Aan de gemeenteraad. Uw brief van: Uw kenmerk: Ons kenmerk: Datum: 26 november 2015

Transcriptie

1 Postbus 54 Aan de gemeenteraad 7470 AB Goor van Hof van Twente Telefoon: (0547) Fax: (0547) Internet: Uw brief van: Uw kenmerk: Ons kenmerk: Datum: 26 november 2015 Behandeld door: D. Djodikromo Verzonden: Bijlage(n): Onderwerp: Brief van de Rekenkamercommissie Geachte leden van de Raad, In het jaarplan 2015 hebben we als Rekenkamercommissie (RKC) aangekondigd onderzoek te doen naar het subsidiebeleid. Het onderzoek is uitgewerkt in een Plan van Aanpak en voorzag in een verkennend deel en een verdieping aan de hand van gedetailleerde onderzoeksvragen. Het verkennende onderzoek is uitgevoerd. Op dit moment zijn wij van oordeel dat een gedetailleerde verdieping van het onderzoek weinig toevoegt. Ten eerste werkt de gemeente ambtelijk en bestuurlijk aan een nieuwe benadering van het subsidiebeleid en ten tweede zijn onze bevindingen uit de verkennende fase zodanig solide dat detaillering geen extra handvatten biedt voor kaderstelling of controle door uw Raad. Wij zien het vooral als onze taak verbeteringen te initiëren. We hebben er daarom voor gekozen om onze resultaten nu met u te delen zodat u daar bij de herijking van het subsidiebeleid rekening mee kan houden. Subsidiebeleid Hof van Twente De gemeente Hof van Twente benoemt in haar definitie van subsidie de volgende elementen: 1. Een maatschappelijk effect (in de samenleving), 2. Activiteiten en resultaten, 3. Een belang voor de inwoners van de Hof van Twente, 4. Een gevarieerd aanbod van activiteiten. Hiermee heeft de gemeente een basis gelegd voor toetsbaar kader. Daarnaast stelt de gemeente -mede afhankelijk van de hoogte van de subsidie- aanvullende (vorm)eisen aan het verkrijgen van subsidie. Zo kan de gemeente eisen dat concrete plannen worden ingediend en dat verantwoording wordt afgelegd, bijvoorbeeld met behulp van een door een accountant goedgekeurde jaarrekening. Hiermee heeft de Hof een vertrekpunt voor subsidiebeleid en

2 subsidieverstrekking. Het inhoudelijke subsidiebeleid is uitgewerkt in beleidsnotities voor de periode (o.a. Jeugd, Sport, Zorg, Cultuur). Onderzoeksvragen RKC De RKC heeft de voor het verkennend onderzoek de volgende onderzoeksvragen geformuleerd: A. Is bij subsidietoekenning duidelijk wat het beoogde maatschappelijk effect is en wat de activiteiten en resultaten zijn? B. Wordt geëvalueerd/getoetst of de beoogde effecten ook daadwerkelijk optreden en leidt dit tot aanpassingen in de subsidieverlening? Op basis van het op papier gestelde beleid is niet voldoende duidelijk wat de beoogde maatschappelijke effecten zijn en welke activiteiten daarbij horen. Ook is niet duidelijk hoe het subsidiebeleid bijdraagt aan een gevarieerd aanbod van activiteiten. Dat betekent dat ook de tweede onderzoeksvraag niet positief kan worden beantwoord. Overigens blijkt uit de grote stroom van rekenkameronderzoeken over subsidiebeleid dat de onze bevindingen voor de Hof niet veel afwijken van het landelijke beeld. Ontwikkelkansen rond subsidiebeleid voor de gemeente Hof van Twente In de verschillende beleidsnotities worden doelstellingen voor subsidieverlening geformuleerd. De verschillende subsidiedoelstellingen kunnen echter: 1. Scherper (specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch en tijdgebonden), 2. Beter worden verbonden met andere doelstellingen

3 Deze twee voorbeelden laten het volgende zien: a. Integraal: het is onduidelijk op welke wijze de subsidieontvangers een bijdrage moeten leveren aan andere doelstellingen of hoe moet worden samengewerkt. b. Resultaten: weinig scherp wat het maatschappelijk effect moet zijn (wie moeten worden bereikt, met wat, moet er sprake zijn van toename, zijn er specifieke groepen die moeten worden bereikt, wat is belangrijker deelname of consumptie van cultuur etc.). c. Activiteiten: de genoemde subsidiabele activiteiten bieden geen houvast. Wat is bijvoorbeeld: huisvesting bieden aan culturele instellingen? d. De subsidie-ontvangers worden bij naam genoemd. Het lijkt te gaan om een verlenging van subsidies. Dat betekent dat er volgens de regels geen ruimte is voor een concurrerend aanbod of een slim consortium. e. De subsidiebedragen lijken eerder de resultante van eerdere indexeringen en kortingen dan van een bestuurlijke keuze. f. Subsidiecriteria: bijzonder is dat voor deze twee subsidies geen criteria worden gesteld. Op zich is het mogelijk een groot deel van de verantwoordelijkheid voor een transparant aanbod neer te leggen bij de subsidie-aanvrager. De activiteiten kunnen door de subsidieaanvrager worden uitgewerkt, maar het is raadzaam om als gemeente beter uitwerking te geven aan de beoogde resultaten. Indien bij de subsidieverlening duidelijk is wat de beoogde maatschappelijke effecten zijn, kan achteraf ook beter inhoudelijk worden geëvalueerd. Op die manier gaat het minder over bestedingen en meer over specifieke resultaten in de maatschappij. De raad kan tot een goed oordeel over het subsidiebeleid komen indien: 1. Kaderstellend: Het college jaarlijks een afwegingskader aanbiedt waarin keuzes worden voorgelegd rond het integrale subsidiebeleid. Hierbij kan het gaan om voorstellen/keuzes rond aansluiting op de gemeentelijke doelstellingen, de balans tussen de thema s, kernen, aantallen kleinere subsidies, maximale bedragen voor bepaalde subsidies etc. 2. Toetsend: Een goede verantwoordingsnotitie over de resultaten van subsidiestromen uitgebracht wordt. Hierbij dient te worden opgemerkt dat het op zich mogelijk is dat bepaalde resultaten niet gerealiseerd zijn (dat hoeft ook geen probleem te zijn, maar analyse biedt wel inzicht). In de beleidsregels wordt een koppeling gemaakt tussen maximale subsidiebedragen en subsidie-ontvangers. Op die wijze lijkt een recht op subsidie te ontstaan. Hiermee vermindert ook de noodzaak en de drive om als organisatie andere inkomsten te verwerven. De gemeente stuurt zo meer op organisaties dan op de beoogde toegevoegde waarde van activiteiten of resultaten. De Hof biedt veel kleine subsidies onder de Waarschijnlijk liggen de kosten van het papierwerk boven het subsidiebedrag (hoge perceptiekosten). Dat kan een bewuste keuze zijn - 3 -

4 (stimulering, spin off, waardering). Het is wel goed deze aanpak periodiek tegen het licht te houden. Tenslotte is er een samenhang tussen subsidies, investeringen, beheeractiviteiten (bijvoorbeeld rond de sportvelden) en garantstellingen (wat in feite ook als ondersteuning kan worden gezien); de transparantie kan op dit punt worden verbeterd. Advies Wij adviseren Raad en College: 1. Vooral het beoogde maatschappelijke resultaat scherper te formuleren (SMART). 2. De beleidsthema s niet als eigenstandige subsidiegebieden te behandelen maar te streven naar samenhang en synergie door inhoudelijke verbinding. 3. Alert te zijn op perceptiekosten. 4. Een beter overzicht te creëren van alle subsidies die door de Hof van Twente worden verleend. Dit overzicht moet College en Raad beter in staat stellen de effecten van subsidies te beoordelen en/of te analyseren. 5. In het kader van de herijking van het subsidiebeleid meer te werken vanuit het perspectief van doelen, activiteiten en resultaten en minder vanuit het perspectief van de subsidie ontvangende instellingen. 6. De samenhang tussen subsidies en investeringen en garantstellingen zorgvuldig in beeld te brengen en vervolgens te herijken en bewaken. Hiertoe dient een overzicht en een integrale rapportage te worden opgesteld. 7. Onderzoek te doen naar de mogelijkheden om een coördinerend ambtenaar en -portefeuillehouder aan te stellen. 8. Het gesprek aan te gaan met de gesubsidieerde instellingen om aanpassingen in het subsidiebeleid te bespreken. Tenslotte verwijzen wij graag naar de zeven lessen die onder andere uit het rekenkameronderzoek van de gemeente Nijmegen zijn gekomen. Deze sluiten volledig aan bij onze bevindingen en maken integraal onderdeel uit van ons advies (zie bijlage). Wij zijn graag bereid onze bevindingen nader toe te lichten en te bespreken. Met vriendelijke groet, Namens de rekenkamercommissie Hof van Twente, George Postma (Voorzitter) - 4 -

5 Bijlage: De zeven lessen In meerdere gemeenten is onderzoek gedaan naar het subsidiebeleid. De rekenkamercommissie Nijmegen vat de zeven lessen als volgt samen. Les 1 Les 2 Les 3 Les 4 Les 5 Les 6 Les 7 Zeven lessen over effectief subsidiebeleid Doelen zijn niet correct Het is onduidelijk wat de gemeente precies wil bereiken. Daarmee wordt het uiteindelijk moeilijk, zo niet onmogelijk om uitspraken te doen over de effectiviteit van het beleid en de daarbij ingezette instrumenten. Zwakke relatie tussen doelen en gevraagde prestaties Niet of nauwelijks verbanden tussen de gevraagde prestaties in de subsidiebeschikkingen en de gemeentelijke doelen die daarmee gerealiseerd moeten worden. Er worden geen alternatieven afgewogen voor subsidieverlening als Beleidsinstrument Subsidieverlening is geen doel op zich. Idealiter worden subsidies verstrekt omdat daarmee de gewenste doelen het beste bereikt kunnen worden. Er worden geen motieven gevonden voor de keuze van subsidie als het meest effectieve beleidsinstrument. Subsidies worden niet (goed) op effectiviteit geëvalueerd Volgens de Algemene Wet Bestuursrecht (artikel 4.24) moet de gemeente elke vijf jaar de verstrekte subsidies evalueren op hun doeltreffendheid. Deze evaluaties een enkele uitzondering daargelaten ontbreken. Indien er al sprake is van een evaluatie, dan laat de inhoudelijke kwaliteit ervan te wensen over. Onvoldoende controle op prestaties subsidieontvangers Gemeenten en provincies sturen subsidieontvangers in de praktijk vooral op basis van vertrouwen. Er wordt verondersteld dat de subsidieontvanger zich wel aan de gemaakte afspraken zal houden. In de verordening of uitvoeringsvoorschriften is overigens wel altijd een systematiek opgenomen voor de (tussentijdse) controle op het nakomen van afspraken. Die wordt meestal niet (volledig) toegepast. Sturings- en beheersingsinformatie is beperkt Deze informatie is maar beperkt aanwezig. Dat komt doordat de gesubsidieerde instellingen onvoldoende voortgangs- of verantwoordingsinformatie aanleveren of omdat de gemeente onvoldoende doet met de informatie die de gesubsidieerde instellingen aanleveren. Versnippering van de uitvoering van het subsidiebeleid Subsidieverstrekking wordt in veel gemeenten gekenmerkt door een grote mate van versnippering. Vaak ontbreekt een overzicht van alle subsidies die zijn (of worden) verstrekt. Nog vaker ontbreekt een overzicht van de uitkomsten van controles op subsidies. Het ontbreekt de Raad daardoor aan inzicht