Biodegradatie van pesticiden in zandfilters voor drinkwaterproductie

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Biodegradatie van pesticiden in zandfilters voor drinkwaterproductie"

Transcriptie

1 Biodegradatie van pesticiden in zandfilters voor drinkwaterproductie Joke Vandermaesen, Benjamin Horemans, Aswini Sekhar, Anneleen Deckers, Anneleen Vertommen, Yanti Simanjuntak & Dirk Springael

2 Biodegradatie van pesticiden in zandfilters voor drinkwaterproductie Gebruik van pesticiden contaminatie van grond- en oppervlaktewater: belangrijkste bronnen van drinkwater Percentage Belgische drinkwaterbronnen waarin concentraties Onder de detectielimiet Onder de norm Boven de norm

3 Biodegradatie van pesticiden in zandfilters voor drinkwaterproductie Beluchting Decantatie Zandfilter Actief koolfilter 1. Oxidatie van ijzer en mangaan 2. Verwijderen van oxides: decantatie zandfiltratie 3. Verwijderen van micropolluenten: actieve koolfiltratie

4 Mineralisatie van pesticiden in zandfiltermateriaal van drinkwaterproductiecentra Joke Vandermaesen, Anneleen Deckers

5 Mineralisatie van pesticiden in zandfiltermateriaal van drinkwaterproductiecentra Hypothese: Hoge blootstelling aan pesticiden kan leiden tot de groei van micro-organismen die pesticiden kunnen afbreken Mineralisatie-experimenten met stalen van verschillende zandfilters BAM Bentazon MCPA

6 Mineralisatie van pesticiden in zandfiltermateriaal van drinkwaterproductiecentra

7 Mineralisatie van pesticiden in zandfiltermateriaal van drinkwaterproductiecentra

8 Mineralisatie van pesticiden in zandfiltermateriaal van drinkwaterproductiecentra Conclusies Adaptatie aan BAM en bentazon is mogelijk maar niet evident MCPA is makkelijk afbreekbaar in alle bemonsterde zandfilters Zandfiltermateriaal van Kluizen is interessant o.w.v. degradatiecapaciteit voor alle geteste componenten

9 Bioaugmentatie van Aminobacter sp. MSH1 in zandfilters

10 Bioaugmentatie van Aminobacter sp. MSH1 in zandfilters BAM: Afbraakproduct van dichlobenil en fluopicolide Probleem voor drinkwaterproductie, norm: 0,1 µg/l Aminobacter sp. MSH1: Kan BAM gebruiken als enige bron van koolstof, stikstof en energie Volledige mineralisatie van BAM bij relevante concentraties CO 2 EU-project BIOTREAT: Inoculeren MSH1 in zandfilters om BAM uit drinkwater te verwijderen

11 Kan Aminobacter sp. MSH1 biofilms vormen op milieurelevante BAM-concentraties? Aswini Sekhar

12 Kan Aminobacter sp. MSH1 biofilms vormen op milieurelevante BAM-concentraties? Stroomsnelheid: 3,33 ml/u HRT: 2 min Biofilmvorming en degradatie bij BAM-concentraties tot 1 µg/l Biofilmvorming o.b.v. AOC in medium

13 Kan Aminobacter sp. MSH1 endogene zandfiltergemeenschappen invaderen? Joke Vandermaesen, Benjamin Horemans, Anneleen Vertommen

14 Kan Aminobacter sp. MSH1 endogene zandfiltergemeenschappen invaderen? Invasie van de zandfiltergemeenschap door MSH1 Inoculatie met MSH1

15 Effect van endogene diversiteit op de invasie van Aminobacter sp. MSH1 Hypothese: De diversiteit van de endogene gemeenschap beïnvloedt invasie Co-inoculatie van zandfilterisolaten en MSH1 in steriel zand Toevoegen van 1 andere stam heeft uiteenlopende effecten Variabiliteit daalt bij inoculatie van meerdere stammen Globaal effect: Hogere mineralisatiesnelheid Hoger totaal percentage mineralisatie

16 Pilootschaal zandfilterinstallatie te Egenhoven Benjamin Horemans, Joke Vandermaesen, Yanti Simanjuntak

17 Pilootschaal zandfilterinstallatie te Egenhoven Drinkwaterproductiecentrum Egenhoven (De Watergroep) West: 0.2 µg/l BAM Oost: geen BAM-contaminatie

18 Pilootschaal zandfilterinstallatie te Egenhoven Bioaugmentatie van kolommen: Kolom 1 en 4: Controle, enkel zand Kolom 2: zand + MSH1 vloeibare cultuur Kolom 3: zand + MSH1 geïmmobiliseerd

19 Met dank aan prof. Dirk Springael, dr. Benjamin Horemans, ir. Joke Vandermaesen (KU Leuven), Aswini Sekhar (KU Leuven) Anneleen Deckers, Anneleen Vertommen, Yanti Simanjuntak (KU Leuven) Eddy Walravens, Stefanie Goethals, Julie Degryse (De Watergroep) dr. Ales Lapanje (IMST, Slovenië), dr. Christian Albers (GEUS, Denemarken), Janneke Wittebol (BIOCLEAR, Nederland) BIOTREAT en Belspo voor financiering

Grondwaterzuivering. Prof. ir. Hans van Dijk

Grondwaterzuivering. Prof. ir. Hans van Dijk Grondwaterzuivering Prof. ir. Hans van Dijk 1 Kenmerken grondwater Voordelen hygiënische betrouwbaarheid constante temperatuur biologische en chemische stabiliteit gelijkmatige goede kwaliteit ongevoelig

Nadere informatie

In samenwerking met. Organisatie

In samenwerking met. Organisatie In samenwerking met Organisatie WATERBEHANDELINGEN Courante technieken Inspiratie Zwevende deeltjes Verwijderen van zwevende deeltjes een eerste stap In line filter Snelle zandfilter Beadfilter Trommelfilter

Nadere informatie

Micropolluenten in drinkwater

Micropolluenten in drinkwater Micropolluenten in drinkwater TNAV Workshop Jos Boonen 6 december 2016 Drinkwaterwetgeving: besluitvorming WHO-guide values Gebaseerd op toxicologische studies Voorbeeld: bentazon 30 µg/l Richtlijn 98/83/EG

Nadere informatie

Fytoremediatie Groene bodemsanering met behulp van planten en bacteriën

Fytoremediatie Groene bodemsanering met behulp van planten en bacteriën Fytoremediatie Groene bodemsanering met behulp van planten en bacteriën Dirk Dubin en Mario lemmens bio2clean AVE LE SUTIEN DU FNDS EURPÉEN DE DÉVELPPEMENT RÉGINAL, DE L VAM, DE LA PRVINE WEST-VLAANDEREN

Nadere informatie

Ir. Anke Grefte. NOM in de waterzuivering. Introductie

Ir. Anke Grefte. NOM in de waterzuivering. Introductie Ir. Anke Grefte Introductie Drinkwaterbehandeling bestaat uit verschillende stappen, afhankelijk van de kwaliteit van het ruw water. De aanwezigheid van natuurlijk organisch materiaal (NOM) kan problemen

Nadere informatie

Onderzoek naar vergaande zuiveringstechnieken

Onderzoek naar vergaande zuiveringstechnieken Hoogheemraadschap van Rijnland Archimedesweg 1 postbus 156 2300 AD Leiden telefoon (071) 30 63 063 fax (071) 51 23 916 post@rijnland.net Meer weten Kijk op: www.rijnland.net/wet-project of www.stowa.nl

Nadere informatie

1. Kwaliteit waterbronnen

1. Kwaliteit waterbronnen AGENDA Vereiste waterkwaliteit Referentiewaarde DGZ Certus Carrefour?? Organoleptisch Fysisch uitzicht Helder X X Geur Geurloos X X Kleur Kleurloos X Chemische parameters ph 4 9 X X (6,5 8,5) 1. Kwaliteit

Nadere informatie

Uitwerking grondwaterzuiveringsinstallatie

Uitwerking grondwaterzuiveringsinstallatie Notitie Concept Contactpersoon Ronnie Berg Datum 27 februari 2014 Uitwerking grondwaterzuiveringsinstallatie 1 Inleiding In de saneringsafweging notitie waren twee varianten onderscheiden: een bemalingsvariant

Nadere informatie

Bestrijdingsmiddelen bij drinkwaterwinningen en maatregelen om uitspoeling naar grondwater te verminderen

Bestrijdingsmiddelen bij drinkwaterwinningen en maatregelen om uitspoeling naar grondwater te verminderen Bestrijdingsmiddelen bij drinkwaterwinningen en maatregelen om uitspoeling naar grondwater te verminderen Monique van der Aa en Frank Swartjes (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) Restanten

Nadere informatie

Tabel 1 - Waterkwaliteit voor een aantal parameters (indien geen eenheid vermeld is de eenheid in mg/l). aeroob grondwater

Tabel 1 - Waterkwaliteit voor een aantal parameters (indien geen eenheid vermeld is de eenheid in mg/l). aeroob grondwater Oefenopgaven Zuivering Vraag 1 In de onderstaande tabel staan de analyses van het ruwe water van drie zuiveringsstations gegeven. Het betreft een aeroob grondwater, een oppervlaktewater (directe zuivering)

Nadere informatie

Een halve eeuw van oppervlaktewater tot drinkwater vraag en aanbod in balans?

Een halve eeuw van oppervlaktewater tot drinkwater vraag en aanbod in balans? Een halve eeuw van oppervlaktewater tot drinkwater vraag en aanbod in balans? Waterbalansen als brug tussen kennis en beleid 12e waterforum, 2 oktober 2015 Bruno Jeurissen, milieucoördinator Gisèle Peleman,

Nadere informatie

DOC2C s Interregionale samenwerking voor innovatieve drinkwatervoorziening. Liesbeth Verdickt TNAV Academia meets Industry, 5 december 2016

DOC2C s Interregionale samenwerking voor innovatieve drinkwatervoorziening. Liesbeth Verdickt TNAV Academia meets Industry, 5 december 2016 DOC2C s Interregionale samenwerking voor innovatieve drinkwatervoorziening Liesbeth Verdickt TNAV Academia meets Industry, 5 december 2016 Deel 1 - DOC2C s DOC2C s Wat? Interreg 2 Zeeën project DOC2C s

Nadere informatie

hoofdgroep maatschappelijke technologie

hoofdgroep maatschappelijke technologie hoofdgroep maatschappelijke technologie organisatie voor. toegepast-natuurwetenschappelijk onderzoek Rapport nr. Project nr. Datum R 84/41 10881 15-03-1984 ONDERZOEK NAAR DE BIODEGRADATIE VAN DE KLEURSTOF

Nadere informatie

Verwijdering van Pyrazool in drinkwaterzuiveringsprocessen

Verwijdering van Pyrazool in drinkwaterzuiveringsprocessen Verwijdering van Pyrazool in drinkwaterzuiveringsprocessen Cheryl Bertelkamp, Wim Hijnen, Wolter Siegers, Roberta Hofman-Caris (KWR Watercycle Research Institute), Rob van der Leer (Evides) De aanwezigheid

Nadere informatie

Geneesmiddelen uit afvalwater halen: is het praktisch haalbaar?

Geneesmiddelen uit afvalwater halen: is het praktisch haalbaar? Geneesmiddelen uit afvalwater halen: is het praktisch haalbaar? Roberta Hofman-Caris, Wolter Siegers (KWR Watercycle Research Institute), Kevin van de Merlen (AWWS), Ad de Man (WBL) Geneesmiddelen die

Nadere informatie

Samenvatting Hoofdstuk 1 hoofdstuk 2

Samenvatting Hoofdstuk 1 hoofdstuk 2 Hoofdstuk 1 geeft een overzicht van de achtergronden van biomateriaalgerelateerde infecties (BAI) en de mogelijke strategieën om deze infecties te voorkomen. De lezer wordt meegenomen in het onderwerp

Nadere informatie

BIOFILMVORMING EN GROEI LEGIONELLA- BACTERIËN IN LEIDINGWATER- INSTALLATIES

BIOFILMVORMING EN GROEI LEGIONELLA- BACTERIËN IN LEIDINGWATER- INSTALLATIES communicatie platform legionella BIOFILMVORMING EN GROEI LEGIONELLA- BACTERIËN IN LEIDINGWATER- INSTALLATIES Bestrijding van legionellabacteriën in waterinstallaties neemt een centrale plaats in bij de

Nadere informatie

Legionella stand van zaken vanuit wetenschappelijk perspectief

Legionella stand van zaken vanuit wetenschappelijk perspectief 1 Legionella stand van zaken vanuit wetenschappelijk perspectief Frank Oesterholt KWR Watercycle Research Institute 2 Legionella algemeen Toename aantal legionellosegevallen Aantal geregistreerde gevallen

Nadere informatie

Particles Matter: Transformation of Suspended Particles in Constructed Wetlands B.T.M. Mulling

Particles Matter: Transformation of Suspended Particles in Constructed Wetlands B.T.M. Mulling Particles Matter: Transformation of Suspended Particles in Constructed Wetlands B.T.M. Mulling Zwevende stof vormt een complex mengsel van allerlei verschillende deeltjes, en speelt een belangrijke rol

Nadere informatie

Onderzoek waterkwaliteit en waterzuivering

Onderzoek waterkwaliteit en waterzuivering Onderzoek waterkwaliteit en Onderzoek waterkwaliteit en waterzuivering Met behulp van kiezel, grof en fijn zand, actieve kool en wat watten werd het natuurlijk zuiveringssysteem van de bodem nagebootst.

Nadere informatie

WaterProtect webtool en fyteauscan

WaterProtect webtool en fyteauscan WaterProtect webtool en fyteauscan 19.15u Verwelkoming + registratie 19.30u 20.30u 20.30u 21.30u 21.30u 22.00u Pauze 22.00u 22.30u 22.30u Einde Problematiek gewasbeschermingsmiddelen in de Bollaertbeek

Nadere informatie

Organische vracht continue on-line bewaken. Peter-Jan van Oene, 8 november 2011, nieuwegein

Organische vracht continue on-line bewaken. Peter-Jan van Oene, 8 november 2011, nieuwegein Organische vracht continue on-line bewaken Peter-Jan van Oene, 8 november 2011, nieuwegein Waardeketen Organische stoffen TOC/CZV correlatie Inhoud Afvalwater karakteristiek zuivel-industrie Redenen om

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/61514 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Silva Lourenço, Késia Title: Linking soil microbial community dynamics to N2O emission

Nadere informatie

Spoel- en/of restwater: Waar naartoe ermee?

Spoel- en/of restwater: Waar naartoe ermee? Spoel- en/of restwater: Waar naartoe ermee? Els Pauwels ADLO-Project (2014-2016): Sensibilisering rond puntvervuiling en biozuiveringssystemen in alle land- en tuinbouwsectoren in West- en Oost- Vlaanderen

Nadere informatie

Alette Langenhoff. Anaërobe afbraak van benzeen; Het ultieme bewijs

Alette Langenhoff. Anaërobe afbraak van benzeen; Het ultieme bewijs Alette Langenhoff Anaërobe afbraak van benzeen; Het ultieme bewijs 1 Bewijsvoering afbraak US EPA: Three lines of evidence 1. Het meten van de verdwijning van de uitgangsstof (de verontreiniging); 2. Het

Nadere informatie

Biologisch-adsorptieve ontijzering van grondwater. Koen Huysman

Biologisch-adsorptieve ontijzering van grondwater. Koen Huysman Biologisch-adsorptieve ontijzering van grondwater Koen Huysman 03-06-2019 Biologisch-adsorptieve ontijzering (grondwater) Introductie Pidpa Kwaliteit grondwater voor drinkwaterproductie Ontijzering Vlokkingsontijzering

Nadere informatie

DE VLAAMSE REGERING, Gelet op de bijzonder wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen, artikel 20;

DE VLAAMSE REGERING, Gelet op de bijzonder wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen, artikel 20; Besluit van de Vlaamse Regering tot wijziging van diverse bepalingen van het besluit van de Vlaamse Regering van 13 december 2002 houdende reglementering inzake de kwaliteit en levering van water, bestemd

Nadere informatie

Overdaad Schaadt. Onderzoek naar vervuild water. Naam:... Foto: creative commons; Flickr eddi07.

Overdaad Schaadt. Onderzoek naar vervuild water. Naam:... Foto: creative commons; Flickr eddi07. Overdaad Schaadt Onderzoek naar vervuild water Naam:... Foto: creative commons; Flickr eddi07. 1 inleiding Inleiding: Vroeger was alles beter. Dus niet. Neem bijvoorbeeld drinkwater. Tot ver in de vorige

Nadere informatie

Mogelijkheden voor aanvullende zuivering bij WML in pompstation Heel

Mogelijkheden voor aanvullende zuivering bij WML in pompstation Heel Mogelijkheden voor aanvullende zuivering bij WML in pompstation Heel Roberta Hofman-Caris, Danny Harmsen, Bas Wols (KWR Watercycle Research Institute), Kaspar Groot Kormelinck (Van Remmen UV-Techniek),

Nadere informatie

Surveillance van Yersinia enterocolitica en Yersinia pseudotuberculosis in België

Surveillance van Yersinia enterocolitica en Yersinia pseudotuberculosis in België Surveillance van Yersinia enterocolitica en Yersinia pseudotuberculosis in België Verslag werkjaar 2014 Twee universitaire microbiologische laboratoria fungeren in België als referentiecentra voor Yersinia

Nadere informatie

Naar een verantwoorde gewasbescherming voor Drentse gewassen

Naar een verantwoorde gewasbescherming voor Drentse gewassen Naar een verantwoorde gewasbescherming voor Drentse gewassen Symposium Bestrijdingsmiddelen in, 16 februari 2018 Samenwerken aan schoon water Ir. Jelmer Buijs, Buijs Agro-Services Bennekom Problemen met

Nadere informatie

Toestand en evolutie van de bodemvruchtbaarheid in België

Toestand en evolutie van de bodemvruchtbaarheid in België BODEMVRUCHTBAARHEID Toestand en evolutie van de bodemvruchtbaarheid in België Stan Deckers Piet Ver Elst Wegwijs in de bodemvruchtbaarheid van de Belgische akkerbouw- en weilandpercelen (2004-2007) Inhoud

Nadere informatie

Bio-augmentatie voor het induceren van aerobe bioremediatie van MTBE en TBA

Bio-augmentatie voor het induceren van aerobe bioremediatie van MTBE en TBA Bio-augmentatie voor het induceren van aerobe bioremediatie van MTBE en TBA Documentbeschrijving 1. Titel publicatie Bio-augmentatie voor het induceren van aerobe bioremediatie van MTBE en TBA 2. Verantwoordelijke

Nadere informatie

Monitoring van waterkwaliteit in de Bollaertbeek 2017 en 2018

Monitoring van waterkwaliteit in de Bollaertbeek 2017 en 2018 Monitoring van waterkwaliteit in de Bollaertbeek 2017 en 2018 Ingeborg Joris, VITO 2 de Multi-actor overleg, Zillebeke, 20 feb 2018 GEBIED BOLLAERTBEEK ZILLEBEKE DIKKEBUS VOORMEZELE KEMMEL WIJTSCHATE MONITORING

Nadere informatie

Eric van der Kooij 14 februari 2013

Eric van der Kooij 14 februari 2013 I nform atiebijeenkom st Ontharding pb Bunnik Eric van der Kooij 14 februari 2013 Ontharding pb Bunnik Programma 19.45 Inloop en koffie 20.00 Welkom en introductie 20.05 Toelichting op productielocatie

Nadere informatie

Grondwaterbescherming in Vlaanderen

Grondwaterbescherming in Vlaanderen Grondwaterbescherming in Vlaanderen Brugge, 12 mei 2014 Dominique Huits 175 personeelsleden 30 ha eigen proefvelden (12 ha biologisch) Jaarlijks ± 80 proefvelden bij landbouwers verspreid over de provincie

Nadere informatie

Beoordelen van milieu-informatie over producten/afvalwaters. Biodegradeerbaarheid

Beoordelen van milieu-informatie over producten/afvalwaters. Biodegradeerbaarheid Beoordelen van milieu-informatie over producten/afvalwaters Biodegradeerbaarheid Doelstelling Hoe beoordeel je of een stof: - milieuvriendelijk is - een impact heeft op een waterzuiveringsinstallatie -

Nadere informatie

BAM - Bemonsterings- en analysemethodes voor bodem in het kader van het mestdecreet Bodem Bepaling van snel vrijkomende organische stikstof

BAM - Bemonsterings- en analysemethodes voor bodem in het kader van het mestdecreet Bodem Bepaling van snel vrijkomende organische stikstof - Bemonsterings- en analysemethodes voor bodem in het kader van het mestdecreet Bodem Bepaling van snel vrijkomende organische stikstof VERSIE 3.0 juni 2010 Pagina 1 van 5 BAM/deel 1/12 1 PRINCIPE Het

Nadere informatie

Helofytenfilters voor N+P verwijdering en andere toepassingen. Studiedag Rietveldfilters in de Praktijk Johan Blom 4 november 2012

Helofytenfilters voor N+P verwijdering en andere toepassingen. Studiedag Rietveldfilters in de Praktijk Johan Blom 4 november 2012 Helofytenfilters voor N+P verwijdering en andere toepassingen Studiedag Rietveldfilters in de Praktijk Johan Blom 4 november 2012 Waar hebben we het over? Inventarisatie van Ecofyt: >800 helofytenfilters

Nadere informatie

van gas moleculen. Bijgevolg verhindert deze laag de adsorptie van watermoleculen op het oppervlak waardoor verdere oxidatie wordt verhinderd.

van gas moleculen. Bijgevolg verhindert deze laag de adsorptie van watermoleculen op het oppervlak waardoor verdere oxidatie wordt verhinderd. SAMENVATTING Om tegemoet te komen aan de vraag naar gewichtsreductie van de autocarrosserie zonder in te boeten aan crashweerstand, vervangt de auto-industrie reeds enkele jaren de conventionele staalsoorten

Nadere informatie

De historische ontwikkelingen in de mondverzorging worden in Hoofdstuk 1. beschreven. Ondanks dat tandenpoetsen en het gebruik van tandpasta en

De historische ontwikkelingen in de mondverzorging worden in Hoofdstuk 1. beschreven. Ondanks dat tandenpoetsen en het gebruik van tandpasta en SAMENVATTING 109 De historische ontwikkelingen in de mondverzorging worden in Hoofdstuk 1 beschreven. Ondanks dat tandenpoetsen en het gebruik van tandpasta en mondspoelmiddelen al eeuwen een bekend gebruik

Nadere informatie

Pesticiden in water. 1 april 2015 Melle

Pesticiden in water. 1 april 2015 Melle Pesticiden in water 1 april 2015 Melle Annelise Bakelants, Ilse Theuns, Jeroen Vanhooren, Ralf Eppinger, Kris Van den Belt, Steven Vanderwaeren, Adelheid Vanhille Voorstelling - VMM Organisatie Intern

Nadere informatie

INDUSTRIE & SERVICES. Onze service. Waterdicht.

INDUSTRIE & SERVICES. Onze service. Waterdicht. Onze service. Waterdicht. Wat kan de business unit Industrie & Services voor u doen? Onze service. Waterdicht. 100 jaar ervaring in water maakt van De Watergroep een betrouwbare partner voor het waterbeheer

Nadere informatie

Samenvatting, conclusies en aanbevelingen

Samenvatting, conclusies en aanbevelingen Samenvatting, conclusies en aanbevelingen De laatste jaren worden in toenemende mate geneesmiddelen voor mens en dier a aangetroffen in het milieu. Van enkele van die middelen is bekend dat ze bij vissen,

Nadere informatie

Multi-residu analyse van geneesmiddelen in afvalwater

Multi-residu analyse van geneesmiddelen in afvalwater Multi-residu analyse van geneesmiddelen in afvalwater Leendert Vergeynst, Herman Van Langenhove, Kristof Demeestere EnVOC ENVIRONMENTAL ORGANIC CHEMISTRY & TECHNOLOGY RESEARCH GROUP ENVOC Vakgroep duurzame

Nadere informatie

Spoel- en/of restwater: Waar naartoe ermee?

Spoel- en/of restwater: Waar naartoe ermee? Spoel- en/of restwater: Waar naartoe ermee? Els Pauwels ADLO-Project (2014-2016): Sensibilisering rond puntvervuiling en biozuiveringssystemen in alle land- en tuinbouwsectoren in West- en Oost- Vlaanderen

Nadere informatie

Spoel- en/of restwater: Waar naartoe ermee?

Spoel- en/of restwater: Waar naartoe ermee? Spoel- en/of restwater: Waar naartoe ermee? Els Pauwels ADLO-Project (2014-2016): Sensibilisering rond puntvervuiling en biozuiveringssystemen in alle land- en tuinbouwsectoren in West- en Oost- Vlaanderen

Nadere informatie

Eisen aan microbiologisch veilig drinkwater 2. Gertjan Medema Cursus Drinkwatermicrobiologie

Eisen aan microbiologisch veilig drinkwater 2. Gertjan Medema Cursus Drinkwatermicrobiologie Eisen aan microbiologisch veilig drinkwater 2 Gertjan Medema Cursus Drinkwatermicrobiologie Microbiologisch onberispelijk drinkwater? EU Drinking Water Directive en Waterleidingbesluit NL Algemene eis:

Nadere informatie

met andere modellen voor gas- en substraatdiffusie zijn zeer waardevol voor het bestuderen van de aërobe microbiële activiteit in bodems.

met andere modellen voor gas- en substraatdiffusie zijn zeer waardevol voor het bestuderen van de aërobe microbiële activiteit in bodems. Samenvatting Door een toename van het milieubewust zijn, is bodemverontreiniging een groot probleem voor besturen wereldwijd. Minerale olie is één van de meest voorkomende bronnen van bodemverontreiniging.

Nadere informatie

Ontsmetten van drinkwater op veeteeltbedrijven

Ontsmetten van drinkwater op veeteeltbedrijven Ontsmetten van drinkwater op veeteeltbedrijven noodzaak of luxe? Dit project wordt medegefinancierd door de Europese Unie en de afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling van het departement Landbouw en Visserij.

Nadere informatie

Agrobacterium, niet elke wortel even gek?! Lien Bosmans 20/10/2015

Agrobacterium, niet elke wortel even gek?! Lien Bosmans 20/10/2015 1 Agrobacterium, niet elke wortel even gek?! Lien Bosmans 20/10/2015 2 Wat ziet de tuinder? Plant Uitbundig groeiende planten Zeer vegetatief Veel blad Onderaan sterk verdikte stam Vrucht Tomaat: kniktrossen,

Nadere informatie

Bacteriën in water, bodem en substraat

Bacteriën in water, bodem en substraat Bacteriële ziekten in diverse gewassen onder glas Marta Streminska, Ineke Stijger PlantgezondheidEvent 23 maart 2017 Bacteriën in water, bodem en substraat Aantal bacteriën: per 1 ml oppervlaktewater:

Nadere informatie

Organisch (rest)materiaal als Bodemverbeteraar

Organisch (rest)materiaal als Bodemverbeteraar 17-1- Organisch (rest)materiaal als Bodemverbeteraar BODEM De Bodem Van Groot naar Klein tot zeer klein 2 1 17-1- Bodemprofiel Opbouw van de bodem Onaangeroerd = C Kleinste delen = 0 en A Poriënvolume

Nadere informatie

Sturen op bodemweerbaarheid door toediening van organische materialen

Sturen op bodemweerbaarheid door toediening van organische materialen Sturen op bodemweerbaarheid door toediening van organische materialen TKI-AF-15261 Privaat Publieke Samenwerking (PPS) 2016-2019 Joeke Postma, Mirjam Schilder, Peter Vreeburg, (Gera van Os), Johnny Visser,

Nadere informatie

Effect van geselecteerde Bacillus stammen op bacterievlekken door Pseudomonas spp. bij de champignon

Effect van geselecteerde Bacillus stammen op bacterievlekken door Pseudomonas spp. bij de champignon Effect van geselecteerde Bacillus stammen op bacterievlekken door Pseudomonas spp. bij de champignon Met financiële ondersteuning van het Productschap Tuinbouw Contactpersoon: Jan Vink Begeleiding vanuit

Nadere informatie

Alternatieven voor (diep) grondwater

Alternatieven voor (diep) grondwater Alternatieven voor (diep) grondwater Regionaal Overleg Wingene & Gistel 21 september 2017 Anne-Sophie Vandevoorde 01_Zoektocht naar alternatieven 02_Kwaliteitsnormen 03_Waterbehandeling 04_Praktijkvoorbeelden

Nadere informatie

Memo. Datum 21 december 2016 Aantal pagina's 5 Van Bas van der Zaan. Doorkiesnummer +31(0)

Memo. Datum 21 december 2016 Aantal pagina's 5 Van Bas van der Zaan. Doorkiesnummer +31(0) Memo Aantal pagina's 5 Van Bas van der Zaan Doorkiesnummer +31(0)88335 7179 E-mail bas.vanderzaan@deltares.nl Onderwerp Samenvatting onderzoek thermische verwarming van de bodem voor stimulatie biologische

Nadere informatie

(Kleinschalige) drinkwaterzuivering in ontwikkelingslanden

(Kleinschalige) drinkwaterzuivering in ontwikkelingslanden (Kleinschalige) drinkwaterzuivering in ontwikkelingslanden Uitdagingen voor de (civiel) ingenieur College Inleiding Watermanagement ir. Doris van Halem D.vanHalem@tudelft.nl 27 september 2007 1 Sectie

Nadere informatie

ONDERZOEKS RESULTATEN ABSTRACT. Ir An Deckers. De uitgevoerde onderzoeken: omschrijving en resultaten

ONDERZOEKS RESULTATEN ABSTRACT. Ir An Deckers. De uitgevoerde onderzoeken: omschrijving en resultaten ABSTRACT Dit document bevat de korte beschrijving en interpretatie van de onderzoeken rond de mogelijke impact van de I9 waterfles op de vitaliteit van het water en van de watergebruikers. Ir An Deckers

Nadere informatie

Onderzoek uitloging kunstgrasvelden

Onderzoek uitloging kunstgrasvelden 11/10/2013 Onderzoek uitloging kunstgrasvelden Studie in opdracht van OVAM Achtergrond» VLAREMA onderafdeling 5.3.6:» Gebruik rubbergranulaat van gerecycleerde autobanden als instrooimateriaal in kunstgrasvelden»

Nadere informatie

MONITEUR BELGE BELGISCH STAATSBLAD

MONITEUR BELGE BELGISCH STAATSBLAD MONITEUR BELGE 11.10.2017 BELGISCH STAATSBLAD 91981 VLAAMSE OVERHEID [C 2017/31316] 15 SEPTEMBER 2017. Besluit van de Vlaamse Regering tot wijziging van diverse bepalingen van het besluit van de Vlaamse

Nadere informatie

Adviesvraag: Gezondheidsnormen pesticiden in drinkwater

Adviesvraag: Gezondheidsnormen pesticiden in drinkwater Adviesvraag: Gezondheidsnormen pesticiden in drinkwater Sam De Coster en Prof. Dr. N. van Larebeke Luik I: Beleidsondersteuning 1 Advies: pesticiden en hun metabolieten in drinkwater 1/ Inleiding Begin

Nadere informatie

Invloed van ph op de N-mineralisatie Jan Bries, Stijn Moermans. Bodemkundige Dienst van België W. de Croylaan Heverlee

Invloed van ph op de N-mineralisatie Jan Bries, Stijn Moermans. Bodemkundige Dienst van België W. de Croylaan Heverlee Invloed van ph op de N-mineralisatie Jan Bries, Stijn Moermans Bodemkundige Dienst van België W. de Croylaan 48 3001 Heverlee www.bdb.be ph in relatie tot N ph beïnvloedt opneembaarheid nutriënten te zuur

Nadere informatie

VERSLAG VAN DE COMMISSIE

VERSLAG VAN DE COMMISSIE EUROPESE COMMISSIE Brussel, 20.10.2016 COM(2016) 666 final VERSLAG VAN DE COMMISSIE Samenvattend verslag over de kwaliteit van het drinkwater in de Unie waarbij de verslagen van de lidstaten voor de periode

Nadere informatie

Safety Data Sheet According to 1907/2006/EC, Article 31

Safety Data Sheet According to 1907/2006/EC, Article 31 Pagina 1 van 5 According to 1907/2006/EC, Article 31 1 Identificatie van de stof/preparaat en de producent/leverancier Product details - Handelsnaam: TORIEL GLUE PO- 186 - Toepassing /omschrijving: B i

Nadere informatie

Pesticiden in het grondwater in Vlaanderen

Pesticiden in het grondwater in Vlaanderen DOCUMENTBESCHRIJVING Titel Pesticiden in het grondwater in Vlaanderen Samenstellers Afdeling Operationeel Waterbeheer, VMM Dienst Grondwaterbeheer Inhoud Dit rapport bespreekt de actuele druk vanwege het

Nadere informatie

Actieve sedimenten en actieve bomen

Actieve sedimenten en actieve bomen SANEREN MET DE NATUUR Actieve sedimenten en actieve bomen Maurice Henssen en Freek van den Heuvel, Bioclear earth Lydia Plant, gemeente Almelo 7 maart 2019, ZLTO Den Bosch Case 1: Actieve sedimenten Gebruik

Nadere informatie

Advies grondwatersanering Sluisbuurt Amsterdam

Advies grondwatersanering Sluisbuurt Amsterdam Notitie Contactpersoon Hielke van den Berg Datum 24 januari 2017 1 Inleiding De Sluisbuurt is een ontwikkelingslocatie voor woningen en andere stedelijke functies, gelegen in de gemeente Amsterdam. Voor

Nadere informatie

Inhoud. 1. Biodiversiteit, waar denk je aan. 4 Гÿ0Ĥ. Achtergronden Biodiversiteit / ecosysteemdiensten. Situatie Hoeksche Waard

Inhoud. 1. Biodiversiteit, waar denk je aan. 4 Гÿ0Ĥ. Achtergronden Biodiversiteit / ecosysteemdiensten. Situatie Hoeksche Waard 4 Гÿ0Ĥ Inhoud Achtergronden Biodiversiteit / ecosysteemdiensten Situatie Hoeksche Waard Ontwikkelingen op Rijksniveau Internationale ontwikkelingen Conclusies 1 1. Biodiversiteit, waar denk je aan 2 1

Nadere informatie

Citation for published version (APA): Eschauzier, C. (2013). Perfluoroalkyl acids in drinking water: Sources, fate and removal.

Citation for published version (APA): Eschauzier, C. (2013). Perfluoroalkyl acids in drinking water: Sources, fate and removal. UvA-DARE (Digital Academic Repository) Perfluoroalkyl acids in drinking water: Sources, fate and removal Eschauzier, C. Link to publication Citation for published version (APA): Eschauzier, C. (2013).

Nadere informatie

RISICOSCHATTING PFOA IN DRINKWATER IN HET VOORZIENINGSGEBIED VAN TWEE LOCATIES

RISICOSCHATTING PFOA IN DRINKWATER IN HET VOORZIENINGSGEBIED VAN TWEE LOCATIES RISICOSCHATTING PFOA IN DRINKWATER IN HET VOORZIENINGSGEBIED VAN TWEE LOCATIES Auteurs: B.G.H. Bokkers, J.F.M. Versteegh, P.J.C.M. Janssen en M.J. Zeilmaker (allen RIVM) Samenvatting Uit de risicoschatting

Nadere informatie

De Employability Scan Arbeidsmarktcongres 2013: Organisaties en inzetbaarheid

De Employability Scan Arbeidsmarktcongres 2013: Organisaties en inzetbaarheid De Employability Scan Arbeidsmarktcongres 2013: Organisaties en inzetbaarheid Jill Nelissen Doctoranda Onderzoeksgroep Personeel en Organisatie, KU Leuven Doctoraatsproject over het thema Employability

Nadere informatie

REGENWATERBEHEER. Regenwaterinfiltratie: een middel om de polluenten in afvloeiend water te beheren? Seminarie Duurzaam Bouwen.

REGENWATERBEHEER. Regenwaterinfiltratie: een middel om de polluenten in afvloeiend water te beheren? Seminarie Duurzaam Bouwen. Seminarie Duurzaam Bouwen REGENWATERBEHEER 22 maart 2017 Regenwaterinfiltratie: een middel om de polluenten in afvloeiend water te beheren? Damien TEDOLDI Laboratoire Eau, Environnement, Systèmes Urbains

Nadere informatie

SKIW / KNW - Symposium

SKIW / KNW - Symposium SKIW / KNW - Symposium Waterzuivering bij BASF Antwerpen en ervaring met inhibitie van actief slib. Steven Meul 31 mei 2018 1 31.05.2018 SKIW / KNW - Symposium Waterbeheer bij BASF Antwerpen Verschillende

Nadere informatie

ONDERZOEK NAAR DE WATERKWALITEIT

ONDERZOEK NAAR DE WATERKWALITEIT ONDERZOEK NAAR DE WATERKWALITEIT Naam: Klas: Datum: 1 Situering van het biotoop Plaats: Type water: vijver / meer / ven / moeras/ rivier / kanaal / poel / beek / sloot / bron Omgeving: woonkern / landbouwgebied

Nadere informatie

Grondwateratlas voor bestrijdingsmiddelen gepubliceerd

Grondwateratlas voor bestrijdingsmiddelen gepubliceerd Grondwateratlas voor bestrijdingsmiddelen gepubliceerd Roel Kruijne (Wageningen Environmental Research, Alterra), Ton van der Linden (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu), Hugo van den Berg (Brabant

Nadere informatie

Diepzee mijnbouw Introductie

Diepzee mijnbouw Introductie Diepzee mijnbouw Introductie Blok 2 Robbert Jak Dag 24, Duurzaam werken op Zee Verschillende bronnen van mineralen Soms ook op land en dan vaak oude zeebodem In de diepe ondergrond of Oppervlaktedelfstoffen

Nadere informatie

Streptococcus pneumoniae

Streptococcus pneumoniae Het surveillanceprogramma werd tot en met mei 1993 door twee referentielaboratoria waargenomen. Sinds januari 1994 is alleen nog het Universitair Ziekenhuis van de K.U. Leuven nationaal referentielaboratorium

Nadere informatie

Grondvernageling: mogelijkheden en beperkingen

Grondvernageling: mogelijkheden en beperkingen Grondvernageling: mogelijkheden en beperkingen Prof ir Jan Maertens Jan Maertens BVBA en KU Leuven Techniek van de grondvernageling = Wapeningselementen aanbrengen die de in de grond optredende trek- en

Nadere informatie

Kansen voor weerbaar telen

Kansen voor weerbaar telen Kansen voor weerbaar telen Literatuuronderzoek : Werkingsmechanismen en toepassingen 6 september 2011 1 : Wat verstaan we hieronder? Condities aanleggen waardoor het gewas weerbaarder wordt tegen ziektes

Nadere informatie

Ruimtelijke klimaatscenario s voor Vlaanderen. & Impact op overstromingen en droogte

Ruimtelijke klimaatscenario s voor Vlaanderen. & Impact op overstromingen en droogte Ruimtelijke klimaatscenario s voor Vlaanderen & Impact op overstromingen en droogte Prof. dr. ir. Patrick WILLEMS KU Leuven - Afdeling Hydraulica Klimaateffecten & -impacten Klimaateffecten & -impacten

Nadere informatie

Karakterisatie van stammen van de aardappelziekte in Wallonië (2012)

Karakterisatie van stammen van de aardappelziekte in Wallonië (2012) Karakterisatie van stammen van de aardappelziekte in Wallonië (2012) V. César (CRA-W) Samenvatting Sinds 1999 onderzoekt het CRA in Libramont de kenmerken van de verschillende stammen van de aardappelziekte

Nadere informatie

Sectorinitiatief: alternatieve verwerking maaisel

Sectorinitiatief: alternatieve verwerking maaisel Sectorinitiatief: alternatieve verwerking maaisel Conform 1.D.1, 1.D.2, 3.D.1, 4.C en 5.C, 4.D en 5.D Onderzoek naar initiatieven en toelichting op de actieve deelname aan het initiatief van Den Ouden

Nadere informatie

GEBRUIKSAANWIJZING. Epower Certified Reference Material-micro-organismen BEOOGD GEBRUIK SAMENVATTING EN GESCHIEDENIS FORMULE EN BESTANDDELEN

GEBRUIKSAANWIJZING. Epower Certified Reference Material-micro-organismen BEOOGD GEBRUIK SAMENVATTING EN GESCHIEDENIS FORMULE EN BESTANDDELEN GEBRUIKSAANWIJZING Epower Certified Reference Material-micro-organismen BEOOGD GEBRUIK De Epower Certified Reference Material (CRM)-micro-organismen zijn gelyofiliseerde, kwantitatieve micro-organismepreparaten

Nadere informatie

CVS_0160_GWL_1. Stroomgebiedbeheerplan - informatie per grondwaterlichaam. Karakteristieken

CVS_0160_GWL_1. Stroomgebiedbeheerplan - informatie per grondwaterlichaam. Karakteristieken Stroomgebiedbeheerplan - informatie per grondwaterlichaam naam grondwaterlichaam naam grondwatersysteem naam stroomgebied Pleistocene Afzettingen (freatisch) Centraal Vlaams Systeem Schelde Karakteristieken

Nadere informatie

Fysisch-chemische kwaliteit oppervlaktewater 2015

Fysisch-chemische kwaliteit oppervlaktewater 2015 Vlaanderen is milieu Fysisch-chemische kwaliteit oppervlaktewater 2015 VLAAMSE MILIEUMAATSCHAPPIJ www.vmm.be DOCUMENTBESCHRIJVING Titel Fysisch-chemische kwaliteit oppervlaktewater 2015 Samenstellers Afdeling

Nadere informatie

Thema 4: Een gezonde bodem

Thema 4: Een gezonde bodem Thema 4: Een gezonde bodem Bodemanalyse en de gezonde plant Emile Bezemer Eurofins Agro Minder chemie met steenmeel Bert Carpay Carpay Advies 25 september 2018 ConGRAS 1 Bodemanalyse en gezonde grasplant!

Nadere informatie

KLIMAATVERANDERING EN ZESDE STAATSHERVORMING. Prof. Dr. Luc LAVRYSEN. Rechter in het Grondwettelijk Hof Hoogleraar Universiteit Gent

KLIMAATVERANDERING EN ZESDE STAATSHERVORMING. Prof. Dr. Luc LAVRYSEN. Rechter in het Grondwettelijk Hof Hoogleraar Universiteit Gent KLIMAATVERANDERING EN ZESDE STAATSHERVORMING Prof. Dr. Luc LAVRYSEN Rechter in het Grondwettelijk Hof Hoogleraar Universiteit Gent 1 KLIMAATVERANDERING Toename van concentratie van broeikasgassen in de

Nadere informatie

Voorkomen van Biofouling op membraan systemen door nutriënten limitatie

Voorkomen van Biofouling op membraan systemen door nutriënten limitatie Voorkomen van Biofouling op membraan systemen door nutriënten limitatie AquaNL 215 : Seminar Afvalwater en Milieu Efficiënter watergebruik, energiebesparing en circulaire economie Auteur : Marcel Boorsma,

Nadere informatie

NfN Richtlijn Waterbehandeling 2013

NfN Richtlijn Waterbehandeling 2013 NfN Richtlijn Waterbehandeling 2013 Marjolijn van Buren Namens de Waterkwaliteitscommissie NfN Historie 1996: 1 e Richtlijn Water voor Dialyse (DGN) 2003: Introductie van HDF-online en hoog doorlaatbare

Nadere informatie

Ieder kind heeft recht op een school in een gezonde omgeving. Horta avond, Ademloos 22 mei 2013 Prof. Dr. Dirk Avonts Universiteit Gent.

Ieder kind heeft recht op een school in een gezonde omgeving. Horta avond, Ademloos 22 mei 2013 Prof. Dr. Dirk Avonts Universiteit Gent. Ieder kind heeft recht op een school in een gezonde omgeving. Horta avond, Ademloos 22 mei 2013 Prof. Dr. Dirk Avonts Universiteit Gent. Ademen in Antwerpen. Aandeel autosnelwegen in de totale luchtvervuiling

Nadere informatie

Is reinigen en desinfecteren Theorie of praktijk? Inhoud

Is reinigen en desinfecteren Theorie of praktijk? Inhoud Is reinigen en desinfecteren Theorie of praktijk? Inhoud Korte kennismaking Doelstelling Chemie mogelijkheden Materiaalsoorten Reinigingstechnieken DIENSTEN Infectiebestrijding in drinkwatersystemen Uitvoerend

Nadere informatie

CGM/ Aanbieding onderzoeksrapport 'Recombinant Allergens: working safely with recombinant allergenic biologicals

CGM/ Aanbieding onderzoeksrapport 'Recombinant Allergens: working safely with recombinant allergenic biologicals Aan de staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu Mevrouw W.J. Mansveld Postbus 20901 2500 EX Den Haag DATUM 25 februari 2014 KENMERK ONDERWERP CGM/140225-01 Aanbieding onderzoeksrapport 'Recombinant

Nadere informatie

Microbiologie in geothermische systemen

Microbiologie in geothermische systemen Microbiologie in geothermische systemen Aaltje Joldersma Zoetemeer, 25 maart 2019 Elsemiek Croese Sabine Doddema Wie zijn wij? Bioclear Microbial Analysis. Detectie van microorganismen Identificatie van

Nadere informatie

Bepaling van totaal kiemgetal

Bepaling van totaal kiemgetal Compendium voor de monsterneming, meting en analyse van water Bepaling van totaal kiemgetal Versie februari 2014 WAC/V/A/001 INHOUD Inhoud 1 TOEPASSINGSGEBIED 3 2 PRINCIPE 3 3 OPMERKINGEN 3 4 APPARATUUR

Nadere informatie

Belang van goed water

Belang van goed water Belang van goed water Dr Guillaume Counotte Wat is goed water? Smakelijk Beschikbaar Niet schadelijk voor dieren Niet schadelijk voor producten (ei, vlees) 1 Waterbehoefte Normale omstandigheden: 1,6-2

Nadere informatie

Handels- en Welvaartseffecten van Vrijhandelsakkoorden

Handels- en Welvaartseffecten van Vrijhandelsakkoorden Handels- en Welvaartseffecten van Vrijhandelsakkoorden Jan Van Hove KU Leuven & INFER jan.vanhove@kuleuven.be Vleva 13 januari 2015 * Met dank aan de Vlaamse overheid voor de financiële ondersteuning van

Nadere informatie

Safe DRINKING WATER production from SURFACE WATER through MEMBRANE FILTRATION. Bart De Gusseme and Dirk De Vos

Safe DRINKING WATER production from SURFACE WATER through MEMBRANE FILTRATION. Bart De Gusseme and Dirk De Vos Safe DRINKING WATER production from SURFACE WATER through MEMBRANE FILTRATION Bart De Gusseme and Dirk De Vos Uitdagingen kanaalwater 3 Grove delen (> 1 mm) Bladeren Afval Kleine deeltjes (1 mm 0,1 µm)

Nadere informatie

Kunnen we zonder zuivering? Samen naar een minimaal volume afvalwater

Kunnen we zonder zuivering? Samen naar een minimaal volume afvalwater Kunnen we zonder zuivering? Samen naar een minimaal volume afvalwater Wetgeving Emissie normen voor meststoffen NO3, NH4 en P Zuiveringsplicht De zuiveringsplicht houdt in dat de gewasbeschermingsmiddelen

Nadere informatie

Kwaliteitsanalyse putwater richtlijnen voor eigen waterwinners

Kwaliteitsanalyse putwater richtlijnen voor eigen waterwinners Vlaanderen is milieu Kwaliteitsanalyse putwater richtlijnen voor eigen waterwinners VLAAMSE MILIEUMAATSCHAPPIJ www.vmm.be INHOUD 1 Eigen waterwinner... 4 1.1 Wat is een eigen waterwinner?... 4 1.2 Wat

Nadere informatie