stabulletin op alle STABU cursussen & opleidingen meld u aan voor een cursus/opleiding via het aanmeldingsformulier op

Transcriptie

1 stabulletin ja a r g a n g 26 n u m m e r 03 s e p t e m b e r ,- korting geldig t/m » pagina 30 STABU STUDEER ACTIE! op alle STABU cursussen & opleidingen meld u aan voor een cursus/opleiding via het aanmeldingsformulier op pagina 18 STABU feliciteert fabrikanten en toeleveranciers met hun FPS - Plus Nieuwe STABU-Standaard 2011 Het voornemen van STABU om al haar licentiehouders de nieuwe herziene U.A.V ter beschikking te stellen wordt uitgevoerd maar wat later dan voorzien. Nieuwe U.A.V De werkgroep waarin STABU participeerde die in opdracht van de Rijksoverheid de Uniforme Administratieve Voorwaarden voor de uitvoering van bouwwerken 1989 moest herzien heeft het concept daarvoor begin februari 2011 opgeleverd in de verwachting dat de betrokken bewindslieden dit gezamenlijke bouwcontract snel zouden accorderen. Dit proces is vertraagd vanwege een discussie over een aantal zaken. Stichting STABU heeft het algemeen gebruik van dit standaardcontract altijd bevorderd door het integraal onderdeel te laten zijn van haar Standaard. Immers wordt door het van toepassing verklaren van de STABU-Standaard tevens de U.A.V. als basisvoorwaarden overeengekomen. Dit uitstel, naar verwacht tot eind september, betekende voor Stichting STABU dat het drukproces voor de nieuwe STABU-Standaard 2011 is opgeschort en dat de licentiehouders dit nieuwe boekwerk niet gelijktijdig met de uitlevering van de STABU-update zullen ontvangen. STABU-Standaard Zoals het nu naar uitziet zullen de STABU-licentiehouders en alle andere betrokken partijen die al een nieuwe Standaard hebben besteld deze separaat ontvangen enkele weken nadat de betrokken bewindslieden de nieuwe U.A.V. hebben onderschreven. De STABU-licentiehouders zullen dan tevens een nieuw hoofdstuk 00 VOOR HET WERK GELDENDE VOORWAARDEN (U.A.V. 2011) ontvangen om het geheel weer juridisch sluitend te krijgen. Vraag het STABU In deze uitgave o.a. antwoord op de vragen: Kan de nieuwe STABU cursus U.A.V ook bedrijfsgericht worden afgenomen? Is de NEN 1772 Straatnaam- en huisnummerborden uit 2010 opgenomen in STABU? Wanneer komt de brochure CAR-verzekering weer online? Klopt het dat je sinds enige tijd de staalsoort en leveringstoestand in STABU anders moet specificeren?» lees de antwoorden vanaf pagina 16 Bouwen Is Mensenwerk De Rijksgebouwendienst gaat vanaf november 2011 het gebruik van Building Information Modelling (BIM) voorschrijven bij geïntegreerde contracten. Met het voorschrijven van BIM wil de Rijksgebouwendienst vermindering van de faalkosten, ketenintegratie in de bouw en verbetering van efficiency in het bouwproces bereiken. Dit leidt uiteindelijk tot een goed gebouwbeheer model. BIM mag zich reeds langere tijd verheugen op grote belangstelling, maar hoe staat het met de uitwisseling tussen de verschillende softwarepakketten, zijn er open standaarden beschikbaar en wat betekent het in de praktijk? STABU, VolkerWessels en Itannex hebben de hoofden bij elkaar gestoken om deze vragen te kunnen beantwoorden.» Lees verder op p. 8 Brandveiligheid op n hoger plan Op elk moment van de dag, in elk bedrijf, in elke situatie bestaat de dreiging van brandgevaar of het gevaar van lekkages. De redactie van STABU-bulletin is naar Aalten afgereisd om bijgepraat te worden over passieve brandveiligheidssystemen en gas- en waterdichte afdichtingen. systemen waarmee de verspreiding van brand, rook, water en gassen via kabel- en buisinstallaties wordt voorkomen. Aan tafel zit Hans Beele, eigenaar, directeur en naamgever van Beele Engineering om een toelichting te geven.» Lees verder op p. 4 STABULLETIN 1

2 De pijlers onder elk project: de kunststof kozijnprofielen van VEKA Nieuwbouw of vernieuwbouw? In het uitgebreide assortiment van VEKA vindt u altijd een kunststof kozijnprofielsysteem dat aan al uw wensen en eisen voldoet. Het VEKA-systeem TOPLINE NL is helemaal afgestemd op de Nederlandse markt. VEKA profielen isoleren tot en met passiefhuisniveau én gaan een gebouwleven lang mee. VEKA biedt daarbij de keus uit maar liefst 52 kleuren, met volledige recyclegarantie. Architecten en planners maken bovendien graag gebruik van VEKA bestekondersteuning. Ontdek het zelf: met VEKA kunt u bouwen! Kwaliteit, vertrouwen en zekerheid VEKA: het kwaliteitsprofiel

3 Van de redactie In deze editie van STABU-bulletin laten we u graag zien hoe we ons ontwikkelen om voorop te blijven lopen in de markt. STABU is op meerdere terreinen actief, natuurlijk met het up-to-date houden van de STABU²-systematiek maar met STABU- Element, uitbreiden van fabrikanteninformatie, (inter)- nationale objectenbibliotheek hebben we meerdere ijzers in het vuur. Het goedkeuren van de U.A.V laat nog even op zich wachten. Dit heeft natuurlijk consequenties voor de STABU- Standaard 2011 waarin deze basisvoorwaarden opgenomen zullen zijn. Na het accorderen door de vier bewindslieden zal de STABU-Standaard naar alle licentiehouders en overige belanghebbenden worden verzonden. Diana Kervel Stichting STABU De Rijksgebouwendienst gaat vanaf november 2011 BIM voorschrijven bij geïntegreerde contracten. In diverse artikelen wordt op deze opmerkelijke stap ingegaan want hoe staat het met de uitwisseling tussen de verschillende softwarepakketten, zijn er open standaarden beschikbaar en wat betekent het in de praktijk? Over deze - en nog veel meer - onderwerpen leest u in dit bulletin. Wij hopen dat u veel leesplezier eraan beleeft. En mocht u vragen of suggesties hebben? Neem dan gerust contact op. Inhoud» pagina 4 Vervolg: Brandveiligheid op een hoger plan» pagina 5 Vernieuwde CAR-verzekeringsparagraaf Zoekfunctie licentiehouders verbeterd Voor in uw agenda» pagina 6 Recht van spreken» pagina 8 Vervolg: Bouwen Is Mensenwerk» pagina 10 Korte berichten» pagina 12 Risico van het vak» pagina 14 Rijksgebouwendienst aan verandeirngen onderhevig» pagina 16 Vraag het STABU» pagina 18 STABU feliciteert fabrikanten en toeleveranciers met hun FPS - Plus» pagina 19 Congres BNB over: Contractvorming in een veranderende markt Update IFD» pagina 20 Uit de praktijk van SMI» pagina 22 Voorbeeld bliksembeveiliging» pagina 23 Vernieuwd: Brochure ketenaansprakelijkheid Nieuwe fabrikanten» pagina 24 Van goede kwaliteit» pagina 26 Op het rechte pad» pagina 28 RICS: dé integriteitsstandaard in vastgoed» pagina 30 Cursusaanbod STABU » pagina 32 Colofon Prijsoverzicht Henk Gidding Stichting STABU Uitbreiding verkoopteam Op 1 juni 2011 is de heer (Henk) Gidding in dienst getreden bij Stichting STABU. Als sales/account officer komt hij het verkoopteam versterken. Hij gaat zich richten op relatiebeheer en verkoop van onder meer Fabrikantgebonden Product Specificaties en de licenties STABU-systematiek. Op het gebied van verkoop heeft hij een brede ervaring. De afgelopen 3 jaar heeft hij als account manager gewerkt voor een fabrikant en groothandel in vijver- en aquariumartikelen. Daarvóór is hij zelfstandig ondernemer geweest in deze branche. Zijn ervaring en ondernemerschap gaat hij nu inzetten voor Stichting STABU. STABULLETIN 3

4 » Vervolg coververhaal Brandveiligheid op een hoger plan We hebben recent twee kerncentrales op het hoogste niveau van brandpreventie gebracht. Welke producten Veiligheid staat hoog in het vaandel. De ruim 200 patenten die Beele inmiddels rijk is, maken duidelijk dat het bedrijf synoniem staat voor producten met een onderscheidend karakter. Veel van deze producten komen voort uit vragen uit de markt. Beele geeft aan: Recent hebben we in Nieuw-Zeeland een project onder handen gehad, waarbij de opdrachtgevers met hun handen in het haar zaten toen de brandveiligheid van een tunnel moest worden gerealiseerd. Wij hebben gewoon in ons eigen R&D centrum - de situatie nagebouwd, alles aan de meest extreme testen onderworpen, gedocumenteerd inclusief foto s en deze opgestuurd. Alles werd getest nog voordat we de opdracht hadden verkregen. Puur omdat we vooraf willen weten of we kunnen leveren en de kwaliteit kunnen bieden die nodig is. Het sluiten van een compromis staat wat dat betreft niet in ons woordenboek. STABU Het project in Nieuw-Zeeland maakt duidelijk dat het accent aan het verschuiven is naar de bouwnijverheid. We hebben recent twee kerncentrales op het hoogste niveau van brandpreventie gebracht. Wanneer we op dat niveau kunnen functioneren, zijn we ook geschikt voor de iets minder hightech gebouwen, aldus Hans Beele. We zien STABU als een sparringpartner. Voor ons is STABU de aangewezen weg om bestekschrijvers een extra optie te bieden voor veiligheidsmaatregelen. Wij zien STABU als een instrument om ze te bereiken; een vervoermiddel om er te komen. Het besluit is genomen om fabrikantgebonden product specificaties in de database op te nemen. We hopen daarmee ook kennis op te doen inzake de selectieprocedures van architecten en feedback te krijgen zowel van STABU als uit de markt. Onderscheidend vermogen Waar wij ons in onderscheiden is dat we brandveiligheid op een hoger plan willen plaatsen en echt betrokken zijn: bij de veiligheid van mensen en middelen, bij kwaliteit, bij duurzaamheid. Vorig jaar kregen we vanuit Amerika het aanbod om diverse brandveiligheidproducten te leveren. Al snel werd duidelijk dat het installatieontwerp niet deugde, waardoor er slachtoffers kunnen vallen. Onder die voorwaarden wilde ik niet aan het project deelnemen. Dat past gewoon niet bij onze We Care -filosofie. Uiteindelijk hebben ze naar mijn argumenten geluisterd en alsnog de installatie aangepast. Wanneer mensen ons bellen met een probleem waar men in de praktijk tegen aanloopt, dan is een oplossing altijd snel voorhanden. Maar voordat we zoiets leveren wordt het door ons altijd uitgebreid getest in het eigen laboratorium. We bouwen de situatie na en kunnen door testen de beste oplossingen bieden. Uitzonderingen zijn er wel, bijvoorbeeld toen ESA ons benaderde voor een brandwerende bescherming voor de leidingsystemen van de Ariane stuurraketten. Aangezien dát niet in ons laboratorium paste, ben ik daarvoor regelmatig naar Bremen gereisd. Toekomst Volgens eigen zeggen is de recessie aan Beele Engineering voorbij gegaan. Aan het begin heb ik direct tegen mijn personeel gezegd dat ze zich geen zorgen hoefden te maken over hun baan. We hebben dat niet alleen waar kunnen maken, maar breiden nu zelfs onze fabriek uit voor de 15 machines en de extra productie die nodig zijn. Hans Beele vervolgt: En ook de toekomstige groei van het bedrijf is zeker gesteld. In het kader van duurzaamheid kijken inkopers niet alleen naar de kosten van het product op dit moment, maar ook naar de besparingen die mogelijk zijn gedurende de levensduur van een gebouw of installatie. Juist daar bieden onze producten veel meerwaarde: concurrerend in de aanschaf en vervolgens gedurende decennia onderhoudsvrij. Wanneer een installateur jaarlijks moet terugkomen om de brandveiligheid te kunnen garanderen, dan kost dat onnodig en daarmee overbodig veel geld. Je kunt het dan beter in een keer goed doen, aldus Hans Beele. Over het bedrijf In de scheepsbouwsector is Beele Engineering inmiddels een begrip. Dit is een feit waarop we trots zijn, zeker omdat het niet van de ene op de andere dag is ontstaan. In 1973 is het bedrijf uit Aalten begonnen vanuit de woonkamer. Eerst als handelsbedrijf maar na verloop van tijd ook - door innovatie gedreven - met eigen producten. Inmiddels zijn we in ruim 50 landen actief, hebben één van de modernste productiecentra in Europa, een brandlaboratorium en leiden installateurs op. Toch blijven we nadrukkelijk op eigen kompas varen. 4 STABULLETIN

5 Vernieuwde CARverzekeringsparagraaf Sedert begin 2011 is door STABU een Werkgroep Verzekeringen opgestart met als doel het vernieuwen van de CAR-verzekeringsparagraaf. Bij de uitgave zullen de vernieuwde CAR-verzekeringsteksten beschikbaar komen onder subparagraaf VERZEKERINGEN. De heer mr. P.J.M.W. Clerx en de heer R.M.H. Contzé hebben namens Bouwend Nederland een kennismakingsbijeenkomst georganiseerd aanwezigen: AON Risk Solutions, Meeùs Bouw & Infra, Bouwend Nederland en STABU - waarna STABU vervolgens de Werkgroep Verzekeringen heeft opgestart en hier verdere invulling en uitvoering aan heeft gegeven. De participerende partijen in deze werkgroep betroffen namens AON Risk Solutions de heer E.A. Koster, namens Meeùs Bouw & Infra de heer N. van Nus, namens ABN AMRO de heer ing. H.J.G.A. Bader, de heer J. Helsloot en namens STABU de heer ing. H.M.M. Miltenburg en de heer S.A. Brands LL.B. De verzekeringsparagraaf is geactualiseerd en afgestemd met verzekeraars/makelaars wat de interactie tussen het bestek, de af te sluiten polis(sen) alsmede de afhandeling van claims vereenvoudigt. Tot dusver zijn uitsluitend de CAR-verzekeringsteksten vernieuwd. In de vergadering (7 september 2011) van de Projectgroep 01 Administratieve Bepalingen zal er tevens een aantal aanvullende verzekeringsteksten (WAM-, Ontwerp-, Bodemsanerings- en Verborgen Gebreken Verzekering) worden besproken. De vraag of deze aanvullende verzekeringsteksten zullen worden opgenomen in de STABU-systematiek is aan de Projectgroep 01 Administratieve Bepalingen om te beoordelen. STABU zal de uitkomst hieromtrent uiteraard wereldkundig maken op haar website en/of STABU-bulletin. Meer informatie over de verzekeringsparagraaf kunt u terugvinden in de verzekeringsbrochure welke gelijktijdig met de uitgave te downloaden zal zijn op de STABU-website ( Downloads - BouwBaak). Behoudens de nieuwe brochure heeft STABU ook de dagcursus Verzekeringen in de bouw (zie hiervoor de STABUwebsite onder Cursussen en opleidingen Dagcursussen ) aangepast. Docent bij deze cursus is ondermeer: de heer ing. H.J.G.A. Bader, welke geparticipeerd heeft in de Werkgroep Verzekeringen. Meer informatie: Voor aanvullende vragen is ing. H.H.M. (Henny) Miltenburg hoofd opleidingen- of S.A. (Sebastiaan) Brands LL.B projectcoördinator juridische zaken bereikbaar via: tel.: of hmiltenburg@stabu.nl / sbrands@stabu.nl voor in uw agenda! In één oogopslag kunt u zien welke beurzen, opleidingen en cursussen bij STABU in de komende periode gepland staan.» 16 september 2011 Cursus Effectieve communicatie in de bouw» 20/22 september 2011 Cursus Nieuwe contractvormen in de bouw» 27 september 2011 Cursus STABU Bestekken lezen» 29 september 2011 Cursus Actualiteit in wet- en regelgeving» oktober 2011 Opfriscursus Bestekschrijver» 18 oktober 2011 Cursus STABU-bestekssystematiek» 20 oktober 2011 Cursus Garanties in de bouw» 1 t/m 3 november 2011 Cursus Standaardvoorwaarden bij aanneming van werk» 8 november 2011 Cursus STABU Bestekken lezen» 10 november 2011 Cursus Verzekeringen in de bouw» 22 november 2011 Cursus Nieuwe contractvormen in de bouw» 24 november 2011 STABU-gebruikersdag» 25 november 2011 Cursus Effectieve communicatie in de bouw» 29 november 2011 Cursus STABU-bestekssystematiek» 1 december 2011 Cursus Actualiteit in wet- en regelgeving» 7 december 2011 STABU-gebruikersdag» 13 december 2011 Cursus STABU Bestekken lezen» 14 december 2011 Cursus U.A.V Zoekfunctie licentiehouders verbeterd Op veler verzoek is het overzicht van geregistreerde licentiehouders op de website van STABU verbeterd. Zo is het mogelijk geworden om zowel op naam, licentienummer, postcode en plaats te zoeken. Met behulp van zoeken op regio kan bovendien binnen een specifiek gebied naar licentiehouders worden gezocht. In het jaarverslag van STABU is het register van alle licentiehouders, gerangschikt op vestigingsplaats, te vinden. Daarnaast was dit al geruime tijd tevens op de website van STABU te vinden. Met het beschikbaar komen van de uitgebreidere zoekmogelijkheden is het vinden van de organisaties die een licentieovereenkomst met STABU hebben afgesloten voor het gebruik van de STABUsystematiek eenvoudiger geworden. Via de homepage is de licentiehouder-zoekrubriek boven de groene balk te vinden. STABULLETIN 5

6 Vanuit een eigen adviesbureau adviseert Pim Herber zowel aannemers als opdrachtgevers zonodig procedeert hij zaken uit bij de Raad van Arbitrage voor de Bouw. In deze rubriek gaat hij in op de dagelijkse - met name juridisch getinte - bouwpraktijk. Recht van Verkeerd advies! Iedere adviseur dient te beseffen dat hij geen adviezen moet uitbrengen over zaken waarover hij geen of te weinig deskundigheid bezit. Schoenmaker, blijf bij je leest is een heel oud en wijs spreekwoord. Spring niet verder dan je polsstok lang is. Doe je dat toch, dan moet je hopen dat je een goede rechtsbijstandsverzekering hebt. Wat er gebeurde... Een opdrachtgever en een aannemer hadden een overeenkomst van aanneming gesloten voor het leveren en monteren van dak-en gevelbeplating. In de overeenkomst was een betalingsregeling overeenkomen die als volgt luidde: - 60% bij levering materiaal; - 30% bij aanvang montage; - 10% bij oplevering. Op 17 november en 15 december 2009 stuurt de aannemer twee facturen die beide betrekking hebben op de montage waarmee hij al enige tijd geleden was begonnen. Inmiddels had de opdrachtgever een bouwkundige ingeschakeld om de bouw te begeleiden. Medio november 2009 constateert deze een aantal gebreken aan het reeds uitgevoerde werk en adviseert daarom om de betaling van de factuur van 17 november 2009 aan te houden totdat de gebreken zijn hersteld. Nadat de aannemer in januari 2010 diverse keren haar opdrachtgever tot betaling van bovenstaande twee facturen heeft gemaand maar niet tot herstel van de gebreken is overgegaan, zijn de opdrachtgever en zijn bouwkundige het zat. De bouwkundige schrijft de aannemer dat de betalingen pas worden gedaan wanneer het gehele werk naar volle tevredenheid is opgeleverd. Maar dat beweegt de aannemer niet om de gebreken te herstellen; eerst betalen, en dan pas wil hij weer aan het werk gaan. Vervolgens ontbindt de opdrachtgever de gesloten aannemingsovereenkomst wegens wanprestatie (toerekenbare tekortkoming) van de aannemer. Partijen komen er op minnelijke wijze niet uit en de rechtbank moet er aan te pas komen. De aannemer vordert van de opdrachtgever betaling van de twee facturen. De opdrachtgever vordert op zijn beurt van de aannemer bijna als vergoeding voor de door hem geleden schade die het gevolg is van de wanprestatie van de aannemer. Oordeel rechtbank De rechter stelt vast dat beide partijen zich beroepen op de wanprestatie van de andere partij waardoor zij gerechtigd waren om hun eigen verplichtingen op te schorten. Anders gezegd: de opdrachtgever meent dat hij zijn betalingsverplichting mocht opschorten wegens wanprestatie van de aannemer. De aannemer was van mening dat hij zijn verplichting om het werk uit te voeren mocht opschorten wegens wanbetaling van de opdrachtgever. Wie heeft er nu gelijk? Het antwoord op die vraag is heel simpel. Degene die als eerste gerechtigd was om zijn prestatie op te schorten wegens wanprestatie van zijn wederpartij, heeft gelijk. En dus ging de rechter na wie er als eerste wanprestatie pleegde: als dat de aannemer is, dan heeft de opdrachtgever gelijk, maar als dat de opdrachtgever is, dan heeft de aannemer gelijk. De heer mr. W.J.M. (Pim) Herber is na zijn rechtenstudie in Amsterdam eigenlijk bij toeval in de bouwnijverheid terecht gekomen. Als directiesecretaris en bedrijfsjurist heeft hij enige tijd bij een aannemer gewerkt. Daarna zijn de werkzaamheden bij een van de voorlopers van Bouwend Nederland, het Nederlands Verbond van Ondernemers in de Bouwnijverheid (NVOB) voortgezet. De kennis van de aannemerij is via een groot advocatenkantoor in Amsterdam aangevuld met ervaring vanuit het oogpunt van de opdrachtgevers. Vervolgens is Pim Herber benaderd door de toenmalige Directie Coördinatie Bouwnijverheid van Ministerie 6 STABULLETIN

7 SPREKEN» vervolg van pagina 7 door mr. W.J.M. (Pim) Herber De verplichting die voor de opdrachtgever uit de aannemingsovereenkomst voortvloeide was om op tijd en conform de afgesproken betalingsregeling te betalen. Daar staat tegenover de verplichting van de aannemer om het werk op tijd en deugdelijk op te leveren. En dus was de opdrachtgever de eerste die wanprestatie pleegde en niet de aannemer die immers nog lang niet aan opleveren toe was toen de opdrachtgever weigerde de twee facturen te voldoen. En dat betekende dat de opdrachtgever ten onrechte zijn betalingsverplichting had opgeschort nu er van wanprestatie van de aannemer geen sprake was. Dat er tussentijds gebreken waren geconstateerd, is niet relevant; de aannemer was immers nog niet klaar met het werk. Onzekerheidsexceptie De regel is dus dat degene die al wanprestatie aan het leveren is, zich niet kan beroepen op de latere wanprestatie van zijn wederpartij. Op deze regel is één uitzondering. De opdrachtgever zou wel tot opschorting van zijn betalingsverplichting gerechtigd zijn geweest als hij goede gronden had om te vrezen dat de aannemer het werk niet deugdelijk en tijdig zou opleveren. Rol bouwkundig adviseur De bouwkundig adviseur heeft in deze zaak een meer dan dubieuze rol gespeeld. Hij heeft zich niet beperkt tot een bouwkundig advies, maar heeft zijn opdrachtgever ook geadviseerd af te wijken van de overeengekomen betalingsregeling. Het eerste advies om pas de facturen pas te betalen nadat de aannemer de vastgestelde gebreken had hersteld, was fout. Het naderhand op advies van de adviseur ingenomen standpunt om pas tot betaling over te gaan nadat de aannemer het werk tot tevredenheid van de opdrachtgever had opgeleverd, was ook heel erg fout. De moraal van dit verhaal zal duidelijk zijn: schoenmaker, blijf bij je leest! Geef als bouwkundige alleen bouwkundige adviezen en laat juridische adviezen aan juristen over die zich op hun beurt niet inhoudelijk met bouwkundige zaken moeten bemoeien. Ieder heeft zo zijn eigen vak. Denk je als bouwkundige ook jurist te zijn, dan laat deze uitspraak zien hoe fout dat kan uitpakken! Dat wordt ook wel de onzekerheidsexceptie genoemd. Daar kan de opdrachtgever alleen met succes een beroep op doen als er concreet aanwijsbare en objectieve redenen zijn die de vrees rechtvaardigen dat de aannemer niet deugdelijk of op tijd zal opleveren. En die redenen waren er niet. Tussentijds werden wel gebreken aan het werk vastgesteld, maar het waren allemaal gebreken die de aannemer zonder veel problemen kon oplossen voordat hij tot oplevering zou overgaan. Kortom: de rechtbank komt tot de conclusie dat de aannemer zijn werkzaamheden mocht opschorten omdat de opdrachtgever niet aan zijn betalingsverplichting voldeed. De opdrachtgever wordt vervolgens veroordeeld het bedrag van de openstaande facturen, vermeerderd met de wettelijke handelsrente, te betalen. De tegenvordering van de opdrachtgever wordt afgewezen. Over de auteur VROM voor het herzien van regelgeving op aanbestedingsgebied. Voor zijn functie van rijksambtenaar had hij voldoende juridische bagage en relaties in de bouw om hieraan gehoor te geven. Hoewel de heer Herber enige tijd buiten het terrein van de bouw werkzaam is geweest heeft hij de literatuur en ontwikkelingen op het gebied van bouwrecht op de voet gevolgd. De heer Herber is momenteel op diverse fronten actief. Naast het lesgeven, via organisaties als STABU en BOB, heeft hij eigen adviesbureau opgezet van waaruit hij zowel aannemers als opdrachtgevers adviseert en zaken zo nodig uitprocedeert bij de Raad van Arbitrage voor de Bouw. Hij publiceert regelmatig in het Tijdschrift voor Bouwrecht en in andere bladen. STABULLETIN 7

8 » Vervolg coververhaal Bouwen is mensenwerk Op foto van links naar rechts: ir. R.H. (Radboud) Baayen, ing. N. (Nico) Ruikes en ing. G.J.A. (Gerrie) Mühren, MBA IFD (buildingsmart Data Dictionary) IFD, het International Framework for Dictionaries, is, in eenvoudige termen, een standaard voor objectbibliotheken of ontologieën. Het concept voor de buildingsmart Data Dictionary is afgeleid van internationaal geaccepteerde open standaarden die zijn ontwikkeld door de ISO (ISO :2007 het belangrijkste). buildingsmart Data Dictionary is een van de belangrijkste componenten van de buildingsmart technologie, de andere zijn IFC en IDM / MVD. buildingsmart Data Dictionary biedt flexibiliteit voor een op IFC gebaseerd Bouwwerk Informatie Model (BIM) waardoor de link tussen het model en de diverse databases met project- en productspecifieke gegevens wordt gelegd. Daarnaast opent het mogelijkheden voor verrijking van een model waarmee mogelijkheden worden gecreëerd voor geavanceerde analyse-, simulatie- en ontwerpcontroles in een zeer vroege fase. Daarmee biedt het een reële kans om een IFC-BIM voor exploitatie en onderhoud met een opslag van product specifieke gegevens te genereren en meertalige vertalingsmogelijkheden van de informatie in een IFC-BIM. Samenwerking Ing. G.J.A. (Gerrie) Mühren - BIM Programma Manager van VolkerWessels trapt af: Ons gemeenschappelijk belang is het gebruik en de toepassing van de open standaarden als IFC. Hoewel de technologie nog niet uitontwikkeld is, hebben we besloten om hier niet op te gaan zitten wachten maar samenwerking op te zoeken. De strategische samenwerking is gevonden met Itannex als leverancier en adviseur van Revit. Ing. N.J.R. (Nico) Ruikes commercieel directeur van Itannex - geeft aan: Het is belangrijk voor Volker- Wessels om een uniforme werkmethodiek te hebben en zij gebruiken daarbij Revit software van Autodesk en SmartRevit software van Itannex. Als adviseur maken we daarbij veel gebruik van de gezamenlijke voorhanden zijnde kennis en kunde van zowel onze consultants als ook de specialisten ITANNEX van VolkerWessels. Het mes snijdt dus aan twee kanten. Eenduidigheid, codering en classificatie is belangrijk. Alle technologische ontwikkelingen ten spijt, bouwen is uiteindelijk mensenwerk. Daarbij valt of staat de samenwerking in een BIM-model met goede afspraken, die vastgelegd worden in een BIM werkplan. In de loop van het ontwikkelen werkproces kun je dan ook informatieverrijkingen toepassen; met andere woorden ontwerpen van grof naar fijn. De input van STABU wordt toegelicht door ir. R.H. (Radboud) Baayen hoofd technische zaken: Wij zijn een not-for-profit organisatie die standaarden en content moet leveren voor de partijen die de standaarden kunnen implementeren en daarmee meerwaarde leveren voor de eindgebruiker. BIM driehoek is een landelijk opererend adviesbureau voor teken- en ontwerpoplossingen in de bouw- en installatietechniek. Met 40 specialisten is zij marktleider in de Benelux voor BIM oplossingen op basis van Autodesk technologie. Meer informatie: 8 STABULLETIN

9 Het is heel belangrijk om informatie overal en altijd beschikbaar te hebben. Daarom is de stap naar het internet een hele wezenlijke. De bestaande, traditionele database wordt omgezet naar zogenaamde unieke attributen. Dit biedt de mogelijkheden om verbindingen te leggen tussen CAD-tekeningen, kosten- en besteksinformatie. Internationale standaarden De internationale organisatie van organisaties met een nationale specificatiesystematiek, ICIS, is dit jaar een project gestart genaamd specificaties en BIM. Baayen: BIM wordt door heel veel mensen nog steeds gezien als het 3D-plaatje met mogelijk wat informatie daaraan vast gehangen maar de rol van specificaties (of bestek) wordt nog niet door iedereen gezien. Dat gaan we vanuit ICIS oppakken met 12 landen over de hele wereld. Het project heeft een looptijd van twee jaar. Als ICIS richten we ons onder andere op de BIM-wereld van buildingsmart en we profileren ons als experts op het gebied van specificeren. De rol van STABU is te zorgen dat dergelijke ontwikkelingen aan- Volker Wessels is de handelsnaam van Koninklijke Volker Wessels Stevin NV. Een Nederlands concern, met medewerkers in 125 werkmaatschappijen, en vestigingen in Nederland, België, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk, Canada en de Verenigde Staten. Meer informatie: sluiten bij onze nationale werkmethodes. Waar mogelijk proberen we internationale ontwikkelingen te beïnvloeden, zoals we dat hebben gedaan met IFD en IDM. Vernieuwing Mühren: De toepassing van BIM is de enabeler voor de vernieuwing van de bouwsector. Na de parlementaire bouwenquête stonden integriteit, transparantie en ketenintegratie hoog op de agenda. We merken wel dat er bepaalde angst is om intellectueel eigendom over te dragen. Baayen: In het nieuwe proces is dat precies de bedoeling. Iedere schakel in het bouwproces moet het beschikbare materiaal oppakken en verrijken. Dan kom je automatisch op een stukje transparantie. Daarnaast heeft in een bedrijf iedereen het over suboptimalisatie en het vergroten van zijn taartpuntje (little BIM*)) en hoe gaan we de taart vergroten zodat ieders stukje automatisch groter wordt (BIGBIM *) ) Ruikes: Een trend in de markt is IPD, wat staat voor Integrated Project Delivery. Diverse woningcorporaties maken al gebruik van dit nieuwe werken. Een project wordt door een aantal teams alle bestaande uit een relevante partijen uit de bouwketen (installateur, constructeur, aannemer en architect) uitgewerkt. Het team wat met het beste plan komt gaat de klus krijgen en dat hoeft niet per definitie het goedkoopste plan te zijn. Opdrachtgevers gaan marktpartijen forceren om slim samen te werken. IFC International Foundation Classes (IFC) is een open, gestandaardiseerde manier van het opslaan van digitale bouwbeschrijvingen. IFC is ontwikkeld door BuildingSMART en wisselt informatie tussen verschillende BIM pakketten uit. Rol van architect Ruikes: De architect denkt dat hij wordt beperkt in zijn creativiteit door standaardisatie. Zo n stelling suggereert beperking maar het geeft juist vrijheid met eenduidigheid, efficiency en effectiviteit. Het dwingt de architect om op zijn kerncompetentie terug te komen en een creatief ontwerp te maken. Baayen: De architect wordt mogelijk beperkt door de rooilijnen, of door het bestemmingsplan, maar zeker niet door standaarden. De commercieel directeur van Itannex vult aan: Beheer en onderhoud worden steeds belangrijkere componenten. Bij de totale levensduur van een gebouw behelzen de ontwikkelkosten veelal minder dan 10 procent van de totale bouwsom, terwijl de overige kosten voornamelijk BIM voor beheer en onderhoud zijn. Het Bouw Informatie Model ook Laat dat nou net bij de steeds centraler wordende rol van de ontwikkelende aannemer (Building Information Model) ofwel BIM is een manier van ontwerpen en bouwen waarbij het gebouw of constructie in een 3D-model en databank wordt opgebouwd. liggen. De rol van de ontwikkelende aannemer wordt steeds belangrijker. Start Ruikes: De beste manier om met BIM te starten is om een concreet project op te pakken. In de eerste week treden dan de nodige spanningen op, maar het helpt je om zo snel mogelijk productief te zijn. Mühren: De standaarden zijn in onze testcase geïmplementeerd en gebruikt. We kunnen nu laten zien wat we in huis hebben. Zien is geloven. Hiermee kunnen we communiceren binnen het bouwproces met behulp van tools die standaarden hebben geïmplementeerd. De standaarden zijn in onze testcase geïmplementeerd en gebruikt. Weg naar succes Gerrie Mühren: Alle technologische ontwikkelingen ten spijt, bouwen is uiteindelijk mensenwerk. De menselijke inbreng is cruciaal. Ruikes vult aan: Waar een wil is, is een weg, zeg ik altijd tegen opdrachtgevers. Als je maar vertrouwen hebt en gelooft in BIM, dan gaat implementatie van het proces goed komen. De behoefte aan BIM wordt groter en verder gepusht door de uitspraken van de Rijksgebouwendienst. Zonder de inzet en motivatie van alle betrokkenen en de wens om een mooi eindproduct te leveren is BIM echter een leeg omhulsel, benadrukken de initiatiefnemers. *) BIG BIM little bim door auteur Finith Jernigan

10 Klein nieuws dat we u toch niet wilden onthouden. Korte Berichten Heropening NAi Na een jaar verbouwen is met ingang van vrijdag 1 juli 2011 het NAi weer opengesteld voor publiek. Voor Helpdesk iedereen met interesse in architectuur biedt het Nederlands Architectuurinstituut NAi inspirerende tentoonstellingen, lezingen, debatten en educatieve activiteiten. In het NAi zijn meestal drie verschillende tentoonstellingen te zien. De vaste tentoonstelling Stad van Nederland laat je beleven wat de stad met je doet. Leuk voor volwassenen, maar zeker ook voor kinderen die een eigen audiotour krijgen. De tentoonstelling dwarsdesign toont Chinese en Nederlandse ontwerpers met Stichting STABU biedt de helpende hand bij het vinden van een antwoord op mogelijke vragen via de STABU-helpdesk. Naast de mogelijkheden van de STABU-systematiek in algemene zin, worden dagelijks vele vragen beantwoord over inhoudelijke, technische onderwerpen. Het aantal vragen over wet- en regelgeving, administratieve bepalingen, normering en certificering is significant toegenomen. De meest gestelde vragen worden gepubliceerd in de vragenrubriek van STABU-bulletin en de website. lef. Aansprekende voorbeelden uit de mode, architectuur en beeldend kunst laat zien dat beide landen niet alleen verschillen, maar ook juist veel overeenkomsten vertonen. In Testify! tenslotte kan de bezoeker zien en hun projecten een (iets) betere wereld te maken. Vragen? tel.: (0318) , postmaster@stabu.nl website: Helpdesk beoordelen of architecten erin geslaagd zijn om met Het Nederlands Architectuurinstituut is gevestigd aan Museumpark 25 te Rotterdam. Meer informatie over de verbouwing en de nieuwe tentoonstellingen is te vinden op Gastcolleges Regelmatig ontvangt STABU verzoeken van docenten om aanvullende informatie bij het voorbereiden van de lessen. Het aanbod van STABU om voor onderwijsinstellingen gratis gastcolleges te verzorgen tijdens (of naast) de lessen vindt gretig aftrek. Meer informatie Voor nadere toelichting over de gastcolleges kan contact worden opgenomen met: ing. J.G.G. (Hans) Swagers tel.: (0318) Besteksbeoordeling Regelmatig ontvangt STABU van licentiehouders de vraag o f er een mogelijkheid bestaat om een bestek te laten controleren. Als STABU dienstverlening is een dergelijk gevraagde besteksbeoordeling uiteraard mogelijk. Het enkelzijdig afgedrukte, opgestuurde bestek wordt dan door een STABU-medewerker (vooraf) van commentaar voorzien en (in maximaal een halve dag) met de opsteller(s) besproken. De becommentariëring en de behandeling ervan vindt in beginsel plaats bij Stichting STABU te Ede. Meer informatie ing. H.H.M. (Henny) Miltenburg tel.:(0318) hmiltenburg@stabu.nl 10 STABULLETIN

11 STABU organiseert gebruikersdagen De gebruikersdagen worden reeds jaren door STABU georganiseerd. Ook komende maanden staan deze bijeenkomsten op de planning. data: donderdag 24 november 2011 of woensdag 7 december 2011 Programma: zie Locatie: STABU, Willy Brandtlaan 81, Ede Tijd: uur De gebruikersdagen van STABU worden gehouden om de STABU-licentiehouders de gelegenheid te bieden kennis te vergaren over diverse besteksgerelateerde ontwikkelingen. Daarnaast kan men van gedachten wisselen met collega-bestekschrijvers en wordt er uitgebreid ingegaan op de diverse vragen die bij er leven met betrekking tot de STABU-systematiek. LinkedIn Aan het bijwonen van de gebruikersdagen zijn geen kosten verbonden, maar voor de lunch vragen wij een tegemoetkoming van 8,- p.p. (contant te voldoen). Aanmelden Esmoreit Megens emegens@stabu.nl. via de website: (Info STABU/ aanmelding). Hier kunt u een aanmeldformulier downloaden. STABUm@il Het is ook mogelijk om regelmatig nieuws over STABU in uw inbox te krijgen. STABU heeft hiervoor een digitale nieuwsbrief in het leven geroepen, STABUm@il genaamd. Regelmatig zal daarin geïnformeerd worden over zogenaamde STABU-evenementen zoals gebruikersdagen, nieuwe uitgaven, beurzen, etc. Zo worden actuele zaken in een kort artikel weergegeven en de aandacht gevestigd op uitgebreidere artikelen die op onze website staan. STABUm@il wordt ongeveer 6 x per jaar verzonden naar alle geïnteresseerden. Wilt u de informatie ook ontvangen, meldt u zich aan via de website van STABU, LinkedIn heeft de beschikking over groepen, waaronder de STABU-gebruikersgroep. Recent is de gesloten gebruikersgroep omgezet naar een open groep. Dit betekent dat discussies ook gelezen kunnen worden door personen die geen deelnemer zijn aan de STABU-gebruikersgroep op LinkedIn. Niet-deelnemers kunnen discussies lezen maar kunnen zelf geen discussie starten of reageren op lopende discussies. Dan zal men zich alsnog dienen aan te melden voor de STABU-gebruikersgroep. STABU bestaat voor en door de bouw en wil zich graag met haar licentiehouders, klanten en geïnteresseerden verbinden. Nu dus ook via Linkedin en u kunt hier mee praten, nieuws lezen, aankondigingen lezen. En verder kunt u vragen stellen, aan discussies deelnemen, maar ook uw netwerk vergroten! Kortom; wij nodigen u van harte uit om zich met ons op Linkedin te verbinden! Ruim 420 personen gingen u voor! LinkedIn is een virtueel sociaal netwerk dat gericht is op vakmensen. Het belangrijkste doel van de website is geregistreerden gebruik te laten maken van elkaars (zakelijke) netwerk. Dat gebeurt door contacten te leggen met anderen die men vertrouwt. Een netwerk is opgebouwd uit directe contacten, de relaties van die contacten, enzovoorts. Al deze personen kunnen behalve direct haar of zijn netwerk ook uitbreiden via een introductie door een reeds in het eerste- of tweedelijnsnetwerk aanwezige contactpersoon. Voor vragen over de gebruikersgroep van STABU op Linkedin kunt u contact opnemen: Diana Kervel tel.: (0318) dkervel@stabu.nl. STABULLETIN 11

12 Risico VAN HET VAK Publiek Private Samenwerking (PPS) Verzekeringen cruciaal bij totstandkoming van contracten Publiek-private samenwerking, kortweg PPS, is een samenwerkingsvorm waarbij de overheid en de private sector langdurig samen optrekken voor de realisatie en exploitatie van overheidsprojecten en diensten. PPS wint terrein in Nederland. Voor STABU een reden om in de rubriek Risico s van het vak stil te staan bij een aantal beginselen van PPS en de gevolgen voor risico s en verzekering van dergelijke projecten. Wat is PPS? Een PPS-project is een overheidsintitiatief waarbij de aanbesteding de volgende elementen omvat: ontwerpen; bouwen; financieren; onderhoud; beschikbaar stellen. In vakjargon heet het contract voor een PPS-project een DB- FMO-contract. Dit staat voor Design, Build, Finance, Maintain and Operate. In de praktijk betekent dit dat de overheid een (consortium van) private partij(en) opdracht geeft om een project of bouwwerk te ontwerpen, bouwen, financieren en gedurende langere tijd -25 tot 30 jaar - beschikbaar te stellen. De overheid stuurt hierbij volledig op het gewenste einddoel (uitgedrukt in functionaliteit) en legt de uitvoering niet gedetailleerd vast in bestekken. Anders dan bij traditioneel aanbesteden blijft de private partij bij PPS na de oplevering verantwoordelijk voor de beschikbaarheid van het object.voert het beheer en de onderhoudsactiviteiten uit en volgt storingen op. Daarvoor krijgt hij een periodieke vergoeding op basis van de gerealiseerde beschikbaarheid van het object. De private partij financiert het project op basis van de principes van projectfinanciering. Dit is een financieringsvorm waarbij het eigen- en vreemd vermogen dat is ingebracht in het project, wordt terugbetaald uit de exploitatieopbrengsten. Financiers van vreemd vermogen zijn voor de opbrengsten van het door hen verleende krediet, volledig afhankelijk van het succes van het project en de gestelde zekerheden, waaronder verzekeringen. PPS-risico s en financiering Veel van de risico s die normaliter gedragen werden door de overheid, worden door de PPS-oplossing verlegd naar een private partij. Indirect worden risico s ook gedragen door de projectfinanciers. Betrokkenheid van vreemd vermogenverschaffers werkt voor de resultaten van PPS-projecten in de praktijk voordelig uit. Zowel in de voorbereiding als tijdens de realisatie van het project nemen de verschaffers een constructief kritische houding in ten aanzien van de projectuitdagingen en risico s. Indien het project mislukt kunnen zij immers niet terugvallen op de achterliggende partijen voor de terugbetaling van het krediet. Hierdoor zijn de volgende zaken onderwerpen in de onderhandeling: eliminatie/minimalisatie van zoveel mogelijk projectrisico s; directe toegang tot projectzekerheden; financiele prikkels om opdrachtnemer te stimuleren bij realisatie/ exploitatie. Ook via het verzekeringsprogramma zijn financiers op zoek naar meer projectzekerheid. Een adequaat verzekeringspakket vormt dan ook een belangrijke voorwaarde voor de financieerbaarheid van het project. Risicoidentificatie, -management en financiering, waaronder verzekeringen, krijgen bij PPS dan ook een andere dimensie. Financiers laten zich tijdens de voorbereiding van het project veelvuldig adviseren over onder andere, de projectrisico s en verzekeringen. Hiervoor schakelen zij risico- en verzekeringsadviseurs in die hun bijstaan in het toetsen van de verzekeringsportefeuille aan het risicoprofiel. Hierover wordt een due diligence rapportage opgesteld ten behoeve van het tot standkomen van de financieringsovereenkomst. PPS en verzekeringen Doordat financiers eisen stellen aan de projectverzekeringen en het feit dat projectafspraken 25 tot 30 jaar geldig blijven, is het adviestraject inzake verzekeringen complexer dan bij traditionele projecten. Om vooraf volledige zekerheid te krijgen over de premies en condities van de verzekeringsprogramma s, zou idealiter eenzelfde contractstermijn moeten gelden als voor de duur van het project. Echter, de verzekeringsmarkt kent een andere dynamiek. Verzekeringscontracten kunnen voor één of slechts enkele jaren afgesloten worden afhankelijk van het risico, de marktbewegingen en tussentijdse wijzigen. De bovenstaande situatie schept onzekerheid voor de opdrachtnemer en de projectfinanciers. Zij trachten dan ook door middel van procedurele afspraken, zoveel mogelijk grip te krijgen op de opstelling van verzekeraars en de eventuele wijzigingen in het programma. In de aanbestedings- en contracteringsfase speelt het onderzoek naar risico s en verzekeringen alleen daarom al een belangrijke rol. 12 STABULLETIN

13 Aon is een wereldwijde financiële dienstverlener, die helpt om klanten op verantwoorde wijze risico s te laten nemen en deze beheersbaar te maken met oog voor het beperken van risicokosten. Samen met STABU helpen en informeren ze over risico s en risicomanagement. Door: Michiel Ebeling Koning & Sonja Janicijevic Denk aan aspecten als: verzekerbaarheid van specifieke projectrisico s; eisen van verzekeraars aan de gehanteerde bouwmethoden; bereidheid van financiers te participeren in het project indien bepaalde risico s niet verzekerbaar zijn; opzet van een adequaat verzekeringsprogramma en borging van de rechten die de financiers daaraan willen ontlenen. Door de opdrachtgever en de opdrachtnemer worden in de aanbestedingsfase juridische, technische en verzekeringsadviseurs aangesteld om de risico s in kaart te brengen en wederzijds te toetsen. Proces Verzekeringsadviseurs maken vooraf een analyse van de verzekerbare risico s en de verzekeringseisen, en stellen het verzekeringsprogramma op met een inschatting van de daarmee samenhangende kosten. Het is hierbij van belang dat het voorgestelde verzekeringsprogramma past bij de eisen die financiers stellen. Zaken als de discrepantie tussen langjarige zekerheidstellingen en de veel kortere verzekeringstermijn die inkoopbaar is in de verzekeringsmarkt, worden zoveel mogelijk beheerst door procedurele afspraken. De verzekeringsadviseur speelt ook een belangrijke rol in hoe kandidaat-partijen en hun overige adviseurs naar projectrisico s kijken en in de interpretatie van risico s door de verzekeraars. Zij verschaffen helderheid over welke risico s overgedragen kunnen worden aan verzekeraars en welke risico s door de private partijen zelf gedragen moeten worden. Nadat de partij voor de realisatie van het project is aangewezen, worden afspraken vastgelegd tussen financiers, de partij en de verzekeringsadviseur. Hierin zijn opgenomen: tijdige premiebetaling, stabiliteit van verzekeraars, opzegging- of wijziging van de condities van de verzekering et cetera. Aon Risk Solutions heeft ruime ervaring met het verzekeringsadvies voor consortia en financiers door haar betrokkenheid bij vrijwel alle PPS-projecten in Nederland. Omdat het proces vaak onder grote tijdsdruk wordt uitgevoerd en de belangen groot zijn, geeft Aon de volgende tips: Start tijdig aan het verzekeringstraject. Laat u bijstaan door een ervaren adviseur op het gebied van PPS. Houd de belangrijke mijlpalen goed in beeld. Ook u ervaart dan de meerwaarde van PPS! Wilt u meer weten, neem dan contact op met: Verzekeringsadvies en opzet verzekeringsprogramma s Ruben de Bruin tel: Michiel Ebeling Koning tel.: Risico- en verzekeringsadvies- / due diligence financiers, opdrachtgevers en opdrachtnemers Sonja Janicijevic tel: Definitie Het ministerie van Financiën definieert PPS als:...een samenwerkingsverband waarbij overheid en bedrijfsleven, met behoud van eigen identiteit en verantwoordelijkheid, gezamenlijk een project realiseren op basis van een heldere taak- en risicoverdeling. Het doel van PPS is het realiseren van meerwaarde: een kwalitatief beter eindproduct voor hetzelfde geld, of dezelfde kwaliteit voor minder geld. Dit ligt binnen bereik als overheid en bedrijfsleven ieder datgene doen waar ze het best in zijn; er ontstaat zo een win-winsituatie. Verzekeringsprogramma De feitelijke zaken van financiering, namelijk de bouw en exploitatie van een bepaald object zijn voor de verzekeringsmarkt niet nieuw. Een belangrijk aspect hierin is integrale verantwoordelijkheid. De opdrachtnemer is zowel verantwoordelijk voor ontwerp en bouw als exploitatie en voor de tijdige overgang van de ene naar de andere fase. De belangrijkste projectverzekeringen die een rol spelen zijn: Tijdens de bouw Ontwerpaansprakelijkheidsverzekering (dekt schade aan derden die voortkomt uit het ontwerp). Construction all-riskverzekering (dekt materiële schade aan het gebouwde object). Delay in startup. Dit is een verzekering specifiek voor PPSprojecten. Het dekt het verlies aan inkomsten in geval van een verzekerde materiële schade tijdens de bouw die leidt tot vertraging van de exploitatie. Aansprakelijkheidsverzekering (dekt materiële een letselschade aan derden). Tijdens de exploitatie Brandverzekering (dekt het belang dat de opdrachtnemer heeft bij materiële schade aan het object). Bedrijfsschadeverzekering (dekt inkomstenderving door een verzekerde materiële schade). Aansprakelijkheidsverzekering (dekt wederom materiële en letselschade aan derden). PPS in Nederland Waar PPS in eerste instantie alleen werd ingezet bij grote rijksprojecten (zoals infra: N31, A59, 2e Coentunnel, A15 en A12, of vastgoed: ministerie van Financiën, Kromhout Kazerne), zien we een langzame beweging op gang komen richting lagere overheden (zoals onderwijs: Montaigne college en de Internationale School in Eindhoven). STABULLETIN 13

14 Rijksgebouwendienst aan veranderingen onderhevig In het vorige STABU-bulletin (juni 2011) is melding gemaakt dat Krijn van Popering afscheid neemt als projectgroeplid van STABU namens Rijksgebouwendienst - aangezien hij per augustus de pensioengerechtigde leeftijd heeft bereikt. Na 28,5 jaar trouwe dienst vragen wij hem graag naar zijn ervaringen met STABU, de rol van de Rijksgebouwendienst en de Rgd Standaard Bestekbepalingen (RS). De heer Van Popering geeft direct aan: Naar mijn bescheiden mening lijkt de periode van 28 jaar meer dan het in werkelijkheid was. De vergaderingen vonden maximaal 3 à 4 keer per jaar plaats met bovendien een onderbreking van een aantal jaren doordat de input op dat moment niet noodzakelijk was. Over de beginperiode en de aanleiding om plaats te nemen in de projectgroep meldt hij: Enkele jaren voordat STABU-1 werd gepresenteerd op 26 maart 1986 in de Haagse Rolzaal - ben ik tot de projectgroep GAWALO toegetreden. Mijn loopbaan is begonnen bij uitvoerende installatiebedrijven, dus de werktuigbouwkundige installaties zijn mijn werkgebied. Na 10 jaar heeft hij de overstap gemaakt naar de Rijksgebouwendienst, alwaar hij inmiddels 30 jaar geleden is begonnen. Een carrièrestap waar hij gezien de interessante projecten die Rijksgebouwendienst in portefeuille heeft geen moment spijt van heeft gehad. Als adviseur klimaattechniek werd ik betrokken bij de bijzondere aandacht die de klimaatinstallaties van musea vroegen, aldus Van Popering. Rijksgebouwendienst had destijds nog een eigen architecten- en ingenieursbureau waardoor wij van A t/m Z bij een project betrokken waren. De opgedane kennis en ervaring kon ingebracht worden in de STABU-projectgroep, terwijl de ontwikkelingen binnen STABU weer basis waren voor onze bestekken, aldus het voormalig projectgroeplid. De ontstane kruisbestuiving werkte zowel op de bouwkundige, elektrotechnische en werktuigbouwkundige vlakken. In het tijdperk vóór STABU werden voor alle overheidsopdrachten de Algemene bepalingen voor de uitvoering van installatiewerken (A.B.I. 1982) toegepast. De in ontwikkeling zijnde STABU-Standaard is aanleiding geweest om alle ABI-bepalingen naar deze standaard over te hevelen, waardoor in de Rgd-bureaubestekken vanaf die tijd de STABU-Standaard van toepassing werd verklaard. Veranderingen Rgd Rijksgebouwendienst heeft de keuze gemaakt om zich volledig te richten op professioneel opdrachtgeverschap. Alle taken die niet strikt genomen tot het opdrachtgeverschap behoren, worden in de markt gezet. Krijn van Popering vult aan: We veranderen van een bouwdienst naar een inkooporganisatie. Een van de speerpunten van het kabinet Rutte I is de inkrimping van de rijksoverheid. Het gewijzigde takenpakket zal komende tijd tot gevolg hebben dat de dienst kleiner wordt. Belangrijk is om continu te blijven ontwikkelen en innoverend te opereren. De Rijksgebouwendienst gaat voorschrijven wat de dienst als informatie nodig heeft voor de uitvoering van contractbeheer en vastgoedbeheer van haar totale voorraad. Bij het voorschrijven zijn strakke normen nodig, zodat niet elk contract weer een verschil in nuance heeft. De opdrachtgever Rgd moet zelf een optimale vraagspecificatie met een zorgvuldige formulering maken. Wij dagen de markt uit om die gewenste kwaliteit te leveren. Onze kennis om te kunnen beoordelen en meetbaar te maken is daarbij van essentieel belang. Als je een goede vraag stelt, krijg je een beter antwoord. BIM, geïntegreerde contracten De Rijksgebouwendienst gaat vanaf november 2011 Building Information Modelling (BIM) voorschrijven bij geïntegreerde contracten. Directeur-generaal Peter Jägers Krijn van Popering maakte dit woensdag 29 juni bekend tijdens een congres van UNETO-VNI over BIM. Met het voorschrijven van BIM wil de Rijksgebouwendienst vermindering van de faalkosten - ketenintegratie in de bouw en efficiency in het bouwproces - en goed beheer van het gebouw en de gebouwenvoorraad bereiken. De Rijksgebouwendienst is één van de grootste vastgoedbezitters in Nederland met ongeveer 7 miljoen vierkante meter in 2000 objecten zoals kantoren, gevangenissen, rechtbanken en musea. Het gebrek aan accurate informatie veroorzaakt ook faalkosten in de beheerfase. BIM is ook hier geschikt om een grote besparing te bereiken op die kosten, aldus de Rgd-man. Visie op STABU In mijn beleving zie ik STABU als normalisering van processen. Lang hebben we gewerkt met zowel de STABU-systematiek als de NL/Sfb-elementencodering. Aangezien het op twee sporen beginnen van een project geen optimaal uitgangspunt is, juichen we de ontwikkeling van STABU-Element toe (koppeling STABU-systematiek met de elementenmethode). STABU zorgt niet alleen voor normalisatie c.q. standaardisering, maar geeft bijvoorbeeld ook de vele publicaties van ISSO, SBR een plek in het gehele proces. Ook voor de NEN-normen maakt STABU de toepassing en bereikbaarheid ervan - via een vast stramien - beschikbaar voor de markt. Toekomstige rol van Rgd/STABU De heer Van Popering: Als overheid zijn wij een van de medeoprichters van STABU geweest. Enkele decennia geleden kon korting worden verkregen op de inschrijfkosten wanneer er gewerkt werd met een STABU-bestek. Deze werkwijze is hedendaags niet meer aan de orde, toch onderschrijven we nog steeds het belang van STABU. De samenwerking tussen Rgd en STABU blijft een feit: niet voor niets komt de voorzitter van STABU uit onze gelederen (J.A.M. Altenburg, directeur Paleis Soestdijk). Alleen worden binnen Rijksgebouwendienst door onze veranderende rol als opdrachtgever afwegingen gemaakt over de deelname aan de diverse vakinhoudelijke projectgroepen van STABU. De verwachting is dat er een projectgroep wordt opgericht met een abstracter karakter die meer gaat over commissio- 14 STABULLETIN

15 ning, BIM, vraagspecificaties, geïntegreerde contracten, informatiestructuren etc. De vertegenwoordiging van Rgd zal daardoor aangezien we niet meer als bestekschrijver optreden doeltreffender zijn. Projectgroepleden zullen meer uit de markt moeten worden gehaald, vanuit hun eigen brancheachtergrond, benadrukt Krijn van Popering van Rijksgebouwendienst. Bestekbepalingen Voortvloeiend uit de samenwerking STABU/Rgd zijn er bestekbepalingen voor een ieder die projecten uitvoert voor de Rijksgebouwendienst. Als coördinator van deze zogenaamde Rgd Standaard bestekbepalingen (RS) schuift ing. H.E. (Erik) Gol desgevraagd aan bij collega Van Popering en steekt van wal: De Rgd Standaard bestekbepalingen hebben tot doel om een optimale inhoudelijke kwaliteit en uniformiteit te verkrijgen in de projectbestekken van de Rgd, alsmede een correcte juridische aansluiting op algemene en specifiek voor werken van de Rijksoverheid geldende wet- en regelgeving. De structuur en de bepalingen van de Rgd Standaard bestekbepalingen sluiten aan op de STABU-bestekssystematiek. Het aantal aanvullende bepalingen is daardoor tot een minimum beperkt. De Rgd Standaard bestekbepalingen worden elk half jaar geactualiseerd, voor zover: de wet- en regelgeving wijzigingen hebben ondergaan; Stichting STABU de catalogi met Aanvullende Bepalingen en Werkbeschrijvingen heeft geactualiseerd; voortschrijdend inzicht van de Rgd in de contractuele regelingen met de aannemer mutaties in de Rgd Standaard bestekbepalingen vereist. De documenten waarnaar verwezen wordt vanuit de RS zijn ook aan veranderingen onderhevig en zijn op de Rgd-website opgenomen ( Bij de start van een project wordt gewerkt met de vigerende versie van de RS tenzij er gewijzigde inzichten zijn. Om een voorbeeld daarvan te geven; het kabinet heeft in het beleidsprogramma de doelstelling geformuleerd dat het Rijk vanaf 1 januari 2010 voor 100% duurzaam inkoopt. De criteria zijn in de loop van 2009 bekend gemaakt en verwerkt in de RS in de lopende projecten is gekeken of dit nog door te voeren was c.q. financieel haalbaar. De RS-bepalingen zijn in goed overleg met STABU opgesteld; de laatste versie is van De RS-bepalingen staan op de website van STABU bestekteksten/rijksgebouwendienst). Uiteraard staat de Rgd open voor de vragen en opmerkingen over de RS, aldus Erik Gol. In 4 klikken digitaal bestek hang- en sluitwerk & ventilatie Een goed bestek begint bij BUVA Naast een digitale bestekservice voor hang- en sluitwerk biedt BUVA u nu ook een bestekservice voor ventilatie in woningbouw. Met deze gratis bestekservice bespaart u veel tijd en energie bij het samenstellen van een volledige en juiste specificatie. In slechts vier klikken beschikt u over een volledig bestek voor hang- en sluitwerk en/of ventilatie. Het programma genereert STABU bestekomschrijvingen die u eenvoudig in uw digitale projectbestek kunt integreren. Voor een nadere toelichting of een presentatie bij u op kantoor, bel gerust met een van onze verkoopadviseurs op telefoonnummer Bremen LJ Barendrecht Telefoon: info@buva.nl Download gratis op Duurzaam & Doordacht. STABULLETIN 15

16 Van de vragen die onder andere via de telefonische helpdesk, de STABU gebruikersdagen en de diverse cursussen en opleidingen bij Stichting STABU zijn binnengekomen is een selectie gemaakt, welke in deze rubriek worden weergegeven. Vraag het»hoe gaat STABU om met de U.A.V. 2011, de opvolger van U.A.V en de UAVTI 1992? Aanvankelijk zou STABU in de uitgave het gebruik van de U.A.V faciliteren. Hiervoor was, naast hoofdstuk 01, het nieuwe hoofdstuk 00 VOOR HET WERK GELDENDE VOORWAARDEN (U.A.V. 2011) in concept aangemaakt. Immers, op maandag 14 februari jl. was door de Werkgroep Herziening U.A.V het concept van de U.A.V reeds ter vaststelling aangeboden aan het ministerie van Binnenlandse Zaken. De overheid wilde echter over een aantal punten alsnog dat er overleg plaats zou vinden tussen de rijksoverheid en brancheorganisaties. Dit overleg stond gepland op 31 augustus Deze actie betekende wel dat de vaststelling niet kon plaatsvinden in het voorjaar waardoor STABU uitgave nog enkel gebaseerd kon worden op de U.A.V Gehoopt wordt nu op een vaststelling van de U.A.V rond Prinsjesdag.»Komt er eerdaags een nieuwe STABU-Standaard als opvolger van de STABU- Standaard 2007? Jazeker, maar niet gelijk met de uitgave ! Aanvankelijk zou in het najaar van 2011, mede door de wijziging van de U.A.V en de UAVTI 1992 in de U.A.V. 2011, gelijktijdig met de STABU uitgave , een nieuwe STABU-standaard verschijnen. Echter doordat de U.A.V niet in het voorjaar is vastgesteld kon dit geen doorgang vinden. Vanuit uitgave zal dus nog gewoon worden verwezen naar de huidige STABU Standaard 2007.»Kan de nieuwe STABU cursus U.A.V ook bedrijfsgericht worden afgenomen? Zeker. De nieuwe eendaagse cursus die inhoudelijk op de wijzigingen tussen de U.A.V (en de UAVTI 1992) en de U.A.V zal ingaan kan ook bedrijfsgericht worden afgenomen. Het voordeel voor een bedrijf is dat de cursus dan geheel naar wens afgestemd kan worden. Dit zowel in tijd, locatie maar ook in inhoud en op het kennisniveau van de cursisten.»is de NEN 1772 Straatnaam- en huisnummerborden uit 2010 opgenomen in STABU? Jazeker. Hoewel in veel gemeentelijke verordening aangaande het nummeren van bouwwerken, gebouwen, complexen, afgebakende terreinen, lig- en standplaatsen nog steeds verwezen wordt naar de NEN 1774 uit Deze norm is echter ingetrokken. Aanvankelijk was er een ook een aparte norm over straatnamen, de NEN 1772 uit Beide normen waren tot en met catalogus 35 (uitgave ) ondermeer te benaderen vanuit STABU hoofdstuk 43 METAAL- EN KUNSTSTOFWERK bij rubriek 0 van korttekstcode NAAM-/NUMMER-/SYMBOOLPLAAT. De nieuwe geïntegreerde norm NEN 1772:2010 Straatnaamen huisnummerborden is in de plaats gekomen voor deze normen. Deze nieuwe Nederlandse norm geeft voor straatnaamborden functionele eisen ten aanzien van de afmetingen, de uitvoering, de constructie, de kleursoorten en lichttechnische eigenschappen van de toegepaste materialen en de plaatsing. De NEN 1772 uit 2010 maakt straatnaam- en huisnummerborden ook beter zichtbaar, leesbaar en herkenbaar waardoor weggebruikers zich zowel overdag als in het donker gemakkelijker kunnen oriënteren en dat bevordert de verkeersveiligheid. Tevens helpt deze norm hulpdiensten bij calamiteiten sneller ter plaatse te zijn. Dat geldt vooral in de buitengebieden, waar straatnamen en huisnummers vaak lastig te vinden zijn. In de NEN 1772:2010 is daarom ook bijzondere aandacht besteed aan verbetering van de functionaliteit van huisnummeraanduiding. In catalogus 36 (uitgave ) is de norm NEN 1772 uit 2010 meegenomen. In de nieuwe NEN 1772 wordt onder Hoogte t.o.v. maaiveld ook de plaatsingshoogte van huisnummerborden geregeld. Derhalve is het aanroepen van de NEN 1773 Wijzen van nummeren en plaats uit 1983 niet nodig. Desalniettemin wordt bij STABU toch overwogen om een R-rubriek, aangaande het plaatsingsresultaat, toe te voegen aan de hiervoor genoemde korttekst.»wanneer komt de brochure CAR-verzekering weer online? STABU heeft de verzekeringsparagraaf en de begeleidende brochure inhoudelijk geheel herzien. Tijdens deze herziening is de brochure CAR-verzekering op de STABU-website tijdelijk ingetrokken. Bij de uitgave zullen deze nieuwe verzekeringsteksten onder VERZEKERINGEN beschikbaar komen in combinatie met een eveneens herziene online verzekeringsbrochure. LET OP! Het is verstandiger, gezien de aard en omvang van deze wijzigingen, om de verzekeringsteksten ten behoeve van een bestek geheel opnieuw aan te maken vanuit uitgave en niet, zoals gebruikelijk, door het regulier updaten van de teksten uit een bureau- of moederbestek! (zie ook de verantwoording bij de uitgave ). CAR-verzekering brochure STABULLETIN

17 STABU» vervolg van pagina 7 Beantwoord door: ing. H. H. M.( Henny) Miltenburg»Klopt het dat je sinds enige tijd de staalsoort en leveringstoestand in STABU anders moet specificeren? Jazeker. In juli 2008 verscheen de nieuwe betonstaalnorm NEN 6008:2008. Hiermee vervielen de tot dan toe geldende betonstaalsoorten FeB500HWL, FeB500HK en FeB500KHN en werden de nieuwe klassen B500A, B500B en B500C geïntroduceerd. Deze nieuwe betonstaalsoorten voldoen aan de Europese betonstaalnorm NEN-EN 10080:2005. De NEN 6008:2008 heeft zoals hiervoor gezegd als belangrijkste wijziging het vervallen van de bekende coderingen van de zogenaamde leveringstoestanden HWL, HK en HKN, en de invoering van de zogenaamde ductiliteitsklassen A, B en C. B500A vervangt het FeB500HKN (koud geprofileerd). B500B vervangt vooral het FeB500HWL (warmgewalst) en FeB500HK (koudgerekt). B500C is in Europees verband vooral bedoeld voor gebieden met risico van aardbevingen (Italië, Griekenland), maar kan ook zinvol zijn voor betonconstructies met kritische plastische scharnieren. Ook de BRL 0501 Betonstaal is hierop in 2010 aangepast. In de STABU-uitgave is dit meegenomen.»zit er al schot in de verwachte STABU-teksten omtrent de Wet Arbeid door Vreemdelingen? Jazeker. De Minister heeft eindelijk een WAV-tekst vastgesteld die in een aannemingsovereenkomst integraal zou moeten worden opgenomen om een zogenaamde 0-boete te kunnen genereren. De Rijksgebouwendienst zal per direct deze tekst dan ook in haar bestekken als vrije tekst opnemen. De Wet Arbeid door Vreemdelingen (WAV) geeft aan op welke wijze vreemdelingen toegang hebben tot de Nederlandse arbeidsmarkt. In deze wet worden regels gesteld waaraan werkgevers moeten voldoen indien zij door vreemdelingen arbeid laten verrichten. In de wet wordt onder een werkgever verstaan degene die in de uitoefening van een ambt, beroep of bedrijf een ander arbeid laat verrichten en de natuurlijke persoon die een ander huishoudelijke of persoonlijke diensten laat verrichten. Het werkgeverschap is in de zin van de WAV ruimer dan de civielrechtelijke definitie van een werkgever. De ruime omschrijving van het werkgeverschap in de WAV brengt mee dat een persoon die arbeid verricht meer dan één werkgever kan hebben. Te denken valt aan een situatie waarin een persoon door tussenkomst van een bedrijf wordt ingezet voor het uitvoeren van werkzaamheden bij een ander bedrijf, dit is bijvoorbeeld het geval bij het in- en uitlenen van arbeidskrachten en bij uitbesteding en aanneming van werk. Het brede werkgeversbegrip houdt dus in dat ook een werkgever die via intermediairs zoals uitzendbureaus en loonbedrijven personeel inhuurt, werkgever is in de zin van de WAV. De werkgever die inhuurt, is er voor verantwoordelijk dat de persoon die voor hem werkt een tewerkstellingsvergunning heeft, tenzij de intermediair hier al over beschikt. Een opdrachtgever die het werk via een (onder)aannemer uitbesteedt, wordt eveneens aangemerkt als werkgever in de zin van de WAV, voor de werkzaamheden die de (onder)aannemer door een vreemdeling laat verrichten. (Uitzendbureaus, loonbedrijven, aannemers en onderaannemers vallen onder het brede werkgeversbegrip van de WAV). In bovengenoemde situaties is dus iedere werkgever, van (hoofd)opdrachtgever tot (onder)aannemer, van uitzendbureau tot inlener, verantwoordelijk voor de juiste naleving van de wettelijke verplichtingen en kan aan iedere werkgever een boete worden opgelegd als ergens in de keten van werkgevers de wet wordt overtreden. Indien een overtreding aan een werkgever niet of in mindere mate verweten kan worden, kan een boete achterwege blijven (0-boete) of gematigd worden. Voor de beoordeling van de mate van verwijtbaarheid zijn alle relevante feiten en omstandigheden van het geval bepalend. Daarnaast is de wijze waarop en de mate waarin de opdrachtgever of andere werkgevers ten behoeve van wie het werk wordt uitgevoerd, op de juiste naleving van de wet- en regelgeving toeziet, van belang. Voor de invulling van de eigen verantwoordelijkheid zullen alle werkgevers in de keten, opdrachtgever en aannemer, maar ook uitzendbureau, inlener en alle overige werkgevers betrokken bij de uitvoering, onderling afspraken moeten maken over de juiste naleving van de regelgeving. Ook zal gedurende de uitvoering van het werk, een opdrachtgever zich - met regelmaat ervan moeten vergewissen dat het bedrijf dat hij voor de uitvoering van het werk heeft ingeschakeld zich inzet om te voldoen aan de eisen die de WAV stelt. Of deze vastgestelde tekst ook regulier opgenomen zal worden in de STABU-bestekssystematiek, bijvoorbeeld in uitgave , is aan Projectgroep 01 Administratieve Bepalingen (PG01). Immers, enkel bouwbreed gedragen teksten mogen door STABU worden uitgegeven. Gezien de inhoud van de voorgenoemde tekst zou dat nog weleens de nodige discussies kunnen opleveren, met name vanuit de uitvoerende bouw (aannemers en installateurs). STABULLETIN 17

18 stabufeliciteert de volgende fabrikanten/toeleveranciers met hun FPS-Plus* De meerwaarde van Fabrikantgebonden Product Specificaties door toevoeging van foto/afbeelding, technische documenten, CAD-tekening van het product op 18 STABULLETIN

19 Congres BNB over: contractvorming in een veranderende markt Woensdag 5 oktober 2011 organiseert de Bond van Nederlandse Bestek deskundigen BNB ter gelegenheid van haar tweede lustrum een congres met als thema contractvorming in een veranderende markt, de (on) misbare kracht van de bestekdeskundige? Bouwen is altijd maatwerk geweest. Waar vroeger alle benodigde kennis en kunde verenigd kon zijn in één persoon, hebben we nu te maken met allemaal specialisten. Was voorheen één opdracht genoeg om de plannen van de opdrachtgever van droom naar gebouw te realiseren, nu wordt het project verdeeld in kleine stukjes. Waar men vroeger dus kon bouwen op het ongeschreven vertrouwen in de kunde van één ambachtsman, is het nu noodzaak de afspraken over kwaliteit en hoeveelheden eenduidig en specifiek vast te leggen. Vanuit deze ontwikkeling is het vak van de bestekschrijver ontstaan. De softwareontwikkelingen om te komen tot een levend 3D-gebouwmodel bieden mogelijkheden deze versnippering in het ontwerp- en bouwproces te stroomlijnen en te beheersen. Daarnaast zijn er naast de traditionele projectorganisatie (de klassieke driehoek) veel projectorganisatievormen ontstaan, waarbij de opdrachtgever/gebruiker in meerdere of mindere mate afstand neemt van het ontwerpproces. Deze ontwikkelingen lijken in de huidige tijd sterker te worden. de opdrachtgever neemt steeds vaker afstand van het ontwerpproces Wat is de kracht van bestekdeskundigen en welke rol kan deze bouwcontractadviseur (blijven) spelen in deze omstandigheden? En waar blijft het belang van opdrachtgever en gebruiker in het huidige ontwerpen en bouwen? Prof. ir. Hennes de Ridder van de TU Delft, BNB oprichter ir. Sietze Wierda van Bureau BIRDS en directeur Instituut voor Bouwrecht prof. dr. mr. Monica Chao-Duivis zullen hun licht laten schijnen over deze vragen. Onder leiding van dagvoorzitter dr. Marcel Noordhuis van Deloitte zal verder een discussie worden aangegaan met de congresdeelnemers. Aanmelden: U kunt zich aanmelden op de website van de BNB: Hier vindt u ook het definitieve dagprogramma en informatie over de locatie. Indien het aantal aanmeldingen de zaalgrootte overstijgt, krijgen BNB-leden voorrang. Update IFD Van 23 tot 26 mei is door IFD Library Group een werkbijeenkomst gehouden in Montreal, Canada. Tijdens deze bijeenkomst zijn verdergaande afspraken gemaakt met buildingsmart international over samenwerking. Met de nieuwe organisatorische opzet zal IFD Library verder gaan onder de naam buildingsmart Data Dictionary. BuildingSMART is de gemeenschap die zich richt op de ontwikkeling en implementatie van open standaarden rondom BIM. Binnen buildingsmart zijn partijen uit verschillende landen verenigd en worden vertegenwoordigd door regionale chapters. Deze foto is genomen tijdens de IFD bijeenkomst in Canada. Dit is op de dag dat de CSC conferentie is begonnen. V.l.n.r. Jacob Mehus, Standards Norway, Noorwegen Paul Bertram, CSI, USA Greg Ceton, CSI, USA David Watson, Digicon, Canada Roger Grant, CSI/IFD, USA Michael Schneider, CSC, Canada Per Jaeger, boligprodusentene, Noorwegen Radboud Baayen, STABU, Nederland Walt Marlowe, CSI, USA Dennis Hall, CSI, USA De technologie van buildingsmart wordt gevangen onder de volgende noemers: buildingsmart Data Model (IFC); buildingsmart Data Dictionary (IFD); buildingsmart Processes (IDM). De bijeenkomst viel samen met het jaarlijkse congres van de Construction Specifications Canada, de overkoepelende organisatie voor specificaties. Tijdens het congres was een ochtend ingeruimd voor het geven van presentaties rondom openbim, de interesse voor dit onderwerp is ook in Canada er groot, waardoor er onvoldoende zitplaatsen aanwezig waren om alle bezoekers te huisvesten. Momenteel wordt gesproken over de oprichting van een aparte chapter van buildingsmart Canada waarmee de ontwikkelingen van openbim voor de Canadese markt meer focus kunnen gaan krijgen. Meer informatie: CSC: buildingsmart International: buildingsmart Benelux: IFD: STABULLETIN 19

20 Stichting Marktwerking Installatietechniek is een stichting die aanbestedingsprocedures ten behoeve van installatiebedrijven verder wil verbeteren. Daarbij streeft SMI naar evenwichtige, objectieve en transparante vraag- en aanbodverhoudingen. Uit de praktijk Door: mr. Margreet van Deurzen & ir. Pieter van den Eijnden Onevenwichtige voorwaarden? De publicatie Onevenwichtige voorwaarden? uit maart 2011 van SMI over gesignaleerde onevenwichtige voorwaarden in installatiebestekken is bij veel adviseurs en opdrachtgevers bekend. Wat is de huidige stand van zaken in de praktijk? Er zijn enkele belangrijke ontwikkelingen aan de gang. Gebruik standaardvoorwaarden Het gebruik van standaardvoorwaarden als de U.A.V. (Uniforme Administratieve Voorwaarden) hebben een hoge toegevoegde waarde voor de bouwpraktijk: iedereen is ermee bekend, ze dragen bij aan de rechtszekerheid en standaardisering van voorwaarden leidt tot efficiënter contractbeheer. Het afwijken in de contractstukken van het U.A.V of UAVTI 1992 in het nadeel van dezelfde contractspartij houdt in dat er een onevenwichtige situatie ontstaat en dat de toegevoegde waarde van het U.A.V. niet meer van toepassing is. In een beperkt aantal gevallen zal het specifieke karakter van een project tot aanvullende bepalingen leiden, maar in de meeste gevallen volstaat het U.A.V. prima. Afwijkingen in de voorwaarden maken contracten nodeloos ingewikkeld en brengen meestal hogere juridische kosten en risico s (vooral voor aannemer) met zich mee. Daarom is deze aanpak niet wenselijk. Actualisering is wel noodzakelijk, omdat de laatste versie van het U.A.V. dateert uit het jaar Een werkgroep heeft in opdracht van het ministerie van Economische zaken, Landbouw en Innovatie een advies uitgebracht voor de actualisering van de U.A.V en integratie met de UAVTI De werkgroep bestond uit vertegenwoordigers van de installerende en bouwkundige aannemers en de centrale en decentrale overheidsopdrachtgevers. Actualisering betekent aanpassing aan consistente rechtspraak, verduidelijking waar nodig, maar geen wijzigingen in de bestaande risicoverdelingen tussen de opdrachtgever en de aannemer en ook behoud van het karakter, namelijk bedoeld voor het bouwcontract voor de uitvoering van werken waarbij nauwlettend toezicht namens de opdrachtgever wordt gehouden. Het concept ligt al enige tijd ter vaststelling bij de betrokken ministeries. Vanuit deze achtergrond past het dat (overheids-)opdrachtgevers deze U.A.V. op professionele en verantwoorde wijze hanteren: niet klakkeloos afwijken in het nadeel van één partij dus. Misschien lastig kwantificeerbaar maar evenwichtige voorwaarden komen het project alleen maar ten goede. De aannemer Afwijkingen in de voorwaarden maken contracten nodeloos ingewikkeld 20 STABULLETIN