Het profiel van de verkozen kandidaten bij de gemeenteraadsverkiezingen van 8 oktober in de 13 Vlaamse centrumsteden

Transcriptie

1 Het profiel van de verkozen kandidaten bij de gemeenteraadsverkiezingen van 8 oktober 2006 in de 13 Vlaamse centrumsteden Karolien Weekers, Bart Maddens, Ine Vanlangenakker en Stefaan Fiers Centrum voor Politicologie, K.U.Leuven 1

2 Inleiding In een eerdere nota brachten we het profiel in kaart van de kandidaten bij de gemeenteraadsverkiezingen van 8 oktober 2006 in de 13 Vlaamse Centrumsteden. Nu de verkiezingen achter de rug zijn kunnen we ook nagaan wat het profiel is van de gekozen kandidaten in deze 13 steden 1. De onderzochte variabelen in dit onderzoek zijn dezelfde als in het eerdere onderzoek: geslacht, leeftijd, beroep en het al dan niet bekleden van een politiek mandaat op gemeentelijk of nationaal niveau. Hierna worden de belangrijkste bevindingen over het profiel van de gekozenen kort uiteengezet. Er wordt ook een algemeen profiel van de verkozenen geschetst en er wordt op zoek gegaan naar verschillen tussen de partijen en tussen de steden. Bij de voorstelling van de resultaten wordt telkens ook de vergelijking gemaakt met het profiel van de kandidaten in het algemeen. Het was ook onze bedoeling om een vergelijking te maken tussen de groep effectief verkozen kandidaten en de kandidaten die louter op basis van de voorkeurstemmen verkozen zouden zijn. Zoals bekend voorzag het oorspronkelijke kiesdecreet in een aanduiding van de effectieve kandidaten op basis van hun voorkeurstemmen, dit wil zeggen zonder rekening te houden met de lijststemmen. Na de schorsing van deze regeling door het Arbitragehof werd er dan uiteindelijk voor gekozen om de lijststemmen wel mee in rekening te nemen. Maar terwijl die vroeger voor de helft werden overgedragen naar de kandidaten volgens de volgorde op de lijst is dat nu nog slechts voor één derde het geval. Het gewicht van de lijsstemmen werd met andere woorden verder gereduceerd. Vraag is nu welke kandidaten verkozen zouden zijn volgens de oorspronkelijke regeling, louter op basis van de voorkeurstemmen. In de 13 onderzochte centrumsteden blijken dit exact dezelfde kandidaten te zijn als diegenen die effectief verkozen zijn. Of men nu enkel kijkt naar de voorkeurstemmen bij het aanduiden van de kandidaten, dan wel voor een derde rekening houdt met de lijststemmen, maakt met andere woorden geen enkel verschil uit. Dit komt vooral omdat bij lokale verkiezingen 80 à 90% van de kiezers een voorkeurstem uitbrengt. Als dat relatief beperkte aantal lijststemmen dan nog eens wordt gedeeld door drie, dan kan de impact ervan niet anders dan heel beperkt zijn. De lijststemmen blijken wel relatief vaak een verschil uit te maken bij de aanduiding van de eerste opvolger 2. De onderzoekspopulatie De analyse in deze nota heeft betrekking op de totale populatie van de 542 verkozen kandidaten in de 13 Vlaamse centrumsteden van volgende partijen: (in alfabetische volgorde) CD&V, Groen!, N-VA, SP.A, Spirit, Vlaams Belang en VLD. In verschillende steden gaat het uiteraard om kartellijsten die verschillende van deze partijen omvatten. Ook VLOTT- en Vivant-kandidaten werden opgenomen in de populatie voor zover zij in één van de centrumsteden kandidaat waren op een kartellijst met respectievelijk het Vlaams Belang of de VLD. Naast deze 542 verkozen kandidaten van de grotere partijen -die de onderzoekspopulatie vormen- werden in Aalst ook nog 5 kandidaten verkozen op de lijst Blauw van Annie De Maght, werd in Genk nog één kandidaat verkozen van PVDA+ en werd in 1 De auteurs willen ook Lien Vandyck en Jo Noppe uitdrukkelijk bedanken bij de hulp voor het verzamelen en analyseren van de achtergrondgegevens van de verschillende kandidaten en verkozenen. 2 Dit werd in het kader van deze nota wel niet systematisch onderzocht. 2

3 Turnhout één kandidaat verkozen van de lijst Turnhout Vooruit. In totaal werden in de 13 centrumsteden dus 549 kandidaten verkozen. Ondanks herhaalde pogingen zijn we er niet in geslaagd om van al deze 542 gekozenen alle informatie te verzamelen. Nergens ontbreken echter systematisch de gegevens van één bepaalde partij of één bepaalde stad. Daardoor kunnen wel in grote mate geldige conclusies worden getrokken. Wanneer we de verkozen kandidaten per partij bekijken, krijgen we een mooi beeld van welke partij in de 13 centrumsteden het beste heeft gescoord. Dit resultaat is af te lezen in tabel 1. Wat meteen opvalt is dat CD&V en SP.a de grootste partijen zijn in de centrumsteden, ze halen respectievelijk 149 en 148 van de 548 zetels. Daarmee is meteen iets meer dan de helft van alle zetels verdeeld. Wanneer je het aantal verkozen kandidaten van deze partijen bekijkt tegenover het totaal aantal kandidaten dat deze partijen op hun lijsten hadden staan, blijkt dat SP.A het iets beter doet: van hun kandidaten is 33,0 % verkozen tegenover 31,6% van de CD&V kandidaten. De kartelpartners van CD&V en SP.A halen respectievelijk 13 (Spirit) en 10 (N-VA) verkozenen. Maar wanneer we de verkozen kandidaten plaatsten tegenover het totaal aantal kandidaten dat deze partijen op hun lijsten hadden, blijken 22,4 % van de Spiritkandidaten verkozen tegenover slechts 6,8% van de N-VA kandidaten. Vlaams Belang is de derde partij wat het absolute aantal verkozen kandidaten betreft. Deze partij heeft 109 gekozenen of één vijfde van het totale aantal verkozen kandidaten. VLD is de vierde grootste met 75 gekozenen. Groen! haalt 28 zetels, Vlott 2 en Vivant geen enkele. Op de verschillende kartellijsten werden tenslotte 8 onafhankelijke kandidaten verkozen. Tabel I Totaal aantal gekozenen per partij in de 13 centrumsteden Aantal gekozenen In % van het totaal aantal kandidaten van de partij CD&V ,6 SP.A ,0 Vlaams Belang ,5 VLD 75 14,6 Groen! 28 7,4 Spirit 13 22,4 N-VA 10 6,8 TOTAAL ,5 I. Algemeen profiel van de verkozen kandidaten A. Leeftijd 3 In vergelijking met de verkozen parlementsleden van 2003 en 2004 stellen we vast dat er bij de verkozen gemeenteraadsleden een grotere spreiding is over de verschillende leeftijdsgroepen. Er zijn zowel meer verkozenen uit de jongste leeftijdsgroep (12,7%, tegenover 3,5% in 2003 en 5,8% in 2004) als uit de oudste leeftijdsgroep (8,9% tegenover 6,2% in 2003 en 7,1% in 2004). 3 Inzake leeftijd werden van 527 van de 542 verkozen kandidaten gegevens (97,2%). 3

4 Tabel II: De leeftijd van de verkozenen in 2003, 2004 en Centrumsteden 2006 Gekozenen Kandidaten Abs. % Abs. % Abs. % Abs. % 18 tot 30 jaar (21-30 jaar in 2003) 4 3,5 9 5, , ,6 31 tot 40 jaar 24 21, , , ,1 41 tot 50 jaar 54 47, 55 35, , ,7 51 tot 60 jaar 24 21, , , ,3 61 jaar en ouder 7 6,2 11 7,1 47 8, ,3 Totaal , , Gemid. Leeftijd 45,6 Jaar 44,4 Jaar In vergelijking met alle kandidaten zijn de verkozen kandidaten iets minder gespreid over de verschillende leeftijdsgroepen. Het percentage in de jongste groep valt terug van 18,6% naar 12,7% en het percentage in de oudste groep van 12,3% naar 8,9%. Van alle minder dan dertig jarigen raakte 14,7% ook effectief verkozen en van alle +zestigers 15,6%. In de groep van 51 tot 60 jarigen is het slaagpercentage het grootst : hier raakt 26,9% van de kandidaten ook verkozen. De gemiddelde leeftijd van alle verkozen raadsleden samen is 45,6 jaar. Tabel III Gemiddelde leeftijd van de gekozenen in de centrumsteden, volgens stad Gemiddelde leeftijd Brugge 48,7 Roeselare 48,4 Aalst 47,8 Sint-Niklaas 47,4 Kortrijk 46,7 Leuven 46,6 Genk 45,8 Oostende 45,5 Turnhout 45,0 Antwerpen 44,6 Gent 43,4 Mechelen 42,9 Hasselt 40,7 Dit gemiddelde varieert van stad tot stad. Brugge, Roeselare, Aalst en Sint-Niklaas hebben gekozenen die gemiddeld wat ouder zijn. Vooral Hasselt valt op door de relatief lage leeftijd van de gekozen raadsleden. Tabel IV Gemiddelde leeftijd van de gekozenen in de centrumsteden, volgens partij Gemiddelde leeftijd Vlaams Belang 49,0 CD&V 46,8 VLD 44,5 Groen! 43,4 N-VA 43,3 SP.A 43,2 Spirit 41,9 Met een gemiddelde leeftijd van 49 jaar zijn de verkozen kandidaten van het Vlaams Belang veruit het oudst. Maar ook de kandidaten van CD&V zijn gemiddeld wat ouder (46,8 jaar) dan 4

5 die van de meeste partijen. Aan het andere uiterste staan de Spirit-raadsleden, die een gemiddelde leeftijd hebben van 41,9 jaar. B. Geslacht De zogenaamde quota-wet heeft er voor gezorgd dat er nagenoeg evenveel mannen (1.337) als vrouwen (1307) op de kandidatenlijsten stonden in de centrumsteden. Dit heeft er echter niet toe geleid dat er ook evenveel vrouwelijke als mannelijke verkozenen zijn. In totaal zijn er in de centrumsteden 216 vrouwelijke en 326 mannelijke verkozenen : 39,9% vrouwen tegenover 60,1% mannen. Omgekeerd is van alle vrouwelijke kandidaten slechts 16,5% verkozen en van alle mannelijke 24,4% Tabel V Aantal mannelijke en vrouwelijke gekozenen in en Cijfers adm.b.b Centrumsteden 2006 Abs. % Abs. % Abs. % Abs. % Mannen 76 67, , , ,1 Vrouwen 37 32, , , ,9 Totaal Tabel V geeft een vergelijking van deze cijfers met de verkozen kandidaten in en met de verkozen kandidaten in alle Vlaamse gemeenten en steden 2006, op basis van de cijfers van de administratie Binnenlands Bestuur. We stellen vast dat er in de centrumsteden nog iets meer vrouwen zijn verkozen dan in de rest van Vlaanderen : 39,9% tegenover 33,4% in heel Vlaanderen. Het percentage vrouwelijke raadsleden in heel Vlaanderen (33,4%) is vergelijkbaar met het percentage verkozen vrouwelijke parlementsleden in 2003 (32,7%) en 2004 (32,9%). In de centrumsteden daarentegen ligt het percentage wat hoger (39,9%). Tabel VI Aantal vrouwelijke verkozenen (als percentage van het totale aantal verkozenen), per stad. % vrouwelijke verkozenen Gent 52,9 Hasselt 51,1 Leuven 48,9 Brugge 46,8 Antwerpen 41,8 Mechelen 36,6 Oostende 35,9 Roeselare 35,1 Sint-Niklaas 35,1 Aalst 33,3 Kortrijk 31,7 Genk 31,6 Turnhout 31,3 Er zijn twee centrumsteden waar er meer vrouwelijke dan mannelijke verkozen raadsleden zijn, meer bepaald Gent (52,9% vrouwen) en Hasselt (51,1% vrouwen). Aan het andere uiterste staan Genk, Kortrijk en Turnhout waar iets minder dan één derde van de verkozenen vrouwen zijn. Toch is in elke stad minstens 30% van de verkozen kandidaten een vrouw. 5

6 Tabel VII Aantal vrouwelijke verkozenen (als percentage van het totale aantal verkozenen), per partij % vrouwelijke verkozenen Groen! 71,4 Spirit 46,2 SP.A 43,2 N-VA 40,0 Vlaams Belang 38,5 CD&V 34,9 VLD 33,3 Als we deze gegevens opsplitsen volgens partij, dan valt vooral het zeer grote aantal vrouwelijke verkozenen bij Groen! op : 71,4%. Maar Groen! is de enige partij met meer vrouwelijke dan mannelijke verkozenen. Opvallend veel mannelijke verkozenen zijn er dan weer bij VLD (66,7%) en CD&V (65,1%). C. Beroep 4 Tabel VIII geeft een overzicht van de beroepsactiviteiten van de verkozen kandidaten van de centrumsteden. Tegelijk worden deze cijfers vergeleken met de beroepen van de gekozenen in 2003 en 2004 en met alle kandidaten in de centrumsteden in Tabel VIII De beroepsactiviteit van de gekozenen en de kandidaten 2006 Gekozenen 2003 Gekozenen 2004 Centrumsteden 2006 Gekozenen - Kandidaten Abs. % Abs. % Abs. % Abs. % Niet-actieven 3 2,7 1 0,6 47 8, ,3 Thuiswerkend ,3 91 3,6 Op pensioen , ,0 Student , ,1 Werkloos 1-2 0,4 39 1,6 Zelfstandigen vrije beroepen 19 16, , , ,3 Zelfstandige , ,9 Vrij beroep , ,1 Landbouwer ,4 8 0,3 Arbeiders , ,2 Bedienden kaderleden 8 7, , , ,9 Bediende , Kaderlid , ,0 Ambtenaren onderwijzend ,2 36 6, ,1 personeel Ambtenaar , ,6 Onderwijzend personeel , ,5 Beroepspolitici 76 67, , , ,2 Kabinets- en partijmedewerkers 7 6,2 3 1,9 26 4,9 69 2,7 Kabinetsmedewerker ,7 41 1,6 Partijmedewerker ,3 28 1,1 Andere ,6 30 1,2 Totaal , , , Inzake beroep werden van 527 van de 542 gekozenen gegevens verzameld (97,2%). 6

7 Wat meteen opvalt in deze tabel is dat het grootste deel van de lokale gekozenen in 2006 beroepspolitici zijn, namelijk 36,4% van de verkozen kandidaten. Toch is dit aandeel maar de helft zo groot als bij de federale en regionale verkiezingen van 2003 en 2004, waar de beroepspolitici meer dan 67% van de gekozenen uitmaakten. Van alle kandidaten was nochtans slechts 8% beroepspoliticus. Maar bijna alle beroepspolitici die kandideerden zijn ook verkozen, meerbepaald 94,1%. Slechts 12 beroepspolitici zijn niet verkozen. In vergelijking met de parlementsverkiezingen waren er bij de lokale verkiezingen relatief veel kandidaten afkomstig uit groepen die normaalgezien minder betrokken zijn bij de politiek, zoals arbeiders en niet-actieven. Nu blijkt echter dat relatief weinig van die kandidaten ook effectief verkozen raken. Van alle kandidaten behoorde niet minder dan 20,3% tot de groep nietactieven, maar van alle verkozen kandidaten is dat slechts 8,9%. Van alle niet-actieve kandidaten raakte slechts 9,3% verkozen. Hetzelfde geldt voor wat betreft de arbeiders. Die maken 6,2% uit van de kandidaten, maar slechts 2,1% van de verkozenen. Het slaagpercentage onder de arbeiders bedraagt een schamele 7,1%. Tabel IX De beroepsactiviteit van de gekozenen in de centrumsteden opgedeeld per partij CD&V Groen! N-VA SP.A Spirit Vlaams VLD Belang Abs. % Abs. % Abs. % Abs. % Abs. % Abs. % Abs. % Niet-actieven 9 6,1 3 10,7 0 0,0 11 7,8 0 0, ,3 0 0,0 Zelfstandigen 27 18,2 5 17,9 2 22, ,0 1 8, , ,4 vrije beroepen Arbeiders 0 0,0 0 0,0 0 0,0 3 2,1 0 0,0 8 7,4 0 0,0 Bedienden 35 23, ,7 1 11, ,5 1 8, ,5 7 9,9 kaderleden Ambtenaren 14 9,5 4 14,3 1 11,1 10 7,1 1 8,3 5 4,6 1 1,4 onderwijzend personeel Beroepspolitici 60 40,5 4 14,3 3 33, ,7 8 66, , ,9 Kabinets- en 3 2,0 1 3,6 2 22,2 6 4,3 1 8,3 7 6,5 6 8,5 partijmedewerkers Andere 0 0,0 1 3,6 0 0,0 2 1,4 0 0,0 0 0,0 0 0,0 TOTAAL , ,9 9 99, , , ,1 Het Vlaams Belang vormt wat die laatste vaststelling betreft een beetje de uitzondering op de regel. In die partij raken wel relatief veel arbeiders (7,4%) en niet-actieven (21,3%) verkozen, terwijl het aantal beroepspolitici (21,3%) onder de gekozenen erg klein is in vergelijking met de andere partijen. Dat heeft in de eerste plaats te maken met het feit dat het aantal arbeiders (14,9%) en niet-actieven (37,6%) op de Vlaams Belang-lijsten zeer groot was. Maar we zien ook dat van alle arbeiders op Vlaams Belang-lijsten 10,4% verkozen raakt en van alle nietactieven 11,9%, dit is telkens iets boven het algemene gemiddelde. Althans voortgaand op de verkozen raadsleden in de centrumsteden is het Vlaams Belang de partij die het meest als een arbeiderspartij kan worden beschouwd. Voor het overige valt vooral het grote aantal zelfstandigen en uitoefenaars van vrije beroepen op bij de VLD-verkozenen (32,4%) en het grote aantal bedienden en kaderleden bij de groene verkozenen (35,7%). D. Gemeentelijke mandaten Eén op de vijf kandidaten in de 13 centrumsteden bekleedde een gemeentelijk mandaat op het moment van de verkiezingen. Onder gemeentelijk mandaat verstaan we de burgemeester, 7

8 schepenen, gemeenteraadsleden, OCMW-raadsleden en de OCMW-voorzitter. Wanneer de verkozen kandidaten onder de loep worden genomen, blijkt dat er in de dertien centrumsteden veel nieuwe kandidaten, of kandidaten zonder ervaring in de lokale politiek zijn verkozen. Van de 542 gekozenen in onze analyse, zijn er 336 uittredende lokale mandatarissen. Dat maakt dat 206 verkozen kandidaten, of 38% van de gekozenen geen ervaring in de lokale poltiek heeft. Van de lokale mandatarissen die in de centrumsteden kandidaat waren, is gemiddeld 64% verkozen in de gemeenteraad. Het gaat hier echter niet noodzakelijk om een herverkiezing, omdat de lokale mandatarissen ook de OCMW-raadsleden omvatten die niet in de gemeenteraad zetelen. Als we de gegevens opsplitsen volgens de aard van het lokale mandaat (tabel X), dan zien we dat vooral de kandidaten die een uitvoerend mandaat hebben er het beste voor staan. Alle burgemeesters en meer dan 90% van de schepenen en OCMWvoorzitters zijn herverkozen in de gemeenteraad. Bij de gemeenteraadsleden zijn twee derde van de kandidaten herverkozen. Bij de OCMW-raadsleden ligt dat slaagpercentage een stuk lager : van alle OCMW-raadsleden die kandideerden, is slechts één derde gekozen tot gemeenteraadslid. Tabel X Aantal lokale mandatarissen dat kandidaat en gekozene is in 2006 Aantal lokale mandatarissen dat verkozen is (1) Totaal aantal mandatarissen dat kandidaat was (2) Procentuele verhouding van (1) en (2) Burgemeester ,0 Schepen ,2 Gemeenteraadslid ,0 OCMW-voorzitter ,7 OCMW-raadslid ,0 TOTAAL ,3 Uitgesplitst per partij blijken de uittredende lokale mandatarissen van Spirit en Vlaams Belang het meest kans te maken om raadslid te worden : dat is het geval met drie vierden ervan. Ook bij CD&V en SP.A is er, met zeven op tien uittredende mandatarissen die worden verkozen, een grote mate van continuïteit. Het is vooral bij N-VA, VLD en GROEN! dat veel uittredende lokale mandatarissen, ongeveer de helft zelfs, geen zetel in de wacht slepen. 8

9 Tabel XI Aantal lokale mandatarissen dat kandidaat en gekozene is in 2006 per partij Aantal lokale mandatarissen dat verkozen is (1) Totaal aantal mandatarissen dat kandidaat was (2) Procentuele verhouding van (1) en (2) CD&V ,9 Groen! ,5 N-VA ,5 SP.A ,6 Spirit ,0 Vivant 0 0 0,0 Vlaams Belang ,3 VLD ,0 VLOTT 0 0 0,0 Onafh/CDO ,0 TOTAAL ,0 E. Nationaal Mandaat Het overgrote deel van de nationale mandatarissen (federale of regionale parlementsleden, ministers, staatssecretarissen) die kandideerden voor de lokale verkiezingen in de 13 centrumsteden zijn ook verkozen. Er zijn slechts vier gebuisde nationale mandatarissen : VLD-kamerlid Fons Borginon en Groen!- Europarlementslid Bart Staes in Antwerpen en de twee Vlaamse parlementsleden van SP.a-Spirit in Gent : Danny Vandenbossche en Jan Roegiers. 9