De verkiezingsuitslagen voor de gemeenteraadsverkiezingen van 14 oktober 2012: de case van het arrondissement Leuven

Transcriptie

1 Naamsestraat 61 - bus 3550 B-3000 Leuven - BELGIUM Tel : vives@kuleuven.be VIVES Briefings DECEMBER De verkiezingsuitslagen voor de gemeenteraadsverkiezingen van 14 oktober 2012: de case van het arrondissement Leuven Bart Maddens, Gert-Jan Put & Jef Smulders Centrum voor Politicologie, KU Leuven & VIVES Het Vlaams Instituut voor Economie en Samenleving, Vives, is een economisch onderzoekscentrum dat via fundamenteel en toegepast onderzoek wil bijdragen tot het maatschappelijk debat inzake de economische en maatschappelijke ontwikkeling van regio s, in het bijzonder van Vlaanderen. VIVES is als onderzoekscentrum wetenschappelijk en juridisch geïntegreerd binnen de K.U.Leuven. Vives werkt ook samen met research fellows uit andere universiteiten. 1

2 Samenvatting We weten zo goed als niets over de financiering van de lokale partijafdelingen. Dat komt deels omdat deze hun boekhouding niet publiek moeten maken, maar ook omdat de aangiften van de verkiezingsuitgaven op lokaal niveau niet systematisch worden gecontroleerd. In dit exploratief onderzoek proberen we enig zicht te krijgen op de lokale partijfinanciering aan de hand van een grondige analyse van alle aangiften in de dertig gemeenten van het arrondissement Leuven bij de gemeenteraadsverkiezingen van 14 oktober De totale campagne van een lijst (inbegrepen de campagne van alle kandidaten op de lijst) kost gemiddeld EUR, waarvan 76,7% wordt gedragen door de lokale partijafdeling. Gemiddeld geeft een kandidaat 297 EUR uit, maar daarvan betaalt die slechts 192 EUR uit eigen zak. De rest wordt bijgelegd door de partij. Giften spelen zo goed als geen rol. De financiering van de individuele campagne is sterk afhankelijk van het mandaat van de kandidaat in de vorige legislatuur. Hoe belangrijker dat mandaat, hoe duurder de campagne, en hoe minder de partij verhoudingsgewijs bijlegt. Ten slotte stellen we vast dat de drie traditionele partijen nog steeds veruit het meest uitgeven. De opgang van N-VA sinds 2009 lijkt vooralsnog geen grote impact te hebben op de verkiezingsuitgaven. N-VA haalde 20% van de stemmen in het arrondissement, maar deed slechts 12,4% van alle verkiezingsuitgaven. De paper wordt besloten met een meer uitvoerige samenvatting van de resultaten.

3 Inleiding Tijdens de campagne voor de lokale verkiezingen van 14 oktober 2012 werden we overspoeld met foldertjes en flyers van kandidaten. Het is duidelijk dat de politici flink wat investeren in de campagne. Maar waar halen ze het geld vandaan om dat allemaal te betalen? Eigenlijk weten we dat niet precies. Nochtans hebben we in België een vrij strenge wetgeving die de partijen ertoe verplicht om hun boekhouding publiek te maken. In de nasleep van het Agusta-schandaal, in 1999, werd beslist dat die boekhouding betrekking moest hebben op alle componenten van de partij: vormingsorganisaties, fracties, studiediensten, enzovoort. Maar wat de lokale partijafdelingen betreft, werd de grens getrokken onder de provinciale partijafdelingen. Alles onder dat niveau blijft buiten beeld. Wel moeten de kandidaten en de lijsten een aangifte doen van hun campagne-uitgaven en de herkomst van de middelen 1. De kandidaten moeten het totale bedrag aan verkiezingsuitgaven vermelden en aangeven op welke wijze die uitgaven werden gefinancierd. Hetzelfde geldt voor de lijsten. Op basis van die aangiften kan worden nagegaan in welke mate de kandidaten en de lijsten de decretaal bepaalde maximumbedragen hebben gerespecteerd. Dit laat ons toe om enig zicht te krijgen op de financiering van de lokale kiescampagnes. Hier is evenwel het probleem dat die aangiften niet systematisch worden gecontroleerd. Voor alle andere verkiezingen worden de aangiften verzameld door de parlementaire controlecommissies (federaal of regionaal). Die commissies publiceren een rapport en doen uitspraak over de juistheid van de aangiften, op advies van het Rekenhof. De aangiften voor de lokale verkiezingen daarentegen liggen enkel vijftien dagen ter inzage op de rechtbank van eerste aanleg. De uitgaven van de lijsten en de kandidaten worden niet publiek gemaakt in een rapport. Het is pas als er een klacht wordt ingediend dat die aangiften tegen het licht worden gehouden. Vreemd genoeg kan er echter geen klacht worden ingediend op basis van dat inzagerecht. Want op het moment dat de aangiften kunnen worden ingekeken (vanaf de eenendertigste dag na de verkiezingen) is de termijn om een klacht in te dienen bij de Raden voor Verkiezingsbetwistingen (binnen de dertig dagen na de verkiezingen) al verstreken. Het wettelijk inzagerecht biedt de burgers wel de kans om zelf informatie te verzamelen over de lokale campagnefinanciering. Een aantal journalisten heeft van deze mogelijkheid gebruik gemaakt om informatie te verzamelen over de uitgaven in een aantal centrumsteden 2. De artikels die hierover zijn verschenen bevatten echter vooral anekdotische informatie, maar geen systematische analyse. Bij de vorige lokale verkiezingen hebben we die analyse wel gemaakt voor de dertien Vlaamse centrumsteden 3. Het probleem daarbij was natuurlijk dat de campagnefinanciering in de kleinere gemeenten helemaal buiten beeld bleef, en we niet weten in welke mate het financieringspatroon in de steden representatief is voor alle gemeenten. Daarom gooiden we het deze keer over een andere boeg: we analyseren de campagnefinanciering in alle 30 gemeenten van het arrondissement Leuven, voor alle lijsten 4. Dit laat ons toe om te onderzoeken in hoeverre de financiering verschilt volgens de omvang van de gemeente. Een bijkomend voordeel van deze bredere analyse is dat we ook kunnen nagaan hoe de campagnes van louter plaatselijke lijsten worden gefinancierd. Zulke plaatselijke lijsten zijn immers typisch voor kleinere gemeenten en zijn doorgaans marginaal in de steden. 1 Lokaal en Provinciaal Kiesdecreet van 8 juli 2011, art Zie bv. over het arrondissement Leuven: Eén zetel kost Open-Vld tienmaal meer dan Groen. Het Laatste Nieuws, 30/11/ Bart Maddens en Karolien Weekers, De verkiezingsuitgaven voor de gemeenteraadsverkiezingen van 8 oktober 2006 in de 13 Vlaamse centrumsteden. Onderzoeksrapport. KU Leuven, Centrum voor Politicologie, Een lijst van deze gemeenten is opgenomen in bijlage. 2

4 In totaal registreerden we de aangiften van 172 lijsten en kandidaten, zowel de aangiften van de uitgaven zelf als de aangiften van de herkomst van de middelen. Van de onderzochte lijsten waren er 10 (5,8%) en van de onderzochte kandidaten 87 (2,4%) die geen aangifte hebben ingediend. Daarnaast waren de aangiftenformulieren van 103 van de overige kandidaten (2,9%) onvolledig ingevuld. De analyse heeft bijgevolg betrekking op kandidaten en 162 lijsten. In wat volgt kijken we eerst naar de uitgaven op lijstniveau en daarna naar de uitgaven van de individuele kandidaten. Ten slotte proberen we uit de aangiften af te leiden hoe rijk de lokale partijafdelingen zijn. 1. De totale uitgaven van de lijsten Het meest relevante cijfer is de totale uitgave per lijst, dit zijn de uitgaven van de lijst zelf plus de uitgaven van alle kandidaten op de lijst samen. De grens tussen de uitgaven van de lijst en de uitgaven van de individuele kandidaten betaald door de lijst is immers niet zo duidelijk te trekken. Gezamenlijke uitgaven worden allicht door sommige lijsten geboekt als lijstuitgaven en door andere als gezamenlijke uitgaven van de kandidaten. Als we zicht willen krijgen op de totale omvang van de campagne tellen we best alle uitgaven op, zowel die van de lijst als die van alle kandidaten op de lijst. Door alle lijsten en kandidaten van het arrondissement Leuven werd in totaal EUR uitgegeven (Tabel 1, onderste rij). Dit is slechts 27,1% van wat ze decretaal hadden kunnen uitgeven ( EUR). De totale campagne van een lijst kostte gemiddeld EUR, dit is 1,19 EUR per ingeschreven kiezer in de gemeente. De campagne was het duurst in Leuven ( EUR), Aarschot ( EUR) en Tienen ( EUR) 5. Maar op basis van het gespendeerde bedrag per ingeschreven kiezer staan Glabbeek (10,05 EUR), Kortenaken (8,91 EUR) en Boutersem (8,73 EUR) aan de top. In absolute cijfers was de campagne het goedkoopst in Bekkevoort ( EUR), in relatieve cijfers in Scherpenheuvel-Zichem (5,00 EUR per ingeschreven kiezer). Tabel 1. Totale uitgaven van de lijsten en gemiddelde uitgave per lijst, absoluut en per ingeschreven kiezer, volgens partij (met aantal lijsten vermeld tussen haakjes) Totale uitgave % van het maximumbedrag uitgave per lijst Gemidd. uitgave per ingeschreven kiezer Open Vld (26) , ,53 N-VA (30) , ,81 Vlaams Belang (13) , ,26 sp.a (22) , ,36 Groen (13) , ,25 CD&V (29) , ,23 Lokale lijsten (20) , ,32 Andere (11) , ,27 TOTAAL (164) , ,19 5 Zie de gegevens in bijlage. 6 Er zijn twee lijsten die geen aangifte hebben ingediend, maar de kandidaten van deze lijsten hebben dat wel gedaan. Bijgevolg zijn deze twee lijsten wel opgenomen in de analyse en bedraagt het totaal aantal lijsten 164 in plaats van

5 Zoals blijkt uit tabel 1, verschillen deze cijfers wel sterk van partij tot partij. Net zoals dat bij vorige verkiezingen 7 het geval was, zijn het de drie traditionele partijen die het meest uitgeven, en ook hun onderlinge volgorde blijft ongewijzigd. CD&V heeft, met EUR, veruit het meest gespendeerd in het arrondissement Leuven. Daarna volgen Open Vld ( EUR) en sp.a ( EUR). De gemiddelde uitgave per lijst levert een andere volgorde op: eerst CD&V met EUR, daarna sp.a met EUR en ten slotte Open Vld met EUR. Open Vld en sp.a zijn nu wel aan elkaar gewaagd. N-VA komt pas op de vierde plaats met EUR in totaal, en een gemiddelde uitgave per lijst van EUR. Voortgaand op de gemeenteraadsverkiezingen in het arrondissement Leuven lijkt de opgang van N-VA sinds 2009 vooralsnog geen grote impact te hebben op de verkiezingsuitgaven. N-VA was in totaal goed voor slechts 12,4% van alle uitgaven in het arrondissement Leuven, maar haalde wel 20% van alle stemmen. De drie traditionele partijen daarentegen haalden 56,1% van de stemmen maar waren wel goed voor 69,6% van alle uitgaven. De uitgaven van Vlaams Belang ( EUR) zijn opvallend laag. Bij de regionale en federale verkiezingen benadert deze partij normaal het uitgavenniveau van sp.a, maar voor lokale verkiezingen geeft de partij duidelijk minder uit, zoals ook al bleek uit ons onderzoek van 2006 over de centrumsteden. Net zoals bij elke andere verkiezing geeft Groen ( EUR) het minst uit. Geen enkele partij komt ook maar in de buurt van het toegelaten maximumbedrag. Zelfs CD&V, met de hoogste uitgaven, komt slechts aan 47,3% van het totale toegelaten bedrag. Lokale lijsten komen dan weer aan een behoorlijk groot bedrag ( EUR). Hier gaat het om lijsten met een louter lokaal karakter die ten minste één zetel haalden in de gemeenteraad. Onder meer lijsten van de burgemeester of gemeentebelangen vallen onder deze categorie, evenals de paar kartellijsten tussen sp.a en Groen. Als we kijken naar de gemiddelde uitgave per lijst komen die lokale lijsten, met EUR, zelfs op de vierde plaats, vóór N-VA. De categorie Andere is een restcategorie bestaande uit lijsten die niet vallen onder de voorgaande categorieën en dus geen enkele zetel haalden. Hier gaat het deels om zeer marginale lijsten, niet zelden met slechts één kandidaat, en deels om lijsten van kleinere nationale partijen, zoals LDD of PVDA+. De uitgaven van deze lijsten zijn dan ook erg beperkt en situeren zich op het niveau van Vlaams Belang en Groen. Zoals gezegd, geven alle lijsten en kandidaten samen slechts ongeveer een kwart uit van wat ze mogen uitgeven. Zelfs de lijsten en kandidaten van CD&V, die veruit het meest uitgeven, komen nog niet in de buurt van dat maximum. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat zowat alle lijsten en kandidaten onder het maximumbedrag blijven. Slechts één kandidaat en twee lijsten overschrijden dat bedrag. Tabel 2. Totale uitgaven van de lijsten en gemiddelde uitgave per lijst, absoluut en per ingeschreven kiezer, volgens de grootte van de gemeente (met aantal lijsten vermeld tussen haakjes) Aantal inwoners Totale uitgave % van het maximumbedrag uitgave per lijst Gemidd. uitgave per ingeschreven kiezer > (24) , , (79) , ,07 < (61) , ,47 TOTAAL (164) , ,19 7 Zie: Karolien Weekers en Bart Maddens, Het geld van de partijen. Leuven, Acco, 2009, pp

6 Het is een open deur intrappen dat de uitgaven ook sterk verschillen volgens de grootte van de gemeente. In tabel 2 splitsen we de gemeenten op in drie groepen: de relatief grote gemeenten van meer dan inwoners, de gemeenten met tot inwoners en de relatief kleine gemeenten van minder dan inwoners. In de grote gemeenten zijn de totale uitgaven van de lijst meer dan drie keer zo groot (gemiddeld EUR) dan in de kleine (9.041 EUR). Maar als we de totale uitgaven relateren aan het aantal ingeschreven kiezers, dan blijken de campagnes in de kleine gemeenten juist relatief duur te zijn. Daar bedraagt de totale uitgave van de lijst per ingeschreven kiezer 1,47 EUR, tegenover slechts 0,86 EUR in de relatief grote gemeenten. Dit ligt in de lijn van eerder onderzoek naar de verklaring voor de omvang van de verkiezingsuitgaven. 8 Hier speelt kennelijk een schaalvoordeel in grotere kieskringen en grotere gemeenten. Allicht zijn er voor de lijsten een aantal vaste kosten (zoals voor het ontwerp van de affiches, het opmaken van folders, e.d.) die voor alle gemeente dezelfde zijn, en dus in verhouding tot het aantal kiezers duurder in de kleine gemeenten. 2. De uitgaven van de individuele kandidaten Terwijl we tot nu toe de uitgaven bekeken hebben op het geaggregeerde niveau van de hele lijst, stappen we nu over op het niveau van de individuele kandidaten. We weten niet enkel hoeveel de individuele kandidaten hebben uitgegeven, maar ook wat ze daarvan hebben gefinancierd met eigen middelen. Vooral dat laatste bedrag is relevant. De totale verkiezingsuitgaven die de kandidaten declareren, omvatten immers vaak ook uitgaven die deel uitmaken van een gezamenlijke lijstcampagne die door de partij werd betaald. Als we willen weten hoe duur een kandidaatstelling is, dan moeten we enkel kijken naar het bedrag betaald met eigen middelen. Tabel 3. uitgaven van de kandidaten, gemiddelde bedrag betaald met eigen middelen, per partij (met aantal kandidaten vermeld tussen haakjes) uitgave uitgave met eigen middelen met eigen middelen door partij met giften Open Vld (549) ,4 21,3 0,3 N-VA (612) ,9 14,1 0,0 Vlaams Belang (180) ,7 90,3 0,0 sp.a (489) ,7 52,3 0,0 Groen (313) ,0 4,0 0,0 CD&V (662) ,3 44,6 0,1 Lokale lijsten (451) ,4 32,5 0,1 Andere (186) ,5 54,3 2,2 TOTAAL (3442) ,6 37,2 0,2 8 Bart Maddens, Het effect van verkiezingsuitgaven. Een verkennend onderzoek op basis van de aangiften bij de lokale verkiezingen van 8 oktober Res Publica, 2004, nr1, pp.56-79; Bart Maddens, Karolien Weekers en Jo Noppe, De verkiezingsuitgaven van de Vlaamse kandidaten bij de verkiezingen van 18 mei 2003 en 13 juni Res Publica 2006/4, p

7 Gemiddeld geven de kandidaten 297 EUR uit (tabel 3, onderste rij). Daarmee spendeert de gemiddelde kandidaat amper 16,5% van wat decretaal is toegestaan. De aangegeven bedragen variëren gemiddeld van zo goed als niets (16 EUR) bij Groen tot 595 EUR bij CD&V. Maar ook de gemiddelde CD&Vkandidaat, die veruit het meest uitgeeft, bereikt daarmee slechts 34,5% van het decretale maximum. Opmerkelijk is verder dat een sp.a-kandidaat gemiddeld iets meer uitgeeft (403 EUR) dan een Open Vld-kandidaat (395 EUR). Ook als we enkel kijken naar de individuele kandidaten blijkt het uitgavenniveau van N-VA (105 EUR) en Vlaams Belang (85 EUR) opvallend laag. Het zijn de kandidaten van de lokale lijsten die, met een gemiddelde 247 EUR, op de vierde plaats komen. De gemiddelde persoonlijke investering van de kandidaten bedraagt slechts 192 EUR. De uitgaven van de kandidaten worden gemiddeld voor 62,6% met eigen middelen betaald 9. Dit percentage varieert sterk van partij tot partij, zoals aangegeven in tabel 3. Het is het hoogst bij Groen (maar dat is weinig relevant omdat de bedragen zo laag zijn), N-VA (85,9%), Open Vld (78,4%) en de lokale lijsten (67,4%). De eigen inbreng is het laagst bij Vlaams Belang (9,7%) en sp.a (47,7%). Het gevolg is dat de persoonlijke investering bij sp.a (194 EUR) een stuk lager is dan de relatief hoge individuele uitgaven doen uitschijnen. Het zijn de CD&V- en de Open Vld-kandidaten die met respectievelijk 376 EUR en 310 EUR het diepst in eigen zak tasten. Het deel van de uitgaven dat de kandidaten niet met eigen middelen betalen wordt ofwel gefinancierd door de partij, ofwel met giften. De partij is veruit de belangrijkste externe financieringsbron: gemiddeld wordt 37,2% van de uitgaven gefinancierd door de partij. Giften zijn een uiterst marginale bron van inkomsten voor de kandidaten, goed voor amper 0,2% van de inkomsten. In totaal zijn er slechts zes kandidaten die een gift declareren, met een gemiddelde bedrag van 256 EUR. Volledigheidshalve kan hierbij wel worden vermeld dat giften iets belangrijker zijn voor de financiering van de lijstuitgaven, ook al blijven ze marginaal. Giften zijn goed voor 3,7% van de inkomsten van de lijsten. In totaal zijn er 21 lijsten die giften declareren, voor een gemiddeld bedrag van EUR. In totaal halen alle lijsten samen EUR aan giften op, tegenover slechts voor alle kandidaten samen. Tabel 4. uitgaven van de kandidaten, gemiddelde bedrag betaald met eigen middelen, volgens omvang van de gemeente (met aantal kandidaten vermeld tussen haakjes) Aantal inwoners uitgave uitgave met eigen middelen met eigen middelen door partij met giften > (713) ,3 36,4 0, (1676) ,8 35,0 0,2 < (1053) ,4 41,6 0,0 TOTAAL (3442) ,6 37,2 0,2 9 Bij de berekening van dit percentage wordt enkel rekening gehouden met de kandidaten die effectief uitgaven hebben gedaan. Kandidaten die niets hebben uitgegeven worden hier met andere woorden buiten beschouwing gelaten. Het gevolg is dat het percentage betaald met eigen middelen niet helemaal overeenstemt met de verhouding tussen de gemiddelde uitgave uit eigen middelen en de totale gemiddelde uitgave (waarbij de kandidaten met nul uitgaven wel in rekening werden gebracht). 6

8 Het uitgavenpatroon van de individuele kandidaten springt vooral uit de band in de wat grotere steden (tabel 4). Daar zijn de individuele uitgaven ongeveer dubbel zo hoog als in de kleine en middelgrote gemeenten. In de steden stijgt de gemiddelde uitgave tot 480 EUR, en de gemiddelde persoonlijke investering tot 297 EUR. Tabel 5. uitgaven van de kandidaten, gemiddelde bedrag betaald met eigen middelen, volgens mandaat in voorbije legislatuur (met aantal kandidaten vermeld tussen haakjes) uitgave uitgave met eigen middelen met eigen middelen door partij met giften Geen mandaat (2702) ,5 38,3 0,2 OCMW-raadslid (191) ,8 41,2 0,0 Gemeenteraadslid (379) ,4 36,5 0,1 Schepen (144) ,1 25,8 0,1 Burgemeester (26) ,0 24,0 0,0 TOTAAL (3442) ,6 37,2 0,2 Interessanter is het verband met de politieke functie van de kandidaten (tabel 5). Hoe belangrijker de functie die ze bekleedden tijdens de voorbije legislatuur, des te meer ze uitgeven. De uitgaven nemen gestaag toe van kandidaten zonder mandaat (193 EUR), over OCMW-leden (413 EUR), gemeenteraadsleden (612 EUR), schepenen (1.036 EUR) tot de burgemeesters (1.478 EUR). Opvallend is ook dat schepenen (74,1%) en vooral burgemeesters (76,0%) verhoudingsgewijs beduidend meer bijdragen uit eigen middelen. Dit maakt dat de persoonlijke investering voor die kandidaten snel oploopt, gemiddeld tot 798 EUR voor schepenen en zelfs EUR voor burgemeesters. Dat uittredende schepenen en burgemeesters aan zo n hoge persoonlijke investering komen, kan natuurlijk ook te maken hebben met het feit dat ze meestal kandideren op lijsten van de traditionele partijen, waarvan de uitgaven sowieso een pak hoger zijn. In tabel 6 gaan we via een eenvoudige regressieanalyse na wat het netto-effect is van de politieke functie, gecontroleerd volgens de partij en de omvang van de gemeente. De politieke functies blijken inderdaad een sterk effect te hebben op de persoonlijke investering, ook gecontroleerd voor die variabelen (tabel 6). Volgens het multivariate model investeren burgemeesters 972 EUR meer dan kandidaten zonder politieke functie (die de referentiegroep vormen), schepenen 622 EUR meer en gemeenteraadsleden 238 EUR meer. Uittredende OCMW-raadsleden geven zo n 106 EUR meer uit. Volgens het model blijkt verder dat de persoonlijke investering toeneemt a rato van 0,4 Eurocent per ingeschreven kiezer. We zien ook dat de verschillen tussen de partijen intact blijven als we controleren voor de politieke mandaten. Bij CD&Vkandidaten is de persoonlijke investering 149 EUR hoger dan bij sp.a-kandidaten (die de referentiegroep vormen), bij Open Vld-kandidaten 129 EUR hoger. 7

9 Tabel 6. OLS-regressieanalyse met persoonlijke investering als afhankelijke variabele en omvang van de gemeente, partij-aanhorigheid en politieke functie tijdens voorbije legislatuur als onafhankelijke variabelen (N=3442) Ongestandaardiseerde Parameter Partiële R² Intercept 39,7 - Aantal ingeschreven kiezers 0,0040 *** 0,0236 Open Vld 129,0 *** 0,0072 N-VA -26,3 0,0003 Vlaams Belang -165,0 *** 0,0059 Lijst Groen -127,1 *** 0,0051 (referentie=sp.a) CD&V 149,0 *** 0,0104 Lokale lijsten -2,0 0,0000 Andere -109,8 ** 0,0027 Burgemeester 972,1 *** 0,0392 Politieke functie Schepen 621,5 *** 0,0792 (referentie=geen Gemeenteraadslid 237,6 *** 0,0294 functie) OCMW-raadslid 106,2 *** 0,0033 Aangepaste R² 0, De kostprijs van de campagne voor de lokale partijafdeling De kostprijs van de campagne voor de lokale partijafdeling kunnen we berekenen door de uitgaven van de lijst samen te tellen met de uitgaven van de individuele kandidaten betaald door de partij. Op die manier kunnen we nagaan welke partijafdelingen het rijkst zijn in zowel absolute als relatieve termen. Daarbij moeten we natuurlijk wel in het achterhoofd houden dat lokale afdelingen soms gesponsord worden vanuit de centrale partijkas. Zulke intra-partij transfers moeten niet worden aangegeven en kunnen dan ook niet in kaart worden gebracht. Een campagne voor de gemeenteraadsverkiezingen kost gemiddeld EUR aan de lokale partijafdeling, dit is 0,85 EUR per in de gemeente ingeschreven kiezer en gemiddeld 76,7% van de totale campagne-uitgaven van de lijst. In de grotere gemeenten loopt dat bedrag op tot EUR, in de kleinere daalt het tot EUR. Als we de lijsten rangschikken volgens de absolute kostprijs van de campagne voor de partij (tabel 7), dus volgens de financiële slagkracht van de partijafdeling, dan zijn het uiteraard de traditionele partijen in de grotere steden die bovenaan deze rangschikking staan. Zeven van de tien lijsten in de toptien kwamen op in Leuven, Aarschot of Tienen. De sp.a van Leuven haalde EUR uit de partijkas en steekt daarmee met kop en schouders boven de andere lijsten uit. Dit is meer dan het dubbele van wat de tweede lijst spendeerde, namelijk Open Vld in Leuven met EUR. Voor de rest komt sp.a niet voor in de lijst, die grotendeels bestaat uit CD&V- en Open Vld-lijsten. Het valt echter op dat N-VA, die over het algemeen relatief weinig uitgaf, toch vrij zwaar heeft geïnvesteerd in Leuven, met EUR. Als we de lijsten rangschikken op basis van de relatieve kostprijs, dit is de kostprijs per ingeschreven kiezer, dan zijn het bijna uitsluitend lijsten uit kleinere gemeenten die aan de top verschijnen. De CD&Vlijst van Glabbeek spant de kroon met 4,45 EUR per kiezer (of EUR in absolute cijfers). Ook voor de rest wordt de toptien duidelijk gedomineerd door CD&V, dat nog vijf keer voorkomt in de lijst. De 8

10 CD&V-lijst van Holsbeek, op de derde plaats, moet met 2,92 EUR ( EUR absoluut) nauwelijks onderdoen voor sp.a in Geetbets, op de tweede plaats (3,03 EUR relatief, EUR absoluut). Tabel 7. Rangschikking van de lijsten volgens de totale kostprijs van de campagne voor de lokale partijafdeling, in absolute bedragen en bedragen per ingeschreven kiezer Toptien volgens totale kostprijs voor de partijafdeling in EUR Toptien volgens totale kostprijs voor de partijafdeling in EUR per ingeschreven kiezer EUR EUR/kiezer EUR 1. sp.a Leuven CD&V Glabbeek 4, Open Vld Leuven sp.a Geetbets 3, CD&V Leuven CD&V Holsbeek 2, CD&V Aarschot Open Vld Boutersem 2, N-VA Leuven CD&V Bierbeek 2, Open Vld Aarschot sp.a Bekkevoort 2, CD&V Tienen CD&V Keerbergen 2, DDS Diest CD&V Aarschot 2, GT-Open Vld Tervuren CD&V Bertem 2, CD&V Rotselaar Keerbergen , Dat CD&V veruit de rijkste partij is in het arrondissement Leuven (althans voortgaand op de uitgaven betaald door de lijst) blijkt ook uit onderstaande kaart. Daarop worden alle gemeenten van het arrondissement ingekleurd volgens de partijafdeling die het zwaarst heeft geïnvesteerd in de campagne. In 16 van de 30 gemeenten is dat CD&V. Daarnaast zijn er vijf waar Open Vld het meest partijmiddelen heeft geïnvesteerd, en vijf waar dat sp.a was. In drie gemeenten (Begijnendijk, Diest en Landen) blijkt een lokale partij het rijkst te zijn, en in één gemeente (Lubbeek) N-VA. Figuur 1. Per gemeente de lijst met de hoogste kostprijs per ingeschreven kiezer (zie kaart in bijlage voor de namen van de gemeenten) 9

11 4. Belangrijkste resultaten (1) Een campagne voor de gemeenteraadsverkiezingen (de uitgaven van de lijst zelf en alle kandidaten op die lijst inbegrepen) kost gemiddeld EUR, dit is 1,19 EUR per ingeschreven kiezer in de gemeente. Door alle lijsten en kandidaten van het arrondissement Leuven werd in totaal EUR uitgegeven. Dit is slechts 27,1% van wat ze decretaal hadden kunnen uitgeven ( EUR). (2) Net zoals dat bij vorige verkiezingen telkens het geval was, zijn het de drie traditionele partijen die het meest uitgeven. Een CD&V-lijst geeft gemiddeld EUR uit, daarna volgen sp.a (gemiddeld EUR) en Open Vld (gemiddeld EUR). De andere lijsten blijven daar ver onder. (3) Voortgaand op dit onderzoek lijkt de opgang van N-VA sinds 2009 vooralsnog geen grote impact te hebben op de verkiezingsuitgaven. N-VA komt in het arrondissement Leuven pas op de vierde plaats met EUR in totaal, en een gemiddelde uitgave per lijst van EUR. (4) Gemiddeld geeft een kandidaat 297 EUR uit. In de steden (> inwoners) loopt dit op tot 480 EUR. De individuele uitgaven variëren gemiddeld van zo goed als niets (16 EUR) bij Groen tot 595 EUR bij CD&V. De uitgaven van de doorsnee kandidaat worden voor 62,6% met eigen middelen betaald. Gemiddeld betaalt een kandidaat slechts 192 EUR uit eigen zak, oplopend tot 297 EUR in de steden. Het zijn de CD&V- en de Open Vld-kandidaten die, met een gemiddelde van respectievelijk 376 EUR en 310 EUR, het diepst in eigen zak tasten. (5) Hoe belangrijker de functie die ze bekleedden tijdens de voorbije legislatuur, des te meer de kandidaten uitgeven. De uitgaven nemen gestaag toe van kandidaten zonder mandaat (193 EUR), over OCMW-leden (413 EUR), gemeenteraadsleden (612 EUR), schepenen (1.036 EUR) tot de burgemeesters (1.478 EUR). Schepenen (74,1%) en vooral burgemeesters (76,0%) betalen verhoudingsgewijs beduidend meer uit eigen zak. Dit maakt dat de persoonlijke investering voor die kandidaten snel oploopt, gemiddeld tot 798 EUR voor schepenen en zelfs EUR voor burgemeesters. (6) Een campagne voor de gemeenteraadsverkiezingen kost gemiddeld EUR aan de lokale partijafdeling. In de grotere gemeenten loopt dat bedrag op tot EUR, in de kleinere daalt het tot EUR. 10

12 Bijlage. Overzicht van de gemeenten in het arrondissement Leuven met het aantal ingeschreven kiezers, aantal lijsten, aantal kandidaten, absolute en relatieve uitgaven van alle lijsten samen. Gemeente Aantal ingeschreven kiezers Aantal lijsten Aantal kandidaten Absoluut uitgaventotaal Relatief uitgaventotaal 1 Keerbergen ,50 8,16 2 Tremelo ,63 6,12 3 Begijnendijk ,37 7,00 4 Aarschot ,87 7,77 5 Scherpenheuvel-Zichem ,60 5,00 6 Diest ,36 5,21 7 Boortmeerbeek ,87 5,72 8 Haacht ,19 9 Rotselaar ,08 7,35 10 Holsbeek ,06 5,75 11 Tielt-Winge ,99 5,32 12 Bekkevoort ,24 5,93 13 Kortenberg ,97 5,91 14 Herent ,87 5,22 15 Leuven ,73 6,29 16 Lubbeek ,36 7,62 17 Glabbeek ,74 10,05 18 Kortenaken ,74 8,91 19 Geetbets ,55 8,59 20 Bertem ,73 7,25 21 Tervuren ,64 7,63 22 Huldenberg ,78 6,70 23 Oud-Heverlee ,16 7,09 24 Bierbeek ,82 6,99 25 Boutersem ,89 8,73 26 Hoegaarden ,15 6,82 27 Tienen ,18 6,67 28 Linter ,71 5,92 29 Zoutleeuw ,25 7,23 30 Landen ,41 6,19 11