informatiebrochure Valpreventie Wat kan u er zelf aan doen

Transcriptie

1 informatiebrochure Valpreventie Wat kan u er zelf aan doen

2

3 Inhoudstafel 1. Inleiding 4 2. Gevolgen van vallen 4 3. Ik ben slecht te been 5 4. Ik heb weinig kracht of een slecht evenwicht 7 5. Ik voel me soms draaierig wanneer ik opsta 9 6. Ik ben de afgelopen maanden al eens gevallen Ik heb voetproblemen of draag loszittend schoeisel Woningaanpassing Meer informatie Contactgegevens bij vragen 15 3

4 1. Inleiding Vallen bij oudere mensen is een ernstig probleem. Ongeveer één op drie van de oudere mensen die nog thuis wonen, valt minstens één keer per jaar. Dit kan lijden tot ernstige gevolgen. Naarmate u ouder wordt, verandert uw lichamelijke conditie. Bewegingen en reacties worden trager. U herkent risico s minder snel en u reageert er ook trager op. Gelukkig kan u de kans op vallen makkelijk zelf verkleinen door actief te zijn en uw veiligheid te verhogen. In deze brochure worden eerst de mogelijke gevolgen besproken en daarna gaan we verder in op verschillende thema s die aan vallen gelinkt zijn. Het Expertise Team Vallen 2. Gevolgen van vallen Vallen veroorzaakt niet alleen lichamelijke letsels, maar kan ook psychische, sociale gevolgen hebben. Enkele voorbeelden: 2.1 Lichamelijke gevolgen Een verstuiking, kneuzing of schaafwonden. een breuk, met een ziekenhuisopname of tot blijvende invaliditeit tot gevolg; overlijden, vooral op hogere leeftijd. 2.2 Sociale en Psychische gevolgen Verhoogd risico op depressie. daling van uw levenskwaliteit; desoriëntatie; verminderde sociale contacten door angst om buiten te komen. 2.3 Andere gevolgen Toename van valrisico; angst om opnieuw te vallen 4

5 3. Ik ben slecht te been Door minder te bewegen, verliest u sneller uw soepelheid en spierkracht. U gaat na een tijdje ook trager reageren. Hoe meer u beweegt, hoe beter. Elke vorm van beweging is goed, ook wandelen, tuinieren zolang u maar blijft bewegen. Enkele aandachtspunten: Probeer dagelijks een half uur te bewegen. Vermijdt risicoactiviteiten zoals rechtstaand voeten wassen, te snel naar de deur of telefoon willen gaan. Vraag begeleiding en advies bij het uitvoeren van moeilijker handelingen (bv: tuinieren, de bus opstappen ). Vraag indien nodig of u loophulpmiddelen mag uitproberen. 3.1 Stappen Let op: Romp en hoofd rechtop houden. Vooruit kijken. Armen actief naast het lichaam houden. Voeten voldoende opheffen. Oefen regelmatig volgende bewegingen: Rond uw as draaien. Over één lijn stappen. Zijwaarts en achterwaarts stappen. Tijdens het stappen de knieën optillen. 3.2 Trappen Omhoog: eerst met het goede been omhoog en dan minder goede been bijzetten. Omlaag: eerst met het minder goede been naar beneden en dan het goede been bijzetten. Eventueel achterwaarts de trap afgaan. Maak altijd gebruik van de leuning. 5

6 3.3 In en uit bed Draai naar zijlig en trek uw benen op. Plaats de bovenste hand op bed en duw met deze hand met de onderste elleboog af, laat uw benen afhangen van het bed en kom rechtop zitten. Eventueel de hoogte van het bed aanpassen tot kniehoogte. 3.4 Gaan zitten Ga met uw rug naar de zetel/stoel staan. Breng de achterkant van uw benen in contact met de zitting. Buig door de knieën en beweeg de romp naar voren. Indien er armleuningen zijn, steunt daarop met uw handen. Ga naar achter zitten op de zetel/stoel en leun tegen de rugleuning. 3.5 Opstaan uit een zetel/ stoel Ga iets naar voren zitten op uw zetel/stoel. Plaats uw voeten plat op de grond. Buig de romp naar voor. Duw af met uw armen op de leuning of de knieën. 3.6 In en uit de auto Het beste om uit de auto te komen is een kwart draai te maken met het hele lichaam naar de deur toe. Ondersteun door één hand te plaatsen op de zitting en één aan de hendel boven de deur. Plaats één been buiten en laat het lichaam mee schuiven zodat een kwartdraai gemaakt wordt. Zit nu met uw gezicht naar de deur toe. Plaats de andere hand mee op de zitting om de romp naar voor te kunnen brengen en recht te staan Tips Volg de omgekeerde bewegingen om in de auto te stappen. Een hogere auto is gemakkelijker om in en uit te stappen. Met een plastiek zak of draaischijf kan de draaibeweging tijdens het inen uitstappen eenvoudiger worden. Een steunpunt door het aanbrengen van een handybar kan ervoor zorgen dat het opstaan tijdens het in- en uitstappen vergemakkelijkt. 6

7 Draaischijf Handybar 4. Ik heb weinig kracht of een slecht evenwicht Volgende oefeningen zullen u helpen om sterkere spieren te krijgen en uw evenwicht te verbeteren. 4.1 Oefeningen in lig Bridging: kantel uw bekken, til uw bekken op en laat ze terug zakken. Handen onder het bekken en fietsen met de benen in de lucht. 4.2 Oefeningen in zit Plaats bij deze oefeningen uw voeten ver genoeg voorwaarts om voorover vallen te voorkomen. Romp en hoofd draaien naar links/rechts en met de ogen meekijken. Zijwaarts naar een voorwerp reiken, ver genoeg zodat één bil opgetild wordt. Voorover buigen en een voorwerp van de grond oprapen, op tafel leggen, met de andere hand weer oppakken en terug op de grond leggen. 4.3 Opstaan en gaan zitten Voeten dichtbij de stoel, romp voorover buigen, handen op armleuningen/heupen gesteund, billen opheffen van de stoel. Idem maar volledig rechtstaan door de knieën te strekken en heupen naar voor te brengen. Idem zonder steun te nemen met de handen maar wel met vooruitgestrekte armen. 7

8 4.4 Oefeningen in stand Voer de staande oefeningen altijd uit, met extra steun in de omgeving. Neem bijvoorbeeld steun aan de tafel of achter een stoel. Afwisselend op de tenen en hielen gaan staan. Hoofd en romp draaien naar links/rechts. Armen zijwaarts omhoog heffen. Met rechte romp de benen zijwaarts optillen. Squat: romp recht houden, door de knieën buigen en terug rechtstaan. Stap naar voor of opzij zetten en hierbij uw gewicht durven over te brengen. Strek uw armen uit en reik zo ver mogelijk naar voor zonder de voeten te verzetten. Zet uw voeten op één lijn en houdt de ogen gesloten (neemt hierbij zeker steun). 8

9 5. Ik voel me soms draaierig wanneer ik opsta Hebt u wel eens last van draaierig zijn, bespreek dit dan zeker met uw huisarts. Die kan u eventueel medicatie geven, zodat uw draaierigheid vermindert. 5.1 Orthostatische hypotensie U staat op uit bed, zetel of stoel en u voelt zich draaierig. U bukt, komt recht en duizelt. Dat komt doordat uw bloeddruk zich niet snel genoeg aanpast. Het kan weinig kwaad, maar je kan er sneller door vallen Tips Ga rechtstaan in volgende fasen. -- Zwaai uw benen voorzichtig uit bed. -- Adem een aantal keer goed in en uit. -- Plaats beide voeten plat op de grond. -- Steun met uw handen op de knieën of armleuningen en kom langzaam recht. -- Blijf nu nog even rechtstaan voor u zich verplaatst. Vermijd bruuske bewegingen. Vermijd een te warme omgeving. Drink voldoende en op regelmatige tijdstippen. Plaats het hoofdeinde van uw bed een beetje hoger. 5.2 Ondervoeding Ondervoeding kan één van de oorzaken zijn van algemene zwakte en duizeligheid Tips Hebt u geen eetlust meer: vraag dan meer informatie aan een arts of diëtiste. 9

10 10 Hebt u een slikprobleem: neem contact op met een logopediste. Hebt u hulpmiddelen nodig om te kunnen eten: vraag advies aan de ergotherapeut of in de thuiszorgwinkel. 5.3 Onstabiel suikergehalte (hypo- of hyperglycemie) Als uw suikergehalte te hoog of te laag is, kan dit leiden tot duizeligheid, dit kan weer leiden tot een valincident. Vraag extra informatie aan je huisarts. 5.4 Slaapmedicatie Uw lichaam wordt snel gewoon aan slaapmedicatie, maar deze geneesmiddelen zijn niet zo onschuldig. Ze verhogen het risico op vallen! Stop zeker niet plots met het innemen van slaapmedicatie, want dan hebt u meer kans op ontwenningsverschijnselen. Maak een afspraak bij uw huisarts om een afbouwschema te bespreken of naar andere alternatieven te zoeken. 5.5 Medicatie Medicatie is een beïnvloedende factor die een val kan veroorzaken. Dit hangt af van de soort, het tijdstip van inname en het aantal medicatie dat u inneemt. Bespreek regelmatig met uw huisarts de verschillende medicamenten die u neemt, ook de medicatie die niet altijd door een arts is voorgeschreven (bv, alternatieve geneesmiddelen). Neem uw medicatie altijd op de voorgeschreven tijdstippen en bij eventuele bijwerkingen, raadpleegt u best zo snel mogelijk uw huisarts. 6. Ik ben de afgelopen maanden al eens gevallen 6.1 Na-valsyndroom Al je al eens gevallen bent, loop je een groter risico om opnieuw te vallen. Vaak wordt je bang om opnieuw te vallen. Hierdoor ga je minder bewegen, minder buiten komen en zo geïsoleerd geraken van de buitenwereld. Maar hoe minder je beweegt, hoe minder je conditie is en hoe hoger het risico is om opnieuw te vallen.

11 6.1.1 Tips Zorg ervoor dat je elke dag voldoende beweegt. Start met kleine dagelijkse handelingen (bv, afwassen, de brievenbus leegmaken ) en gebruik hier eventueel hulpmiddelen voor. Een personenalarmsysteem, dat je steeds bij je draagt, geeft een gevoel van verhoogde veiligheid. Spreek af met enkele buren of familie om een oogje in het zeil te houden. Eventueel kan iemand je dagelijks opbellen om te horen of alles in orde is. 6.2 Hoe kom ik recht na een val 11

12 7. Ik heb voetproblemen of draag loszittend schoeisel Stevig in je schoenen staan, is een vereiste voordat u activiteiten gaat uitvoeren. Daarom is het belangrijk om uw voeten goed te laten verzorgen en correct schoeisel te dragen. 7.1 Tips Koop de juiste schoenmaat zodat uw voeten goed vast zitten in uw schoenen/ pantoffels. Draag gesloten schoeisel met een brede, lage hak en een dunne anti-slipzool. Strik altijd uw veters of gebruik een aanpasbare sluiting. Loop niet op kousen of blote voeten. Vermijd slippers en instekers. Draag eventueel steunzolen in overleg met de arts. Verzorg uw voeten goed: behandel wondjes en drukplekken. Bezoek indien nodig een pedicure. 8. Woningaanpassing Het is vaak echt de moeite waard om je eigen woning veiliger te maken. Dit kan meestal zeer snel, zonder dat er hoge kosten aan gekoppeld worden en zonder in te boeten op comfort. 8.1 Algemene tips Zorg voor voldoende verlichting in alle kamers. Vooral in de traphal en tussen slaap- en badkamer. Ook al kent u uw huis blindelings, doe altijd het licht aan, ook s nachts. 12

13 Zorg ervoor dat de verlichting u niet verblindt. Ruim altijd onmiddellijk op. 8.2 Meubilair tips Zorg ervoor dat de meubels niet te dicht op elkaar staan in de kamer. Voorzie een doorgang van 85cm om gemakkelijk te bewegen. Zorg ervoor dat alle meubels stabiel staan zodat u erop kan steunen zonder dat ze verschuiven of kantelen. Werk scherpe hoeken weg met een hoekbeschermer. Kies voor een stevige stoel of zetel met armleuningen waarvan de zitting niet te diep is, zodat opstaan weinig moeite kost. De ramen zijn toegankelijk en kunnen gemakkelijker open om de kamers te verluchten. 8.3 Veilige vloeren Let erop dat de ondergrond zo vlak mogelijk is. Verwijder alle tapijten of leg er een goede antislip onder, zo kunnen de hoeken niet omkrullen. Loop niet over natte vloeren. Laat geen voorwerpen, snoeren en kabels rondslingeren op de grond. Wanneer u iets van de grond wil oprapen, is een lange grijparm een goed hulpmiddel. 8.4 Veilige trappen Voorzie een stevige trapleuning. Duidt de eerste en de laatste trede aan met een gekleurde lijn. Laat niets op de trappen slingeren. Leg geen mat/tapijt onderaan de trap. Zorg voor goede verlichting, eventueel een licht met bewegingssensor. Ga nooit op een onstabiel trapje of ladder staan. Gebruik eventueel een loophelling om een drempel te overbruggen. Eventueel kan je een traplift laten installeren. 8.5 Keuken Leg het materiaal dat u veel gebruikt op grijphoogte. Sluit de keukenkastjes goed, zodat u zich niet kan stoten. Zet een stoel met leuningen in de keuken, zo kan u altijd even uitrusten. 13

14 Zorg dat er een draagbare telefoon of gsm in de buurt ligt. 8.6 Badkamer en toilet Leg een antislipmat aan de wastafel, in en voor het bad of douche. Zorg ervoor dat de vloer steeds droog is. Was u al zittend aan de lavabo of in de douche. Gebruik hiervoor een stoel met armleuningen of laat een vaste douchestoel installeren. Plaats stevige handgrepen. Best in de muur bevestigen, handvaten met zuignoppen zijn niet zo veilig en komen snel los. Indien nodig zorg ervoor dat er toezicht is tijdens het douchen. Zorg ervoor dat de deur open zwaait in de richting van de gang en doe de deur niet op slot. Op deze manier kan er steeds iemand binnen om hulp te bieden als dit nodig is. Zorg dat er een draagbare telefoon of gsm in de buurt ligt. 8.7 Slaapkamer Zorg dat je bed voldoende hoog staat, zodat u makkelijk kan rechtstaan vanuit uw bed. Het bed op kniehoogte is ideaal. Het licht moet u kunnen aansteken vanuit uw bed. Zorg dat er een draagbare telefoon of gsm in de buurt ligt. Leg geen tapijten vlak naast je bed. Zorg dat er een stoel met leuningen in de slaapkamer staat, hierop kan u gaan zitten als u zich wil aan- of uitkleden. 8.8 De omgeving van het huis Zorg dat er een veilig, effe pad en oprit liggen naar de ingangen van het huis. Laat de uitstekende, losliggende tegels/klinkers terug vast leggen. Verwijder regelmatig bladeren, mos op de paden/oprit, zo voorkomt u uitglijden. Zorg dat er voldoende verlichting is in de tuin die u op verschillende plaatsen kan aansteken of met een sensor, zodat deze automatisch aangaan. 14

15 9. Meer informatie 9.1 Algemeen Neem zeker eens een kijkje op Op deze site staan tal van tips en adviezen rond valpreventie en heel wat brochures en flyers. 9.2 Hulpmiddelen Voor meer informatie over hulpmiddelen kan u steeds terecht bij de thuiszorgwinkel van uw mutualiteit. Eventueel kan er vanuit de mutualiteit een huisbezoek gepland worden om woningaanpassingen op maat te maken. Voor extra advies rond hulpmiddelen kan u zich ook aanmelden bij de dienst ergotherapie van het ziekenhuis (Route A 350). 9.3 Geriatrisch dagziekenhuis Voor uitgebreide valtesten kan u terecht op het geriatrisch dagziekenhuis. Indien u deze testen wil laten uitvoeren, kan u dit best eerst bespreken met uw huisarts. Na doorverwijzing van uw huisarts, kan u een afspraak maken op onderstaande nummer. 10. Contactgegevens bij vragen Heeft u bij het doorlezen van de folder toch nog bijkomende vragen? Stel ze dan gerust! U kan het geriatrisch dagziekenhuis contacteren: Tel Neem ook zeker een kijkje op onze website U vindt er o.a. meer praktische informatie terug. Ook voor financiële informatie kan u hier terecht. 15

16 Opdrachtgever: Hilde Huygen - hoofdverpleegkundige geriatrisch dagziekenhuis VU: Koen Vancraeynest - algemeen directeur Versiedatum: 4 oktober 2016