Sectorinitiatief: alternatieve verwerking maaisel

Transcriptie

1 Sectorinitiatief: alternatieve verwerking maaisel Conform 1.D.1, 1.D.2, 3.D.1, 4.C en 5.C, 4.D en 5.D Onderzoek naar initiatieven en toelichting op de actieve deelname aan het initiatief van Den Ouden Groep B.V. Auteur(s): Rob Aartssen, Coördinator Ruimtelijke Ordening & Milieu / CO 2-functionaris, Den Ouden Groep B.V. Doc.code: SKI Versie: 2.0 Datum:

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding Plan van aanpak Het initiatief Beschrijving alternatief Keuze voor actieve deelname Te onderzoeken aspecten Reductiepotentieel Prognose sector brede toepassing Planning en budget... 6 Sectorinitiatief: Alternatieve verwerking van maaisel pagina 2

3 1. Inleiding Het terugbrengen van CO 2-emissies gaat verder dan alleen onze eigen bedrijfsvoering. Samen met de sector en zelfs in onze keten kunnen verdere CO 2-reducerende maatregelen getroffen worden. Den Ouden Groep B.V. levert hieraan graag een actieve bijdrage door deel te nemen aan dergelijk sector- en keteninitiatieven. Den Ouden Groep B.V. investeert in samenwerking, het delen van eigen kennis en daar waar mogelijk maken wij gebruik van kennis die elders is ontwikkeld. Dit document beschrijft het sectorinitiatief: Alternatieve verwerking maaisel, waaraan wij deelnemen. Wij zijn in samenwerking met de bracheorganisatie en de waterschappen een onderzoek gestart of de bestaande alternatieve verwerkingsmethode die bekend is onder de naam Bokashi-methode een alternatief kan zijn voor het verwerken van maaisel van bermen of sloten. De afweging die hierbij gemaakt moet worden is of een CO2-reductie van het eenvoudigere proces opweegt tegen een mogelijke gevaar van de verspreiding van onkruiden en/of invasieve exoten. Het gekozen initiatief, inclusief een korte omschrijving, de initiatiefnemers de reductiedoelstellingen evenals de nog te onderzoeken onzekerheden over de verspreiding van onkruiden en/of invasieve exoten zijn in rapport beschreven. Sectorinitiatief: Alternatieve verwerking van maaisel pagina 3

4 2. Plan van aanpak 2.1 Het initiatief Het verwerken van groenstromen in een compostering is bewerkelijk actief proces en kent een substantiële uitstoot van CO 2 door de inzet van (grote) machines. Daarnaast zijn er ontwikkelingen voor de inzet van houtachtige materialen als biomassa bij de opwekking van elektriciteit en warmte waardoor een belangrijke CO2-reductie kan worden gehaald. Voor de verwerking van de grasachtige materialen zijn alternatieve verwerkingsmethoden bekend die minder structuurmateriaal nodig hebben en minder bewerkelijk zijn, waardoor er minder CO 2 uitgestoten wordt bij de verwerking. Een van deze verwerkingsmethodes is bekend onder de naam Bokashi-methode. Om inzicht te krijgen in de effecten van deze alternatieve verwerkingsmethode is dit initiatief gestart. 2.2 Beschrijving alternatief Bokashi is een Japans woord voor goed gefermenteerd organisch materiaal dat terug wordt gegeven aan de bodem. Een kringloopconcept met als doel de microbiële diversiteit in de bodem te verhogen en planten te voorzien van bio-actieve voedingsstoffen, zoals natuurlijke antibiotica en groeihormonen, vitamines en aminozuren. Bokashi ontstaat o.a. met hulp van Effectieve Micro-organismen, oftewel EM, ontwikkeld door Prof. Dr. Teruo Higa in Japan. Dat is de laatste 35 jaar gemeengoed geworden in meer dan 150 landen, wereldwijd. In Nederland is het maken van Bokashi nog een relatief jong proces. Het maakt echter in korte tijd een grote opgang, doordat steeds meer gebruikers de voordelen ervan inzien. Toch blijven er een aantal vragen over. Onder andere van mensen die bekend zijn met het maken van compost; ook een bodemverbeteraar met hetzelfde ingangsmateriaal als Bokashi. Het uitgangsmateriaal is alleen anders. Het is dan ook een ander product, ontstaan door een ander proces. 2.3 Keuze voor actieve deelname Er wordt voor het initiatief door Den Ouden samengewerkt met de bracheorganisatie BVOR, de waterschappen: De Dommel en Aa en Maas en, Helocon opleidingen. Den Ouden richt zich op het onderzoeken naar de CO 2-reductie in samenhang met de effectiviteit van Bokashi als verwerkingsmethode voor maaisel. Hierbij is een CO2-reductie wenselijk, mits de effecten na het toepassen van het eindproduct als bodemverbeteraar goed inzichtelijk gemaakt zijn. De BVOR bewaakt met het kenniscentrum de kwaliteit van het eindproduct voor de toepassing als bodemverbeteraar. Het eindproduct mag geen onkruidzaden of ziektes meer bevatten voor de toepassing in de Nederlandse land- en tuinbouw. Het eindproduct moet altijd een meerwaarde behouden en toepasbaar zijn als bodemverbeteraar. De waterschappen zijn gebaad bij een mogelijk lokale verwerkingsmethode voor het maaisel waarbij transportafstanden en bewerkingen zo veel mogelijk vermeden kunnen worden. Daarnaast is er bij hun de zorg voor een effectieve verwerking van maaisel waarin zich invasieve exoten (kunnen) bevinden om verdere verspreiding hiervan te voorkomen. Sectorinitiatief: Alternatieve verwerking van maaisel pagina 4

5 Helicom opleidingen kijkt als onderzoeksinstantie naar de procesvoering en met name wordt gekeken naar het fermentatieproces en de effectiviteit daarvan voor het afdoden van onkruiden en invasieve exoten. 2.4 Te onderzoeken aspecten Organische bodemverbeteraars en CO 2-vastleggen in de bodem Organische stof in de bodem bestaat voor ruim 50% uit koolstof. Deze koolstof is eerder door planten aan de atmosfeer onttrokken, namelijk in de vorm van CO 2. Wanneer men het organische stofgehalte van de bodem verhoogt, reduceert men dus indirect de hoeveelheid CO 2 in de atmosfeer. De bodem fungeert dan als koolstofsink en draagt bij aan het tegengaan van klimaatverandering. Voor het tegengaan van klimaatverandering is van belang dat de organische stof (en dus de koolstof) langjarig gebonden blijft in de bodem. Dit is het geval wanneer sprake is van effectieve organische stof (stabiele humus). Gemakkelijk afbreekbare organische stof draagt niet bij aan het tegengaan van klimaatverandering. Deze organische stof breekt immers snel af na opbrengen op de bodem, en komt dan weer als CO 2 terug in de atmosfeer. Bovendien vindt de mineralisatie hiervan vaak ongecontroleerd plaats, waarbij sterke broeikasgassen als methaan en lachgas vrijkomen. Het netto effect is dan negatief. Kortom: voor het tegengaan van klimaatverandering is niet van belang dat men zo veel mogelijk organische stof opbrengt, maar dat de hoeveelheid Effectieve Organische Stof (stabiele humus) die men toevoegt maximaal is. Ziektedruk, onkruiden en invasieve exoten Voldoende organische stof vergroot de bodemweerbaarheid tegen ziekten. Aanvoer van organische bodemverbeteraars van buiten het landbouwbedrijf kan echter ook de ziektedruk en de onkruiddruk vergroten. Dit is het geval wanneer deze bodemverbeteraars plantpathogenen en onkruidzaden bevatten. Of en in welke mate dit het geval is hangt sterk af van de herkomst van de bodemverbeteraar, en de behandeling die deze heeft ondergaan. Zo zijn onbehandelde maaisels van bermen en sloten vaak een belangrijke bron van onkruidzaden. De agrariër is dan genoodzaakt meer te spuiten. Gecontroleerde compostering (voldoende tijd en temperatuur) is een bewezen effectieve manier om plantpathogenen en onkruidzaden af te doden. Ook thermofiele vergisting is effectief. Van fermentatie (Bokashi) is de effectiviteit vooralsnog niet aangetoond. Een specifieke categorie onkruiden zijn de invasieve exoten zoals de grote waternavel en de Japanse duizendknoop. Bij verspreiding kunnen deze grote schade veroorzaken. Zo kunnen de meterslange wortelstokken van de Japanse duizendknoop betonnen funderingen en dijklichamen aantasten. Wanneer delen van deze planten in maaisel voorkomen is zorgvuldige verwerking gewenst om te voorkomen dat verdere verspreiding optreedt. Het effect van fermentatie op deze soorten wordt op dit moment onderzocht. Sectorinitiatief: Alternatieve verwerking van maaisel pagina 5

6 2.5 Reductiepotentieel De CO 2-reductie kan gerealiseerd worden op verschillende terreinen: Besparing brandstof in de logistiek als de methode lokaal toegepast kan/mag worden; Minder inzet van (grote) machines bij de verwerking; Vastleggen van CO 2 in de bodem. Een indicatie van het reductiepotentieel is nog niet aan te geven. 2.6 Prognose sector brede toepassing De techniek van de alternatieve verwerkingsmethode is bekend en het is toepasbaar op alle composteerinrichtingen in Nederland. 2.7 Planning en budget In 2017 is het initiatief genomen voor de samenwerking. Het onderzoek is gestart met een inventarisatie van kennis en bekende onderzoeksresultaten. De praktijkproeven zullen in 2017 en 2018 uitgevoerd worden. Met deze proeven moet aangetoond worden dat het mogelijk is om een eindproduct te maken die toepasbaar is en aantoonbaar een meerwaarde heeft als bodemverbeteraar. Daarna moet in 2019 het proces en het eindproduct verankerd worden in de wet- en regelgeving. Alleen dan kan het proces ingezet worden bij erkende afvalverwerkers. Voor de initiatief is bij Den Ouden voor de eerste twee jaren een budget vrijgemaakt van 5.000,00. Er zullen voornamelijk kosten worden gemaakt op het uitvoeren van proeven in samenwerking met Helicon en de waterschappen. Daarnaast is het budget voor het plaatsen van informatie op de website en interne communicatie. Sectorinitiatief: Alternatieve verwerking van maaisel pagina 6