Toptechniek in bedrijf

Transcriptie

1 Toptechniek in bedrijf Het ministerie van OCW heeft begin 2012, samen met de ministeries van EL&I en SZW het Platform Bèta Techniek de opdracht gegeven een programmaopzet uit te werken die bewerkstelligt dat er aanzienlijk meer en beter opgeleide vakbekwame technici op vmbo- en mbo-niveau beschikbaar komen op regionale arbeidsmarkten. Speciale aandacht gaat daarbij uit naar de negen topsectoren die overheid en bedrijfsleven gezamenlijk hebben aangewezen, en de vier grote steden. Het Toptechniek in bedrijf is in maart 2012 van start gegaan. Aan de basis van het programma staat de regiovisie opgesteld en gedragen door het bedrijfsleven, overheden en vmbo- en mbo-scholen. Hierin staat de route omschreven naar een toekomstbestendig en aantrekkelijk technisch beroepsonderwijs, aansluitend op de regionale economische speerpunten en gekoppeld aan de nationale topsectoren. De concrete acties die hieruit voortvloeien, vallen uiteen in twee programmalijnen: 1) Vmbo en mbo techniek: het aantrekkelijk(er) maken van vmbo- en mbotechniekopleidingen binnen een zogenoemde vakmanschapsroute (gericht om een doorlopende lijn tussen het vmbo en mbo niveau 2/3) en de technologieroute (gericht op een excellente opleiding mbo niveau 4). Via deze routes wordt een verhoogde instroom en doorstroom van vmbo en havo naar mbo (en hbo) bereikt; 2) Centra voor innovatief vakmanschap, het realiseren van co-makership tussen onderwijs en het bedrijfsleven in publiek-private samenwerking en met een nauwe aansluiting van het centrum op een economische topsector en regionale economische speerpunten. Tot en met 15 juni jl. konden regio s plannen indienen voor het stimuleringsprogramma. Er is een overweldigende respons gekomen vanuit beroepsonderwijs, bedrijven en lokale overheden. Het rapport advies expertcommissie Toptechniek in bedrijf aan de minister van OCW laat zien hoe de landelijke respons, en de aanpak en werkwijze van de commissie eruit hebben gezien. De expertcommissie heeft een breder advies gegeven dan slechts een ranking van de ingediende voorstellen. De (door)ontwikkeling van een sterke gedragen regiovisie met onderliggende programmalijnen is dusdanig kansrijk, dat het in vrijwel alle gevallen de moeite waard is hier een stimuleringsimpuls aan te geven. In dit document staan de belangrijkste bevindingen beschreven.

2 Beoordeling Een expertcommissie, samengesteld met personen afkomstig uit het bedrijfsleven (waaronder de topsectoren) en personen met affiniteit met het vmbo- en mbo-onderwijs, is gevraagd om een zorgvuldige beoordeling te verzorgen van de regiovisie en onderliggende voorstellen van programmalijn 1 en 2. De expertcommissie heeft de opdracht gekregen om die aanvragen te selecteren, die de meeste kans maken om effect te sorteren in hun regio. De regiovisie is beoordeeld aan de hand van vier kerncriteria, elk criterium is gewaardeerd op basis van een tienpuntsschaal. Het gaat om de kerncriteria ambitie, partners, haalbaarheid en duurzaamheid. Een richtinggevende regiovisie van voldoende kwaliteit is een voorwaarde voor het toekennen van een stimuleringsbijdrage voor programmalijn 1 en 2. Immers, zonder een eendrachtige visie en missie zou dit in de praktijk kunnen leiden tot versnippering van initiatieven. In programmalijn 1 gaat het om voorstellen voor het inrichten van de zogenaamde vakmanschaps- en technologieroutes in een gezamenlijke inspanning van vmbo- en mboscholen en het technisch georiënteerde bedrijfsleven in de regio. Dit moet leiden tot een macrodoelmatig technisch vmbo- en mbo-opleidingenaanbod in de regio. Deze programmalijn is beoordeeld aan de hand van drie randvoorwaardelijke criteria, en de vier kerncriteria. De randvoorwaardelijke criteria zijn: 1) Het initiatief maakt deel uit van een door de expertcommissie positief beoordeelde regiovisie; 2) Alle in de regio participerende bekostigde beroepsonderwijsinstellingen met een techniekafdeling zijn bij het tot stand komen van het plan betrokken; 3) Het voorstel wordt niet gebruikt om huidige (noodlijdende) opleidingen van een stimuleringsbijdrage te voorzien, maar draagt bij aan een toekomstbestendig (macro)doelmatig opleidingsaanbod techniek in de regio. In programmalijn 2 gaat het om voorstellen voor de ontwikkeling van Centra voor innovatief vakmanschap, duurzame publiek-private samenwerking gericht op een economische topsector, waarbinnen excellent onderwijs wordt gegeven. In deze fase zijn de voorstellen nog niet definitief beoordeeld, maar heeft de expertcommissie de business cases gericht van feedback voorzien. Op deze wijze kunnen de aanvragers gebruik maken van expertadvies in de uitwerking van de business case naar het business plan.

3 visie In een eerste aanmeldfase werden bijna 120 voorstellen verspreid over het land ingediend. Bedrijven, onderwijsinstellingen en overheden zijn vervolgens in de regio aan de slag gegaan om deze voorstellen te verknopen, om te komen tot een gezamenlijke eenduidige visie op het technisch vmbo en mbo. Op 15 juni zijn uiteindelijk 27 regiovisies ingediend. De expertcommissie concludeert met tevredenheid dat in vrijwel alle gevallen is gebleken dat een gedegen regiovisie ook meteen een goede basis vormt voor een sterk voorstel voor programmalijn 1. De expertcommissie concludeert tegelijkertijd dat bijna voor alle regio s geldt, dat operationaliseren van voorgenomen acties nog nauwelijks wordt verwerkt tot een mantelcontract, een verzameling van afspraken tussen de stakeholders. De expertcommissie concludeert dat dit in de meeste gevallen te wijten is aan het nog ontbreken van een concrete uitwerking, onder meer vanwege de korte periode van uitwerking en de complexiteit van de problematiek in met name de grote steden. De commissie is uitgegaan van 25 punten als minimum kwaliteitsgrens (bij een maximum van 40 punten). Deze grens is gelegd om de doorontwikkeling van de regio de komende jaren een verantwoorde investering te laten zijn. De commissie concludeert dat de volgende 11 regiovisies op dit moment voldoende punten hebben behaald: Initiatief Zeeland Zwolle Twente Zuidoost Nederland - Zuid-Limburg Leiden Groningen Brainport West-Brabant Amsterdam Gelderse steden Friesland Penvoerder Onderwijs Autoriteit Zeeland Deltion ROC Twente DaCapo College ROC Leiden/ Leidse Instrumentmakersschool Noorderpoort en Zernike College ROC Eindhoven ROC West-Brabant ROC Amsterdam Kenniscentrum Bèta Techniek Friesland College De commissie concludeert dat de 16 volgende regiovisies op dit moment nog ontoereikend zijn. Initiatief Drechtsteden en Gorinchem Rijnmond Stedendriehoek Penvoerder ROC Zuid Holland Da Vinci Stichting STC groep ROC Aventus

4 Noord Veluwe en Oost Flevoland West Nederland Midden Nederland Flevoland Haaglanden Flevoland ZO Groningen Noord Holland Drenthe & NO-Overijssel Noordoost-Brabant Zuidoost-Nederland Utrecht Gouda Landstede MBO Stichting ROC West Brabant ROC Midden Nederland Stichting VO Lelystad ROC Mondriaan ROC Flevoland Winkler Prins Petrus Canisius en College Zaanstreek/Waterland Alfa-college Koning Willem I College St. Lucas ROC ASA ROC ID College Programmalijn 1: vmbo-mbo Voor de definitieve aanmelding in juni 2012 zijn drieëntwintig uitgewerkte voorstellen voor programmalijn 1 ingeleverd, waarmee sprake is van een landelijke dekking. Bij de beoordeling van programmalijn 1 lag de focus op de concrete inhoudelijke uitwerking van de zogenaamde vakmanschaps- en technologieroutes. De expertcommissie concludeert dat dertien van de drieëntwintig ingediende plannen op de onderdelen ambitie, partners, haalbaarheid en duurzaamheid voldoende punten scoren (minimaal 25 van de 40 punten). Binnen deze dertien regio s wordt ongeveer 45% van de leerlingen uit het vmbo dat voor mbo-techniek kiest door het programma Toptechniek in bedrijf bereikt. Naar de mening van de commissie zal gedurende de looptijd van dit programma de participatiegraad vmbo verder omhoog moeten worden gebracht In de geselecteerde dertien regio s is de commissie van oordeel dat de voorstellen uit kunnen groeien tot een succesvol regionaal stimuleringsprogramma: West-Brabant Gelderse steden Brainport Zuidoost Nederland Twente Zwolle Zeeland Groningen Flevoland Friesland Amsterdam Leiden Drechtsteden en Gorinchem

5 Daarnaast hebben nogmaals zeven plannen voor programmalijn 1 volgens de commissie potentie om succesvol te kunnen worden: Rijnmond ZO Groningen Midden Nederland Noord Veluwe en Oost Flevoland Haaglanden Noordoost Brabant Noord Holland De commissie concludeert dat slechts drie plannen ontoereikend zijn: Gouda Drenthe & NO-Overijssel Utrecht De inhoudelijke uitwerking en doorontwikkeling van de voorstellen gericht op het vmbo en mbo bepalen of de voorgenomen acties uiteindelijk leiden tot meer en beter inzetbare technici. De expertcommissie ziet in deze fase veel voorstellen nog niet geëxpliciteerd in operationele doelstellingen en constateert dat er nog veel werk verzet moet worden in de regio s de komende tijd. Tegelijkertijd heeft de commissie veel waardering voor de concrete insteek die men aantreft in de plannen. De commissie geeft de volgende adviezen: Het Platform Bèta Techniek gaat met de indieners van de dertien positief beoordeelde voorstellen voor programmalijn 1 de komende periode aan de slag om de plannen aan te scherpen en te verdiepen; De zeven plannen die op dit moment nog nét niet aan de gestelde criteria voldoen, wordt de mogelijkheid van herkansing geboden. Programmalijn 2: Centra voor innovatief vakmanschap Op basis van de achtentwintig ingediende business cases voor te vormen Centra voor innovatief vakmanschap heeft de expertcommissie de voorlopige eerste beoordeling en feedback gegeven, op basis waarvan de cases kunnen worden uitgewerkt tot een business plan. De definitieve beoordeling van business plannen volgt in oktober/november Bij de beoordeling is bekeken of de voorstellen vallen binnen de topsectoren, en of de business case dusdanig is weergegeven dat er een reële kans bestaat dat er aanstaande oktober een volledig uitgewerkt business plan kan liggen.

6 In totaal zijn vier business cases in de topsectoren High tech systemen en materialen als zeer kansrijk beoordeeld. Daarnaast zijn zeven business cases als kansrijk beoordeeld: Topsector Initiatief Waardering HTSM Brainport Zeer kansrijk LSH Leiden Zeer kansrijk ENERGIE * Groningen Zeer kansrijk WATER Friesland Zeer kansrijk CHEMIE Rijnmond Kansrijk WATER Rijnmond Kansrijk HTSM Twente Kansrijk LOGISTIEK Rijnmond Kansrijk CHEMIE Zwolle Kansrijk HTSM Gelderse Steden Kansrijk CHEMIE West-Brabant Kansrijk De topsector Energie valt niet binnen de zes topsectoren die worden toegekend binnen dit programma, en maakt daarmee geen kans op een financiële investering. Zeventien business cases zijn vooralsnog als kansarm beoordeeld. De commissie hecht er waarde aan te benadrukken dat een groot aantal van deze voorstellen in potentie kansrijk is, maar dat men op dit moment inschat dat de kans dat er in oktober daadwerkelijk een uitgewerkt business plan ligt, te gering is. Topsector Initiatief Waardering HTSM Haaglanden Kansarm CHEMIE Zeeland Kansarm ENERGIE Gelderse Steden Kansarm CREATIEF Amsterdam Kansarm HTSM West Nederland Kansarm HTSM Stedendriehoek Kansarm LOGISTIEK Gelderse Steden Kansarm LSH Zuidoost Nederland - Zuid-Limburg Kansarm CREATIEF Gelderse Steden Kansarm HTSM Flevoland Kansarm LSH Midden Nederland Kansarm HTSM Noord Veluwe Kansarm HTSM Noord Holland Kansarm HTSM Amsterdam Kansarm LSH Amsterdam Kansarm Creatief Creatieve Sector ZO NL Kansarm HTSM Next Technician Kansarm

7 De constatering van de expertcommissie is dat bij een stevige publiek-private samenwerking bedrijven in de regel in de driver s seat zitten. In veel kansarme voorstellen lijkt het bedrijfsleven nog zijdelings en alleen in ondersteunende zin (al dan niet via branches) betrokken te zijn. Er wordt dan geen harde sturings- en investeringsverantwoordelijkheid genomen, vaak is het dan vooral de onderwijsinstelling die het initiatief trekt. Daarnaast blijkt nog veel onduidelijkheid te bestaan over concrete zaken als afnamegaranties, concrete inzet van bedrijfsdocenten, en het profiel van de directeur van het Centrum. Hoewel volledige uitwerking nog niet verlangd wordt in de business case, zijn dit de belangrijkste voorwaarden voor een voortvarende start van het Centrum. De commissie adviseert het volgende: De commissie ziet met het programma Toptechniek in bedrijf kansen om profilering in het mbo een impuls te geven, en beveelt aan om alle indieners van de business cases de mogelijkheid te bieden tot ondersteuning bij het opzetten van hun Centrum voor innovatief vakmanschap; Gezien de huidige spreiding van de voorstellen voor Centra voor innovatief vakmanschap over de topsectoren adviseert de expertcommissie het Platform om in overleg te gaan met de topsectoren. Advies langere termijn Voor de ontwikkeling van Toptechniek in bedrijf op de langere termijn, wil de commissie graag de volgende aanbevelingen meegeven: De commissie beveelt aan alle initiatieven de mogelijkheid te bieden voor extra ondersteuning de komende jaren, ook die initiatieven die niet voor honorering binnen het programma in aanmerking komen; De commissie raadt aan bij de verdere inhoudelijke doorontwikkeling in ieder geval aandacht te besteden aan, het meer gebruik maken van de (elders) al bestaande kennis op dit terrein, bijvoorbeeld vanuit het VMBO-Ambitieprogramma, HPBOprojecten, de VM2-experimenten of regionale initiatieven; De commissie beveelt aan de komende periode sterk in te zetten op kennisdeling binnen het programma; De commissie raadt aan bij de verdere uitwerking van het programma een vinger aan de pols te houden.