Stand van zaken Financieel-technische verdiepingsslag gesubsidieerde instellingen (per 29 maart 2017)

Transcriptie

1 Stand van zaken Financieel-technische verdiepingsslag gesubsidieerde instellingen (per 29 maart 2017) Inleiding In het R&A-advies dat op 30 juni 2016 door de raad is vastgesteld, is besloten een financieel-technische verdiepingsslag voor gesubsidieerde instellingen uit te voeren. In het R&A-advies zijn daarbij twee hoofddoelen onderkend: - het bezien van de omvang van risicoprofielen in relatie tot weerstandsvermogens; - het bezien van causale verbanden tussen de begrotings- en verantwoordingsdocumenten ten opzichte van de door de gemeente vastgestelde meetbare doelen via het Bestuursprogramma Hieronder is de integrale tekst van het vastgestelde R&A-advies opgenomen: Advies : Faciliteer financieel-technische verdiepingsslag gesubsidieerde instellingen Zoals eerder geconcludeerd voor verbonden partijen acht de commissie R&A het voor gesubsidieerde instellingen, die eveneens op enige afstand van de gemeente staan, van belang dat zij onderhevig zijn aan democratische controle door de gemeenteraad. Pagina s 125 tot en met 127 van het jaarverslag 2015 onderstrepen daarnaast de financiële impact van subsidies: in totaal wordt bijna 21 miljoen van de gemeentelijke uitgaven ingezet via subsidieverlening. De commissie constateert daarbij dat de informatieverstrekking van gesubsidieerde instellingen aan de raad divers is te noemen. Een relatief kleine gesubsidieerde instelling als ISOFA verantwoordt zich richting de raad zowel beleidsinhoudelijk alsook over de inzet van de financiële middelen. Van veel grotere instellingen die geheel of in belangrijke mate vanuit gemeenschapsgelden worden gefinancierd ontvangt de raad geen jaarverslagen. In de commissievergadering R&A van 22 september a.s. treedt de commissie graag in overleg met het college om een financieel-technische verdiepingsslag op een selectie van grote gesubsidieerde instellingen in het komende jaar te kunnen uitvoeren. Het gaat daarbij onder andere om het bezien van de omvang van risicoprofielen in relatie tot weerstandsvermogens en het bezien van causale verbanden tussen de begrotings- en verantwoordingsdocumenten ten opzichte van de door de gemeente vastgestelde meetbare doelen via het Bestuursprogramma De financieel-technische verdiepingsslag sluit aan bij eerdere nadere blikken door de R&A-commissie op specifieke verbonden partijen en een eerdere eigen evaluatie van de R&A-commissie waaruit naar voren kwam dat nadere invulling van de auditfunctie door de commissie wenselijk en van belang wordt geacht. Specifiek met betrekking tot het overzicht op pag. 125 t/m 127 wordt het college verder gevraagd om in het volgende gemeentelijk jaarverslag in situaties waarin jaarlijkse prestatiesubsidies in het boekjaar waarover verantwoording wordt afgelegd (vooralsnog) niet zijn verleend, de reden daarvan kort toe te lichten. 1

2 Hieronder zijn de linken naar de jaarstukken opgenomen, welke ook zijn te vinden op de financiële pagina van RIS: o Stichting Delft Marketing Jaarstukken 2015 (ontvangen op ) o Stichting DOK Jaarstukken 2015 (ontvangen op ) o Stichting Jeugdgezondszorg ZHW Jaarstukken 2015 (ontvangen op ) o Stichting Participe Jaarstukken 2015 (ontvangen op ) o Stichting Perspektief Jaarstukken 2015 (ontvangen op ) o Theater De Veste Jaarstukken 2015 (ontvangen op ) o YES!Delft jaarrekening 2015 (op ontvangen i.h.k.v. jaarstukken verbonden partijen) o Stichting Ondernemersfonds Delft - Jaarstukken 2015 (ontvangen op ) Aanvullende informatie is te vinden in de subsidiebeschikkingen (met beleidsinhoudelijke en administratieve subsidievoorwaarden) via het openbare Subsidieregister van de gemeente Delft (zie rechterkolom): Verder is via het netwerk van financieel raadsadviseurs een uitvraag gedaan of in andere gemeenten mogelijk eerder een soortgelijke actie is uitgevoerd. In dat verband is ter achtergrondinfo in de bijlage een publicatie opgenomen, die mede op verzoek van de auditcommissie van de gemeente Nijmegen is opgesteld. Het betreft een analyse van de Rekenkamer Nijmegen van resultaten van onderzoeken van 18 gemeentelijke en provinciale rekenkamers en de Algemene Rekenkamer inzake subsidies, waarin raakvlakken zitten met het tweede doel uit het R&A-advies (zie voorgaande pagina). Tot dusver ontvangen input/vragen Tot dusver is van twee commissieleden input ontvangen; in de rechterkolom zijn de tot nu toe ontvangen antwoorden/reacties van het college opgenomen. Input d.d. 17 januari 2017 (de heer De Wit): Nr. Input (technische vragen / bevindingen) 1. Zoals verwacht is mijn voorstel om de OFD (Ondernemersfonds Delft) te verdiepen door Hekker genegeerd, daar kom ik nog op terug Nauwelijks vragen van mij dus, enkel over yesdelft over de inhuur externen van 6 ton wie waren dat, welk apart bedrag en waarvoor? volgens de jaarverslag wnt 2015 is er een waarschuwing gegeven aan yesdelft de rapportage is in strijd met de wet betreffende de wnt er zijn zogenaamd geen personeelslasten die zitten verborgen in tu delft interim management bv de vragen zijn nu: ik wil volledige openheid over de personeelslasten wie verdiende wat voor yesdelft? incl. de feitelijke totale personeelslasten wat was het totale inkomen van dir p guldemond bij tu delft i.m. bv? Antwoord/reactie (het ontbreken van Ondernemersfonds was gebaseerd op een misverstand; het jaarverslag 2015 is inmiddels toegevoegd aan de financiële pagina van RIS) YES!Delft heeft zelf geen personeel in dienst. Het aanwezige personeel (twaalf personen zoals u kunt terug vinden op de website), wordt vanuit het interne payroll bedrijf van de TU Delft (Delft Projectmanagement B.V.) gedetacheerd naar YES!Delft B.V. Alle medewerkers van YES!Delft zijn dus gedetacheerd. De bezetting ultimo 2015 was 9,4 fte. De uitgevoerde taken waren de reguliere vaste taken conform de functieomschrijvingen van het personeel. De post Inhuur Personeel Derden in de jaarrekening 2015 ad betreft de salariskosten van het personeel dat het vaste team vormt van YES!Delft B.V.. Dit is inclusief werkgeverslasten, vakantiegeld, eindejaarsuitkering, gedeeltelijke pensioenpremie en reserveringskosten lang 2

3 wat was het aandeel voor yesdelft hiervan? Input d.d. 20 januari (de heer Van Beurden) Nr. Input (technische vragen / bevindingen) verzuim. Het personeel wordt ingeschaald conform de richtlijnen en salarisschalen van de TU Delft (cao VSNU). De bandbreedte van de inschaling van het team in 2015 varieert tussen (minimaal) 1.822,- bruto salaris per maand in schaal 6 en (maximaal) bruto salaris per maand in schaal 14. De salarissen vallen dan ook ruim binnen de grenzen zoals gesteld in de WNT. Zoals gezegd heeft YES!Delft zelf geen personeel in dienst. Al het personeel van YES!Delft wordt gedetacheerd van het interne payroll bedrijf van de TU Delft. De totale kosten hiervan, voor YES!Delft, zijn per jaar. Antwoord/reactie 2. Ten eerste zijn alle verslagen heel verschillend van elkaar. Van een accountantsverklaring tot een uitgebreid verslag met de doelen van de instelling. Dit maakt het zeer lastig om in 1 oogopslag te zien hoe het gaat met de instelling op financieel gebied, maar ook of de doelstellingen gehaald worden. Ik zou willen voorstellen in R&A om na te denken over een aantal indicatoren op te nemen in het jaarverslag op de eerste pagina; Eventueel met stoplichten. Eerste algemene opmerking is dat de wijze van verantwoorden afhankelijk is van de eisen die wij aan de instellingen stellen. Van de grote instellingen en voor omvangrijke subsidiebedragen vragen wij een accountantsverklaring. Voor de kleine subsidiebedragen volstaat een jaarverslag met een bestuursverklaring. Dit verklaart de diversiteit aan jaarverslagen en verantwoordingen. Ten tweede staan bij de subsidiebeschikkingen wel uitgelegd wat de prestaties zijn die geleverd moeten worden voor een bepaald bedrag, maar niet hoe tot dit bedrag gekomen is. Waarschijnlijk is dit lastig te kwantificeren is, maar dat er uiteindelijk wel een reden is waarom bedragen zo worden vastgesteld. In de beschikking staat ook niet aan welke doelen de instelling voldoet uit het bestuursprogramma, dus is het niet inzichtelijk op welke doelen we inzetten. Voorstel dus om duidelijk de doelstellingen en kwantificering van het bedrag in de beschikking op te nemen. Daarnaast heb ik bezien of de verslagen in verhouding staan tot de subsidie die zij krijgen, op dat punt kan ik wel antwoorden dat het lijkt dat de meeste instellingen over het algemeen uitgebreide jaarverslagen hebben. Wat betreft de verdere verdiepingsslag vind ik het nog wel een groot aantal verschillende instellingen met zeer uiteenlopende doelen en budgetten. Misschien moeten we alsnog overwegen om ons op een kleiner aantal te focussen Voorstel 1: indicatoren opnemen in jaarverslag. Bij de aanvraag van de subsidie, alsmede bij de vaststelling van de subsidie wordt de financiële positie van de instelling beoordeeld. De ondergrens voor deze beoordeling is een subsidieaanvraag van EUR Wij beschikken per instelling hierdoor al over een set van (meerjarige) indicatoren ( stoplichten ). Denk hierbij aan indicatoren als: het balanstotaal, het exploitatieresultaat en de liquiditeit. Het is mogelijk deze indicatoren in het najaar met de Commissie te delen. Dit doen wij dan tegelijk met het completeren van het subsidieregister voor alle subsidies van het jaar t-1 (lees: in het najaar van 2017 voor de subsidies van 2016). Het verplicht op laten nemen van indicatoren in het jaarverslag van de subsidie-instellingen vraagt veel van deze instellingen. Daarnaast neemt hierdoor ook de administratieve lastendruk aan de kant van de gemeente toe. Voorstel 2: kwantificeren van bedragen De instellingen geven in hun subsidieaanvragen 3

4 een toelichting op de uit te voeren activiteiten en de daarbij benodigde middelen. Deze activiteiten worden in samenhang bezien en gerelateerd aan de beleidsdoelstellingen van de gemeente. Op dit moment wordt gewerkt aan de verrijking van het subsidieregister. Hieruit zal het verband blijken tussen de aangevraagde subsidie (activiteiten), de gemeentelijke doelstelling en de aangevraagde, toegekende en vastgestelde subsidiebedragen. Input d.d. 14 maart 2017 (de heer De Wit): Nr. Input (technische vragen / bevindingen) Antwoord/reactie 3. Vragen over de stichting OFD (Ondernemersfonds Delft) Wat is de daadwerkelijk vergoeding respectievelijk aan de vijf bestuursleden wie is de fondsmanager? en wat is zijn vergoeding? Er zijn voor de wijken activiteiten vermeld maar de bedragen ontbreken ik wil per wijk, per activiteit de bedragen zien, kunnen deze opgevraagd worden, dit jaarverslag is mij te onduidelijk transparantie is belangrijk want ik kan van veel activiteiten niet beoordelen of zo effectief zijn ook is niet duidelijk welk doel een activiteit dient Er is (laatste blz) een groot verschil tussen begroot per wijk en toegekend per wijk dat is in strijd met het uitgangspunt dat na rato van de ozb inkomsten per wijk betaald wordt Wat gebeurt er met onder en over bestedingen? wordt er in het jaar daarop verrekend om tot een eerlijke toekenning te komen? De vijf bestuursleden werken onbezoldigd en ontvangen geen enkele vergoeding voor al hun werk voor het Ondernemersfonds. Marja Keizer is de fondsmanager. Zij ontvangt voor haar inzet een vergoeding van 3.641,40 euro per maand. In de jaarrekening van 2015 ontbreken inderdaad de gespecificeerde bedragen per activiteit. De jaarrekening van 2016 die binnenkort wordt vastgesteld bevat meer gespecificeerde bedragen. Het Ondernemersfonds heeft aangegeven dat als dat gewenst is, zij graag een keer een afvaardiging van de Commissie R&A ontvangen om de leden persoonlijk meer inzicht te geven in de bedragen per activiteit. Het Ondernemersfonds geeft aan dat het lastig is om de effectiviteit van alle individuele activiteiten te bepalen, maar het fonds ziet wel dat de activiteiten gezamenlijk een flinke impuls geven aan de samenwerking tussen het bedrijfsleven, instellingen en de overheid, én aan de economische ontwikkeling van de stad Delft. Het Ondernemersfonds werkt met een systeem van trekkingsrechten per werkgebied. Deze trekkingsrechten worden naar rato van de ozbbijdragen vanuit het gebied vastgesteld. Alle gebieden dragen - eveneens naar rato - bij aan een budget voor gebiedoverschrijdende en stadsbrede bestedingen, en aan de organisatiekosten van het fonds (zoals de jaarrekening en de fondsmanager). Het geconstateerde verschil tussen 'begroot per wijk' en 'toegekend per wijk' wordt verklaard door het feit dat de werkgebieden in het betreffende jaar niet hun hele trekkingsrecht hebben besteed, 4

5 bijvoorbeeld omdat ze 'sparen' voor activiteiten in het volgende jaar. Niet bestede trekkingsrechten kunnen na verloop van tijd vervallen. De vervallen bedragen worden toegevoegd aan een algemeen budget voor gebiedoverstijgende en stadsbrede bestedingen. Het bestuur van het Ondernemersfonds Delft beslist - na overleg met de Raad van Advies (waarin ondernemers van alle werkgebieden zitting hebben en alle gebieden dus vertegenwoordigd zijn) - over de besteding van dit budget. Bijlage: Rekenkamer Nijmegen - resultaten analyse rekenkamerrapporten subsidies (van onderzoeken van 18 gemeentelijke en provinciale rekenkamers en de Algemene Rekenkamer over subsidies). = 0 = 5

6 De Rekenkamer neemt een onafhankelijke positie in binnen de gemeente Nijmegen. Gemeenteraad van Nijmegen Korte Nieuwstraat PP Nijmegen Telefoon (024) Telefax (024) gemeente@nijmegen.nl Afschrift: college, fracties Postadres Postbus HG Nijmegen Datum 03 mei 2013 Datum uw brief Onderwerp Onderzoek ontsloten: Effectiviteit subsidies Ons kenmerk BM60/ Aantal bijlagen 1 Contactpersoon Smink, Jelly Doorkiesnummer Geachte leden van de gemeenteraad, De Rekenkamer Nijmegen heeft in kaart gebracht wat de resultaten zijn van onderzoek door andere rekenkamers naar de effectiviteit van subsidies. De gedachte hierachter is dat met een beperkte inzet inzichten kunnen worden verkregen die voor de Nijmeegse situatie van toepassing kunnen zijn. Uitkomsten die in vrijwel elk onderzoek terugkomen, zijn daarbij het meest interessant. Want wat in de meeste andere gemeenten speelt, zal waarschijnlijk in Nijmegen ook spelen. Of verdient in elk geval nadere beschouwing, als het beeld is dat het in Nijmegen anders is. Dit onderzoek ontsloten onderzoek is mede op suggestie van de auditcommissie opgepakt. Voor dit onderzoek heeft de Rekenkamer 18 rapporten van gemeentelijke en provinciale rekenkamers en een rapport van de Algemene Rekenkamer geanalyseerd. Het overzicht van deze rapporten is opgenomen in bijlage 1. Van elk rapport heeft de Rekenkamer alle conclusies en aanbevelingen die raakvlakken hebben met de effectiviteit van subsidies in een overzicht gezet. Vervolgens zijn deze conclusies en aanbevelingen gerubriceerd en is gekwantificeerd hoe vaak deze zijn gerapporteerd 1. De resultaten die het vaakst zijn genoemd, staan in deze brief centraal. Het zijn de lessen die waarschijnlijk ook voor onze stad relevant zijn. In paragraaf 1 worden deze op een rij gezet en toegelicht. 1 Deze werkdocumenten zijn digitaal beschikbaar gesteld voor raadsleden en ambtenaren die aan de slag gaan met het 213a onderzoek naar aanleiding van het initiatiefvoorstel Een onderzoek naar de opbrengst van subsidies dat op 24 april 2013 door de raad is vastgesteld.

7 1 Onlangs heeft de raad een initiatiefvoorstel aangenomen, waarin het college wordt verzocht onderzoek te doen naar de effectiviteit van verstrekte subsidies. Het college heeft inmiddels positief gereageerd op dit verzoek van de raad. Met de initiatiefnemers en betrokken ambtenaren is besproken hoe de resultaten van dit Rekenkameronderzoek gebruikt kunnen worden om de vragen van de raad aan het college te concretiseren. Met het oog hierop is de Rekenkamer nagegaan of en zo ja, in hoeverre de lessen uit de rapporten van anderen in het verleden in Nijmegen al zijn onderkend in (evaluaties van) het subsidiebeleid. In paragraaf 2 is dit per les steeds kort aangeduid. De conclusie is dat alle lessen die elders spelen ook in Nijmegen aan de orde zijn (geweest) en dat deze in elk geval op papier ook al onderkend zijn. Op basis daarvan is ons advies aan de raad om niet meer te laten onderzoeken of een bepaalde les in Nijmegen (nog) speelt, maar om direct na te laten gaan of en hoe dit probleem de afgelopen jaren in de praktijk is opgelost en tot welke resultaten dat heeft geleid. 1. LESSEN UIT ONDERZOEK VAN ANDERE REKENKAMERS De hoofdconclusie uit het overgrote deel van de onderzochte rapporten is dat de effectiviteit van subsidies niet bekend is en ook niet kan worden vastgesteld. Hierdoor worden besluiten over instelling, voortzetting of stopzetting van een subsidie genomen zonder dat bekend is of deze wel effectief is. De Rekenkamer heeft uit de 19 onderzochte rapporten zeven lessen gedistilleerd die verklaren waarom de effectiviteit niet kan worden vastgesteld. Deze lessen zijn gebaseerd op de meest voorkomende conclusies of aanbevelingen. Voor alle lessen geldt dat de achterliggende conclusies of aanbevelingen in tenminste vijf rapporten zijn genoemd. Lokale bijzonderheden zijn er zo uitgehaald 2. Les 1: Doelen zijn niet concreet Subsidies zijn beleidsinstrumenten die worden ingezet om bepaalde gewenste doelen te bereiken. In veel onderzoeken is geconstateerd dat de doelen in de gemeentelijke begrotingen en beleidsnota s maar beperkt zijn uitgedrukt in te realiseren maatschappelijke effecten. Met andere woorden: het is onduidelijk wat de gemeente precies wil bereiken. Daarmee wordt het uiteindelijk moeilijk, zo niet onmogelijk om uitspraken te doen over de effectiviteit van het beleid en de daarbij ingezette instrumenten. 2 Ten behoeve van de leesbaarheid wordt bij de lessen steeds gesproken over gemeenten, ook als de lessen ook uit de rapporten van de provinciale rekenkamers of van de Algemene Rekenkamer getrokken kunnen worden.

8 2 Les 2: Zwakke relatie tussen doelen en gevraagde prestaties Idealiter is sprake van een heldere relatie tussen de doelen in de begroting en beleidsnota s en de prestaties die van gesubsidieerde instellingen gevraagd worden. Die prestaties moeten immers bijdragen aan het realiseren van het gewenste doel. In de casestudies die de andere rekenkamers hebben uitgevoerd, zijn niet of nauwelijks verbanden gevonden tussen de gevraagde prestaties in de subsidiebeschikkingen en de gemeentelijke doelen die daarmee gerealiseerd moeten worden. Les 3: Er worden geen alternatieven afgewogen voor subsidieverlening als beleidsinstrument Subsidieverlening is geen doel op zich. Idealiter worden subsidies verstrekt omdat daarmee de gewenste doelen het beste bereikt kunnen worden. Uit de geanalyseerde rapporten komt naar voren dat die afweging vrijwel nooit gemaakt wordt. De onderzoekers hebben geen motieven gevonden voor de keuze van subsidie als het meest effectieve beleidsinstrument. Overigens is ook opgemerkt dat het maken van een weloverwogen keuze voor subsidies als beleidsinstrument niet eenvoudig is, zolang er een beperkt zicht is op de doeltreffendheid van de inzet van subsidies. Les 4: Subsidies worden niet (goed) op effectiviteit geëvalueerd Volgens de Algemene Wet Bestuursrecht (artikel 4.24) moet de gemeente elke vijf jaar de verstrekte subsidies evalueren op hun doeltreffendheid. In de bestudeerde rapporten wordt geconcludeerd dat deze evaluaties een enkele uitzondering daargelaten - ontbreken. Indien er al sprake is van een evaluatie, dan laat de inhoudelijke kwaliteit ervan te wensen over. Een van de verklaringen die hiervoor wordt gegeven is dat de organisatie (ambtenaren en wethouders) niet bekend is met de verplichting uit de Awb. Een andere verklaring is dat de organisatie niet gelooft in het kunnen vaststellen van de effectiviteit van subsidies en zich daarom onvoldoende bezighoudt met het beantwoorden van de effectiviteitsvraag. Les 5: Onvoldoende controle op prestaties subsidieontvangers Gemeenten en provincies sturen subsidieontvangers in de praktijk vooral op basis van vertrouwen. Er wordt verondersteld dat de subsidieontvanger zich wel aan de gemaakte afspraken zal houden. In de verordening of uitvoeringsvoorschriften is overigens wel altijd een systematiek opgenomen voor de (tussentijdse) controle op het nakomen van afspraken. Die wordt meestal niet (volledig) toegepast. Les 6: Sturings- en beheersingsinformatie beperkt Om te kunnen beoordelen of subsidies effectief zijn, is meer nodig dan het formuleren van doelen in termen van maatschappelijke effecten, het leggen van een relatie naar de prestaties die van de gesubsidieerde instellingen worden gevraagd en periodieke evaluaties. Het vereist ook

9 3 sturings- en beheersingsinformatie, zodat zo nodig ook tussentijds kan worden bijgestuurd. Deze informatie is in de onderzochte gemeenten maar beperkt aanwezig. Dat komt doordat de gesubsidieerde instellingen onvoldoende voortgangs- of verantwoordingsinformatie aanleveren of omdat de gemeente onvoldoende doet met de informatie die de gesubsidieerde instellingen aanleveren. Les 7: Versnippering van de uitvoering van het subsidiebeleid Uit de onderzochte studies komt naar voren, dat subsidieverstrekking in veel gemeenten wordt gekenmerkt door een grote mate van versnippering. Vaak ontbreekt een overzicht van alle subsidies die zijn (of worden) verstrekt. Nog vaker ontbreekt een overzicht van de uitkomsten van controles op subsidies. Het ontbreekt de raad daardoor aan inzicht. Onduidelijk is aan welke instellingen subsidie is verstrekt en waarvoor. Ook geldt dat subsidies meestal door individuele beleidsmedewerkers volgens hun eigen werkwijze worden voorbereid en dat daarbij maar beperkt planmatig wordt gewerkt. Handreiking onderzoek effectiviteit subsidies De Rekenkamer wil er hier apart nog op wijzen dat de Randstedelijke Rekenkamer en de Algemene Rekenkamer als reactie op hun onderzoeksbevindingen een handreiking hebben opgesteld, waarmee onder meer invulling kan worden gegeven aan de hiervoor genoemde lessen. De handreikingen (en in het bijzonder de toepassing daarvan door de Randstedelijke Rekenkamer) maken duidelijk dat het mogelijk is de effectiviteit van subsidies te bepalen. Wij adviseren bij het 213a onderzoek waarmee de effecten van de Nijmeegse subsidies in beeld gebracht gaan worden, gebruik te maken van de relevante onderdelen van (één van) deze handreikingen NIJMEGEN EN DE ZEVEN LESSEN De zeven lessen in de voorgaande paragraaf gelden voor veel gemeenten. Daarmee is nog niet gezegd dat deze ook op Nijmegen van toepassing zijn. Mogelijk zijn er voor onze stad al regels vastgesteld of maatregelen getroffen die maken dat één of meer van de lessen niet (meer) op ons betrekking hebben. Een volledig antwoord op die vraag vereist een andersoortig onderzoek. Wel kan een deel van het antwoord gevonden worden door (de evaluatie van) het Nijmeegse subsidiebeleid op deze punten te analyseren. 3 De genoemde handreikingen zijn digitaal aan de raad en betrokken ambtenaren beschikbaar gesteld en ook te vinden op

10 4 Uit bestudering van de raadsvoorstellen bij de subsidieverordeningen (en bijbehorende bijlagen) is gebleken dat er vanaf 2000 bestuurlijk aandacht is voor de effectiviteit van subsidies, net als voor de onderliggende processen. De basis hiervoor was de Contourennota subsidieverdeling en instrumentarium in de gemeente Nijmegen Van tredmolen naar effectieve subsidiëring door de raad vastgesteld op 7 maart 2001 naar aanleiding van een evaluatie van de toenmalige subsidieverordening 4. Sindsdien is de subsidieverordening een aantal keren (op verzoek van de raad) aangepast: Algemene subsidieverordening 2002 (Asv). Deze is gebaseerd op de Contourennota Van tredmolen naar effectieve subsidiëring ; Wijziging algemene subsidieverordening Nijmegen 2002 op 4 februari 2004, mede naar aanleiding van de moties Vervolg subsidies (13 en 14 nov. 2002) en Nog één keer subsidies (12 en 13 nov. 2003). Deze moties waren in het bijzonder gericht op het vergroten van de sturing door de gemeenteraad; Nieuwe regelgeving subsidies. Op basis van een evaluatie van de Algemene subsidieverordening stelt de raad een nieuwe verordening vast, de Nijmeegse Kaderverordening subsidies (NKS). Bijlage bij het raadsvoorstel is de Kadernota subsidies Dit is het beleidskader voor de verstrekking van subsidies door de gemeente Nijmegen. Het recente initiatiefvoorstel waarin het college wordt opgeroepen onderzoek te doen naar de effectiviteit van subsidies sluit zo bezien aan op de aandacht die de raad al langere tijd heeft voor dit thema. In het vervolg van deze paragraaf is met behulp van citaten uit de hiervoor genoemde stukken aangegeven dat zowel de hoofdconclusie, als de zeven lessen uit de rapporten in Nijmegen al zijn onderkend. Dat betekent niet automatisch dat het met die effectiviteit wel goed zit. Voor het 213a-onderzoek betekent het dat om zicht te krijgen op die effectiviteit per les onderzocht kan worden hoe dit probleem de 4 Aanleiding daarvoor was weer een initiatiefvoorstel van PvdA, CDA en VVD (juli 1999) waarin werd gevraagd om een herijking van het subsidiebeleid. Een van de vragen uit het initiatiefvoorstel luidde: Voldoet het fenomeen budgetovereenkomst, zijn de Nijmeegse organisaties er tevreden over en is het een goed instrument voor politieke sturing?. Verder werd gevraagd om een duidelijk kader voor subsidieverlening. Dit ten behoeve van (inhoudelijke) toetsing van de subsidie-aanvragen. Daarnaast noemden de initiatiefnemers een kwaliteitskeurmerk wenselijk, zodat vragen beantwoord worden over doel, effectiviteit en efficiency, technische en organisatorische aspecten en eindigheid van de subsidies.

11 5 afgelopen jaren in de praktijk is opgelost en tot welke resultaten dat heeft geleid. Lessen over effectiviteit en Nijmeegs beleid Conclusie De effectiviteit van subsidies is niet bekend en kan ook niet kan worden vastgesteld. Hierdoor worden besluiten over instelling en voortzetting van een subsidieregeling genomen zonder dat bekend is of deze wel effectief is. Nijmeegs beleid ASV 5 : Subsidies lijken vast te zitten in het huidige aanbod. Van gemeentewege worden subsidieaanvragen wel getoetst aan het gemeentelijk beleid ( past het er binnen? ), maar van duidelijke sturing vooraf op basis van een lokale probleemstelling ( ) en vraaganalyse ( ) is vaak geen, of slechts impliciet, sprake. Les 1: Les 2: Doelen zijn niet concreet genoeg Zwakke relatie tussen doelen en gevraagde prestaties Nijmeegs beleid ASV: Een resultaatgericht subsidiesysteem vergt een inhoudelijke beleidsbepaling vooraf, waarbij door de politiek duidelijke prioriteiten worden gesteld en meetbare doelen worden geformuleerd. Dit dient te gebeuren bij de ontwikkeling van de diverse beleidsvisies. Subsidiebesluiten moeten zijn gebaseerd op helder en concreet geformuleerde (geoperationaliseerde) doelen en resultaten. Het politieke primaat vraagt om heldere beleidsuitgangspunten bij de toekenning van subsidies. ( ). In de Asv komt hij terug in de aanvraagprocedure, waarin een aan beleid toetsbare motivering van het subsidieverzoek wordt verlangd. 5 Onder de kop ASV zijn in deze brief citaten opgenomen uit het raadsvoorstel bij de Asv (door de raad vastgesteld op 13 december 2001)of de Contourennota (bijlage bij het raadsvoorstel Asv en al eerder vastgesteld door de raad op 7 maart 2001).

12 6 Nog één keer 6 : NKS 7 : De raad, ( ) vanaf nu bij in de moties genoemde strategische budgetsubsidies aan de hand van een startnotitie zal spreken over de beleidsdoelen en wensen die op het betreffende beleidsterrein nagestreefd worden. ( ). Met de nieuwe regelgeving rondom subsidies beogen wij: vergroten van de bestuurlijke sturingsmogelijkheden. Dat doen we voorafgaand aan de subsidieverstrekking: we stellen financiële subsidieplafonds in en leggen meer nadruk op de inhoudelijke kaderstelling door de raad. Voor budgetsubsidies is een duidelijke formulering van doelstellingen en beoogde effecten van gemeentelijk beleid noodzakelijk. Les 3: Er worden geen alternatieven afgewogen voor subsidieverlening als beleidsinstrument Nijmeegs beleid ASV: Zo komt duidelijker dan voorheen het principe tot uitdrukking dat niet een instelling als zodanig, maar altijd de activiteit, c.q. het beleid voorwerp van subsidie is. NKS: De nieuwe regelgeving die voorligt is gebaseerd op het uitgangspunt dat subsidieverstrekking geen doel op zich is, maar een middel om vorm en inhoud te geven aan de realisatie van het gewenste beleid binnen de gemeente Nijmegen. De vormgeving van het subsidiebeleid dient efficiënt en effectief te zijn, dat wil zeggen dat enerzijds adequaat met collectieve middelen wordt omgegaan (efficiënt) en anderzijds ook de gestelde doelen worden gerealiseerd (effectief). Een periodieke evaluatie van zowel de inzet van het subsidie-instrument zelf, als de effectiviteit (outcome) van de verleende subsidies is daar onderdeel van. 6 7 Onder de kop Nog één keer zijn in deze brief citaten opgenomen uit de motie Nog één keer subsidies die door de raad is vastgesteld op 12 en 13 november Onder de kop NKS zijn in deze brief citaten opgenomen uit het raadsvoorstel bij de NKS of de Kadernota subsidiebeleid die door de raad zijn vastgesteld op 23 april 2008.

13 7 Les 4: Subsidies worden niet (goed) op effectiviteit geëvalueerd Nijmeegs beleid ASV: Uitgangspunt van het systeem van budgetsubsidiëring is dat de subsidieverstrekker meer zicht krijgt op wat feitelijk met de gemeenschapsmiddelen wordt gedaan. NKS: Achteraf besteden we meer aandacht aan de verantwoording van de subsidies, waarbij met name de vraag naar het realiseren van de beleidsdoelen binnen de beschikbaar gestelde middelen centraal dient te staan. ( ). Les 5: Onvoldoende controle op prestaties subsidieontvangers Nijmeegs beleid ASV: Afrekenen vereist bovendien een afrekencultuur : zijn de partijen (gemeente subsidie-ontvanger) zich voldoende bewust van de consequenties van het afrekenen? Nijmegen kent op dit moment (nog) geen afrekencultuur. Het vergt een omslag in het denken, zeker ook bij de instellingen die het betreft. Het is wenselijk dat in Nijmegen duidelijke vormen van afrekenen worden ontwikkeld, in die zin dat instellingen meer moeten worden aangesproken op resultaat. Het college ziet toe op het nakomen van de subsidieafspraken door de instelling en grijpt in wanneer het mis loopt. Les 6: Sturings- en beheersingsinformatie beperkt Nijmeegs beleid ASV: Er zal jaarlijks evaluatieve informatie ( ) bij de gemeenteraad moeten komen. NKS In de jaarrekening en de beleidsevaluaties legt het college verantwoording af over de vraag hoe de verstrekte subsidies hebben bijgedragen aan de realisatie van de door de raad geformuleerde doelstellingen. Voor les 6 geldt verder dat in de Asv en NKS (en bijbehorende uitvoeringsvoorschriften) is vastgelegd welke informatie de gesubsidieerde instellingen aan de gemeente moeten aanleveren: bij de subsidie-aanvraag, als tussentijdse verantwoordingsinformatie en na afloop van het subsidiejaar.

14 8 Les 7: Versnippering van de uitvoering van het subsidiebeleid Nijmeegs beleid ASV: De verordening is in een conceptversie in april jl. besproken in een studiebijeenkomst met de grote gesubsidieerde instellingen. Men heeft daar waardering voor de verordening uitgesproken, maar tevens benadrukt dat een goede toepassing van de richtlijnen een kwaliteitsimpuls vergt van zowel de subsidiënt als de aanvrager. Als hulpmiddel voor de beoordeling van subsidieaanvragen wordt een checklist ontworpen van aandachtspunten die tevens als keurmerk voor concrete voorstellen dienst kan doen. NKS: Teneinde het subsidieproces binnen de gemeente Nijmegen, in het verlengde van de NKS en de uitvoeringsvoorschriften adequaat vorm te geven, is het gewenst te komen tot een uniforme inrichting van het subsidieproces, zodat elke aanvrager van een subsidie op gelijke wijze wordt behandeld wat betreft de aanvraag, termijnen en verantwoording. Om dit gewenste uniforme subsidieproces te borgen, zal sprake moeten zijn van: standaard werkprocessen (per subsidiesoort); standaard formulieren voor aanvraag en verantwoording (uniformiteit naar de aanvrager); standaard beschikkingen wat betreft de toekenning van subsidies; een gemeentebreed subsidiesysteem, niet alleen ten behoeve van de beheersing van de werkprocessen, maar ook ten behoeve van een uniforme vastlegging van de verstrekte subsidies, relevante managementinformatie en de productie van het uitvoeringsprogramma subsidies; opleidingen, om eenieder dit bij dit subsidieproces betrokken is, in staat te stellen zijn/haar taak adequaat uit te kunnen voeren. Ook voor deze aanpassingen geldt dat de gemeentebrede toepassing hiervan niet volledig per kan worden gerealiseerd. In het implementatieplan van de NKS is dit nader ingevuld en wordt aangegeven wanneer dit gerealiseerd wordt. Uiterlijk per dient dit volledig afgerond te zijn. Aanvullend moet voor les 7 genoemd worden dat in Nijmegen jaarlijks als onderdeel van de begroting een overzicht van verstrekte en te verstrekken subsidies wordt uitgebracht. Op grond van de ASV ging het om de Subsidieverdeelstaat, waarin de subsidies voor een beperkt aantal programma s was opgenomen. In het Uitvoeringsprogramma subsidies dat op grond van de NKS wordt uitgebracht, zijn alle gemeentelijke subsidies opgenomen.

15 9 Samenvattend adviseert de Rekenkamer in het 213a onderzoek systematisch na te gaan of en hoe de zeven lessen in de praktijk zijn opgepakt en wat daarvan de resultaten zijn. Met vriendelijke groet, A.G.P. van Ruth Voorzitter Gemeentelijke Rekenkamer Nijmegen J.J. Smink Secretaris Gemeentelijke Rekenkamer Nijmegen

16 10 Bijlage 1 Overzicht geanalyseerde rapporten Rapport van: Betreffende: Rekenkamer Oost Nederland (2013) Provincie Overijssel Zuidelijke Rekenkamer (2013) Provincie Limburg Randstedelijke Rekenkamer (2013) Provincie Noord Holland Randstedelijke Rekenkamer (2013) Provincie Zuid Holland Randstedelijke Rekenkamer (2013) Provincie Flevoland Randstedelijke Rekenkamer (2013) Provincie Utrecht Rekenkamercie Heerenveen (2012) Onderzoekscie gemeenteraad Utrecht (2012) Algemene Rekenkamer (2011) Rekenkamer Den Haag (2011) Rekenkamer Leeuwarden (2011) Rekenkamercie Teylingen (2011) Welzijnsubsidies Rekenkamer Delft (2007) Rekenkamer Gouda (2007) Rekenkamer Noord (2007) Cultuursubsidies Rekenkamercie Oss (2006) Rekenkamercie Alkmaar (2005) Rekenkamercie Spijkenisse (2005) Rekenkamer Zwolle (2005)