goois Natuurreservaat geeft daarvoor de visie en de gewenste maatregelen; in dit plan wordt dit verder niet uitgewerkt. De wandel-, fiets- en ruiternetwerken evenals de recreatiezonering zijn nader onder de loep genomen en wijzigingen daarin, zijn in het landschapsontwerp verwerkt. 2. Aanpak Er is een logische plangebiedgrens en een kaartuitsnede gekozen zodat zowel de terreindelen waar veranderingen plaatsvinden als de aansluitende (natuur)gebieden in beeld komen evenals de aansluiting op de ecoducten. Uiteraard in het besef dat de natuur niet ergens ophoudt maar telkens relaties heeft met naastgelegen natuurrijke gebieden. Hieronder zijn de deelgebieden weergegeven. Kenmerk:

4 Figuur 2: Deelgebieden De verbindingszone heeft een sterk ecologische grondslag. Echter, er zijn daarnaast ook recreatieve, landschappelijke, cultuurhistorische, aardkundige en archeologische waarden aan de orde waar bij de uitwerking, zoveel als mogelijk, rekening mee is gehouden. Alle aspecten zijn in samenhang bekeken. Aardkundige en archeologische waarden vormen belangrijke randvoorwaarden. Het landschapsontwerp borduurt voort op het rapport Natuur- en landschapsplan De Zuid, Bosgroep Midden Nederland, januari Uitgangspunten ecologie Het gehele plangebied is onderdeel van de EHS, het Nederlands Natuurnetwerk. Zowel het westelijk als het noordoostelijk deel van het plangebied heeft de status van beschermd natuurmonument op grond van de Natuurbeschermingswet (BN Hoorneboegse Heide resp. BN Hilversums Wasmeer). De ecologische verbindingszone Zwaluwenberg is opgenomen in de structuurvisies van resp. Provincie Noord-Holland en gemeente Hilversum. Kenmerk:

5 Figuur 3: Begrenzingen natuurbeschermingswet Figuur 4: Begrenzing EHS De verbindingszone is gericht op het ontwikkelen van leefgebied en het bieden van uitwisselingsmogelijkheden voor de fauna van de biotopen bos, ven, natte heide, droge heide, heischraal grasland, poelen en stuifzand. Bij het vormgevingsproces van het plan zijn keuzes gemaakt over: - de gewenste verhouding in arealen tussen de biotopen - de ligging van de biotopen - de maatvoering van de biotopen. De leefwijzen van doelsoorten geven hiervoor uitgangspunten en zijn bij het ontwerp richtinggevend. Kenmerk:

6 Er is voor zover mogelijk rekening gehouden met het actueel voorkomen van specifieke soorten en dus de bestaande ecologische waarden. De gegevens zijn ontleend aan veldbezoeken, inventarisatiegegevens en informatie van specialisten, veldonderzoekers, medewerkers GNR en diverse rapportages. Bij het zoekproces naar zones waar bos omgevormd dient te worden tot open landschap is het uitgangspunt gehanteerd dat percelen met inheemse loofboomsoorten zoveel mogelijk worden gespaard en omvorming naar biotopen van open landschap bij voorkeur wordt gerealiseerd in bospercelen met uitheemse soorten, zoals Corsicaanse den, douglas, fijnspar en Amerikaanse eik. Doelsoorten De keuzes die gemaakt zijn ten behoeve van het landschapsontwerp zijn primair afhankelijk van de eisen die kenmerkende doelsoorten stellen aan de genoemde biotopen bos, droge heide, heischraal grasland, open zand, ven en natte heide. Ook minder kritische soorten zullen profiteren van de genomen maatregelen. De doelsoorten waarop de ecoducten zijn gedimensioneerd en ingericht zijn: ree, das, boommarter, zandhagedis, levendbarende hagedis, hazelworm, rode bosmier, heivlinder, heideblauwtje en loopkever. Hieraan moet de inrichting van de verbindingszone dan ook minimaal voldoen. Ontwerpopgave verbindingszone De ontwerpopgave richt zich op de vraag hoe het landschap ingericht moet worden tussen a. het Hilversums wasmeer en het ecoduct Zwaluwenberg en b. Hoorneboegse heide en ecoduct Utrechtseweg. De inrichting van beide ecoducten en de ertussen gelegen bos-heidezone worden als vaststaand beschouwd. Volgens de gangbare benadering (Handboek Robuuste verbindingen, Alterra 2001) is gewerkt met het concept van corridors en stapstenen. Hieraan zijn de habitateisen van de kenmerkende doelsoorten ontleend. Stap 1 Hoofdlijn; maatvoering stapstenen en corridors De eerste stap van de ontwerpopgave is dus de invulling van een stelsel van stapstenen en corridors voor de zone tussen Hoorneboeg en ecoduct Utrechtseweg respectievelijk tussen Hilversums wasmeer en ecoduct Zwaluwenberg. Stapstenen Stapstenen voor bovengenoemde droge heide en schraal graslandsoorten hebben een minimale oppervlakte van 5,5 ha. Er wordt ook ruimte gereserveerd (15-20 m) voor een zoom/mantel bij de bosranden. Daarrmee komt de oppervlakte voor een stapsteen op minimaal 6,25 ha. Corridors De 2 ecoducten Utrechtseweg en Zwaluwenberg worden beschouwd als een corridor. De minimale maat van corridors voor de doelsoorten van droge heide bedraagt 25 m. Als uitgegaan wordt van een combinatie met schraal grasland, open zand en zomen/mantels kan de minimale corridorbreedte oplopen tot 80 m. De lengte van corridors mag voor deze soorten maximaal 500 m bedragen. Modelmatig ziet dit er als volgt uit: Kenmerk:

7 Figuur 5: Modelmatige invulling stapstenen en corridors in het plangebied Vertaald naar het plangebied ziet dat er als volgt uit. Figuur 6: Invulling stapstenen en corridors in het plangebied Kenmerk:

8 Stap 2. Verbijzondering In aanvulling op de bovenbeschreven benadering vanuit de doelsoorten van bos en het open landschap van heide, stuifzand en schraal graslanden, wordt ook specifiek rekening gehouden met amfibieën en reptielen, in het bijzonder met de kamsalamander. De achtergrond is dat er rondom Hilversum een netwerk van poelen en wateren aanwezig is die voor amfibieën en reptielen van belang is. Ook de ringslang komt voor in het Hilversums wasmeer. Op de ecoducten zijn poelen gerealiseerd en in het bosgebied De Zuid zijn diverse poelen aanwezig. Voor een goede onderlinge uitwisseling geldt een maximale afstand van 500 m. Dat betekent dat tussen de Blokhutpoel en de Laportepoel in de Zuid één of twee extra poelen gewenst zijn. Daarnaast is aan de hand van geomorfologische-, bodem- en actuele hoogtekaarten vastgesteld dat er reliëf aanwezig is dat samenhangt met voormalige stuifzanden. De bodemvorming is hier nog initieel. Dit zijn uitstekende locaties om biotoop van open zand te creëren en zijn als zodanig in het voorlopig ontwerp opgenomen. Figuur 7: Geomorfologie Kenmerk:

9 Figuur 8: Bodem Figuur 9: Actuele Hoogtekaart Nederland Stap 3. Afronding dimersionering In het landschapsontwerp is de verbindingszone ruimer gedimensioneerd dan volgens de minimale eisen nodig is. Dit is gedaan om de kans te vergroten dat de verbinding geschikt is voor kritische soorten en om voldoende maat over te houden zodat zich na verloop van tijd zoom- en mantelvegetaties kunnen ontwikkelen op de overgang van heide en (bestaand) bos. Daarnaast is van belang dat de verbindingszone goed in stand kan worden gehouden en kan worden beheerd. De spontane opslag van bomen en struiken in de verbindingszone treedt minder op en zal beter beheerst kunnen worden met een ruimere opzet. Bij de ontwikkeling van corridors en stapstenen is rekening gehouden met het feit dat biotoop bos en de doelsoorten die daar voorkomen, voldoende ruimte krijgen. Kenmerk:

10 Localisering verbindingszone ten opzichte van de actuele aanwezigheid van diverse soorten De verbindingszone is zodanig gelokaliseerd en gemodelleerd dat rekening is gehouden met bijzondere soorten/waarden. Locaties met een dassenburcht of roofvogelnesten, maar ook bosvakken met inheemse (loof)boomsoorten, worden gevrijwaard van ingrepen. Zoals eerder aangegeven is het Natuur- en landschapsplan De Zuid, Bosgroep Midden Nederland, januari 2010 leidend. Rondom dassenburchten wordt het bos gespaard met een minimale afstand van 50 tot 100 meter. Er zijn verspreid in het gehele plangebied vele rode bosmierennesten aanwezig. Aanwezige mierennesten zijn geïnventariseerd en hebben aanleiding gegeven tot wijzigingen in het voorlopig ontwerp; naar verwachting zullen ook na wijziging nog enkele mierennesten moeten worden verplaatst. 4. Uitgangspunten vanuit recreatie en landschapsbeleving Zowel het westelijke als het oostelijke deelgebied is toegankelijk voor recreanten, wandelaars, fietsers en ruiters/aanspanningen op de daarvoor bestemde paden. Er is een uitgebreid padennetwerk. Dit padenpatroon stamt uit de tijd dat er optimale toegankelijkheid in het belang van de bosexploitatie aan de orde was. Er zijn meerdere gemarkeerde routes aanwezig en het gebied is bereikbaar via parkeerplaatsen in de omgeving. Het ecoduct N417/Utrechtseweg is voorzien van een gecombineerd wandel/fietspad en een ruiterpad. Het ecoduct Zwaluwenberg is voorzien van een ruiterpad. Wandelaars en fietsers hebben daar de beschikking over een aparte brug (genaamd Zwaluwenberg) over de spoorbaan en rijksweg A27. In het ontwerp is ervoor gekozen om paden met gemarkeerde wandelroutes, de fietspaden en paden voor ruiters en aanspanningen zo veel mogelijk te handhaven. In de delen die worden omgevormd tot open landschap zal de dichtheid van het padennetwerk worden teruggebracht. Ook in het te behouden bosgedeelte zal de dichtheid van de padenstructuur worden teruggebracht om meer rust te creëren en voor een optimale bosontwikkeling. De gemarkeerde wandelroutes Voetstappenpad, Hoorneboeg-Zwarte Berg en De Zuid zullen ter plaatse van de toeloop aan de oostzijde van de natuurbrug Zwaluwenberg worden verlegd om verstoring te beperken. Kenmerk:

11 Figuur 10: Op te heffen paden (als rode lijn weergegeven) Figuur 11: Te verleggen wandelroutes (oude route gestippeld, nieuwe route dikke lijn) Kenmerk:

12 Het creëren van de verbindingszone naast het behouden van boskernen, leidt tot een meer afwisselend landschap. Dat is (na de aanleg- en primaire ontwikkelingsfase) aantrekkelijk uit een oogpunt van landschapsbeleving door bezoekers. Dit wordt versterkt door de situering van verbindingszone langs de bij recreanten populaire oude bosweg Geneverpad. Er zullen diverse doorkijken en vergezichten ontstaan vanuit het bos in het nieuwe heidelandschap. Ook het zichtbaar worden van de in het bos verstopte poelen, het reliëf van voormalige stuifduinen en andere hoogteverschillen, evenals de eikenbeplantingen op de houtwallen die diverse paden begeleiden, zullen naar verwachting leiden tot een verrijking van het landschapsbeeld. 5. Uitgangspunten voor landschap en cultuurhistorie Op de historische kaart van 1740 is het hele plangebied aangegeven als heide of stuifzand. Voor die tijd moet het Erfgooiersbos, het laatste fragment oud oerbos, in het plangebied hebben gelegen. Het ven het Hilversums Wasmeer is als een natte laagte op de kaart te herkennen. Figuur 12: Topografische kaart 1850 Op de topografische kaart van rond 1850 zijn al veel van de huidige structuren van wegen en percelen zichtbaar. Ook het Hilversums Wasmeer en Landgoed De Hoorneboeg zijn aangegeven. Ruim de helft van het gebied bestaat uit heide, zoals rond het Hilversums Wasmeer en een strook ten oosten van het Geneverpad. De Hoorneboegse Heide is ruim twee keer zo groot als in de huidige situatie. In de 19 e eeuw heeft er op grote schaal bosaanplant plaatsgevonden. De oudste nog levende bomen in het plangebied dateren van de tweede helft van de 19 e eeuw (Grove den). Kenmerk:

13 Figuur 13: Topografische kaart 1900 Op de topografische kaart van rond 1900 is inmiddels de spoorlijn dwars door het gebied verschenen. Een strook heide ligt nu ten westen van het Geneverpad. Ter hoogte van Zwaluwenberg en rond Zwarte Berg is wat meer bos ontstaan. De bosaanplant duurde tot begin 20 e eeuw. Ruim de helft van het gebied bestaat nog steeds uit heide. Uit de bodemkaart is op te maken dat op ruime schaal bodemverstoring heeft plaatsgevonden waarschijnlijk samenhangend met de heideontginning tot bos cq de aanplant van de bomen. Figuur 14: Topografische kaart 1955 Het kaartbeeld rond 1955 laat grote veranderingen zien. Het hele gebied bestaat nu uit bos, met uitzondering van de Hoorneboegse heide, een strook heide ter plaatse van de voormalige Kenmerk:

14 dagcamping en een zeer beperkte oppervlakte vochtige heide rond het Hilversums Wasmeer. In De Zuid liggen verspreid een aantal graslandjes met een heischraal karakter (deels voormalige wildakkers). Een deel van bovengenoemde opbouw en structuren, zoals het Hilversums Wasmeer, Hoorneboeg en de oude padenstructuren is nog steeds in het gebied herkenbaar aanwezig. In het landschapsontwerp is hiermee rekening gehouden. Cultuurhistorisch waardevolle structuren (zoals grenswallen, een grafheuvel, lanen, solitaire karakteristieke bomen) worden gehandhaafd. Dit geldt ook voor de begeleidende laanbeplanting, wallen met zomereiken en de oude beukenlaan langs de Weg van s Graveland naar de Vuursche. Naar verwachting zullen deze sterk bijdragen aan de landschappelijke kwaliteit en de landschapsbeleving omdat ze door het creëren van een open landschap veel beter zichtbaar worden. 6. Uitgangspunten aardkunde en archeologie Op de indicatieve kaart van archeologische waarden is sprake van drie categorieën, te weten: Het zuidelijk deel van De Zuid en een groot deel van het westelijk deelgebied vallen in de categorie hoge trefkans Het middendeel van De Zuid, inclusief het Hilversums Wasmeer, een strook ten zuidoosten van Hoorneboeg vallen in de categorie middelhoge trefkans. Het noordoostelijk deel van De Zuid en een paar smalle stroken in het westelijk deelgebied vallen in de categorie lage trefkans. De grenzen vallen ongeveer samen met geomorfologische grenzen. Kenmerk:

15 Figuur 15. Archeologische waardenkaart Een deel van de Hoorneboegse Heide is archeologisch monument in de zin van de Monumentenwet en is aangegeven als gebied met zeer hoge archeologische waarde, beschermd. Het betreft een complex van grafheuvels. In dit gebied worden geen wijzigingen aangebracht. Kenmerk:

16 Figuur 16. Archeologisch monument In de Provinciale Milieuverordening zijn de Hoorneboegse Heide en Zwarte Berg opgenomen als aardkundig monument. De Zuid en het Hilversums Wasmeer zijn aangegeven als gebieden met aardkundige waarden. Figuur 17: Aardkundig monument Op de Hoorneboegse Heide zijn in 2013 binnen het rijksmonument, restanten van raatakkers vastgesteld. De raatakkers zijn in de loop der tijd sterk gedegradeerd als gevolg van plaggen in de afgelopen eeuwen; ze zijn in het veld met het blote oog niet herkenbaar. Uit digitale kaartbewerking van de Actuele Hoogtekaarten van Nederland blijkt dat er binnen het Kenmerk:

17 plangebied wellicht nog meer restanten van raatakkerssystemen aanwezig zijn, bijvoorbeeld tussen Landgoed De Hoorneboeg en de Utrechtseweg. Figuur x18: Bewerkte AHN (door dhr. R. Wortelboer); mogelijke raatakkerstructuren Zwarte Berg, Een bodemkundige veldoriëntatie (Jan Sevink/Poul Hulzink, 27 juni 2013) hiernaar, heeft geen bevestiging opgeleverd. Als er al raatakkerrestanten aanwezig zijn, betreft het waarschijnlijk sterk gedegradeerde restanten. Er is geen sprake van een goed herkenbare raatakkerstructuur en bijbehorende bodemkenmerken. Als uitgangspunt ten aanzien van de archeologische en aardkundige waarden wordt gekozen dat uiterste zorgvuldigheid bij de voorbereiding en uitvoering van werkzaamheden aan de orde is, om beschadiging van het bodemarchief te voorkomen. Het omvormen van bos naar Kenmerk:

18 het open landschap gaat gepaard met verwijdering van bomen, struiken en bosstrooisel. Stobben worden niet verwijderd. Verwijdering van struiken betekent beperkte omwoeling in de bovenste 20 cm. Verwijdering bosstrooisel vindt plaats tot de minerale bodem. Microreliëf wordt gespaard door gebruik te maken van graafmachines met kantelbak. 7. Inrichtingsmaatregelen De technische maatregelen om de heideverbinding te realiseren bestaan in hoofdzaak uit: a. Verwijderen van struiken vnl. am. Vogelkers, door rooien en afvoeren b. Verwijderen van struiken vnl. am. Vogelkers, door afzagen en stobben insmeren met glfyfosaat c. Verwijderen van opgaande bomen, inclusief afvoeren stam-, tak- en tophout d. Verwijderen en afvoeren van de bosstrooisellaag (organisch materiaal) e. Plaggen en verwijderen van het bosstrooisel inclusief enkele cm s minerale bovengrond f. Nemen van soortgerichte maatregelen Verplaatsen mierennesten en bescherming leefgebieden/nesten/burchten tijdens de uitvoering. Graven extra poelen g. uitstrooien heide-choppermateriaal op de minerale bodem Om de kans op en snelheid van hervestiging van heideplantensoorten te vergroten, wordt op een deel van de oppervlakte heide-choppermateriaal uitgestrooid. h. Verwijderen van paden en omzetten van routemarkeringen Voetstappenpad en wandelroutes de Zuid. i. Landschappelijke maatregelen Snoei, aanplant, herstel grondlichaam van houtwallen e.d. De kwaliteit van de werkzaamheden worden geborgd door het opstellen en hanteren van een kwaliteitsaspectenlijst die naast en in aanvulling op een ecologisch, aardkundig en archeologisch werkprotocol (al dan niet voortvloeiend uit vergunning- of ontheffingvoorwaarden), bij de uitvoering zal worden betrokken. Omvang van heideontwikkeling/boskap Eerste kolom is waar gekapt wordt (donker paars op de kaart), tweede kolom waar ook strooisel verwijderd wordt (met stippeltjes over het donkerpaars). Het verschil, ca. 10 ha, heeft betrekking op boskap waar strooisel in overgangen bos-te ontwikkelen heide niet verwijderd wordt. Bosverwijderen strooisel verwijderen Deelgebied Waterparel Hilversums Wasmeer 11,4 ha 11,4 ha Heideverbinding De Zuid 19,0 ha 19,0 ha Toeloop Natuurbrug Zwaluwenberg oostzijde 27,5 ha 27,0 ha Toeloop Natuurbrug Zwaluwenberg westzijde 28,0 ha 28.0 ha Totaal nog uit te voeren (ex. Natuurbrug) 85,9 ha 85,4 ha Ecoduct Utrechtseweg en Natuurbrug Zwaluwenberg (getekende heide/gerealiseerd) 8.2 ha nvt TOTAAL 94,1 ha 85,4 ha Kenmerk:

19 8. Fasering Realisatie van de natuurverbinding Hoorneboeg vindt gefaseerd plaats. De besluitvorming, communicatie en financiën zijn hierbij sturend. Vooralsnog geldt de volgende fasering: o Waterparel Hilversums wasmeer vanaf winter o Toeloop Natuurbrug Zwaluwenberg - westzijde vanaf winter o Toeloop Natuurbrug Zwaluwenberg - oostzijde vanaf winter o Heideverbinding De Zuid vanaf winter Op figuur 2 zijn de deelgebieden weergegeven die in de fasering worden genoemd. 9. Consultatie stakeholders en communicatieplan Het schetsontwerp is (eind november 2014) besproken a. In de Klankbordgroep Gebruikers Goois Natuurreservaat februari 2014 b. In een workshop met natuurkenners uit de regio c. Met de 2 groepen natuurvrijwilligers Hoorneboeg d. In een workshop met collega bos- en natuurbeheerders uit de directe omgeving e. Separaat met een reptielendeskundige en zoogdierdeskundige. Vrijwel alle personen en partijen begrijpen de plannen van bosomvorming naar open heidelandschap en steunen deze ontwikkeling. Wel wordt in bijzondere mate aandacht gevraagd voor communicatie. Het schetsontwerp is op diverse punten aangepast zoals het vrijwaren van maatregelen rondom de locatie hoge dichtheden hazelwormen in het Hilversums wasmeer. Ook voor diverse andere soorten zijn beperkte aanpassingen gepleegd. De collegebeheerders hebben aangegeven dat er aansluitingen zijn op de vlinderbermen van het Maartensdijkse bos (Utrechts Landschap en de halfopenbos-heidezone in het Cronebos (Natuurmonumenten). De beheerders onderschrijven de wenselijkheid van het in de toekomst uitbreiden van de heideverbinding richting heidegebied De Stulp. Het schetsontwerp wordt op dit moment al gebruikt in de publieksvoorlichting o.a. bij de Open Monumentendag op Landgoed zwaluwenberg dat nabij het plangebied ligt. Er heeft een terreinbezoek plaatsgevonden naar een gebied waar een vergelijkbaar project heeft gespeeld te weten heiderijk in het Rijk van Nijmegen. In de jaarvergadering van Vereniging Utrechtseweg is gemeld dat GNR met de voorbereiding bezig is en te zijnertijd de plannen aan haar leden zal presenteren. Er dient nog overleg en afstemming plaats te vinden met gemeente Hilversum uit een oogpunt van archeologie en erfgoed. Er zal een communicatieplan worden opgesteld ter begeleiding van de werkzaamheden. 10. Stappenplan Hieronder worden de stappen weergegeven die worden doorlopen. Afronden voorontwerpfase tot Definitief Ontwerp Kenmerk:

20 Vooronderzoek o Uitwerking maatregelenkaart, bestek, project- en besteksraming (Bosgroep MN) Besluitvorming o Bestuur Goois Natuurreservaat, december 2014 en voorjaar 2015 ter besluitvorming Communicatie o Opstellen communicatieplan Vergunningen o vooroverleg en aanvragen Bestek o Opstellen bestek en besteksraming Aanbesteding o Aanbesteding o Directievoering en toezicht Uitvoering o Mitigerende maatregelen o Ecologische en archeologische begeleiding 11. Instandhoudingbeheer en beheerkostenontwikkeling Na de aanleg van de heideverbinding is door het verwijderen van bos, Amerikaanse vogelkers en de strooisellaag sprake van een kale zandbodem. Het opbrengen van heidechoppermateriaal heeft tot doel zaden in te brengen en stimuleert derhalve de heideontwikkeling. Er is al met al sprake van een sterk gewijzigde beheersituatie. Overgangsbeheer Er zal de eerste jaren veel bosopslag aan de orde zijn van voornamelijk naaldbomen. Ook zullen in de bodem achtergebleven wortels van de Amerikaanse vogelkers, opnieuw uitlopen. Spontane naaldbosverjonging en worteluitlopers dienen om de 2 jaar te worden verwijderd. Dit zal gebeuren door combinatie van begrazing, uittrekken/uitsteken en bosmaaien. In een randzone van m zal opslag van inheemse soorten als toekomstige mantel/zoom worden gehandhaafd. Er zal dus enkele jaren een fase met overgangsbeheer aan de orde zijn alvorens het in een beheerfase terecht komt. Beheerfase Na enkele jaren zal er een min of meer gesloten vegetatiedek zijn ontstaan en zal de opslag van bomen en struiken sterk afnemen. In deze beheerfase zal extensieve begrazing plaatsvinden en periodiek (eens per 5 jaar gefaseerd per deelgebied) opslag worden verwijderd en op de langere termijn (om de jaar) te plaggen. Beheerkostenontwikkeling en dekking De omvorming van bos naar heide in de verbindingszone vloeit o.a. voort uit het Natuurbeheerplan 2014 van de Provincie Noord-Holland. In het kader van vaststelling van Natuurbeheerplan 2015 zal de provincie worden geïnformeerd over de omvorming van bos naar heide, inculsief de verwachte fasering. Op grond daarvan zal door het Goois Kenmerk:

21 Natuurreservaat verzocht worden om een daarmee samenhangende wijziging, lees verhoging, van de SNL bijdrage. Omvorming van bos naar heide levert een hogere SNL-bijdrage op van 8.500,= per jaar (op basis van de realisatie van gehele verbindingszone)*. Beheerbudget Het beheerbudget op basis van SNL wordt daardoor 90 ha x 181,= ,= per ha per jaar. Dat is afdoende om jaarlijks het gebied te ontdoen van opslag van bomen en struiken en in later stadium te plaggen. Begrazing vindt al plaats; er zijn geen extra begrazingsvoorzieningen nodig. * (Verschil tussen SNL 7452/N15.02 Dennen, eiken, beukenbos bos en 7361/N07.01 droge heide bedraagt: 181/ha - 87/ha = 94 x 90 ha = 8.500,=) Bronnen Natuur- en landschapsplan De Zuid, Bosgroep Midden Nederland, januari 2010 Handboek Natuurdoeltypen, Expertisecentrum LNV, 2001 Handboek Robuuste verbindingen, Alterra, 2001 Natuurbrug Laarderhoogt, Inrichtingsplan, Landschappartners, 2014 Natuurbrug Laarderhoogt, ecologische toetsing van plannen voor een Nationaal Tenniscentrum en crematorium nabij de natuurbrug, Alterra, 2013 Notitie Heideherstel, Beleidskader voor omvorming van bos naar open natuur in de provincie Utrecht, Provincie Utrecht, 2004 Kort verslag veldbezoek Hoornboegse heide, Jan Sevink/Poul Hulzink, 27 juni 2013 Kaartbewerking en toelichtende notitie Lokale hoogteverschillen in de heidegebieden Hoorneboeg en Noordsche Veld berekend met AHN 2, Rick Wortelboer, Kenmerk: