Informatica BSc Vrije Universiteit Amsterdam - Faculteit der Exacte Wetenschappen - B Informatica

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Informatica BSc Vrije Universiteit Amsterdam - Faculteit der Exacte Wetenschappen - B Informatica - 2011-2012"

Transcriptie

1 Informatica BSc Vrije Universiteit Amsterdam - - B Informatica Vrije Universiteit Amsterdam - - B Informatica I

2 Informatica houdt zich bezig met een gevarieerd pakket aan methoden, inzichten en vaardigheden die te maken hebben met de werking en de toepassingen van computers. De bacheloropleiding is daarom technisch van karakter, maar ook zeer breed. De technische kant van de studie behelst zaken als programmeren, bedrijfssystemen, computernetwerken, datastructuren, de theoretische onderbouwing van de informatica en het gebruik van wiskunde en logica. In de kern van de informatica staan verder methodologische disciplines, zoals software engineering, conceptuele modellering en specificatiemethoden. Dan is er een rijk gevarieerd scala van toepassingen: onder meer parallel rekenen, visualisatie, security, gegevensverwerking, internet- en webtoepassingen, electronic commerce, multimedia, protocolverificatie en bedrijfskundige aspecten, die in de masteropleiding aan bod komen. Tijdens je studie zul je met allerlei onderwijsvormen worden geconfronteerd, afhankelijk van de vakken die je op dat moment aan het doen bent. Naast hoorcolleges zul je ook te maken krijgen met instructiepractica, programmeropdrachten, projecten, het schrijven van verslagen en scripties en het houden van presentaties. Behalve op het leren van de theorie zelf bereiden ze je voor op de vaardigheden die je straks op de arbeidsmarkt nodig hebt. Meer opleidingsinformatie is te vinden op de de FEW-website. Een complete beschrijving van deze opleiding is te vinden in de Onderwijs- en Examenregeling op de FEW-website. Klik op de onderstaande links om informatie over de vakken te bekijken. Voor meer informatie over de opleiding zelf kun je terecht bij je studieadviseur. Vrije Universiteit Amsterdam - - B Informatica II

3 Inhoudsopgave Honours programma 1 Specialisatie Kunstmatige Intelligentie 1 Eerste jaar bachelor Informatica 1 Verplichte keuze 1 uit 2 1 Verplichte vakken 1 Verplichte algemene onderdelen 2 Tweede jaar bachelor Informatica 2 Verplichte vakken 2 keuzeblok keuzeblok Derde jaar bachelor Informatica 3 Individuele vakken 4 Vrije keuze 4 Verplichte vakken 4 Verplichte keuzevakken 4 keuzeblok keuzeblok Vak: Algemene Methoden van Onderzoek 5 Vak: Automaten en complexiteit 6 Vak: Bachelorproject Informatica 7 Vak: Bedrijfsmodellering en requirements engineering 8 Vak: Blusinstructie: Theorie: S&F/N&S/W/I/SBI gelijktijdig in Q1 9 Vak: Collective Intelligence 9 Vak: Computer Systems 10 Vak: Computernetwerken 11 Vak: Concurrency & Multithreading 12 Vak: Databases 13 Vak: Datastructuren en algoritmen 14 Vak: Empirische methoden 14 Vak: Equationeel programmeren 15 Vak: Graven in grafen 16 Vak: Human-Computer Interaction 18 Vak: Information Retrieval 19 Vak: Inleiding codering en discrete wiskunde 20 Vak: Inleiding programmeren 21 Vak: Introductie bijeenkomst I/AI/IMM (hierin RSI-voorlichting opnemen) 21 Vak: Logica en modelleren 21 Vak: Logische structuren 22 Vak: Maatschappelijke aspecten van wetenschap 23 Vak: Machine Learning 24 Vak: Mentoraat / Tutoraat 25 Vak: Online informatiesystemen 25 Vak: Pervasive Computing 26 Vrije Universiteit Amsterdam - - B Informatica III

4 Vak: Privacy en beveiliging 27 Vak: Probleemoplossen 28 Vak: Project applicatieontwikkeling 29 Vak: Project interactive multimedia 29 Vak: Project Programmeren 30 Vak: Project Websystemen 31 Vak: Research Questions in Bioinformatics 31 Vak: Ruimtelijk redeneren 33 Vak: Security Engineering 33 Vak: Seminar 33 Vak: Software Modelling 34 Vak: Systems Programming 35 Vak: Verzamelingen en relaties 35 Vak: Voortgezet programmeren 36 Vak: Web-gebaseerde kennisrepresentatie 37 Vak: Webtechnologie 38 Vak: Wetenschapsgeschiedenis 38 Vak: Wijsbegeerte 39 Vrije Universiteit Amsterdam - - B Informatica IV

5 Honours programma Specialisatie Kunstmatige Intelligentie Eerste jaar bachelor Informatica Eerste jaar voor studenten gestart in 2011/2012 Het doel van het onderwijs in het eerste jaar is meerledig. Enerzijds is het de bedoeling om de student een aantal basisvaardigheden bij te brengen die in de latere jaren in verschillende vakken onmisbaar zijn. Hieronder vallen onder andere de vakken die zich bezighouden met onderwerpen uit de logica en de wiskunde, terwijl de studenten ook vertrouwd worden gemaakt met het door de faculteit gebruikte computersysteem en de principes van het programmeren. Anderzijds hebben verschillende vakken tot doel om een inleiding te geven in de hoofdstromen van de informatica, zodat de student een globaal beeld krijgt van wat de opleiding Informatica te bieden heeft. Opleidingsdelen: Verplichte keuze 1 uit 2 Verplichte vakken Verplichte algemene onderdelen Verplichte keuze 1 uit 2 Verplichte keuze 1 van de 2 vakken Vakken: Naam Periode Credits Code Project applicatieontwikkeling Project interactive multimedia Verplichte vakken Periode X_ Periode X_ Vakken: Naam Periode Credits Code Algemene Methoden van Onderzoek Periode P_BMETHOD_AI Graven in grafen Periode X_ Inleiding programmeren Periode 2, Periode X_ Vrije Universiteit Amsterdam - - B Informatica Pagina 1 van 40

6 Logische structuren Periode X_ Online informatiesystemen Periode X_ Pervasive Computing Periode X_ Privacy en beveiliging Periode X_ Probleemoplossen Periode 1, Periode X_ Project Programmeren Periode X_ Verzamelingen en relaties Periode 1, Periode X_ Webtechnologie Periode X_ Verplichte algemene onderdelen Vakken: Naam Periode Credits Code Blusinstructie: Theorie: S&F/N&S/W/I/SBI gelijktijdig in Q1 Introductie bijeenkomst I/AI/IMM (hierin RSIvoorlichting opnemen) Tweede jaar bachelor Informatica Periode X_ Periode X_ Mentoraat / Tutoraat Semester X_ Tweede jaar voor studenten gestart in 2010/2011 In het tweede jaar wordt bij de hoorcolleges als regel een vorm van begeleiding geboden in de vorm van een werkcollege, vragenuur of werkbespreking. De organisatie hiervan is minder strak dan in het eerste jaar; er wordt van uitgegaan dat een student deze activiteiten op waarde weet te schatten en ze benut. Opleidingsdelen: - Verplichte vakken Verplichte vakken Opleidingsdelen: - - keuzeblok 2.2 keuzeblok 2.5 Vakken: Naam Periode Credits Code Computernetwerken Periode X_ Databases Periode X_ Vrije Universiteit Amsterdam - - B Informatica Pagina 2 van 40

7 Datastructuren en algoritmen keuzeblok 2.2 Periode X_ Logica en modelleren Periode X_ Project Websystemen Periode X_ Ruimtelijk redeneren Periode X_ Seminar Periode X_ Software Modelling Period X_ Voortgezet programmeren Periode X_ Wijsbegeerte Periode X_ Periode 2. Verplichte keuze uit één van de volgende vakken Vakken: Naam Periode Credits Code Collective Intelligence Periode 4, Periode 5, Periode 6 keuzeblok X_ Equationeel programmeren Periode X_ Web-gebaseerde kennisrepresentatie Periode X_ Verplichte keuze van 6 ects Vakken: Naam Periode Credits Code Computer Systems Period X_ Human-Computer Interaction Derde jaar bachelor Informatica Period X_ Derde jaar voor studenten gestart in 2009/2010 In het derde jaar, en wel met name in de laatste helft daarvan, worden meer keuzemogelijkheden aangeboden. Dit heeft te maken met de keuze die de student moet doen voor een specialisatie in de masteropleiding. Het derde jaar wordt afgesloten met een bachelorproject, korte case studie of individueel project van 6 sp zoveel mogelijk aansluitend bij het in het vervolgtraject gewenste specialisatiegebied. De in het programma aanwezige keuzeruimte moet zo worden ingevuld dat het totaal aantal studiepunten in het bachelorprogramma minimaal 180 stp bedraagt. Voor de invulling van de keuzeonderdelen is de goedkeuring van de examencommissie vereist. Vrije Universiteit Amsterdam - - B Informatica Pagina 3 van 40

8 Opleidingsdelen: Individuele vakken Vrije keuze Verplichte vakken Individuele vakken Vrije keuze Mogelijke invulling van de vrije keuzeruimte Vakken: Naam Periode Credits Code Machine Learning Periode X_ Research Questions in Bioinformatics Verplichte vakken Ac. Jaar (september) 6.0 X_ Opleidingsdelen: Verplichte keuzevakken keuzeblok 3.2 keuzeblok 3.5 Vakken: Naam Periode Credits Code Automaten en complexiteit Periode X_ Bachelorproject Informatica Ac. Jaar (september) 9.0 X_ Bedrijfsmodellering en requirements engineering Verplichte keuzevakken Periode 1, Periode X_ Empirische methoden Periode X_ Security Engineering Periode X_ Verplichte keuze van één van beide vakken. Vakken: Naam Periode Credits Code Maatschappelijke aspecten van wetenschap Periode 3, Periode X_ Vrije Universiteit Amsterdam - - B Informatica Pagina 4 van 40

9 Wetenschapsgeschiedenis Periode 3, Periode X_ keuzeblok 3.2 Verplichte keuze van 2 van de volgende vakken Vakken: Naam Periode Credits Code Collective Intelligence Periode 4, Periode 5, Periode 6 keuzeblok X_ Equationeel programmeren Periode X_ Information Retrieval Period X_ Systems Programming Period X_ Web-gebaseerde kennisrepresentatie Periode X_ Verplichte keuze uit één van de volgende vakken Vakken: Naam Periode Credits Code Computer Systems Period X_ Concurrency & Multithreading Human-Computer Interaction Inleiding codering en discrete wiskunde Algemene Methoden van Onderzoek Period X_ Period X_ Periode X_ Vakcode P_BMETHOD_AI (811028) Periode Periode 5 Credits 3.0 der Psychologie en Pedagogiek prof. dr. J.L. Theeuwes dr. W. Donk Hoorcollege Kennismaking met de methoden van empirisch onderzoek met de bedoeling de student in staat te stellen onderzoek in methodologisch opzicht te evalueren. Vrije Universiteit Amsterdam - - B Informatica Pagina 5 van 40

10 Aan de orde komen: - wetenschapstheorie; - logische redeneringen; - beschrijvend, relationeel en experimenteel onderzoek; - empirische cyclus; - meetschalen; - betrouwbaarheid; - validiteit; - steekproef en populatie; - onafhankelijke, afhankelijke en controle variabelen; - contaminerende variabelen; random error; - binnen-proefpersonen en tussen-proefpersonen designs; - factoriële, kleine-n en quasi-experimentele designs. Hoorcolleges en BlackBoard quizzes. De cursus bestaat uit 6 hoorcolleges. Studenten kunnen zelfstandig oefenen met de collegestof aan de hand van vragen die middels BlackBoard quizzes zullen worden aangeboden. Studenten zullen steeds feedback krijgen over hun prestatie na het maken van deze BlackBoard quizzes. Toetsvorm Tentamen (multiple choice) Elmes, D.G., Kantowitz, B.H., Roediger, H.L. (2006). Research Methods in Psychology (8th Edition). Thompson Wadsworth: Belmont, U.S.A. Automaten en complexiteit Vakcode X_ (401049) Periode Periode 1 prof. dr. W.J. Fokkink prof. dr. W.J. Fokkink Hoorcollege, Werkcollege Vertrouwd raken met belangrijke begrippen en algoritmes met betrekking tot formele talen, automaten, grammatica's, compilers, berekenbaarheid en complexiteit. De volgende onderwerpen komen aan bod: reguliere talen, eindige automaten, contextvrije talen, pushdown automaten, LL en LR parseren, JFLAP tool, Turing machines, context-sensitieve talen, onbeslisbare problemen, complexiteitsklassen P en NP, NP-compleetheid, stelling van Cook, complexiteitsklasse PSPACE, stelling van Savitch, quantumcomputing, quantum-cryptografie. Vrije Universiteit Amsterdam - - B Informatica Pagina 6 van 40

11 De homepage van het vak is 4 uur per week HC 4 uur per week WC 1 practicum over JFLAP Toetsvorm Schriftelijk tentamen (plus twee collecties inleveropgaven waarmee maximaal 0,5 bonuspunt kan worden verdiend). Peter Linz, An Introduction to Formal Languages and Automata, Jones & Bartlett, 3e-4e-5e editie. Aanbevolen voorkennis Datastructuren en Algoritmes Overige informatie De homepage van het vak is Bachelorproject Informatica Vakcode X_ (401050) Periode Ac. Jaar (september) Credits 9.0 dr. R.C. de Vrijer dr. R.C. de Vrijer Hoorcollege - de student in aanraking brengen met onderzoek in een deelgebied van de informatica en daar zo mogelijk een bijdrage in laten leveren; - het leren van het (onder begeleiding) zelfstandig uitvoeren van een project; - het presenteren van de gevonden resultaten; - het project kan ook dienen voor orientatie of als voorbereiding op een van de masterspecialisaties. Het project is bedoeld als afsluiting van de bachelorstudie informatica en heeft een invulling die verschilt per student en per onderzoeksgroep, altijd in overeenstemming met de begeleider. Een student kan daarvoor een keuze maken uit onderwerpen die worden aangeboden, maar eventueel ook zelf een onderwerp voorstellen. Lees de handleiding bachelorproject aandachtig door voor een goed begrip van de gang van zaken. Elk jaar zijn er twee gelegenheden het Bachelorproject Informatica af te leggen. Beginnen in periode 2, afronden in periode 3 Beginnen in periode 5, afronden in periode 6 Vrije Universiteit Amsterdam - - B Informatica Pagina 7 van 40

12 Er zijn orienterende startbijeenkomsten gepland in periode 2 en 5. Daarna gaat de student op zoek naar een begeleider en een onderwerp. Er kan dan meteen al begonnen worden, maar het zwaartepunt van het werk ligt in het algemeen in periode 3 en 6. Het werk aan het project wordt individueel verricht en mondt uit in een verslag en een mondelinge presentatie op het tweemaal jaarlijkse Bachelor Seminar Informatica. Voor meer gedetailleerde informatie en de relevante data raadpleeg de handleiding en de webpagina over het Bachelorproject: mma-derde-jaar/webpagina-bachelorproject/index.asp Toetsvorm Individuele beoordeling op basis van werkstuk en mondelinge presentatie. Meer bijzonderheden vind je in de handleiding. Vereiste voorkennis Studenten kunnen dit vak doen als de overige vakken van het bachelorprogramma (vrijwel) zijn afgerond. 3I Overige informatie Bachelorcoördinatoren en websites van de secties Computersystemen: Guillaume Pierre Software Engineering: Hans van Vliet en Theoretische Informatica: Femke van Raamsdonk Kunstmatige Intelligentie: Mark Hoogendoorn Bedrijfsinformatica: Jaap Gordijn Bioinformatica: Jaap Heringa Belangrijke informatie: - handleiding bachelorproject - planner Bedrijfsmodellering en requirements engineering Vakcode X_ (401005) Periode Periode 1, Periode 3 prof. dr. A.T. Schreiber Hoorcollege Vrije Universiteit Amsterdam - - B Informatica Pagina 8 van 40

13 Na dit vak is de student in staat: - een probleem- en veranderingsanalyse uit te voeren met betrekking tot een IT vraagstuk in een bedrijfsmatige context; - op modelmatige wijze in kaart te brengen hoe een informatiesysteem als oplossing past in bedrijfsstrategie en bedrijfsproces; - verschillende methodieken toe te passen voor het eliciteren van door de organisatie te stellen eisen aan een te ontwikkelen informatiesysteem. Het vak BedrijfsModellering en Requirements Engineering (BMRE) behandelt de analyse van bedrijfsvraagstukken, waarbij introductie of uitbreiding van een informatiesysteem een van de mogelijke oplossingen is. Dit omvat de activiteiten en methodieken die nodig zijn om: (1) een probleemanalyse uit te voeren met betrekking tot IT vraagstukken in een bedrijfsmatige context; (2) te modelleren hoe een gewenst informatiesysteem past in het bedrijfsproces en aan te geven welke eventuele veranderingen daarbij wenselijk zijn; (3) het ontwikkelen en toetsen van het te stellen pakket van eisen aan een te bouwen informatiesysteem. Het vak bestaat uit een college met een tentamen en een practicum. Beide moeten voldoende zijn. Syllabus. 2IMM, 3BA, 3I Blusinstructie: Theorie: S&F/N&S/W/I/SBI gelijktijdig in Q1 Vakcode X_ () Periode Periode 1 Credits 0.0 Hoorcollege Collective Intelligence Vakcode X_ (401047) Periode Periode 4, Periode 5, Periode 6 dr. M.C. Schut Hoorcollege Vrije Universiteit Amsterdam - - B Informatica Pagina 9 van 40

14 De doelstelling van het college is het verwerven van basiskennis betreffende collectief-intelligente en zelf-organiserende systemen en het opdoen van programmeervaardigheden voor het toepassen van collectieve intelligentie. In deze cursus beschouwen we complexe systemen waar geordend gedrag spontaan optreedt. Typerend voor zulke systemen is dat ze bestaan uit vele simpele en interacterende componenten. Het gedrag van het systeem als geheel komt voort uit de interactie van de componenten. Er zijn tal van voorbeelden van dit soort systemen zoals zwermen vogels, ecologische systemen in de natuur, de vrije markt economie en sociaal gedrag van groepen mensen. Het eerste deel van de cursus concentreert zich op het programmeren van collectieve intelligentie voor sociale netwerken en media - zoals bijvoorbeeld collaborative filtering, social bookmarking, en het maken van een recommendation-engine. In het tweede deel van de cursus zal aandacht worden besteed aan het analyseren van collectiefintelligente en zelf-organiserende 1) systemen, zoals verkeer en insecten kolonies, en 2) algoritmen, zoals particle swarm optimisation en self-organising maps. In het laatste deel van de cursus combineren we de voorgaande delen door de collectief-intelligente algoritmen te gebruiken voor toepassingen in sociale netwerken en media. Hoorcollege. Toetsvorm Opdrachten en schriftelijk rapport. Toby Segeran, Programming Collective Intelligence, O'Reilly Media, I, 3LI, 3I Computer Systems Course code X_ (401030) Period Period 5 Language of tuition English Faculty Coordinator dr. G.E.O. Pierre Teaching staff dr. G.E.O. Pierre, dr. S. Voulgaris Teaching method(s) Lecture, Seminar Course objective To give insight into the connection between low-level computer hardware, operating systems, and high-level software. Course content The programs we use every day are written in high-level languages such as Java,. NET, or C, and make use of various services provided by the Vrije Universiteit Amsterdam - - B Informatica Pagina 10 van 40

15 operating system. However, the connection between this high level and hardware such as transistors, chips and wires is often more mysterious. Everybody knows that a CPU can do arithmetic calculations and that we can store data in memory, but how does this actually works? How can a processor carry out instructions? Why do certain programming styles create faster programs than others? How do different parts of a computer work together? In this course we will discuss these questions and study how high-level software interacts with the operating system and with the low-level hardware. At the end of this course students should have a full picture of how a computer actually works. During the course we will encounter a series of fundamental concepts that are applicable to many other areas, such as pipelining, Amdahl's law, fault detection and correction, and caching. Form of tuition Lectures (hoorcollege) and labs (werkcollege) Type of assessment Home assignments and a final exam Course reading Structured Computer Organization, Andrew Tanenbaum. Prentice Hall editor, 5th edition. We will also use additional documents that are freely available on the Internet. Entry requirements Reasonable programming skills in Java Preferred: Logische structuren (vakcode ). Target group 2I Computernetwerken Vakcode X_ (400487) Periode Periode 3 prof. dr. ir. H.J. Bos prof. dr. ir. H.J. Bos Hoorcollege, Werkcollege Het inzichtelijk maken van de architectuur van computernetwerken en de principes achter communicatie over een netwerk. De nadruk ligt op fundamentele begrippen in digitale communicatie, waarbij data wordt overgestuurd van A naar B via een aantal lagen die verschillende abstracties implementeren. Op de hogere lagen hebben we het over webpagina's, s, en dergelijke, maar op het lagere niveau worden deze omgezet in netwerkpakketjes en uiteindelijk signalen over fysieke media (bijvoorbeeld lichtpulsen, electrische signalen of radio- Vrije Universiteit Amsterdam - - B Informatica Pagina 11 van 40

16 transmissies). Deze gelaagde opbouw met steeds verdergaande abstrahering en 'separation of concerns' is een fundamentele aanpak die je in vele hoeken van Informatica tegenkomt. Daarbinnen moeten vervolgens elementaire vragen beantwoord worden zoals: welke route moet data volgen door het netwerk, wat doen we als er fouten optreden, hoe verbinden we twee totaal verschillende netwerken, enz. Onderwerpen die aan de orde komen zijn: de fysieke laag, de datalinklaag, de netwerklaag, de transportlaag en de applicatielaag. De focus van het vak ligt sterk op het Internet en de daarbinnen populaire protocollen (zoals TCP, UDP, Ethernet, Wifi, etc. ). Hoorcollege en werkcollege James F. Kurose Keith W. Ross, Computer networking - a top-down approach, 5/e. Pearson, ISBN: I, 2IMM Overige informatie Actuele informatie over het vak is te vinden op: Concurrency & Multithreading Course code X_ (401031) Period Period 5 Language of tuition English Faculty Coordinator prof. dr. W.J. Fokkink Teaching staff prof. dr. W.J. Fokkink Teaching method(s) Lecture, Seminar Course objective This course provides a comprehensive presentation of the foundations and programming principles for multicore machines. Course content Shared memory, mutual exclusion, synchronization operations, concurrent data structures, scheduling, transactional memory, multithreaded programming. Form of tuition 4 hours per week HC 4 hours per week WC 2 labs Type of assessment Written exam (which counts for 80% of the final mark) and two small programming assignments (which together count for 20% of the final mark). Vrije Universiteit Amsterdam - - B Informatica Pagina 12 van 40

17 Course reading Maurice Herlihy, Nir Shavit, The Art of Multiprocessor Programming, Morgan Kaufmann, Target group 3I Remarks The homepage of the course is at The lectures and written exam of the BSc and MSc variant of Concurrency & Multithreading coincide. The difference is that the BSc variant has two small programming assignments, while the MSc variant has one small and one large programming assignment. The MSc variant of this course cannot be followed by students that included the BSc variant in their BSc program. Databases Vakcode X_ (401008) Periode Periode 4 Engels dr. P.A. Boncz dr. P.A. Boncz Hoorcollege, Practicum Het bijbrengen van kennis en vaardigheden met betrekking tot het ontwerp van relationele databases en het gebruik van relationele DBMS'en. In dit college worden enkele algemene principes en belangrijke aspecten van relationele database management systemen (DBMS- en) behandeld. Ter sprake komen onder meer de begrippen: UML Class diagrams, het relationele model, database ontwerp en normalisatie, integriteitseisen, SQL en de tupelcalculus. Vervolgens worden nog enkele meer gespecialiseerde onderwerpen geselecteerd, zoals bijv. transacties en concurrency control. Als aanvulling op het hoorcollege is er een verplicht practicum. Database Systems The Complete Book Hector Garcia-Molina & Jeffrey D. Ullman & Jennifer Widom Aanbevolen voorkennis vereiste voorkennis: Logische taal en redeneermethoden (400043) Vrije Universiteit Amsterdam - - B Informatica Pagina 13 van 40

18 2I, 2-IMM, 2LI Datastructuren en algoritmen Vakcode X_ (400614) Periode Periode 1 dr. F. van Raamsdonk dr. F. van Raamsdonk Hoorcollege, Werkcollege Het vertrouwd worden met de ontwerp-principes en complexiteit van operaties en algoritmes op diverse datastructuren. We behandelen elementaire datastructuren zoals stacks, queues, trees, heaps, hash tables. Het college gaat verder voornamelijk over operaties en algoritmes op deze datastructuren, zoals het sorteren van lijsten, het vinden van kortste paden in grafen, het zoeken van een patroon in een tekst. Aan de hand van voorbeelden komen de ontwerp-principes van gulzige algoritmen, verdeel-en-heers algoritmen, en dynamisch programmeren aan bod. Om de algoritmes te kunnen vergelijken bestuderen we ook de complexiteit, meestal in termen van grote-o en grote-theta. Per week twee keer twee uur hoorcollege en een keer twee uur werkcollege. Toetsvorm Schriftelijk tentamen, plus voortentamen, plus eventueel aanvullende schriftelijke opdrachten. Algorithm Design Foundations, Analysis, and Internet Examples, Michael T. Goodrich and Roberto Tamassia. John Wiley & Sons, Inc., 2002 ISBN: Aanbevolen voorkennis Inleiding Programmeren II (400151) 2I, 2LI, 2BA, 2IMM, 3LI, 3W, 3Ect Empirische methoden Vakcode X_ (401020) Periode Periode 4 Vrije Universiteit Amsterdam - - B Informatica Pagina 14 van 40

19 prof. dr. M.C.M. de Gunst prof. dr. M.C.M. de Gunst Hoorcollege, Werkcollege Studenten vertrouwd maken met statistisch onderzoeken, met enkele data analyse technieken en het toepassen hiervan met behulp van het statistisch pakket R, en met de presentatie en interpretatie van de resultaten. Dit alles op basis van minimale wiskundige voorkennis. - samenvatten van gegevens; - basis kansrekening; - de normale verdeling; - schatten van gemiddelden en fracties; - toetsen van hypothesen; - twee-steekproeven problemen; - correlatie en lineaire regressie; - kruistabellen. College, werkcollege en computerpracticum. Toetsvorm Schriftelijk tentamen en huiswerkopdrachten Bennett, Briggs and Triola, Statistical Reasoning for Everyday Life, 3rd edition. 2LI, 3I, 3-IMM Equationeel programmeren Vakcode X_ (401011) Periode Periode 2 dr. R.C. de Vrijer dr. R.C. de Vrijer Hoorcollege, Werkcollege, Practicum Kennismaking met functioneel programmeren en zijn grondslagen via lambda calculus (reductie, reductiestrategieen, coderen van datatypen), equationele specificaties (initieel model, initiele algebra), practicum functioneel programmeren (in Haskell). Centraal in dit college staan vergelijkingen. Die kunnen worden gebruikt in de specificatie van een datatype, maar ook worden opgevat als rekeninstructies. Vrije Universiteit Amsterdam - - B Informatica Pagina 15 van 40

20 In een equationele specificatie wordt een datastructuur vastgelegd door een stelsel vergelijkingen. Een belangrijke rol wordt daarbij gespeeld door de equationele logica en de notie van initieel model. Het programmeeraspect van vergelijkingen wordt ten volle benut in de functionele programmertalen. De basis daarvan wordt gevormd door de lambda calculus, met fundamentele noties zoals: typering, evaluatiestrategieen, fixed points, recursie. In het practicum werken we met de functionele programmeertaal Haskell. De practicumopdrachten sluiten aan bij wat behandeld wordt aan lambda calculus en equationele specificaties. Je zult ontdekken hoe verrassend eenvoudig het kan zijn met vergelijkingen een spel als Life te programmeren. 2 uur per week hoorcollege, 2 uur per week werkcollege, 2 uur per week practicum Toetsvorm Schriftelijk tentamen. De practicum-opgaven functioneel programmeren moeten met een voldoende zijn afgerond om het tentamen te kunnen doen Collegedictaat. Aanbevolen voorkennis Logica en modelleren 2I, 3I Overige informatie Dit college vervangt het eerdere college Inleiding Theoretische Informatica. Graven in grafen Vakcode X_ (401010) Periode Periode 4 prof. dr. ir. M.R. van Steen prof. dr. ir. M.R. van Steen Hoorcollege, Werkcollege Aan het eind van deze cursus ben je in staat om een beschrijving geven van (de wetenschap van) netwerken, gebruik makend van basisbegrippen uit de grafentheorie en de kansrekening. Je zult eenvoudige wiskunde kunnen gebruiken voor notaties en bewijsvoeringen. In het bijzonder kun je: - situaties uit de werkelijkheid modelleren in termen van grafen en Vrije Universiteit Amsterdam - - B Informatica Pagina 16 van 40

21 netwerken - de (on)juistheid van wiskundig geformuleerde, eenvoudige uitspraken over grafen aantonen in de vorm van een formeel wiskundig bewijs - eenvoudige analyses van netwerken uitvoeren en netwerken construeren met behulp van het softwarepakket Mathematica - inleidende (wetenschappelijke) literatuur over netwerken beoordelen op relevantie en samenvatten De wereld om ons heen raakt steeds meer verbonden: we weten elkaar te vinden via het Web, smartphones maken dat je altijd en overal te bereiken bent, navigatiesystemen leiden ons met gemak naar onze bestemming, het Internet als *het* communicatienetwerk raakt steeds verder en beter verspreid, het ontwikkelen en verspreiden van software gebeurt steeds vaker in ad hoc teams van programmeurs, steeds meer bedrijven hebben zich als een netwerk van kleinere eenheden georganiseerd (en dikwijls weer via het Internet). Deze verhoogde verbondenheid leidt tot nieuwe fenomenen die soms moeilijk te begrijpen zijn: - waarom is het zo lastig om gegevens van het Web te halen? - hoe kan het toch zijn dat het Internet ondanks verschillende (natuur)rampen toch blijft functioneren? - waarom zijn zoekmachines als Google dikwijls nog steeds zo effectief? - hoe is het mogelijk dat navigatiesystemen zo snel een beste route kunnen berekenen en aan te passen als zich files voordoen? - waarom verspreiden sommige ziektes zich snel en anderen juist niet? De kern voor het beantwoorden van deze vragen ligt in het verschijnsel "netwerk": een wiskundige abstractie voor het modelleren van verbondenheid. Netwerken worden ook wel grafen genoemd. In de laatste tien jaar is de aandacht voor grafen enorm toegenomen: gebleken is niet alleen dat veel verschijnselen gemodelleerd kunnen worden als grafen, maar dat grafentheorie ook juist veel dingen kan verklaren. In deze cursus staat grafentheorie en de toepassing van die theorie centraal. Enerzijds wordt aandacht besteed aan de wiskunde die ten grondslag ligt aan grafen en netwerken; anderzijds zal practische ervaring opgedaan worden met het modelleren en analyseren van verbondenheid met behulp van grafentheorie. Het vak behandelt netwerken als abstractie voor de structuur van hedendaagse interacties zoals die voorkomen binnen o.a. - het Internet - het Web - zogeheten peer-to-peer systemen - biologische netwerken - sociale (online) gemeenschappen Accenten worden gelegd op 1) standaard wiskundige begrippen en technieken die binnen de Vrije Universiteit Amsterdam - - B Informatica Pagina 17 van 40

22 grafentheorie zijn ontwikkeld zoals: - gerichte en ongerichte grafen - planariteit - graafembedding - lijn- en knoopkleuring - (optimale) wandelingen - bomen 2) Experimentele analyse van netwerken op basis van ruwe gegevens. Hiertoe worden metrieken behandeld, waarmee de relatieve positie van een knoop in een netwerk en de mate van clustering van knopen in een netwerk kunnen worden uitgedrukt. De stof wordt aangeboden in een combinatie van hoor- en werkcolleges en huiswerkopdrachten. Het softwarepakket Mathematica is het gereedschap om netwerken te maken, te analyseren en te visualiseren. Toetsvorm Een combinatie van een schriftelijke toets en huiswerkopgaven. Details worden via bekend gemaakt. Van Steen, M., Graph Theory and Complex Networks: An Introduction Online beschikbaar. Aanbevolen voorkennis Veronderstelde voorkennis: Verzamelingen en Relaties (400564). 1I, 1-IMM, 3LI Human-Computer Interaction Course code X_ (400432) Period Period 5 Language of tuition English Faculty Coordinator dr. L.M. Aroyo Teaching staff dr. L.M. Aroyo Teaching method(s) Lecture, Seminar Course objective Learn the fundamental concepts of human-computer interaction and user-centered design through hands- on experience in course projects, and supported by lectures and practicum sessions. Learn to evaluate and design useable and effective graphical user interfaces for interactive systems. Course content The lectures in this course will discuss and present examples of concepts and methods in the field of human- computer interaction. The course will outline general usability challenges associated with Vrije Universiteit Amsterdam - - B Informatica Pagina 18 van 40

23 existing case studies. It will also cover in detail the most important methods used in requirements gathering, iterative testing of interfaces, and summative evaluation phases of the user-centered design process. In practicums students will be able to practice the use of relevant methods within the context of the the case study systems. Some of the topics covered in the course are: User Needs Analysis, Conceptual Design, Task Analysis, Mockups and Prototypes, Usability Evaluation. Form of tuition Lectures and; practicums; work in groups. Type of assessment Assignments and examination. Course reading - User Interface Design and Evaluation by Debbie Stone, Caroline Jarrett, Mark Woodroffe, and Shailey Minocha, ISBN Lecture notes and study guide in Target group 2IMM, 3LI, 3I, mcs, mis Remarks Students are required to sign up for this course via TIS ( at least 2 weeks before the course starts. Its possible that this course will be given in Dutch. Information Retrieval Course code X_ (400435) Period Period 2 Language of tuition English Faculty Coordinator dr. W.R. van Hage Teaching staff dr. W.R. van Hage Teaching method(s) Lecture, Seminar Course objective The aim of this course is to introduce the basic concepts of Information Retrieval, and to give students the knowledge to adopt and apply existing Information Retrieval tools for practical applications. Course content Information Retrieval is the discipline of providing access to information stored in textual documents within a large collection. In the course, we introduce the basic concepts of Information Retrieval, including representation of documents, retrieval models and algorithms for clustering and classification. Form of tuition 4 hours of lectures/tutorials per week; additional selfstudy and practical work. Vrije Universiteit Amsterdam - - B Informatica Pagina 19 van 40

24 Type of assessment 3 practical assignments (in groups). Entry requirements Programming skills will be an advantage. Target group 3I, 3-IMM, 3LI Remarks Students are required to sign up for this course at least 2 weeks before the course starts. Inleiding codering en discrete wiskunde Vakcode X_ (401059) Periode Periode 5 dr. W. Kager dr. W. Kager Hoorcollege, Werkcollege Ontwikkelen van practische vaardigheden en begrippen op het gebied van Algebra en van Discrete Wiskunde. * Gehele getallen: ggd en priemgetallen; modulorekenen (Euler phifunctie, Chinese reststelling,..); toepassing op coderen met RSA, Diffie-Hellman sleuteluitwisseling. * Veeltermen, nulpunten, ontbinding in factoren; toepassing op Cyclic Redundancy Check. * Lineaire vergelijkingen (matrixmethode, Gauss eliminatie). * Combinatoriek: tellingen (combinaties, permutaties,..). * Recurrente betrekkingen oplossen: traditioneel met reele getallen, maar ook binair (linear feedback shift registers). * Lineaire foutverbeterende codes: generator- en check matrix, Hamming code. Hoor- en werkcollege, opdrachten met Mathematica. Toetsvorm Schriftelijk tentamen, opdrachten tellen mee. Geen. Vrije Universiteit Amsterdam - - B Informatica Pagina 20 van 40

25 Aanbevolen voorkennis Geen. Inleiding programmeren Vakcode X_ (400554) Periode Periode 2, Periode 4 ir. M.P.H. Huntjens ir. M.P.H. Huntjens Hoorcollege, Practicum Het doel van de cursus is: algoritmisch leren denken, gestructureerd leren programmeren en het verwerven van inzicht in de manier waarop computers gebruikt kunnen worden om problemen op te lossen. primitieve types, declaraties, expressies, toekenningsopdracht, keuze-opdrachten, herhalingsopdrachten, methodes, I/O via Printstream en Scanner, arrays, classes, instanties van classes (objecten), standaard classes String, StringBuffer en Math, ontwerpen maken, twee-dimensionale arrays, meerdere objecten tegelijk in een programma gebruiken, recursie en gebruik van grafische interfaces uit een voorgeprogrammeerd package. Hoorcollege met een parallel practicum. Walter Savitch, Pearson International Edition, Fourth Edition, ISBN: LI-CWI, 1BWI, 1I, 1-IMM, 2LI-HA Introductie bijeenkomst I/AI/IMM (hierin RSI-voorlichting opnemen) Vakcode X_ () Periode Periode 1 Credits 0.0 Logica en modelleren Vakcode X_ (401015) Periode Periode 1 Vrije Universiteit Amsterdam - - B Informatica Pagina 21 van 40

26 dr. R.C. de Vrijer dr. R.C. de Vrijer Hoorcollege, Werkcollege, Practicum Kennis van en vaardigheid met de belangrijkste logische systemen: propositielogica, predikatenlogica, modale logica. Leren deze systemen te hanteren voor het modelleren van bijvoorbeeld kennis of actie. Logisch redeneren, maar ook redeneren over de logica. Inzicht in de grenzen tussen wat wel en wat niet kan met een logisch systeem, bijvoorbeeld qua uitdrukkingskracht of het bestaan van beslissingsalgoritmen. In het college staan propositielogica en eerste- orde predicatenlogica centraal. Er wordt gewerkt met natuurlijke deductie als bewijssysteem. De relatie tussen semantiek en syntactische methoden is belangrijk, met als kernbegrippen correctheid, consistentie en volledigheid. Daarnaast is er aandacht voor uitdrukkingskracht, bijvoorbeeld bij het formuleren van queries. Algoritmisch is er het contrast tussen de beslisbaarheid van de propositielogica, versus de onbeslisbaarheid van de predikatenlogica (in te zien via een codering van het Post Correspondence Problem). Als variatie op de genoemde logica's wordt de modale logica behandeld, met belangrijke toepassingen in de informatica. Hoorcollege, vraagstukkenpracticum en computerpracticum Michael Huth, Mark Ryan, Logic in Computer Science (tweede druk). Cambridge University Press, 2004 ISBN X. Aanbevolen voorkennis Logische Structuren of Logische taal en redeneermethoden. 2I, 2LI, 3-IMM Overige informatie Dit college vervangt het eerdere college Inleiding Logica. Logische structuren Vakcode X_ (400549) Periode Periode 2 Credits 3.0 dr. R.C. de Vrijer dr. R.C. de Vrijer Hoorcollege, Werkcollege, Practicum Vrije Universiteit Amsterdam - - B Informatica Pagina 22 van 40

27 De student vertrouwd maken en leren werken met boolese structuren, in het bijzonder de propositielogica. Logisch en exact redeneren. Propositielogica, waarheidstafels, logische equivalentie, logisch gevolg, logische puzzels. Boolese functies, functionele volledigheid, Boolealgebra, binary decision diagrams, logische schakelingen. Satisfiability checking, toepassingen van SAT solvers. Predikatenlogica, formules met kwantoren, vertalen naar de predikatenlogica. Per week 2 uur hoorcollege en 2 uur werkcollege. Michael Huth, Mark Ryan, Logic in Computer Science, Modelling and Reasoning about Systems, 2nd edition, Cambridge University Press, 2004, ISBN X. (Dit boek wordt ook gebruikt bij het college Inleiding Logica.) En Elliott Mendelson, Boolean Algebra and Switching Circuits, Schaum's Outline Series in Mathematics, McGraw-Hill, 1970, ISBN Aanbevolen voorkennis geen 1I, 1LI Maatschappelijke aspecten van wetenschap Vakcode X_ (400305) Periode Periode 3, Periode 5 Credits 3.0 prof. dr. J.G.F. Bunders-Aelen prof. dr. J.G.F. Bunders-Aelen Hoorcollege De cursus beoogt de volgende zaken: het verwerven van kennis en inzicht in de interacties tussen wetenschap en maatschappij; het verwerven van kennis en inzicht in de dynamiek van wetenschap- en technologie ontwikkeling en de rol van sociale processen daarbij; het verwerven van kennis en inzicht in verschillende visies ten aanzien van de sturing van wetenschap, o.a. technologisch determinisme en sociaal constructivisme; de student beschikt over de vaardigheden om een gefundeerd oordeel te geven over maatschappelijke en ethische aspecten van wetenschap; de student beschikt over de vaardigheden om te reflecteren op zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid als wetenschapper; de student heeft inzicht in de maatschappelijke gevolgen van ICT ontwikkelingen voor de derde wereld. Vrije Universiteit Amsterdam - - B Informatica Pagina 23 van 40

28 De student is in staat om ideeën te ontwikkelen ten aanzien van ICT toepassingen in de derde wereld. In het theoretische gedeelte van deze cursus wordt ingegaan op de verschillende factoren die van invloed zijn op de ontwikkeling van de ICT. Daarna komen de maatschappelijke gevolgen van deze technologische ontwikkeling aan de orde en de positie van de individuele wetenschapper? In hoeverre is technologische ontwikkeling bij te sturen en in hoeverre ben je als wetenschapper verantwoordelijk? Vervolgens wordt gekeken naar ICT en ontwikkelingslanden. Wat zijn de gevolgen van ICT voor de derde wereld? Hoe zou ICT kunnen bijdrage aan de bestrijding van armoede? In het praktische gedeelte van deze cursus schrijven studenten een businessplan voor een ICT toepassing in de derde wereld, waarbij gekeken moet worden naar vraag, sociaal en economisch rendement en lange termijn kansen. Reader. CD-ROM. Voor periode 3: 2W, 2BA, Voor periode 5: 3I, 2IMM, 2LI, Overige informatie Alle studenten van de afdelingen W en I moeten kiezen tussen Wetenschapsgeschiedenis of Maatschappelijke aspecten van wetenschap. Inlichtingen bij Joske Bunders kamer U- 552 de Boelelaan 1081, tel. (020) Machine Learning Vakcode X_ (400154) Periode Periode 4 Engels prof. dr. A.E. Eiben dr. E.W. Haasdijk Hoorcollege, Practicum The goal of this course is to present the dominant concepts of machine learning methods including some theoretical background. We'll cover established machine learning techniques such as Decision Trees, Neural Networks, Bayesian Learning, Instance-based Learning and Evolutionary Algorithms as well as some statistical techniques to assess and validate machine learning results. Machine Learning is the study of how to build computer systems that learn from experience. It is a very active subfield of Artificial Intelligence that intersects with statistics, cognitive science, information theory, and probability theory, among others. Recently, Vrije Universiteit Amsterdam - - B Informatica Pagina 24 van 40

29 Machine Learning has gained great importance for the design of search engines, robots, and sensor systems, and for the processing of large scientific data sets. Further applications include handwriting or speech recognition, image classification, medical diagnosis, stock market analysis, bioinformatics, etc. The course will be taught in two parts; the first part consists of lectures with written examination. The second part of the course will have a more do-it-yourself character (e.g., practical assignment and/or literature research) and result in a report and/or presentation. The course will be taught in English. Mentoraat / Tutoraat Vakcode X_ () Periode Semester 1 Credits 0.0 Hoorcollege, Werkcollege Overige informatie Iedere eerstejaars student Business Analytics is verplicht deel te nemen aan het Eerstejaars mentoraat in periodes 1 en 2. Het met een voldoende afronden van het vak Wiskunde wereldwijd is alleen mogelijk indien is deelgenomen aan het Eerstejaars mentoraat. Online informatiesystemen Vakcode X_ (400551) Periode Periode 5 dr. J. Gordijn dr. P.G.M. De Leenheer Hoorcollege, Practicum Naast een algemene inleiding over de ontwikkelingsomgeving voor informatiesystemen en de projecten om ze te implementeren, aan te passen, en vervangen, brengt de cursus methodes en technieken aan om databases te modelleren als centrale component van informatiesystemen. In een practicum worden groepen gevormd die de rol van bedrijfjes spelen en waarin een grotere praktijkopdracht door een analyse van systeemvereisten en ontwerpfase wordt geleid (hierbij nadruk op het datamodel en ontwerp; geen implementatie), met presentatie aan de klanten-docenten, met nadruk op consistentie, systeemaspecten en haalbaarheid. De doelstelling is daarbij om de centrale rol en impact van informatiemodel en -analyse duidelijk te maken en de verbanden ervan met procesmodel, database ontwerp, en systeemonderhoud o.a. via Vrije Universiteit Amsterdam - - B Informatica Pagina 25 van 40

30 de business rules of constraints. Het informatiesysteem als geheel van database, DBMS en applicatieprogramma's beschreven door een conceptueel schema. Methodologische aanpak voor informatiesysteem-analyse, -ontwerp, -bouw en -onderhoud. Klassieke stappen in de constructie (lifecycle) van informatiesystemen vanaf de systeemveresiten tot het onderhoud. Korte vergelijking van verschillende methodieken voor elicitatie van systeemvereisten, en data- en procesmodellering. Detailbestudering van de Object-role Modelling (ORM) methode, afgeleid van de NIAM methode. Formeel omzetten van conceptuele modellen naar (relationele) implementaties. Rol van CASE tools, data dictionaries, constraints, semantiek en de samenhang met de applicatieprogrammatuur. Tenslotte, de definitie en rol van meta-informatie. Beschrijving van ORM d.m.v. ORM zelf. Wekelijks introduceren de colleges nieuwe concepten. In een practicum worden groepen gevormd die de rol van bedrijfjes spelen en waarin een grotere praktijkopdracht door een analyse van systeemvereisten en ontwerpfase wordt geleid (hierbij nadruk op het datamodel en ontwerp; geen implementatie), met presentatie aan de klanten-docenten, met nadruk op consistentie, systeemaspecten en haalbaarheid. Toetsvorm Examen en teamproject Voor de algemene behandeling van systeemontwikkelingsomgeving, en voor het practicum methodieken: J. Hoffer, J. George, J. Valacich, Modern Systems Analysis & Design, Xnd edition, Addison-Wesley, Voor de theorie van ORM: T. Halpin and T. Morgan. Information modeling and relational databases. Morgan- Kaufmann, Daarnaast: slide decks van de colleges en thematische papers die verdiepen op bepaalde onderwerpen. 1I, 2LI, 1IMM Pervasive Computing Vakcode X_ (400552) Periode Periode 4 dr. N. Silvis-Cividjian dr. N. Silvis-Cividjian Hoorcollege, Practicum Na afloop van de cursus kan een student een simpele intelligente sensoractuator systeem bouwen en zijn werking programmeren om mensen te ondersteunen in hun Vrije Universiteit Amsterdam - - B Informatica Pagina 26 van 40

31 dagelijkste leven. Om dit te bereiken weet een student hoe te kiezen tussen veschillende technieken en algorithmen om: 1. data uit de omgeving te verkrijgen (sensoren) 2. omgeving te beinvloeden (actuatoren) 3. een veelzijdige en impliciete mens-computer interactie te realiseren 4. slim redeneren en acties te ondernemen 5. data te communiceren Pervasive of ubiquitous computing is een trend gebaseerd op Mark Weiser's visie (1988) waarbij software en hardware overal aanwezig zijn en tegelijketijd naar de achtergrond verdwijnen en onzichtbaar worden voor de gebruiker. Het gebruik van een computer kan zo natuurlijk worden dat de mensen vergeten dat ze met een computer bezig zijn. Pervasive computing systemen proberen mensen, hun omgeving en hun stemming te onderzoeken, analyseren en beter te begrijpen. Dan kunnen ze door slimme beslissingen deze omgeving beinvloeden en zeer nuttig zijn in menselijke dagelijjkste leven. Deze "altijd en overal" aanwezigheid van computers heeft veel nuttige toepassingen in gezondheidszorg, werk, verkeer en vrijetijdsbesteding. Denk aan het op afstand monitoren van patiënten, ondersteuning van ouderen om zelfstandig te blijven wonen, intelligente kantoren en verkeersystemen. Maar pervasive computing verandert ook onze gedrag ten opzichte van computers en ten opzichte van elkaar en vraagt daarom aandacht voor aspecten zoals: privacy en veiligheid, milieuvervuiling. Dit vak geeft een inleiding in pervasive computing. Tijdens de colleges gaan we verschillende technieken en algorithmen die nodig zijn om zo een systeem te bouwen bespreken, met nadruk op sensoren, actuatoren, aansturing, communicatie en slimme data analyse. Tijdens de gastcolleges gaan jullie horen hoe deze in het praktijk geimplementeerd kunnen worden.tijdens het practicum gaan jullie zelf aan de slag door een robot aan te sturen om verschillende pervasive computing specifieke opdrachten uit te voeren. Hoorcolleges, gastcolleges en practicum Reader 1I, 1-IMM, 1LI Privacy en beveiliging Vakcode X_ (400553) Periode Periode 1 Credits 3.0 G. van t Noordende Hoorcollege This bachelor's course is designed to understand the principles of privacy, trust and security in a society in which distributed Vrije Universiteit Amsterdam - - B Informatica Pagina 27 van 40

32 autonomous systems (both human and automated) interact continuously. Interaction between systems often mandates some knowledge of each others' credentials. This course will focus on management of privacy, trust and security, and not on detailed technical specifics of individual security measures. In addition to lectures, students will be required to work through a number of case studies, identifying threats for mismangement of data, and proposing measures/procedures to prevent abuse. hoorcollege, werkcollege, en opdrachten Toetsvorm schriftelijk tentamen, verplichte huiswerkopdrachten Baase, Sara, A Gift of Fire - Social, Legal, and Ethical Issues for Computing and the Internet. Third Edition. Uitgever Pearson. Opmerking: dit betreft de Internationale editie en NIET de Amerikaanse versie. 1I, 1IMM Probleemoplossen Vakcode X_ (400475) Periode Periode 1, Periode 2 Credits 3.0 dr. A. Bhulai dr. A. Bhulai Hoorcollege, Practicum Na het volgen van dit vak ben je in staat om - problemen te analyseren, - een juiste oplossingsstrategie of een combinatie van oplossingsstrategieën te kiezen om problemen op te lossen, - algoritmen op te schrijven, - algoritmen te vertalen naar een flowchart, - een project mondeling te presenteren aan vakgenoten, - kritisch te reflecteren op jouw en andermans werk, - een project schriftelijk te rapporteren. Voor het oplossen van alledaagse problemen kun je allerlei strategieën gebruiken. Vaak kan een probleem op verschillende manieren worden opgelost en er is niet altijd een beste manier. Echter, soms is de ene manier efficiënter dan de andere; of je vindt de ene aanpak makkelijker of prettiger dan de andere. Tijdens de colleges maak je bij dit vak kennis met verschillende Vrije Universiteit Amsterdam - - B Informatica Pagina 28 van 40

Bijlage bacheloropleiding Informatica

Bijlage bacheloropleiding Informatica Bijlage bacheloropleiding Informatica 2011-2012 Bijlage I Eindtermen van de bacheloropleiding (artikel 1.3) De bachelor Informatica: a. kennis en inzicht a1. heeft kennis van en inzicht in de belangrijkste

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling van de masteropleiding

Onderwijs- en examenregeling van de masteropleiding vrije Universiteit amsterdam Faculteit der Exacte Wetenschappen Onderwijs- en examenregeling van de masteropleiding Computer Science Deel B Preambule In dit document wordt een A en een B gedeelte onderscheiden.

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling van de bacheloropleiding

Onderwijs- en examenregeling van de bacheloropleiding Faculteit der Exacte Wetenschappen Onderwijs- en examenregeling van de bacheloropleiding Bedrijfswiskunde en Informatica Deel B Preambule In dit document wordt een A en een B gedeelte onderscheiden. In

Nadere informatie

Informatie, multimedia en management BSc Vrije Universiteit Amsterdam - Faculteit der Exacte Wetenschappen - B Informatie, Multimedia en Management -

Informatie, multimedia en management BSc Vrije Universiteit Amsterdam - Faculteit der Exacte Wetenschappen - B Informatie, Multimedia en Management - Informatie, multimedia en management BSc Vrije Universiteit Amsterdam - der Exacte Wetenschappen - B Informatie, Multimedia en Management - 2011-2012 Vrije Universiteit Amsterdam - der Exacte Wetenschappen

Nadere informatie

Inhoud. Introductie tot de cursus

Inhoud. Introductie tot de cursus Inhoud Introductie tot de cursus 1 Plaats en functie van de cursus 7 2 Inhoud van de cursus 7 2.1 Tekstboek 7 2.2 Voorkennis 8 2.3 Leerdoelen 8 2.4 Opbouw van de cursus 9 3 Leermiddelen en wijze van studeren

Nadere informatie

Curriculum Informatica 2003/04

Curriculum Informatica 2003/04 Curriculum Informatica 2003/04 Curriculumcommissie Informatica 18 juni 2003 Inleiding, toelichting De voornaamste veranderingen ten opzicht van het curriculum 2002/03 staan hieronder aangeduid. Nieuwe

Nadere informatie

Programma Bachelor- en Masteropleiding Informatica 2009-2010

Programma Bachelor- en Masteropleiding Informatica 2009-2010 Programma Bachelor- en Masteropleiding Informatica 2009-2010 Curriculumcommissie Redactie: Jos Roerdink Laatst herzien: 26 maart 2009 Inhoudsopgave 1 Inleiding 1 2 Bacheloropleiding 1 3 Masteropleiding

Nadere informatie

Lifestyle Informatics BSc Vrije Universiteit Amsterdam - Faculteit der Exacte Wetenschappen - B Lifestyle Informatics - 2011-2012

Lifestyle Informatics BSc Vrije Universiteit Amsterdam - Faculteit der Exacte Wetenschappen - B Lifestyle Informatics - 2011-2012 Lifestyle Informatics BSc Vrije Universiteit Amsterdam - der Exacte Wetenschappen - B Lifestyle Informatics - 2011-2012 Vrije Universiteit Amsterdam - der Exacte Wetenschappen - B Lifestyle Informatics

Nadere informatie

Bijlagen gentie. Bijlage. Bijlage. Bijlage - - vakgebied. Educatie en. Major van. Minor van

Bijlagen gentie. Bijlage. Bijlage. Bijlage - - vakgebied. Educatie en. Major van. Minor van n bacheloropleiding Kunstmatige Intellig gentie 2011-2012 I Eindtermen van de bacheloropleiding Met de opleiding wordt beoogd: - inhoudelijke kennis, vaardigheid en inzicht op het gebied van Kunstmatige

Nadere informatie

Program overview. Year 2013/2014 Electrical Engineering, Mathematics and Computer Science

Program overview. Year 2013/2014 Electrical Engineering, Mathematics and Computer Science Program overview 5-Jun-017 0:17 Year 013/014 Organization Electrical Engineering, Mathematics and Computer Science Education Minors EWI Code Omschrijving ECTS TI-Mi-110-13 TI-Mi-110-13 Software Ontwerpen

Nadere informatie

Informatie, multimedia en management BSc Vrije Universiteit Amsterdam - Faculteit der Exacte Wetenschappen - B Informatie, Multimedia en Management -

Informatie, multimedia en management BSc Vrije Universiteit Amsterdam - Faculteit der Exacte Wetenschappen - B Informatie, Multimedia en Management - Informatie, multimedia en management BSc Vrije Universiteit Amsterdam - der Exacte Wetenschappen - B Informatie, Multimedia en Management - 2010-2011 Vrije Universiteit Amsterdam - der Exacte Wetenschappen

Nadere informatie

Bijlagen bacheloropleiding Kunstmatige Intelligentie 2012-2013

Bijlagen bacheloropleiding Kunstmatige Intelligentie 2012-2013 Bijlagen bacheloropleiding Kunstmatige Intelligentie 2012-2013 Bijlage I Eindtermen van de bacheloropleiding Met de opleiding wordt beoogd: - inhoudelijke kennis, vaardigheid en inzicht op het gebied van

Nadere informatie

Bijlagen van het onderwijs- en Examenreglement van de bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde

Bijlagen van het onderwijs- en Examenreglement van de bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde Bijlagen van het onderwijs- en Examenreglement van de bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde Inhoud: I. Eindtermen van de bacheloropleiding; II. Doorstroommasteropleidingen; III. Majoren en minoren

Nadere informatie

MSc HUMAN COMPUTER INTERACTION Dirk Heylen Maart 2015

MSc HUMAN COMPUTER INTERACTION Dirk Heylen Maart 2015 MSc HUMAN COMPUTER INTERACTION 2015-2016 Dirk Heylen Maart 2015 Het MSc HMI (inclusief het HCID) programma bestaat uit vakken die in een zestal categorieen te groeperen zijn. 1. Algoritmen, methoden en

Nadere informatie

B.Sc. Informatica Module 4: Data & Informatie

B.Sc. Informatica Module 4: Data & Informatie B.Sc. Informatica Module 4: Data & Informatie Djoerd Hiemstra, Klaas Sikkel, Luís Ferreira Pires, Maurice van Keulen, en Jan Kamphuis 1 Inleiding Studenten hebben in modules 1 en 2 geleerd om moeilijke

Nadere informatie

Premaster Marketing Vrije Universiteit Amsterdam - Fac. der Economische Wet. en Bedrijfsk. - P Marketing

Premaster Marketing Vrije Universiteit Amsterdam - Fac. der Economische Wet. en Bedrijfsk. - P Marketing Premaster Marketing Vrije Universiteit Amsterdam - - P Marketing - 2012-2013 Vrije Universiteit Amsterdam - - P Marketing - 2012-2013 I De premasteropleiding duurt maximaal één jaar en is bestemd voor

Nadere informatie

Replacement course / vervangend vak

Replacement course / vervangend vak Transition rules / Bachelor / 2017-2018 BSc Bedrijfseconomie Code Course / vak Transition rule / overgangsregel Replacement course / vervangend vak Code Sem or Remarks / Opmerkingen unit / Sem of blok

Nadere informatie

Minor Web Science Vrije Universiteit Amsterdam - Onderwijscentrum VU - Minoren

Minor Web Science Vrije Universiteit Amsterdam - Onderwijscentrum VU - Minoren Minor Web Science Vrije Universiteit Amsterdam - Onderwijscentrum VU - Minoren - 2012-2013 Vrije Universiteit Amsterdam - Onderwijscentrum VU - Minoren - 2012-2013 I Inhoudsopgave Vak: Web Analysis (Periode

Nadere informatie

Testplan Module 12: Bachelor assignment ( )

Testplan Module 12: Bachelor assignment ( ) Testplan Module 12: Bachelor assignment (201500466) BSc Chemical Engineering, academic year: 2017-2018 Module information Module examiners Module parts EC Gardeniers, Bouwmeester, Betlem, Huskens, Brilman,

Nadere informatie

Inhoudsopgave. 2 Examenonderdelen 7. 3 Inhoudsopgave

Inhoudsopgave. 2 Examenonderdelen 7. 3 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 1 Informatica (BSc) 5 1.1 1e jaar voor studenten die beginnen in 2008/2009 5 1.1.1 Verplichte vakken 5 1.1.2 Verplichte keuze van minimaal 6 sp 5 1.2 2e jaar voor studenten gestart in 2007/2008

Nadere informatie

Bijlage bacheloropleiding Informatica 2012-2013

Bijlage bacheloropleiding Informatica 2012-2013 Bijlage bacheloropleiding Informatica 2012-2013 Bijlage I Eindtermen van de bacheloropleiding (artikel 1.3) De bachelor Informatica: a. kennis en inzicht a1. heeft kennis van en inzicht in de belangrijkste

Nadere informatie

Overgangsregelingen Bachelor Economie en Informatica - vanaf 2006

Overgangsregelingen Bachelor Economie en Informatica - vanaf 2006 Overgangsregelingen Bachelor Economie en Informatica - vanaf 2006 Overgangsregeling 2010 Ouderejaars studenten E&I kunnen in het studiejaar 2010/2011 verder studeren in hun bachelorprogramma, evenwel met

Nadere informatie

Curriculum 2014-2015 Afkortingen Bachelor Informatica Propedeuse Postpropedeuse Start Vervolg Afsluiting 60,0 Gebonden keuze (8,6 EC) Afsluiting

Curriculum 2014-2015 Afkortingen Bachelor Informatica Propedeuse Postpropedeuse Start Vervolg Afsluiting 60,0 Gebonden keuze (8,6 EC) Afsluiting Curriculum 2014-2015 Opleidingen Open Universiteit, faculteit Management, Science & Technology, wetenschapsgebied Informatica en informatiekunde, geldig vanaf 1-9-2014 Afkortingen European Credits (studiepunten)

Nadere informatie

Studiewijzer BACHELOR KUNSTMATIGE INTELLIGENTIE EXTRA KEUZENVAK VAK: C++ PROGRAMMEERMETHODEN

Studiewijzer BACHELOR KUNSTMATIGE INTELLIGENTIE EXTRA KEUZENVAK VAK: C++ PROGRAMMEERMETHODEN Studiewijzer BACHELOR KUNSTMATIGE INTELLIGENTIE VAK: C++ PROGRAMMEERMETHODEN EXTRA KEUZENVAK Semester, periode : 2 e semester, periode 4 en 5 Coördinator(en) : Arnoud Visser en Bas Terwijn Docent(en) :

Nadere informatie

Informatica aan de Universiteit Antwerpen

Informatica aan de Universiteit Antwerpen Informatica aan de Universiteit Antwerpen Academische Bachelor en Master Waarom Informatica? Informatica heeft een enorme impact Informatica is een boeiende wetenschap Brede keuze uit tewerkstellingsmogelijkheden:

Nadere informatie

Premaster Marketing Vrije Universiteit Amsterdam - Fac. der Economische Wet. en Bedrijfsk. - P Marketing - 2010-2011

Premaster Marketing Vrije Universiteit Amsterdam - Fac. der Economische Wet. en Bedrijfsk. - P Marketing - 2010-2011 Premaster Marketing Vrije Universiteit Amsterdam - - P Marketing - 2010-2011 Vrije Universiteit Amsterdam - - P Marketing - 2010-2011 I De premasteropleiding duurt maximaal één jaar en is bestemd voor

Nadere informatie

Knowledge Engineering @Work

Knowledge Engineering @Work Knowledge Engineering @Work REGITEL-bijeenkomst Aachen, 22/10/2013 1 Een inleidend filmpje over Knowledge Engineering is hier te bekijken (3 min.) 2 Ons Voorstel β-talent binden aan uw bedrijf Inzet op

Nadere informatie

Opleiding PECB ISO 9001 Quality Manager.

Opleiding PECB ISO 9001 Quality Manager. Opleiding PECB ISO 9001 Quality Manager www.bpmo-academy.nl Wat is kwaliteitsmanagement? Kwaliteitsmanagement beoogt aan te sturen op het verbeteren van kwaliteit. Tevens houdt het zich bezig met het verbinden

Nadere informatie

faculteit wiskunde en natuurwetenschappen Bijlagen bachelopleiding Informatica

faculteit wiskunde en natuurwetenschappen Bijlagen bachelopleiding Informatica en natuurwetenschappen Bijlagen bachelopleiding Informatica 1 6 Bijlage I Eindtermen van de bacheloropleiding (artikel 1.3) De bachelor Informatica: a. kennis en inzicht a1. heeft kennis van en inzicht

Nadere informatie

Overgangsregelingen Bachelor Economie en Informatica - vanaf 2006

Overgangsregelingen Bachelor Economie en Informatica - vanaf 2006 Overgangsregelingen Bachelor Economie en Informatica - vanaf 2006 Overgangsregeling 2011 Vanwege afbouw van de Bacheloropleiding E&I wordt het Bachelor-2 niet meer aangeboden. Ouderejaars studenten E&I

Nadere informatie

FOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE. Toets Inleiding Kansrekening 1 8 februari 2010

FOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE. Toets Inleiding Kansrekening 1 8 februari 2010 FOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE Toets Inleiding Kansrekening 1 8 februari 2010 Voeg aan het antwoord van een opgave altijd het bewijs, de berekening of de argumentatie toe. Als je een onderdeel

Nadere informatie

Premaster Accounting and Control Vrije Universiteit Amsterdam - Fac. der Economische Wet. en Bedrijfsk. - P Accounting and Control

Premaster Accounting and Control Vrije Universiteit Amsterdam - Fac. der Economische Wet. en Bedrijfsk. - P Accounting and Control Premaster Accounting and Control I The pre-master programme consists of 30 ECTS (5 courses of 6ECTS each) and runs for half a year (February till July). The pre-master programme is only to be taken by

Nadere informatie

Modulebeschrijving voor MOD1

Modulebeschrijving voor MOD1 Modulebeschrijving voor MOD1 Fontys Venlo Afd. informatica 12 april 2013 Samenvatting 1 Identificatie Module Modeling 1 ProgressCode MOD1 Docenten Ferd van Odenhoven Afdeling Fontys Hogeschool Techniek

Nadere informatie

Curriculum 2015-2016 Afkortingen Bachelor Informatica Propedeuse Postpropedeuse Start Vervolg Afsluiting 60,0 Gebonden keuze (8,6 EC) Afsluiting

Curriculum 2015-2016 Afkortingen Bachelor Informatica Propedeuse Postpropedeuse Start Vervolg Afsluiting 60,0 Gebonden keuze (8,6 EC) Afsluiting Curriculum 2015-2016 Opleidingen Open Universiteit, faculteit Management, Science & Technology, wetenschapsgebied Informatica en informatiekunde, geldig vanaf 1-9-2015 Afkortingen European Credits (studiepunten)

Nadere informatie

Automaten & Complexiteit (X )

Automaten & Complexiteit (X ) Automaten & Complexiteit (X 401049) Inleiding Jeroen Keiren j.j.a.keiren@vu.nl VU University Amsterdam Materiaal Peter Linz An Introduction to Formal Languages and Automata (5th edition) Jones and Bartlett

Nadere informatie

Programmaoverzicht Bachelor Open dag

Programmaoverzicht Bachelor Open dag Programmaoverzicht Bachelor Open dag 11 2017 Ronde en tijd Openingsronde 09.00-09.30 uur Sessies en activiteiten Waarom Tilburg University? Informatiesessie met de rector magnificus en een student van

Nadere informatie

OVERGANGSREGELS / TRANSITION RULES 2007/2008

OVERGANGSREGELS / TRANSITION RULES 2007/2008 OVERGANGSREGELS / TRANSITION RULES 2007/2008 Instructie Met als doel het studiecurriculum te verbeteren of verduidelijken heeft de faculteit FEB besloten tot aanpassingen in enkele programma s die nu van

Nadere informatie

Overgangsregelingen Bachelor Economie en Informatica - vanaf 2006

Overgangsregelingen Bachelor Economie en Informatica - vanaf 2006 Overgangsregelingen Bachelor Economie en Informatica - vanaf 2006 Overgangsregeling 2013 Vanwege afbouw van de Bacheloropleiding E&I wordt er onderwijs meer aangeboden. Ook worden tentamens en hertentamens

Nadere informatie

Fundamentele. Informatica 1. Rechenmaschine (1623) von Wilhelm Schickard ( ), gebaut für seinen Freund Johannes Kepler

Fundamentele. Informatica 1. Rechenmaschine (1623) von Wilhelm Schickard ( ), gebaut für seinen Freund Johannes Kepler Fundamentele 1 Informatica 1 Rechenmaschine (1623) von Wilhelm Schickard (1592-1635), gebaut für seinen Freund Johannes Kepler Fundamentele Informatica 1 Hendrik Jan Hoogeboom di. 11.15-13.00 college Snellius

Nadere informatie

Bijlagen Bacheloropleiding Kunstmatige Intelligentie. Bijlage I Eindtermen van de bacheloropleiding

Bijlagen Bacheloropleiding Kunstmatige Intelligentie. Bijlage I Eindtermen van de bacheloropleiding voor Bijlagen Bacheloropleiding Kunstmatige Intelligentie Bijlage I Eindtermen van de bacheloropleiding Met de opleiding wordt beoogd: - inhoudelijke kennis, vaardigheid en inzicht op het gebied van Kunstmatige

Nadere informatie

Wat is Interaction Design?

Wat is Interaction Design? Wat is Interaction Design? Wat is interaction design? Designing interactive products to support the way people communicate and interact in their everyday and working lives. Preece, Sharp and Rogers (2015)

Nadere informatie

Waarmaken van Leibniz s droom

Waarmaken van Leibniz s droom Waarmaken van Leibniz s droom Artificiële intelligentie Communicatie & internet Operating system Economie Computatietheorie & Software Efficiënt productieproces Hardware architectuur Electronica: relais

Nadere informatie

Opleiding PECB IT Governance.

Opleiding PECB IT Governance. Opleiding PECB IT Governance www.bpmo-academy.nl Wat is IT Governance? Information Technology (IT) governance, ook wel ICT-besturing genoemd, is een onderdeel van het integrale Corporate governance (ondernemingsbestuur)

Nadere informatie

Premaster Marketing Vrije Universiteit Amsterdam - Fac. der Economische Wet. en Bedrijfsk. - P Marketing - 2011-2012

Premaster Marketing Vrije Universiteit Amsterdam - Fac. der Economische Wet. en Bedrijfsk. - P Marketing - 2011-2012 Premaster Marketing Vrije Universiteit Amsterdam - - P Marketing - 2011-2012 Vrije Universiteit Amsterdam - - P Marketing - 2011-2012 I De premasteropleiding duurt maximaal één jaar en is bestemd voor

Nadere informatie

Bijlagen bacheloropleiding Kunstmatige Intelligentie

Bijlagen bacheloropleiding Kunstmatige Intelligentie Bijlagen bacheloropleiding Kunstmatige Intelligentie 2010-2011 Bijlage I Eindtermen van de bacheloropleiding (artikel 1.3) Met de opleiding wordt beoogd: - inhoudelijke kennis, vaardigheid en inzicht op

Nadere informatie

Pesten onder Leerlingen met Autisme Spectrum Stoornissen op de Middelbare School: de Participantrollen en het Verband met de Theory of Mind.

Pesten onder Leerlingen met Autisme Spectrum Stoornissen op de Middelbare School: de Participantrollen en het Verband met de Theory of Mind. Pesten onder Leerlingen met Autisme Spectrum Stoornissen op de Middelbare School: de Participantrollen en het Verband met de Theory of Mind. Bullying among Students with Autism Spectrum Disorders in Secondary

Nadere informatie

International Leiden Leadership Programme

International Leiden Leadership Programme International Leiden Leadership Programme Information Evening 1 November 2016 Universiteit Leiden.. LLP Programme team Menno Mennes Lucille Brakefield Janna van Helden Ratna Lachmansingh Programme Bij

Nadere informatie

Opleiding PECB IT Cyber Security Specialist.

Opleiding PECB IT Cyber Security Specialist. Opleiding PECB IT Cyber Security Specialist www.bpmo-academy.nl Wat doet een IT Cyber Security Specialist? De Cyber Security Specialist is verantwoordelijk voor de beveiliging van de technologische infrastructuur

Nadere informatie

Het computationeel denken van een informaticus Maarten van Steen Center for Telematics and Information Technology (CTIT)

Het computationeel denken van een informaticus Maarten van Steen Center for Telematics and Information Technology (CTIT) Het computationeel denken van een informaticus Maarten van Steen Center for Telematics and Information Technology (CTIT) 2-2-2015 1 Computationeel denken vanuit Informatica Jeannette Wing President s Professor

Nadere informatie

Software Processen. Ian Sommerville 2004 Software Engineering, 7th edition. Chapter 4 Slide 1. Het software proces

Software Processen. Ian Sommerville 2004 Software Engineering, 7th edition. Chapter 4 Slide 1. Het software proces Software Processen Ian Sommerville 2004 Software Engineering, 7th edition. Chapter 4 Slide 1 Het software proces Een gestructureerd set van activiteiten nodig om een software systeem te ontwikkelen Specificatie;

Nadere informatie

Minor Biomedische Wiskunde

Minor Biomedische Wiskunde Minor Biomedische Wiskunde 2017-2018 I Inhoudsopgave Vak: Functionaalanalyse (Periode 4+5) 1 Vak: Introduction to Medical Image Processing (Periode 2) 1 Vak: Measure Theory (Periode 1+2) 2 Vak: Principles

Nadere informatie

Relationele Databases 2002/2003

Relationele Databases 2002/2003 1 Relationele Databases 2002/2003 Hoorcollege 3 24 april 2003 Jaap Kamps & Maarten de Rijke April Juli 2003 Plan voor Vandaag Praktische dingen 2.1, 2.3, 2.6 (alleen voor 2.2 en 2.3), 2.9, 2.10, 2.11,

Nadere informatie

Studiewijzer. Bachelor Informatica. Inleiding Programmeren Studiejaar en semester: jaar 1, semester 1 (blok 1)

Studiewijzer. Bachelor Informatica. Inleiding Programmeren Studiejaar en semester: jaar 1, semester 1 (blok 1) Studiewijzer Bachelor Informatica Vak: Inleiding Programmeren Studiejaar en semester: jaar 1, semester 1 (blok 1) Coördinator: J. Lagerberg Docenten: R. Poss en J. Lagerberg Studielast: 6 EC Studiegidsnummer:

Nadere informatie

MODULEBESCHRIJVING Databases DBS1

MODULEBESCHRIJVING Databases DBS1 MODULEBESCHRIJVING Databases DBS1 Samensteller(s): Richard van den Ham Datum: 30-08-2012 Versie: 1.0 Module: Databases Identificatie Progresscode: DBS1 Semester: 1 Omvang: 140 SBUs/ 5 ECTS-punten Lestijd:

Nadere informatie

RECEPTEERKUNDE: PRODUCTZORG EN BEREIDING VAN GENEESMIDDELEN (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM

RECEPTEERKUNDE: PRODUCTZORG EN BEREIDING VAN GENEESMIDDELEN (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM Read Online and Download Ebook RECEPTEERKUNDE: PRODUCTZORG EN BEREIDING VAN GENEESMIDDELEN (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM DOWNLOAD EBOOK : RECEPTEERKUNDE: PRODUCTZORG EN BEREIDING VAN STAFLEU

Nadere informatie

General info on using shopping carts with Ingenico epayments

General info on using shopping carts with Ingenico epayments Inhoudsopgave 1. Disclaimer 2. What is a PSPID? 3. What is an API user? How is it different from other users? 4. What is an operation code? And should I choose "Authorisation" or "Sale"? 5. What is an

Nadere informatie

Culture, Organization and Management Vrije Universiteit Amsterdam - Faculteit der Sociale Wetenschappen - P Culture Organization and Management -

Culture, Organization and Management Vrije Universiteit Amsterdam - Faculteit der Sociale Wetenschappen - P Culture Organization and Management - Culture, Organization and Management Vrije Universiteit Amsterdam - der Sociale Wetenschappen - P Culture Organization and Management - 2014-2015 Vrije Universiteit Amsterdam - der Sociale Wetenschappen

Nadere informatie

Premaster Taalwetenschappen Vrije Universiteit Amsterdam - Faculteit der Geesteswetenschappen - P Taalwetenschappen

Premaster Taalwetenschappen Vrije Universiteit Amsterdam - Faculteit der Geesteswetenschappen - P Taalwetenschappen Premaster Taalwetenschappen I Als je niet voldoet aan de vooropleidingseisen, dan kun je tot de masteropleiding Taalwetenschappen worden toegelaten nadat je de premaster Taalwetenschappen (waarin je je

Nadere informatie

Free Electives (15 ects)

Free Electives (15 ects) Free Electives (15 ects) Information about the Master RE&H (and the free electives) can be found at the following page: http://www.bk.tudelft.nl/en/about-faculty/departments/real-estate-and-housing/education/masterreh/free-electives/

Nadere informatie

De Samenhang tussen Dagelijkse Stress, Emotionele Intimiteit en Affect bij Partners met een. Vaste Relatie

De Samenhang tussen Dagelijkse Stress, Emotionele Intimiteit en Affect bij Partners met een. Vaste Relatie De Samenhang tussen Dagelijkse Stress, Emotionele Intimiteit en Affect bij Partners met een Vaste Relatie The Association between Daily Stress, Emotional Intimacy and Affect with Partners in a Commited

Nadere informatie

Fysieke Activiteit bij 50-plussers. The Relationship between Self-efficacy, Intrinsic Motivation and. Physical Activity among Adults Aged over 50

Fysieke Activiteit bij 50-plussers. The Relationship between Self-efficacy, Intrinsic Motivation and. Physical Activity among Adults Aged over 50 De relatie tussen eigen-effectiviteit 1 De Relatie tussen Eigen-effectiviteit, Intrinsieke Motivatie en Fysieke Activiteit bij 50-plussers The Relationship between Self-efficacy, Intrinsic Motivation and

Nadere informatie

Inhoud. Introductie tot de cursus

Inhoud. Introductie tot de cursus Inhoud Introductie tot de cursus 1 Inleiding 7 2 Voorkennis 7 3 Het cursusmateriaal 7 4 Structuur, symbolen en taalgebruik 8 5 De cursus bestuderen 9 6 Studiebegeleiding 10 7 Huiswerkopgaven 10 8 Het tentamen

Nadere informatie

Bedrijfswiskunde en informatica BSc Vrije Universiteit Amsterdam - Faculteit der Exacte Wetenschappen - B Bedrijfswiskunde en Informatica - 2010-2011

Bedrijfswiskunde en informatica BSc Vrije Universiteit Amsterdam - Faculteit der Exacte Wetenschappen - B Bedrijfswiskunde en Informatica - 2010-2011 Bedrijfswiskunde en informatica BSc Vrije Universiteit Amsterdam - der Exacte Wetenschappen - B Bedrijfswiskunde en Informatica - 2010-2011 Vrije Universiteit Amsterdam - der Exacte Wetenschappen - B Bedrijfswiskunde

Nadere informatie

Toetsplan Bacheloropleiding Informatiekunde 2014-2015

Toetsplan Bacheloropleiding Informatiekunde 2014-2015 Toetsplan Bacheloropleiding 2014-2015 BA 1 IK Blok 1 Blok 2 Blok 3 Blok 4 7 collegewekeweken 3 toetsweken 7 college- 2 blok 1 weken blok 2 weken blok 3 toetsweken blok 4 opdrachten schr. tent. schr. tent.

Nadere informatie

Process Mining and audit support within financial services. KPMG IT Advisory 18 June 2014

Process Mining and audit support within financial services. KPMG IT Advisory 18 June 2014 Process Mining and audit support within financial services KPMG IT Advisory 18 June 2014 Agenda INTRODUCTION APPROACH 3 CASE STUDIES LEASONS LEARNED 1 APPROACH Process Mining Approach Five step program

Nadere informatie

Krachtenveld. Masterprogramma Content & Knowledge Engineering. Ministerie OCW. ß-faculteit. onderwijsvisitatie. bacheloropleidingen.

Krachtenveld. Masterprogramma Content & Knowledge Engineering. Ministerie OCW. ß-faculteit. onderwijsvisitatie. bacheloropleidingen. Masterprogramma Content & Knowledge Engineering Curriculum 2010-2011 Hans Voorbij Krachtenveld onderwijsvisitatie zelfevaluatie ß-faculteit bacheloropleidingen master CKE vakgebied docenten Ministerie

Nadere informatie

FOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE

FOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE FOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE Tentamen Analyse 6 januari 203, duur 3 uur. Voeg aan het antwoord van een opgave altijd het bewijs, de berekening of de argumentatie toe. Als je een onderdeel

Nadere informatie

Sociologie Vrije Universiteit Amsterdam - Faculteit der Sociale Wetenschappen - P Sociologie - 2012-2013

Sociologie Vrije Universiteit Amsterdam - Faculteit der Sociale Wetenschappen - P Sociologie - 2012-2013 Sociologie Vrije Universiteit Amsterdam - - P Sociologie - 2012-2013 Vrije Universiteit Amsterdam - - P Sociologie - 2012-2013 I Inhoudsopgave Premasterprogramma Sociologie 1 Vak: Beschrijvende en inferentiële

Nadere informatie

Digital municipal services for entrepreneurs

Digital municipal services for entrepreneurs Digital municipal services for entrepreneurs Smart Cities Meeting Amsterdam October 20th 2009 Business Contact Centres Project frame Mystery Shopper Research 2006: Assessment services and information for

Nadere informatie

Premaster Communicatie- en Informatiewetenschappen Vrije Universiteit Amsterdam - Faculteit der Geesteswetenschappen - P Communicatie- en

Premaster Communicatie- en Informatiewetenschappen Vrije Universiteit Amsterdam - Faculteit der Geesteswetenschappen - P Communicatie- en Premaster Communicatie- en Informatiewetenschappen Vrije Universiteit Amsterdam - Faculteit der Geesteswetenschappen - P Communicatie- en Informatiewetenschap - 2016-2017 I Als je niet voldoet aan de vooropleidingseisen,

Nadere informatie

Relationele Databases 2002/2003

Relationele Databases 2002/2003 1 Relationele Databases 2002/2003 Hoorcollege 4 8 mei 2003 Jaap Kamps & Maarten de Rijke April Juli 2003 Plan voor Vandaag Praktische dingen 3.1, 3.2, 3.3, 3.4, 3.5. SQL Aantekeningen 2 Tabellen. Theorie

Nadere informatie

Beschrijving onderwijseenheden

Beschrijving onderwijseenheden Bachelorgids Wiskunde 2006 23-06-2006 15:28 Pagina 166 Bijlage C Beschrijving onderwijseenheden Deze bijlage behoort bij artikel 1.2, eerste lid, van de onderwijs- en examenregeling van de bacheloropleiding

Nadere informatie

Vernieuwing Bacheloropleidingen Informatica en Informatiekunde

Vernieuwing Bacheloropleidingen Informatica en Informatiekunde Vernieuwing Bacheloropleidingen Informatica en Informatiekunde Marko van Eekelen, Remko Helms, Evert van de Vrie TouW Informatica symposium 21 november 2015 Aanleiding vernieuwing Open Universiteit Ministerie

Nadere informatie

Curriculumherziening. Bacheloropleiding Informatiekunde. Eindtermen. Informatiekunde. Het eerste jaar. Bacheloropleiding 4/27/2010

Curriculumherziening. Bacheloropleiding Informatiekunde. Eindtermen. Informatiekunde. Het eerste jaar. Bacheloropleiding 4/27/2010 Bacheloropleiding Curriculum 2010-2011 Curriculumherziening Departement ß-faculteit Universiteit Utrecht onderwijs visitatie zelfevaluatie masteropleidingen bachelor informatiekunde vakgebied docenten

Nadere informatie

Relationele Databases 2002/2003

Relationele Databases 2002/2003 Relationele Databases 2002/2003 Hoorcollege 4 8 mei 2003 Jaap Kamps & Maarten de Rijke April Juli 2003 1 Plan voor Vandaag Praktische dingen Huiswerk 3.1, 3.2, 3.3, 3.4, 3.5. SQL Aantekeningen 2 Tabellen.

Nadere informatie

Communication about Animal Welfare in Danish Agricultural Education

Communication about Animal Welfare in Danish Agricultural Education Communication about Animal Welfare in Danish Agricultural Education Inger Anneberg, anthropologist, post doc, Aarhus University, Department of Animal Science Jesper Lassen, sociologist, professor, University

Nadere informatie

Introductie tot de cursus

Introductie tot de cursus Inhoud introductietalen en ontleders Introductie tot de cursus 1 Plaats en functie van de cursus 7 2 Inhoud van de cursus 7 2.1 Voorkennis 7 2.2 Leerdoelen 8 2.3 Opbouw van de cursus 8 3 Leermiddelen en

Nadere informatie

Het Verband Tussen Persoonlijkheid, Stress en Coping. The Relation Between Personality, Stress and Coping

Het Verband Tussen Persoonlijkheid, Stress en Coping. The Relation Between Personality, Stress and Coping Het Verband Tussen Persoonlijkheid, Stress en Coping The Relation Between Personality, Stress and Coping J.R.M. de Vos Oktober 2009 1e begeleider: Mw. Dr. T. Houtmans 2e begeleider: Mw. Dr. K. Proost Faculteit

Nadere informatie

BSc Kunstmatige Intelligentie. : Bachelor Kunstmatige Intelligentie Studiejaar, Semester, Periode : semester 1, periode 2

BSc Kunstmatige Intelligentie. : Bachelor Kunstmatige Intelligentie Studiejaar, Semester, Periode : semester 1, periode 2 Studiewijzer BACHELOR KUNSTMATIGE INTELLIGENTIE Vak : Opleiding : Bachelor Kunstmatige Intelligentie Studiejaar, Semester, Periode : 2015-2016 semester 1, periode 2 Coördinator(en) : dr. Maarten van Someren

Nadere informatie

Cambridge International Examinations Cambridge International General Certificate of Secondary Education

Cambridge International Examinations Cambridge International General Certificate of Secondary Education Cambridge International Examinations Cambridge International General Certificate of Secondary Education *7715461843* FIRST LANGUAGE DUTCH 0503/02 Paper 2 Writing May/June 2017 2 hours Candidates answer

Nadere informatie

Media en creativiteit. Winter jaar vier Werkcollege 7

Media en creativiteit. Winter jaar vier Werkcollege 7 Media en creativiteit Winter jaar vier Werkcollege 7 Kwartaaloverzicht winter Les 1 Les 2 Les 3 Les 4 Les 5 Les 6 Les 7 Les 8 Opbouw scriptie Keuze onderwerp Onderzoeksvraag en deelvragen Bespreken onderzoeksvragen

Nadere informatie

Engels op Niveau A2 Workshops Woordkennis 1

Engels op Niveau A2 Workshops Woordkennis 1 A2 Workshops Woordkennis 1 A2 Workshops Woordkennis 1 A2 Woordkennis 1 Bestuderen Hoe leer je 2000 woorden? Als je een nieuwe taal wilt spreken en schrijven, heb je vooral veel nieuwe woorden nodig. Je

Nadere informatie

Minor Goede doelen, filantropie en non-profits Vrije Universiteit Amsterdam - Onderwijscentrum VU - Minoren - 2012-2013

Minor Goede doelen, filantropie en non-profits Vrije Universiteit Amsterdam - Onderwijscentrum VU - Minoren - 2012-2013 Minor Goede doelen, filantropie en non-profits Vrije Universiteit Amsterdam - Onderwijscentrum VU - Minoren - 2012-2013 Vrije Universiteit Amsterdam - Onderwijscentrum VU - Minoren - 2012-2013 I Inhoudsopgave

Nadere informatie

Masters Software Engineering en Computer Science Programma, toelating en wijze van studeren

Masters Software Engineering en Computer Science Programma, toelating en wijze van studeren Masters Software Engineering en Computer Science Programma, toelating en wijze van studeren Bastiaan Heeren Master Software Engineering (60 ec) Thema Vakken EC Software architecture - Design patterns -

Nadere informatie

Bestuurskunde Vrije Universiteit Amsterdam - Faculteit der Sociale Wetenschappen - P Bestuurskunde - 2013-2014

Bestuurskunde Vrije Universiteit Amsterdam - Faculteit der Sociale Wetenschappen - P Bestuurskunde - 2013-2014 Bestuurskunde Vrije Universiteit Amsterdam - - P Bestuurskunde - 2013-2014 Vrije Universiteit Amsterdam - - P Bestuurskunde - 2013-2014 I In het premasterprogramma Bestuurskunde staat het aanleren van

Nadere informatie

Cambridge Assessment International Education Cambridge International General Certificate of Secondary Education. Published

Cambridge Assessment International Education Cambridge International General Certificate of Secondary Education. Published Cambridge Assessment International Education Cambridge International General Certificate of Secondary Education DUTCH 055/02 Paper 2 Reading MARK SCHEME Maximum Mark: 45 Published This mark scheme is published

Nadere informatie

WISKUNDE D HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0

WISKUNDE D HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0 WISKUNDE D HAVO VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2016 V15.7.0 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van de

Nadere informatie

Knelpunten in Zelfstandig Leren: Zelfregulerend leren, Stress en Uitstelgedrag bij HRM- Studenten van Avans Hogeschool s-hertogenbosch

Knelpunten in Zelfstandig Leren: Zelfregulerend leren, Stress en Uitstelgedrag bij HRM- Studenten van Avans Hogeschool s-hertogenbosch Knelpunten in Zelfstandig Leren: Zelfregulerend leren, Stress en Uitstelgedrag bij HRM- Studenten van Avans Hogeschool s-hertogenbosch Bottlenecks in Independent Learning: Self-Regulated Learning, Stress

Nadere informatie

Modulewijzer tirprog02/infprg01, programmeren in Java 2

Modulewijzer tirprog02/infprg01, programmeren in Java 2 Modulewijzer tirprog02/infprg01, programmeren in Java 2 W. Oele 17 november 2009 1 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Studiehouding 3 3 Voorkennis 4 4 Inhoud van deze module 5 5 Leermiddelen 5 6 Theorie en

Nadere informatie

Introductie in flowcharts

Introductie in flowcharts Introductie in flowcharts Flow Charts Een flow chart kan gebruikt worden om: Processen definieren en analyseren. Een beeld vormen van een proces voor analyse, discussie of communicatie. Het definieren,

Nadere informatie

Fundamentele. Informatica 1. Eerste college: introductie

Fundamentele. Informatica 1. Eerste college: introductie Fundamentele 1 Informatica 1 Eerste college: introductie Rechenmaschine (1623) von Wilhelm Schickard (1592-1635), gebaut für seinen Freund Johannes Kepler Fundamentele Informatica 1 Docent: Jeannette de

Nadere informatie

High Performance Computing

High Performance Computing High Performance Computing Kristian Rietveld (krietvel@liacs.nl, kamer 138) Groep Computer Systems High-Performance Computing Optimizing compilers (generieke codes, maar ook specifieke rekenkernels). Parallel

Nadere informatie

Polsslag. Samenvatting. Probleem om aan te pakken: Context. Doelen. Aansluiting bij de werkelijkheid. Vaardigheden

Polsslag. Samenvatting. Probleem om aan te pakken: Context. Doelen. Aansluiting bij de werkelijkheid. Vaardigheden Polsslag Samenvatting Age category 9-12 jaar Topic Gegevens en statistieken Total duration 535 minutes Leerlingen verkennen de polsslag in verschillende situaties. Ze creëren een meetinstrument om hun

Nadere informatie

Academisch schrijven Inleiding

Academisch schrijven Inleiding - In this essay/paper/thesis I shall examine/investigate/evaluate/analyze Algemene inleiding van het werkstuk In this essay/paper/thesis I shall examine/investigate/evaluate/analyze To answer this question,

Nadere informatie

Programma Open dag zaterdag 28 februari 2015 Program Open Day Saturday 28 February 2015

Programma Open dag zaterdag 28 februari 2015 Program Open Day Saturday 28 February 2015 Programma Open dag zaterdag 28 februari 2015 Program Open Day Saturday 28 February 2015 Tijd 09.15 09.45 Je bent op de Open dag, wat nu? Personal welcome international visitors 10.00 10.45 Je bent op de

Nadere informatie

Developing an adaptive, diagnostic test of. English writing skills

Developing an adaptive, diagnostic test of. English writing skills Developing an adaptive, diagnostic test of English writing skills Development of the DET Objectives Consultation IT Student model Consultation External committee Research Student models Psychometric Automatic

Nadere informatie

COGNITIEVE DISSONANTIE EN ROKERS COGNITIVE DISSONANCE AND SMOKERS

COGNITIEVE DISSONANTIE EN ROKERS COGNITIVE DISSONANCE AND SMOKERS COGNITIEVE DISSONANTIE EN ROKERS Gezondheidsgedrag als compensatie voor de schadelijke gevolgen van roken COGNITIVE DISSONANCE AND SMOKERS Health behaviour as compensation for the harmful effects of smoking

Nadere informatie

Inhoudsopgave. 2 Examenonderdelen 9. 3 Inhoudsopgave

Inhoudsopgave. 2 Examenonderdelen 9. 3 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 1 Kunstmatige intelligentie (BSc) 5 1.1 1e jaar voor Collective Web Intelligence studenten die beginnen in 2008/2009 5 1.1.1 Verplichte vakken 5 1.2 1e jaar voor Human Ambience studenten

Nadere informatie

Ervaringen met begeleiding FTA cursus Deployment of Free Software Systems

Ervaringen met begeleiding FTA cursus Deployment of Free Software Systems Ervaringen met begeleiding FTA cursus Deployment of Free Software Systems Frans Mofers Nederland cursusmateriaal & CAA's alle cursusmateriaal vrij downloadbaar als PDF betalen voor volgen cursus cursussite

Nadere informatie

L.Net s88sd16-n aansluitingen en programmering.

L.Net s88sd16-n aansluitingen en programmering. De L.Net s88sd16-n wordt via één van de L.Net aansluitingen aangesloten op de LocoNet aansluiting van de centrale, bij een Intellibox of Twin-Center is dat de LocoNet-T aansluiting. L.Net s88sd16-n aansluitingen

Nadere informatie