Grondstoffen uit de oceaan
|
|
|
- Anna de Jong
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Grondstoffen uit de oceaan Stijn Dewaele Mineralogy & Petrology, Department of Geology, UGent
2 1. Mineralisatie - ertsafzettingen * Aardkorst: 99% uit 9 elementen: Al, Si, Ca, Mg, Na, K, Ti, O & Fe Elementen zijn gegroepeerd in mineralen: oxyden, sulfieden,... * Belang mineralen: Noodzakelijke component dagdagelijks leven e.g. Bouwmaterialen (beton-dakpannen-asfalt-...) Voedingsindustrie (zout-kaoliniet-...) Transport (staal-aardolie-...) Energie (Uranium-steenkool-...) High-technologie (coltan silicium -...) etc.
3 * Natuurlijke rijkdommen = minerale rijkdommen + energiebronnen oceanen: mineralen, olie, gas, gashydraten, - relatief beperkte kennis voorkomen - exploratie en exploitatie: technische uitdaging - belangrijke economische bron - politieke implicaties technische uitdagingen milieuoverwegingen
4 * Mineralisatie: concentratie van bepaalde elementen gevormd door geologische processen * Ertsafzetting: gesteente met een abnormale concentratie aan een of meerdere elementen die economisch uitbaatbaar zijn Gemiddelde samenstelling aardkorst Economische exploitatie Concentratiefactor Al 8,2% 8,2 30% 30 * 4 Fe 5,6% 5,6 50% 50 * 9 Cu 55 ppm 0, % 1 * 180 Ni 75 ppm 0, % 1 * 130 Zn 70 ppm 0, % 5 * 700 Sn 2 ppm 0, ,50% 0,50 * 2500 Au 4 ppb 0, ppm 0, * 1250 Pt 5 ppb 0, ppm 0, * 1000 Vb. 5 ppm Au. 1 m³ gesteente : gram goud ( ~ cm³)
5 Geodynamic Setting (driving force) * Studie van ertslichamen Bestuderen van de concentratieprocessen van metalen ENERGY SOURCE FLUID&METAL SOURCE MIGRATION TRAP Transporting fluid Fluid Mixing Deposit Phase Ligand Source Metal Source Vormingsmodel ertsafzetting Vinden nieuwe ertslichamen Beter kennis en beheer huidige ontgonnen ertslichamen Deposit NoDeposit Deposit
6 * Principe vorming van mineralisatie : Verspreide metalen worden geconcentreerd op een bepaalde locatie Drijvende kracht/motor: platentektoniek
7 * Iedere setting gekarakteriseerd door typische mineralisaties
8 2. Ertsvormende processen a. Vroeg-magmatische processen * Gefraktioneerde kristallisatie * Niet-mengbaarheid van smelten * Speciale magma s (eg. kimberliet) naar Marshak, 2001 IYPE2008 "Planeet Aarde in onze handen", Leuven, 17 juni 2008
9 b. Magmatisch-hydrothermale processen * Porphyry Cu, W, Mo afzettingen * Skarn afzettingen (W, Sn, Mo, Cu, Fe, Zn, Pb, Au...) * Pegmatietische afzettingen (Sn, W, Ta, Nb, U, Li, Be...) * Epithermale Au, Ag afzettingen naar Robb, 2005 naar Marshak, 2001 IYPE2008 "Planeet Aarde in onze handen", Leuven, 17 juni 2008
10 c. Hydrothermale processen * Zeewater (Cu, Zn, Pb, Ag ) * Metamorfe fluïda (Au ) * Meteorische fluïda (U ) * Hoog-saliene fluïda (connate fluida) (Cu, Zn, Pb...) naar Robb, 2005 IYPE2008 "Planeet Aarde in onze handen", Leuven, 17 juni 2008
11 * vb. Zeewater circulatie (VMS-Sedex) naar Robb, 2005 IYPE2008 "Planeet Aarde in onze handen", Leuven, 17 juni 2008
12 d. Residuele afzettingen en supergene processen * Verwering (Ni, bauxiet, kaoliniet) * Uitloging en aanrijking (oxidatie van Cu-afzettingen) naar Marshak, 2001
13 * Vb supergene afzettingen naar Robb, 2005 IYPE2008 "Planeet Aarde in onze handen", Leuven, 17 juni 2008
14 e. Sedimentair ertsvormende processen * Klastische sedimentatie * Chemische sedimentatie * Fossiele brandstoffen naar Robb, 2005 naar Marshak 2001
15 * vb. Chemische sedimentatie naar Robb, 2005 Hamersley, Australië; naar Press et al., 2003 IYPE2008 "Planeet Aarde in onze handen", Leuven, 17 juni 2008
16 3. Kritische en strategische grondstoffen a. Inleiding * Meeste metalen en industriële mineralen : onshore ontginning ondergrondse mijnen en dagbouwmijnen zand en gravel : onshore en op ondiepe mariene gebieden IYPE2008 "Planeet Aarde in onze handen", Leuven, 17 juni 2008
17 * Extractie zand & gravel (baggeren): beton, kustprotectie, backfill in havens, Europa grootste producent gebaggerd zand en gravel eg. 2012: 93.5 * 10 6 m³ zand (Nederland : 63 * 10 6 m³ zand) mariene extractie indien er geen onshore alternatief is: prijs * Extractie van mariene placers: eg. diamant, cassiteriet, fosfaat, zware mineralen,
18 * Duurzame economische ontwikkeling industrie en maatschappij + succesvolle produktie van hoog-technologische toepassingen gegarandeerde aanvoer van grondstoffen is noodzakelijk
19 * Extractieve industrie is hoog-technologische sector, met grote nood aan kapitaal Succes mijnbouwprojecten afhankelijk van risico s: - Politieke en institutionele - Infrastructurele - Economische - Technische - Maatschappelijke - Beschikbaarheid van mineralen is afhankelijk van wereldmarkt: volatiliteit Produktie volumes & prijs
20 * Klimaatsverandering + piekolie : groene duurzame energie, brandstoffen en chemicaliën koolstofneutraal + lagere afhankelijkheid van fossiele brandstoffen Low carbon - technologiën: - wind turbines - electrische auto s - brandstoffencellen - katalysatoren - catalytische convertoren - energievriendelijke lampen - led-verlichting -. Nood aan zeldzame en kostbare metalen (REE, Nb, Ta, Li, Ga, Ge,.)
21 * Verdeling van grondstoffen is gecontroleerd door geologische processen non-homogene geografische verdeling
22 * Niet-homogene geografische verdeling geopolitieke risico s + snelle economische groei BRIC landen zwaartepunt kapitaal mineraalindustrie verschoven 20 ste eeuw : Anglosaksische bedrijven 21 ste eeuw : Chinese (eg. Boasteel, Jiangxi Copper) Indische (eg. Arcelor Mittal, Tata Steel) Braziliaanse (eg. Vale) Mexicaanse (eg. Grupo Mexico, Penoles) - Bevoorradingssituatie grondstoffen = grondig gewijzigd + - Industrie ontwikkelde landen in zwakkere positie: hfdzk importeerders
23 * EU afhankelijkheid voor minerale grondstoffen (2009) Antimoon 100 % Beryllium 100 % Boor 100 % Cobalt 100 % Molybdeen 100 % Niobium 100 % PGM 100 % REE 100 % Tantaal 100 % Titanium 100 % Germanium 100 % Vanadium 100 % Phosphates 92 % Rhenium 90 % Nickel 86 % Ijzer 83 % Aluminium 80 % Zink 80 % Wolfraam 76 % Lood 76 % Koper 74 % Chroom 53 %
24 * Op basis van gekende beschikbaarheid en huidige economische nood Sommige elements worden problematisch - Afhankelijk van type van industrie Strategische elementen: vitaal voor defensie Kritische elementens: noodzakelijk voor economie van land - Verschillend afhankelijk van regio/land lijsten: EU VSA Duitsland Verenigd Koninkrijk Japan Verenigde Naties
25 Europese Commissie (2014)
26 b. Mijnbouw op zeebodem * Om toekomstige bevoorrading te garanderen mijnbouw van zeebodem: economisch en geopolitiek - geen conflict over landgebruik - landen zonder grondstoffen minder afhankelijk van exporterende landen mijnbouw in territoriale water & diepe zee individuele landen ISA (international Seabed Authority) exploratielicenties * Kritische en zeldzame metalen IYPE2008 "Planeet Aarde in onze handen", Leuven, 17 juni 2008
27 Mijnbouw op de zeebodem: - Mangaannodules : * Concreties van mineralen: grootte van aardappel tot sla * op zeebodem Pacifische en Indische oceaan, * < 3500m * Mn, Fe, Cu, Ni, Co, Mo, Zn, Li - Kobaltkorsten * mineraalkorsten op zijkanten onderzeese gebergteketens en topografische hoogs * op diepte tussen 1000 en 3000m * Mn, Fe, Co, Ni, PGM, REE - Massieve sulfieden * accumulaties aan openingen warme fluida op de oceaanbodem * Cu, Zn, Pb, Au, Ag, In, Ga, Ge, Te, Se
28 * Kritische elementen op wereldschaal REE PGM Ga In Ta Nb Co Sb Be Li Te Ge V W Mo Se * Kritische elementen op multinationaal niveau Hf Bi Ba Mn Ni Sr Mg Ti * Kritische elementen op nationaal niveau Cu Sn Y Cs Cd Hg As Zr Ag Th Rb Cr Re B Tl + grafiet, fluoriet, silicon, fosfaat, cokes,
29 * Belangrijke voorkomens van grondstoffen op zeebodem IYPE2008 "Planeet Aarde in onze handen", Leuven, 17 juni 2008
30 c. Mangaannodules * Bevatten Mn, Ni, Co, Fe, Ti en Cu hoger gehalte dan in economisch ontgonnen afzettingen op land Intensief onderzocht * Landen: China, Duitsland, Frankrijk, India, Rusland, Japan, Zuid-Korea, Interoceanmetal Joint Organisation + Privébedrijven : UK seabed resources Ltd, G-TEC Sea Mineral resources) + Ontwikkelingslanden: Nauru, Kiribati, Tonga) IYPE2008 "Planeet Aarde in onze handen", Leuven, 17 juni 2008
31 * 4 interessante zones - Clarion-Clipperton zone -9 * 10 6 km² -15 kg nodules/m² - Peru Basin ~4.5 * 10 6 km² 10 kg nodules/m² - Penrhyn Basin km² 25 kg nodules/m² - Indian Ocean 5 kg nodules/m² IYPE2008 "Planeet Aarde in onze handen", Leuven, 17 juni 2008
32 * Hoe nodules groeien 1. Opgeloste metaaldeeltjes slaan neer rond nucleus 2. Verdere groei: a. Hydrogeen proces: metaaldeeltjes zinken in water en slaan neer b. diagenetische groei: in sedimenten, uit poriënwater * Zeer traag proces: hydrogene nodules: 10 mm/miljoen jaar diagenetische nodules: 10 tot 100 mm/miljoen jaar
33 * Nodules kunnen enkel groeien in omgeving waar de milieuparameters constant zijn voor langere tijd - lage sedimentatiesnelheid - constante stroming van de Antarctische grondstromen - Goede zuurstoftoevoer - sediment moet voldoende porïenwater kunnen bevatten - grazende organismen? - * Verschillende gebieden hebben verschillende samenstelling nodules
34 * Mijnbouw? * Impact op diepzee ecosysteem & habitats - Duits project : Disturbance and Recolonization (DISCOL) - na 7 jaar: densiteit bodemleven hersteld - maar sommige species verdwenen
35 d. Metaalrijke korsten * Metallische korst op flanken submariene vulkanen, topografische hoogs op zeebodem * Gevormd gedurende miljoenen jaren als resultaat neerslag metalen 1 tot 5 mm/miljoen jaar * Dikte varieert, van 2 cm tot 26 cm dik IYPE2008 "Planeet Aarde in onze handen", Leuven, 17 juni 2008
36 * submariene vulkanen wereldwijd, 57% in Pacifische Oceaan PCZ: prime crust zone (7.5 * 10 9 ton korst) IYPE2008 "Planeet Aarde in onze handen", Leuven, 17 juni 2008
37 * Onderzeese topografische hoogs veroorzaken wervelingen ( eddies) * Neerdwarrelend materiaal of materiaal aangebracht door stromingen neerslag op deze seamounts * Kobaltkorsten worden op een waterdiepte van 600 tot 7000m gevonden, meest rijke tussen 800 en 2200m. * Vnl goethiet (FeO(OH)) en vernadiet (MnO 2 ) * Kobaltkorsten als sponzen voor andere Metalen (Mo, Cu, Ni, Co)
38 * Grote hoeveelheden Co, Ni, Mn en andere metalen zoals Te IYPE2008 "Planeet Aarde in onze handen", Leuven, 17 juni 2008
39 * Mn nodules vs Co-korsten * Enkel conceptuele studies over mogelijke ontginning: afschrapen seamounts (minimum een laag van 5 cm, 1 miljoen ton)
40 * GOODS report (Global Open Oceans and Deep Sea-habitats), Unesco 2009 SOPAC (Secretariat of the Pacific Community Applied Geoscience and technology Division) + Japan, biozones tussen 800 en 2500m diepte organismen: zeer trage groei + voortplanting Meer studie nodig om impact in te schatten
41 e. Massieve sulfieden * Sulfieden die massieve afzettingen vormen op de zeebodem uitvloeiien warme zwavelhoudende vloeistoffen op de zeebodem * hydrothermal vents : plaatgrenzen en nabij onderzeese vulkanen uitwisseling elementen en warmte tussen aardkorst en oceanen IYPE2008 "Planeet Aarde in onze handen", Leuven, 17 juni 2008
42 * hydrothermal vents : schoorsteenachtige structuren Black smokers * Komen voor tussen waterdiepte van 1000 en 4000m * Op verschillende plaatsen: 300 lokaties wereldwijd (potentiaal voor )
43 * Op verschillende plaatsen: - Mid-Oceanische ruggen - Eilandboogvulkanen - In bekken achter deze eilandbogen ( back-arc ) - Intraplaat vulkanen
44 * Totale hoeveelheid kleiner dan Mn-nodules & Co-korsten * Niet allemaal bevatten ze interessante metalen (eg Mid-Atlantische rift, Fe-sulfieden) * Bismarck Sea, Papua new Guinea: Cu, Zn en Au-Ag * + Mn, Bi, Cd, Ga, Ge, Sb, Te, Th, In,. afhankelijk van gesteente onder hydrothermaal systeem + temperatuur systeem
45 * Mijnbouw: geavanceerd project in Bismarck Sea, Papua new Guinea exclusieve economische zone * Weinig ontwikkeling in internationale wateren (China, Zuid-Korea, Duitsland: Indische Oceaan) (Frankrijk en Rusland: Atlantische Oceaan)
46 * Hydrothermale schoorstenen = biologische hotspots, met gespecialiseerde organismen hoge T, toxische metalen, zure omstandigheden milieustudies noodzakelijk
47 4. Enkele conclusies * Extractie grondstoffen van zeebodem is wijdverspreid en gebeurt sedert decennia * Intensere hernieuwde interesse: - Mn nodules - Co-korsten - massieve sulfieden rijk aan strategische en kritische elementen, anders geproduceerd in beperkt aantal landen al lang gekend, maar (nog) niet economisch ontginbaar * Maar: impact mijnbouw op habitats en ecosystemen ISA : International Seabed Authority (Jamaica, 1994) = Internationale veiligheid en milieustandaarden voor ontginning maar territoriale wateren?
48 VRAGEN?
Diepzee mijnbouw Introductie
Diepzee mijnbouw Introductie Blok 2 Robbert Jak Dag 24, Duurzaam werken op Zee Verschillende bronnen van mineralen Soms ook op land en dan vaak oude zeebodem In de diepe ondergrond of Oppervlaktedelfstoffen
Tabellen. Thermodynamica voor ingenieurs, Tabellen 1
abellen abel 1. De elementen (molaire massa s) abel 2. Soortelijke warmte c p (bij lage drukken 0 1 ) in.k abel 3. Soortelijke warmte c p an lucht abel 4. Van der Waals coëfficiënten* abel 5. Gemiddelde
Deel 2. Basiskennis chemie
Deel 2. Basiskennis chemie Achteraan vind je een periodiek systeem van de elementen. Gebruik dit waar nodig. Vraag 21 Koolstofmonoxide (C) kan gesynthetiseerd worden door stoom met methaan (CH4 ) te laten
Diepzee. Blok 1 De Rijke Zee. Robbert Jak. Dag 3, 29 oktober 2013. Duurzaam werken op Zee
Diepzee Blok 1 De Rijke Zee Robbert Jak Dag 3, Duurzaam werken op Zee > 200 m diepte, tot 11 km Voorbij continentale plat Verschillende zones Verschillende ecosystemen! Duurzaam werken op zee 2 www.ngu.no
Geologische Processen achter Diepzee-voorkomens
Geologische Processen achter Diepzee-voorkomens J.H.L. Voncken TU Delft, Civiele Techniek en Geowetenschappen Afdeling Geotechnologie Sectie Toegepaste Geologie Stevinweg 1 2628 CN Delft 1 Soorten Afzettingen
gelijk aan het aantal protonen in de kern. hebben allemaal hetzelfde aantal protonen in de kern.
1 Atoombouw 1.1 Atoomnummer en massagetal Er bestaan vele miljoenen verschillende stoffen, die allemaal zijn opgebouwd uit ongeveer 100 verschillende atomen. Deze atomen zijn zelf ook weer opgebouwd uit
Solepura is gelegen in de Noord centrale provincie van Sri Lanka, ruim 3 uur rijden vanaf vliegveld Colombo naar het Noorden.
Waterzuivering regio Solepura, Sri Lanka Solepura is gelegen in de Noord centrale provincie van Sri Lanka, ruim 3 uur rijden vanaf vliegveld Colombo naar het Noorden. In mei 2012 ging Father Ajith Rohan
Algemene en Technische Scheikunde
Algemene en Technische Scheikunde Naam en voornaam: Examennummer: Reeks: Theorie: Oefeningen: Totaal: 1A 2A 3B 4B 5B 6B 7B 8B 1B 2B 3A 4A 5A 6A 7A 8A 1 1 H 1.008 2 He 4.003 2 3 Li 6.941 4 Be 9.012 5 B
Relatie (geo)chemische dispersiepatronen - geologie
Doelstelling: milieustudies Relatie (geo)chemische dispersiepatronen - geologie vaak interpretaties van (geo)chemische dispersiepatronen: bodem riviersedimenten (slib, ) grondwater relatie milieu? natuurlijke
Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.:
van Tata Steel IJmuiden B.V. Wenckebachstraat 1 1951 JZ Velsen-Noord Nederland Locatie waar activiteiten onder accreditatie worden uitgevoerd Hoofdkantoor Preparatie a IJzererts Preparatie t.b.v. IVN 1009,
Samenvatting Scheikunde H3 Reacties
Samenvatting Scheikunde H3 Reacties Samenvatting door L. 710 woorden 7 december 2016 6,8 24 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Chemie overal Scheikunde Hoofdstuk 3: Reacties 3.2 Kenmerken van een chemische
THEORIE UIT EXPERIMENTEN TABELLEN SCIENCE / NATUURKUNDE / SCHEIKUNDE
THEORIE UIT EXPERIMENTEN ONDERBOUW TABELLEN SCIENCE / NATUURKUNDE / SCHEIKUNDE TABEL 1 DICHTHEID (bij 25 C) gram per cm 3 = g cm -3 aardgas 0,00076 alcohol 0,8 aluminium 2,7 broom 3,1 butagas 0,0024 eikenhout
fax 09/ Laboratorium voor Toegepaste Geologie en Hydrogeologie UNIVERSITEITGENT. Geologisch Instituut Krijgslaan 281, S8 B-9000 Gent
UNVERSTETGENT Labratrium vr Tegepaste Gelgie en Hydrgelgie ECONOMSCHE PRE-EVALUATE VAN MNERALJSATES N BOORKERNEN VAN HET MASSEF VAN BRABANT Tabellen en figuren Gelgisch nstituut Krijgslaan 281, S8 B-9
Biogene Mineralen een nieuwe kijk op mineraalevolutie
Biogene Mineralen een nieuwe kijk op mineraalevolutie Biogene mineralen in strikte zin: Gevormd (aan aardoppervlak) door: Biochemische processen. (in organismen of daardoor uitgescheiden) exoskelet - calciet,
Eindexamen aardrijkskunde vwo 2008-II
Actieve aarde Opgave 7 Opheffing van gesteenten en ertsen in het Scandinavisch Hoogland Gebruik de bronnen 10 en 11 van het bronnenboekje. In de derde afbeelding (afbeelding C) van bron 10 zijn de cijfers
Zonnestroom en windstroom Samen meer
Zonnestroom en windstroom Samen meer Van niche naar impact Wim Sinke -- Peter Eecen Perslunch ECN Amsterdam, CASA 400 2 juni 2015 www.ecn.nl Structuur Context klimaat + economie Uitzicht op 2050 Wind Technologie,
Geochemische Bodem Atlas van Nederland
Geochemische Bodem Atlas van Nederland Nut en Noodzaak van Bodemgeochemische Gegevens Paul Römkens & Gerben Mol Of hoe je gegevens kan misbruiken Atlas van de vieze bodem JOOP BOUMA 04/06/12, 00:00 Bodem
5 Formules en reactievergelijkingen
5 Formules en reactievergelijkingen Stoffen bestaan uit moleculen en moleculen uit atomen (5.1) Stoffen bestaan uit moleculen. Een zuivere stof bestaat uit één soort moleculen. Een molecuul is een groepje
KPS_0120_GWL_2. Stroomgebiedbeheerplan - informatie per grondwaterlichaam. Karakteristieken
Stroomgebiedbeheerplan - informatie per grondwaterlichaam naam grondwaterlichaam naam grondwatersysteem naam stroomgebied Duin- en kreekgebieden Oostvlaamse polders Kust- en Poldersysteem Schelde Karakteristieken
Bijlage A., behorende bij paragraaf 3.3 van de Regeling bodemkwaliteit Maximale samenstellings- en emissiewaarden bouwstoffen Tabel 1. Maximale emissiewaarden anorganische parameters Parameter Vormgegeven
natuurlijke radioactiviteit Sytze Brandenburg sb/radsaf2003_2/1
natuurlijke radioactiviteit Sytze Brandenburg sb/radsaf2003_2/1 primordiale radionucliden nucliden gevormd in sterren voor ontstaan zonnestelsel leeftijd heelal 15 x 10 9 jaar leeftijd zonnestelsel 4.5
Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.:
(s) waar activiteiten onder accreditatie worden uitgevoerd Hoofdkantoor Wenkebachstraat 1 1951 JZ Velsen-Noord Nederland Afkorting Wenkebachstraat 1 1951 JZ Velsen-Noord Nederland Preparatie a. IJzererts
INDONESIË. Natuurlijke en landschappelijke kenmerken
INDONESIË Natuurlijke en landschappelijke kenmerken Structuur [1/2] De kandidaat kan gebiedskenmerken van een ontwikkelingsland beschrijven en analyseren. Het betreft: a. sociaal-geografische en fysisch-geografische
Onze energievoorziening in feiten: mythes, nieuwtjes en kansen
Onze energievoorziening in feiten: mythes, nieuwtjes en kansen Heleen de Coninck, 13 september 2011 Energieonderzoek Centrum Nederland Grootste energieonderzoekcentrum van Nederland Missing link tussen
Onze energievoorziening in feiten: mythes, nieuwtjes en kansen. Heleen de Coninck, 13 september 2011
Onze energievoorziening in feiten: mythes, nieuwtjes en kansen Heleen de Coninck, 13 september 2011 Energieonderzoek Centrum Nederland Grootste energieonderzoekcentrum van Nederland Missing link tussen
Thermochronologie en inversie van de Roerdalslenk
Samenvatting De temperatuur van de ondergrond speelt belangrijke rol in veel geologische processen. Temperatuur bepaalt de weerstand van de aardkorst bij deformatie en speelt een belangrijke rol bij de
VERTALING MINISTERIE VAN HET WAALSE GEWEST
VERTALING MINISTERIE VAN HET WAALSE GEWEST N. 2003 967 [2003/200311] 16 JANUARI 2003. Besluit van de Waalse Regering houdende sectorale voorwaarden inzake watergebruik i.v.m. de vervaardiging van kleurstoffen
Tentamen Marine Sciences I
Tentamen Marine Sciences I 7 november 2013 NB1: Schrijf uw naam en studentnummer op ieder in te leveren blad NB2: Maak uw antwoorden compleet maar vooral ook zo kort/to the point mogelijk; gezwets levert
Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 8
Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 8 Samenvatting door Dylan 748 woorden 30 december 2016 5,8 4 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Nova Scheikunde Paragraaf 1 Gemeenschappelijke eigenschappen metalen:
Samenvatting. Figuur 1: Onderzoeksgebied in paars
Samenvatting Geothermie duurzame energiebron De lat voor verduurzaming in de woningbouw, tuinbouw en industrie ligt hoog. Het blijkt uit onderzoek en praktijk dat geothermie een zeer kosteneffectieve manier
Het smelten van tin is géén reactie.
3 Reacties Reacties herkennen (3.1 en 3.2 ) Een chemische reactie is een gebeurtenis waarbij stoffen verdwijnen en nieuwe stoffen ontstaan. Bij een reactie verdwijnen de beginstoffen. Er ontstaan nieuwe
http://www.kuurwater.nl/gebruik.html
http://www.kuurwater.nl/gebruik.html Overgewicht, vermoeidheid, veel zitten, stress, dat zijn problemen die vaak te maken hebben met het leven van vandaag. De hydroxydase kuur kan u helpen deze problemen
Broeikasklimaten van het verre verleden als analoog voor de toekomst. Appy Sluijs
Broeikasklimaten van het verre verleden als analoog voor de toekomst Appy Sluijs Temperature Using the past to project the future Scenario voor toekomstige opwarming Time Deep Ocean Temp. Using the past
Gegevens Afvalstoffen
Gegevens Afvalstoffen Aanwezig Deventerstraat 10 7575 EM Oldenzaal datum 11 januari 2016 ons kenmerk 2015.0333/bijlage v3 projectnummer 2015.0333 telefoon 0541 57 07 30 plaats tijd telefax 0541 57 07 31
Oktober In oktober rondde het fonds twee financieringen af:
Plethora Precious Metals Fund: +0,0% Het fonds ( PPM ) bleef in oktober met +0,03% voor de leidende aandelenklasse dicht bij huis. De index voor edelmetaal producenten, Amex Gold Bugs (symbool: HUI), verloor
Koolstof wordt teruggevonden in alle levende materie en in sedimenten, gesteenten, de oceanen en de lucht die we inademen.
Koolstofcyclus Samenvatting Koolstof wordt teruggevonden in alle levende materie en in sedimenten, gesteenten, de oceanen en de lucht die we inademen. Er is een uitwisseling van koolstof tussen oceanen,
Voorstelling van moleculen en atomen in chemische symbolentaal
Voorstelling van moleculen en atomen in chemische symbolentaal 1 Atoomsoorten of chemische elementen De verschillende soorten atomen worden elementen genoemd. Momenteel zijn er 116 chemische elementen
KLASTOETS GRAAD 11. FISIESE WETENSKAPPE: CHEMIE Toets 4: Materie en materiale 1
KLASTOETS GRAAD FISIESE WETENSKAPPE: CHEMIE Toets 4: Materie en materiale PUNTE: 45 TYD: uur INSTRUKSIES EN INLIGTING. Beantwoord AL die vrae. 2. Nieprogrammeerbare sakrekenaars mag gebruik word. 3. Toepaslike
2 VWO 2 HAVO Oefenstof dichtheid.
(1 liter = 1 dm 3 ) (1 ml = 1 cm 3 ) (1 m 3 = 1000 dm 3 ) (1 dm 3 = 1000 cm 3 ) ( 1 kg = 1000 g) (1 g = 1000 mg) 1. Bepaal de massa van een vurenhouten balk met een volume van 70 dm 3. V = 70 dm 3 ρ =
Van den Herik Sliedrecht T.a.v. de heer A. Koppelaar Postbus AD Sliedrecht. Bergen op Zoom, 31 januari Geachte heer Koppelaar,
Van den Herik Sliedrecht T.a.v. de heer A. Koppelaar Postbus 191 3360 AD Sliedrecht Bergen op Zoom, 31 januari 2018 Onze referentie Uw referentie : 16085X4/br01/JSC : T-2 situatie zeewaterkwaliteit Waddenzee
Standaardcondities FAAS
Universiteit Utrecht Faculteit Bètawetenschappen Departement Scheikunde Scheikunde Practicum R.J. Baars, J.J. Hermans juli 29 Zilver Ag 328.683 nm (primaire lijn) lucht/acetyleen, 4 L/h, 7 mm -5 mg/l.2542
MS_0100_GWL_1. Stroomgebiedbeheerplan - informatie per grondwaterlichaam. Karakteristieken. Quartair Aquifersysteem Maassysteem Maas.
Stroomgebiedbeheerplan - informatie per grondwaterlichaam naam grondwaterlichaam naam grondwatersysteem naam stroomgebied Quartair Aquifersysteem Maassysteem Maas Karakteristieken oppervlakte (km²) 876
Een vulkaan onder Nederland
lespakket Natuurkunde studie Aardwetenschappen Een vulkaan onder Nederland Jij bent de geoloog in dienst en verantwoordelijk voor het geruststellen van de (Europese) bevolking. Jij moet bepalen wie er
Zware metalen in Vlaanderen: reden tot paniek? Hilde Vandendriessche, BDB
Zware metalen in Vlaanderen: reden tot paniek? Hilde Vandendriessche, BDB Zware metalen in Vlaanderen: reden tot paniek? Zware metalen Zware metalen en/of essentiële spoorelementen Normale waarden van
Onderzoek uitloging kunstgrasvelden
11/10/2013 Onderzoek uitloging kunstgrasvelden Studie in opdracht van OVAM Achtergrond» VLAREMA onderafdeling 5.3.6:» Gebruik rubbergranulaat van gerecycleerde autobanden als instrooimateriaal in kunstgrasvelden»
Effecten van toenemende warmte en CO 2 op het leven in zee
Effecten van toenemende warmte en CO 2 op het leven in zee Jack Middelburg Universiteit Utrecht Darwin Centrum voor Biogeologie Netherlands Earth System Science Centre 21 Oktober 2014 KNAW Oceaan in hoge
INVESTEREN IN. Strategische Metalen
INVESTEREN IN Strategische Metalen Neodium Neodium BVBA werkt nauw samen met een van de grootste leveranciers van strategische metalen in Europa. In tijden van crisis, inflatie, politieke instabiliteit
LIJST VAN LANDEN EN VERENIGINGEN ONDER EMBARGO 1
LIJST VAN LANDEN EN VERENIGINGEN ONDER EMBARGO 1 AFGHANISTAN (bepaalde personen en entiteiten) AL-QAIDA (bepaalde personen en entiteiten) BELARUS - Verordening (EU) nr. 753/2011 van de Raad van 1.08.2011
Alternatieve energiebronnen en gevolgen voor de haven Havendebat, 2 november 2017, Coby van der Linde
Alternatieve energiebronnen en gevolgen voor de haven Havendebat, 2 november 2017, Coby van der Linde Plan De veranderingen in de internationale oliemarkten Gevolgen voor ARA, rol van energiehub Energietransitie,
Overzicht en perspectieven voor een duurzame ontwikkeling van asfalt in een economie in voortdurende verandering. Wim Teugels Nynas N.V.
Overzicht en perspectieven voor een duurzame ontwikkeling van asfalt in een economie in voortdurende verandering Wim Teugels Nynas N.V. Een economie in beweging In een tijdspanne van 2 jaar is de olie
Beleggingsfilosofie steunt op 3 pilaren
Beleggingsfilosofie steunt op 3 pilaren Investeren in beursgenoteerde mijnbouw- en exploratiebedrijven 1-Discovery Investing: Waardecreatie a.g.v ontdekkingen 2- Value Investing: Benut onderwaardering
CVS_0160_GWL_1. Stroomgebiedbeheerplan - informatie per grondwaterlichaam. Karakteristieken
Stroomgebiedbeheerplan - informatie per grondwaterlichaam naam grondwaterlichaam naam grondwatersysteem naam stroomgebied Pleistocene Afzettingen (freatisch) Centraal Vlaams Systeem Schelde Karakteristieken
Risico's van blootstelling aan gevaarlijke stoffen in de vuurwerkbranche. - een initiërend onderzoek door en voor de sector-
To 4see consultancy Risico's van blootstelling aan gevaarlijke stoffen in de vuurwerkbranche - een initiërend onderzoek door en voor de sector- I. van der Putte, F. Arntz, J.W. Peters Buskruit 2 KNO 3
VAKGROEP GEOLOGIE RENARD CENTRE OF MARINE GEOLOGY
VAKGROEP GEOLOGIE RENARD CENTRE OF MARINE GEOLOGY 1. Platentektoniek: basisbegrippen & processen 2. Platentektoniek & grondstoffen Plaatranden versus continentale randen De fossiele brandstoffen van de
BULGARIJE. 1. Van afdeling GA ("Afval van metalen en legeringen daarvan in metallische, zich niet verspreidende vorm (1) ") :
bron : Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen PB L 185 van 17/07/99 VERORDENING (EG) Nr. 1547/1999 VAN DE COMMISSIE van 12 juli 1999 tot vaststelling van de controleprocedures, overeenkomstig Verordening
Eindexamen aardrijkskunde vwo 2005-II
Actieve aarde Opgave 7 bron 12 Ouderdom van de oceanische korst bron: Berendsen, H.J.A., Fysisch-geografisch onderzoek, Assen, 1997 De ligging van delen van de oceanische korst met een verschillende geologische
De club van Rome had toch gelijk!
De club van Rome had toch gelijk! Bernard Dam MECS, Chemical Engineering, Faculty of Applied Science, Delft University of Technology 11 november 2009 Delft University of Technology Challenge the future
Van den Herik Sliedrecht T.a.v. de heer A. Koppelaar Postbus AD Sliedrecht. Bergen op Zoom, 27 september Geachte heer Koppelaar,
Van den Herik Sliedrecht T.a.v. de heer A. Koppelaar Postbus 191 3360 AD Sliedrecht Bergen op Zoom, 27 september 2018 Onze referentie Uw referentie : 16085X5/br01/AKA : T-3 situatie zeewaterkwaliteit Waddenzee
SECTIE : Anorganische chemie VALIDATIERAPPORT
VALIDATIERAPPORT Analysemethode Techniek Drinkwater - Kwantitatieve bepaling van 21 elementen met ICP-MS (FLVVG-I-MET-196E : met E = element) en Drinkwater Kwantitatieve bepaling van kwik met ICP-MS (FLVVG-I-MET-196Hg)
CVS_0400_GWL_1. Stroomgebiedbeheerplan - informatie per grondwaterlichaam. Karakteristieken
Stroomgebiedbeheerplan - informatie per grondwaterlichaam naam grondwaterlichaam naam grondwatersysteem naam stroomgebied Oligoceen Aquifersysteem (gespannen) Centraal Vlaams Systeem Schelde Karakteristieken
Hans Vanhoe Katrien Strubbe Universiteit Gent SLO Chemie
Chemie in druppels Hans Vanhoe Katrien Strubbe Universiteit Gent SLO Chemie 2 Oxidatie en reductie 2.1 Redoxreacties Een redoxreactie is een reactie waarbij elektronen uitgewisseld worden tussen reagentia.
De metallische elementen in de mineralen
De metallische elementen in de mineralen J. Tichelman. Mineralen zijn, behoudens de sporadisch vrij voorkomende elementen, samengesteld uit verbindingen van verschillende elementen. In de lijst van elementen
STAAL SERVICE VLAANDEREN STERK IN METAAL EN SERVICE NON-FERRO & SPECIAAL-STAAL
STAAL SERVICE VLAANDEREN STERK IN METAAL EN SERVICE NON-FERRO & SPECIAAL-STAAL INDUSTRIEPARK NOORD II ZANDVOORTSTRAAT 17 B-2800 MECHELEN TEL. 0032 15 20 29 60 FAX 0032 15 20 29 30 EMAIL: SALES@STAALSERVICEVLAANDEREN.BE
Universiteitsdagp. Nanomaterialen voor een duurzame toekomst? zaterdag 1 april Prof. Petra de Jongh Jessi van der Hoeven
Universiteitsdagp zaterdag 1 april 2017 Nanomaterialen voor een duurzame toekomst? Prof. Petra de Jongh Jessi van der Hoeven Overzicht Energie Fossiele brandstoffen - geweldig handig! Duurzame energie
CO 2 Opvang en Opslag
pagina 1/11 Wetenschappelijke Feiten Bron: IPCC (2005) over CO 2 Opvang en Opslag Samenvatting en details: GreenFacts Context - Koolstofdioxide (CO 2 ) is een belangrijk broeikasgas, dat de globale opwarming
Wereldwijde uitstoot CO2 dit jaar
1 van 5 7-12-2018 06:32 volkskrant.nl Wereldwijde uitstoot CO2 dit jaar weer toegenomen 6-8 minuten IJsklif in West-Groenland. Beeld Credit: Sarah Das / Woods Hole Oceanographic Institution De stijging
Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/21649 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Kwon, Youngkook Title: Biomass electrochemistry : from cellulose to sorbitol Issue
Producten en Diensten. Versie: 2016-2
Producten en Diensten Versie: 2016-2 Inhoudsopgave 1 Toelichting 3 2 Oppervlaktewater 4 2.1 Monsterneming 4 2.2 Veldmetingen 4 2.3 Chemisch onderzoek 5 2.4 Continue metingen on-site 6 2.5 Bacteriologisch
Gashydraten: Energiebron van de toekomst of broeikasnachtmerrie? Marc De Batist Renard Centre of Marine Geology Universiteit Gent, België
Gashydraten: Energiebron van de toekomst of broeikasnachtmerrie? Marc De Batist Renard Centre of Marine Geology Universiteit Gent, België Inhoud Wat zijn gashydraten? Waar komen ze voor? Hoe kunnen we
Schaliegas in Europa. Ideeën over de haalbaarheid van deze onconventionele energiebron
Schaliegas in Europa Ideeën over de haalbaarheid van deze onconventionele energiebron Agenda Introductie schaliegas Wat is het eigenlijk & hoe wordt het gewonnen Wat zijn de risico s De Schaliegas Revolutie
Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.:
Locatie(s) waar activiteiten onder accreditatie worden uitgevoerd Hoofdkantoor Zuiderwagenplein 2 8224 AD Lelystad Nederland 1. Be, Co, Hg, Sb, As, Cd, Cu, Cr, Mo, Ni, Pb, Se, Sn, Ti, V, Zn, Al, Fe, Mn
Prof. Jos Uyttenhove. E21UKort
Historisch perspectief 1945-1970 Keerpunten in de jaren 70 oliecrisis en milieu Tsjernobyl (1986) ramp door menselijke fouten Kyoto protocol (1997) (CO 2 en global warming problematiek) Start alternatieven
BIJLAGE VOORWAARDEN INZAKE SAMENSTELLING VOOR GEBRUIK IN OF ALS BOUWSTOF
BIJLAGE BIJLAGE 4.2.2 VOORWAARDEN INZAKE SAMENSTELLING VOOR GEBRUIK IN OF ALS BOUWSTOF SUBBIJLAGE 4.2.2.A VOORWAARDEN VOOR GEBRUIK IN OF ALS NIET-VORMGEGEVEN BOUWSTOF METALEN (1) PARAMETERS UITLOOGBAARHEID
Stadslandbouw: geen vuiltje aan de lucht?!
Stadslandbouw: geen vuiltje aan de lucht?! Veronique Troch, Wouter Van Der Borght, Bram Marynissen, Véronique De Bleeker, Nathan Van Der Eecken, Gijs Du Laing Veronique.troch@hogent.be Inhoud Inleiding
SS_1300_GWL_4. Stroomgebiedbeheerplan - informatie per grondwaterlichaam. Karakteristieken
Stroomgebiedbeheerplan - informatie per grondwaterlichaam naam grondwaterlichaam naam grondwatersysteem naam stroomgebied Sokkel+Krijt Aquifersysteem (gespannen deel) Sokkelsysteem Schelde Karakteristieken
AARDE EN MAAN WIM VAN WESTRENEN ROB DE MEIJER
AARDE EN MAAN WIM VAN WESTRENEN ROB DE MEIJER OVERZICHT Aardwetenschappers en de Maan Maanwetenschap 1969-2014 De Maan en de Aarde: Modellen voor Maanvorming Problemen met de Grote Botsing Een nieuw idee
Samenvatting Aardrijkskunde Paragraaf 1.1 t/m , 1.8
Samenvatting Aardrijkskunde Paragraaf 1.1 t/m 1.4 + 1.7, 1.8 Samenvatting door K. 958 woorden 9 november 2013 6,5 13 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Samenvatting aardrijkskunde paragraaf
Mineraalgift als maatregel tegen verzuring. Leon van den Berg (Bosgroep Zuid Nederland) Maaike Weijters (onderzoekcentrum B-WARE)
Mineraalgift als maatregel tegen verzuring Leon van den Berg (Bosgroep Zuid Nederland) Maaike Weijters (onderzoekcentrum B-WARE) Inleiding Mineralen Verzuring Wat is er bekend? Onderzoek Resultaten Wat
Betreft: WWF project Cedla (VU en Object Vision). Onderdeel geologie Suriname
Betreft: WWF project Cedla (VU en Object Vision). Onderdeel geologie Suriname DD: 12 februari 2013 Voor: Pitou van Dijck, CEDLA Van: Ronnie Lassche, Mathilde Molendijk (VU) Aanleiding We gaan ervan uit
Risico's en veiligheid
Risico's en veiligheid Nationaal Symposium Schoon Fossiel voor Nederland Mart van Bracht, Directeur Kennis, TNO B&O Infrastructuur voor schoonfossiele energie Risicobeheersing Operationele fase Post-operationele
Meldingsformulier Besluit Bodemkwaliteit Meldingsnummer:
Tijdelijke opslag Meldingsformulier Besluit Bodemkwaliteit Meldingsnummer: Hier hoeft u niets in te vullen, dit nummer wordt gegenereerd door het meldsysteem. 1. Algemene gegevens van de toepasser (eigenaar
Vereenvoudiging en automatisatie van de ontsluiting van elementen in water
Verspreiding: Algemeen Eindrapport Vereenvoudiging en automatisatie van de ontsluiting van elementen in water C. Vanhoof, F. Beutels, K. Duyssens, W. Wouters en K. Tirez Studie uitgevoerd in opdracht van
1 Vul de gegevens van de aanvrager, leverancier, producent en importeur van de te toetsen stof in. Vul de gegevens van de aanvrager in.
Voorblad Voorstel afval- of reststof bestemd voor toepassing als meststof of grondstof voor meststofproductie opnemen in Bijlage Aa Vul de vragen in. Gebruik hierbij het Protocol Beoordeling Stoffen Meststoffenwet
Mangaanknollen: een exotisch erts
Grondboor en Hamer, jrg. 42, no. 5, p. 138-142, 4 afb., oktober 1988 Mangaanknollen: een exotisch erts J.H.J. Ebbing * Door de Rijks Geologische Dienst wordt marien-geologisch onderzoek uitgevoerd in ondermeer
Publicatieblad van de Europese Unie L 151/9
12.6.2012 Publicatieblad van de Europese Unie L 151/9 VERORDENING (EU) Nr. 493/2012 VAN DE COMMISSIE van 11 juni 2012 houdende nadere bepalingen voor de berekening van de recyclingrendementen van de recyclingprocesssen
Eindexamen aardrijkskunde havo 2003-II
3 Antwoordmodel Natuur en milieu Opgave 1 1 Voorbeelden van juiste gegevens over de grotere CO 2 -uitstoot van de Verenigde Staten van Amerika zijn: grotere bevolkingsomvang hoger BNP per inwoner hoger
Uitwerkingen van de opgaven uit: CHEMISCHE ANALYSE ISBN , 1 e druk, Uitgeverij Syntax Media Hoofdstuk 15 Elektrochemie bladzijde 1
Hoofdstuk 15 Elektrochemie bladzijde 1 Opgave 1 Welke halfreactie kan men verwachten in de volgende gevallen? a Br ionen bij een positieve elektrode Br kan gemakkelijk elektronen afstaan, is dan reductor:
Determineren van gesteente
Aarde Paragraaf 1 en atlasvaardigheden Determineren van gesteente Als je een gesteente bestudeert en daarna vaststelt wat de naam van het gesteente is, dan ben je aan het determineren. Je kunt gesteenten
DE AARDE IN HET HEELAL
DE AARDE IN HET HEELAL 1. ONDERZOEK VAN HET HEELAL...3 1.1. ONDERZOEK VANOP DE AARDE...3 1.1.1. De analyse van zichtbaar licht...3 1.1.2. De telescoop...4 1.1.3. Radiotelescopen...4 1.2. ONDERZOEK BUITEN
GRONDSTOFFEN UIT RIOOLSLIB. Leon Korving - Milieubeurs 2012-10 oktober 2012
1 GRONDSTOFFEN UIT RIOOLSLIB Leon Korving - Milieubeurs 2012-10 oktober 2012 Inhoud 2 Grondstoffen uit de rioolwaterzuivering Voorbeeld: fosfaat Rol regelgeving RWZI of Grondstoffenfabriek? 3 www.grondstoffenfabriek.nl
OEFENOPGAVEN MOLBEREKENINGEN
OEFENOPGAVEN MOLBEREKENINGEN * = voor VWO Salmiak, NH 4 Cl(s), kan gemaakt worden door waterstofchloride, HCl(g), te laten reageren met ammoniak, NH 3 (g) 01 Wat is de chemische naam voor salmiak? 02 Geef
Oefenopgaven CHEMISCHE INDUSTRIE
Oefenopgaven CEMISCE INDUSTRIE havo OPGAVE 1 Een bereidingswijze van fosfor, P 4, kan men als volgt weergeven: Ca 3 (PO 4 ) 2 + SiO 2 + C P 4 + CO + CaSiO 3 01 Neem bovenstaande reactievergelijking over
Niet-metalen + metalen. Uit welk soort atomen is een ionbinding opgebouwd? Geef de chemische formule van gedemineraliseerd water.
Uit welk soort atomen is een ionbinding opgebouwd? Niet-metalen + metalen. Geef de chemische formule van gedemineraliseerd water. H2O. Wat is de structuur van een metaalbinding? Metaalrooster. Geef een
De Geo. 1 th Aardrijkskunde voor de onderbouw. Antwoorden hoofdstuk 5. www.degeo-online.nl. 1ste druk
De Geo 1 th Aardrijkskunde voor de onderbouw Antwoorden hoofdstuk 5 www.degeo-online.nl 1ste druk De Geo, aardrijkskunde voor de onderbouw van th - Docentenhandleiding 1 TH 1 ThiemeMeulenhoff Utrecht/Zutphen,
Geothermisch water afkoelen tot 10 C? Guus Willemsen IF Technology 15 oktober 2015
Geothermisch water afkoelen tot 10 C? Guus Willemsen IF Technology 15 oktober 2015 Situatie Nu 11 draaiende projecten in glastuinbouw Meestal afkoeling van 70 a 90 C tot ca 30 a 40 C Veel projecten ontgassen
Laslegeringen voor kwalitatieve onderhoudswerke
, Laslegeringen voor kwalitatieve onderhoudswerke Reparaturschweißlegierungen GmbH Am Kavitt 4 D-47877 Willich Postfach 237 D-47863 Willich (+49) 2154 95 55-0 FAX (+49) 2154 95 55-55 e-mail: info @ omniweld.de
ING Investment Office
ING Investment Office Publicatiedatum: 12 november 2015 Sectorcommentaar Metaal en mijnbouw Door Marina Hagoort, beleggingsanalist van het ING Investment Office In dit rapport vindt u onze vooruitzichten
Water hergebruiken is nog maar het begin. Doctoraat van Anh Tran, 26 november 2014
Water hergebruiken is nog maar het begin Doctoraat van Anh Tran, 26 november 2014 Waterschaarste en de uitputting van natuurlijke hulpbronnen zijn belangrijke uitdagingen voor duurzame ontwikkeling. Volgens