Interventie. Samenvatting

Transcriptie

1 Interventie Titan plus Samenvatting Doel Het doel van Titan plus is het bevorderen van de resocialisatie en re-integratie van (risico)jongeren met een licht verstandelijke beperking (LVB) en een geringe maatschappelijke participatie. Toeleiding van de doelgroep naar werk, opleiding of een andere vorm van dagbesteding staat hierbij centraal. Doelgroep De doelgroep van Titan plus zijn jongeren/jongvolwassenen tussen de 16 en 27 jaar oud met een LVB die allen problemen ervaren met het vinden en/of behouden van werk of opleiding; ze hebben geen zinvolle dagbesteding. Hierdoor ontbreekt een gestructureerd leef- en dagritme. De jongeren/jongvolwassenen op wie Titan plus zich richt, worden vaak bestempeld als risicojongeren. Eerdere hulpverleningstrajecten zijn gestagneerd. Ze worden aangemeld en doorverwezen via verschillende ketenpartners. Aanpak De aanpak bestaat uit een vijftal fasen. Beginnend met een intakefase waarbij de kennismaking tussen jongere en mentor centraal staat. De motivatietraining is een vast onderdeel van deze fase. Alvorens de jongere naar de tweede fase gaat, is er ook een trajectplan opgesteld. Fase twee richt zich op het stabiliseren van de leefsituatie van de jongeren en het borgen van ondersteuning op de leefgebieden. Welke middelen hiervoor ingezet worden, is maatwerk. In ieder geval wordt er een netwerkberaad uitgevoerd. Voorts begint de jongere op een dagbestedingsplek van Titan. De derde fase richt zich op het verkleinen van de vaardigheidstekorten bij het vinden en behouden van dagbesteding en het concretiseren van de dagbestedingswens. In de vierde fase staat het toeleiden naar de dagbestedingsplek centraal. De vijfde fase is de nazorgfase waarbij de mentor een monitorende functie uitvoert ten behoeve van het behouden van de dagbestedingsplek. Ook wordt het vangnet vanuit het eigen systeem versterkt. Het traject duurt in totaal ongeveer 2,5 jaar (1,5 toeleiding en een jaar nazorg). Materiaal Er is een volledige methodiekhandleiding beschikbaar bij Titan plus. Onderbouwing Jongeren met meervoudige problematiek én een LVB, zijn onvoldoende in staat zelfstandig een passende dagbesteding te vinden en te behouden. Door middel van de vasthoudende methodiek van Titan plus, waarbij maatwerk en motivatie een belangrijk onderdeel vormen, wordt het toeleiden naar dagbesteding een succes. Onderzoek laat zien dat de typische kenmerken van Titan plus werkzame factoren zijn in de begeleiding van deze jongeren. Onderzoek In 2006 is er een onderzoek gedaan naar het bredere programma van Titan, via adviesbureau Van Montfoort (Van den Braak, Persoon & Hoogsteyns, 2007). Hieruit kwam naar voren dat Titan bijna de helft van de jongeren naar dagbesteding toeleidt. Voorspellende factoren voor het doen slagen van het traject zijn: de motivatie van de jongeren en het kunnen omgaan met teleurstellingen. De meest recente cijfers laten een positieve uitstroom van 68% van de jongeren zien. Ten behoeve van effectonderzoek gaat Titan samen met de Universiteit Utrecht een aanvraag indienen bij ZonMw, waarbij de Gemeente Utrecht en Ede zal co-financieren. 1

2 Erkenning Erkend door Deelcommissie jeugdzorg en psychosociale/pedagogische preventie d.d Oordeel: goed onderbouwd. Referentie De referentie naar dit document is: M. Hofhuis-van den Brink (2011), Databank interventies langdurende zorg: beschrijving Titan plus. Utrecht: Vilans. 2

3 Uitgebreide omschrijving 1. Risico- of probleembeschrijving Titan plus is een interventie voor jongeren/jongvolwassenen (verder te noemen als jongeren) met een licht verstandelijke beperking (LVB), geen tot geringe maatschappelijke participatie en minimale sociale binding. De praktijkdefinitie zoals opgesteld door het VOBC (Vereniging Orthopedagogische Behandelcentra: zie luidt als volgt: 1. IQ-score tussen de 50 en 85; én 2. beperkt sociaal aanpassingsvermogen. Tekorten of beperkingen in het aanpassingsgedrag van wat op zijn leeftijd en bij zijn cultuur verwacht mag worden op minstens twee van de volgende gebieden: communicatie, zelfverzorging, zelfstandig kunnen wonen, sociale en relationele vaardigheden, gebruik maken van gemeenschapsvoorzieningen, zelfstandig beslissingen nemen, functionele intellectuele vaardigheden, werk, ontspanning, gezondheid en veiligheid; én 3. bijkomende problematiek, zoals leerproblemen, een psychiatrische stoornis, medisch-organische (lichamelijke) problemen en/of problemen in het gezin en sociale omstandigheden. De jongeren met een LVB hebben te kampen met ernstige gedragsproblemen en als gevolg daarvan hebben zij langdurige of chronische behoefte aan ondersteuning. Ze zijn vaker (dan jongeren zonder deze beperking) betrokken bij criminele activiteiten, vallen vaker uit op school en gebruiken vaker softdrugs. Ze hebben problemen met het vinden en/of behouden van werk of een opleiding: een zinvolle dagbesteding ontbreekt of er is sprake van een patroon van snel wisselende dagbesteding. Hierdoor ontbreekt een gestructureerd leef- en dagritme. Hun LVB zorgt ervoor dat ze veel faalervaringen hebben opgedaan, moeilijk nieuwe situaties oppakken en snel geïrriteerd raken als dingen onduidelijk worden (de Beer, 2011). Voorts hebben jongeren met een LVB moeite met plannen, beperkte executieve functies, geringe woordenschat, moeite met sociale verkeersregels, zwakke identiteit en neiging tot onmiddellijke behoeftebevrediging. De LVB is levenslang en levensbreed aanwezig. Dit komt doordat deze jongeren in beginsel vaardigheden wel beheersen, maar dit in wisselende mate niet zelfstandig kunnen laten zien. Dit betekent dat ondersteuning voor de jongeren met deze beperking zo ingericht moet worden dat dit levenslang gedekt is, denkend aan financiële waarborg, systemisch vangnet en binnen de basisbehoeften. 2. Doel van de interventie Het doel van Titan plus is het bevorderen van de resocialisatie en re-integratie van risicojongeren met een LVB en geen tot geringe maatschappelijke participatie. Toeleiding van deze doelgroep naar werk, opleiding of een andere vorm van dagbesteding staat hierbij centraal. Om dat te realiseren, richt Titan plus zich op een aantal voor de toeleiding voorwaardelijke aspecten: 1. Het opbouwen van een gestructureerd dag- en leefritme; 2. Het formuleren van een helder en haalbaar toekomstperspectief; 3. Zo maximaal mogelijk inzicht krijgen in eigen kwaliteiten, vaardigheden en mogelijkheden; 4. Ontwikkelen van voldoende sociale en communicatieve vaardigheden; 5. Het vergroten van de zelfredzaamheid in het dagelijks functioneren. 6. Het opbouwen van een sociaal netwerk dat aanvullend en ondersteunend is. 7. Het creëren van een ondersteunend vangnet om levensbrede en levenslange ondersteuning te borgen. De beperkte leerbaarheid van de jongeren bij Titan plus maakt dat het volgen van een opleiding nauwelijks haalbaar is. Met name het praktijkleren is daarentegen wel effectief. Er worden een aantal opleidingen aangeboden op het Moeilijk Lerend niveau. Dit zijn opleidingen die gecombineerd zijn met een aantal dagen per week werken. Om deze reden richt Titan plus zich voornamelijk op het toeleiden naar een vorm van arbeid. 3

4 3. Doelgroep van de interventie 3.1 Voor wie is de interventie bedoeld? De doelgroep van Titan plus bestaat uit jongeren/jongvolwassenen tussen de 16 en 27 jaar met een LVB en geen tot geringe maatschappelijke participatie. Ze worden vaak bestempeld als risicojongeren. Er is sprake van een grote diversiteit binnen de doelgroep. Voor alle jongeren geldt de LVB en het ontbreken van een zinvolle dagbesteding. Binnen deze groep is er sprake van verschillende combinaties van risicofactoren en problematiek die het ontbreken van de dagbesteding verklaren. De jongeren bij Titan plus worden in de meeste gevallen doorverwezen door instanties als de (jeugd)reclassering, Sociale Zaken, welzijnorganisaties, Justitiële Jeugdinrichtingen, woonvoorzieningen en hulpverleningsinstellingen. Een belangrijke bijkomende doelgroep betreft de ouders en het sociaal netwerk van de jongeren. Jongeren met een LVB hebben levenslang en levensbreed ondersteuning nodig, ook nadat de hulpverlening afgerond is. Om de steun binnen het eigen netwerk te organiseren, is het van cruciaal belang de ouders en hulpverleners (en/of belangrijke anderen) actief bij het traject van de jongere te betrekken. Een grote risicofactor voor terugval bij jongeren met een LVB is de afhankelijkheid van hulpverleners. Titan plus draagt mede hierom zorg voor het borgen van de ondersteuning die deze jongeren nodig hebben: ondersteuning vanuit het eigen systeem. 3.2 Indicatie- en contra-indicatiecriteria Indicaties voor deelname aan Titan plus zijn: leeftijd tussen 16 en 27 jaar geen enkele vorm van dagbesteding hebben of geen ondersteuning hebben in de huidige vorm/patroon van dagbesteding. (hieraan gekoppeld) het nodig hebben van hulp en training om vaardigheden op sociaal, gedragsmatig en communicatief vlak te verbeteren. Het hebben van een LVB of anderzijds vermoedens van het hebben van een LVB. Jongeren met een ontwikkelingsstoornis kunnen ook deelnemen aan Titan plus. Contra-indicaties voor deelname bij aanmelding zijn: leeftijd 15 jaar of jonger en geen toestemming van Leerplicht voor deelname aan het traject; ernstig harddrugsgebruik; dusdanig ernstige psychiatrische, psychosociale of gedragsproblemen dat behandeling (of een andere vorm van hulp) is vereist; op korte termijn een straf uit moeten zitten in het kader van detentie of voorlopige hechtenis; zeer gewelddadige jongeren, bij wie de kans op fysiek geweld zeer groot is Een intelligentiescore beneden de 50 in combinatie met grote mate van ondersteuning om in het dagelijks leven te kunnen functioneren (matig en ernstige verstandelijke beperking). Contra-indicaties tijdens de intakeperiode zijn: geweld of ernstige bedreiging naar personeel of andere deelnemers van Titan plus ; (jeugd)detentie, voorlopige hechtenis of Plaatsing in Justitiële jeugdinrichting (PIJ) langer dan tien dagen; Bij ernstige psychische problemen of ernstige verstandelijke beperking die na de intakefase naar voren komen, volgt verwijzing en/of toeleiding naar psychische hulpverlening, verslavingszorg of gehandicaptenzorg. 3.3 Toepassing bij migranten De interventie is niet speciaal ontwikkeld voor jongeren met een allochtone achtergrond. Het programma heeft geen speciale faciliteiten (zoals vertaalde schriftelijke instructies of tolken) die bedoeld zijn om allochtone groepen in het bijzonder te kunnen bedienen. Wel is het van belang dat elke medewerker van Titan plus zich verdiept in de leefgewoonten en normen en waarden per cultuur. Zo krijgt Titan plus een duidelijker beeld van de achterliggende redenen van hun gedragingen, emoties en sociale omgang. 4

5 De theoretische grondslag (zoals de behoeftepiramide van Pinto en de bindingstheorie van Hirschi) geeft ook richting aan de toepassing voor migranten (zie hoofdstuk 6). Het kernonderdeel maatwerk in de methodiek van Titan plus is voldoende dekkend om met culturele diversiteit om te gaan, hetzij rekening te houden met culturele achtergronden. Onderzoek van het NICIS (2009) toont aan dat bij allochtone groepen jongeren die in contact zijn geweest met politie of justitie het vooral belangrijk is om grenzen te stellen, actief te werken aan risico reductie en de nadruk te leggen op gewetensvorming en binding. Titan speelt hier actief op in, bijvoorbeeld door een gedwongen kader te vormen met ketenpartners, gebruik te maken van externe stageplekken en in de (groeps)training aandacht te besteden aan moreel denken. Tevens is er sprake van culturele diversiteit binnen het team van mentoren en werkbegeleiders. Afsluitend kan genoemd worden dat er gestreefd wordt naar een zorgvuldige matching tussen jongere en mentor. Binnen de Titanpraktijk werken de gedragsdeskundigen met de culturele formulering zoals beschreven ter aanvulling op de classificaties vanuit de DSM-IV. 4. Aanpak van de interventie 4.1 Opzet van de interventie De aanpak van deze interventie heeft grote overlap met de reguliere methodiek van de erkende interventie Titan. De Titan plus methodiek is een aanpassing op deze basismethodiek. Het traject is opgedeeld in een vijftal fasen en duurt, zonder verlenging door additionele middelen, maximaal twee en een half jaar. Per fase zijn vaststaande aandachtsgebieden of competenties geformuleerd die jongeren zich eigen moeten maken, waarbij tevens veel aandacht is voor de persoonlijke doelstellingen van de jongeren. Alles wordt vastgelegd in een portfolio wat Titan plus samen met de jongere opbouwt. Jongeren die een fase succesvol doorlopen hebben behalen een certificaat en stromen door naar de volgende fase. In het overleg tussen de mentor en gedragsdeskundige wordt bepaald (naar aanleiding van de gestelde doelen) of de jongere naar de volgende fase kan. Elke deelnemer doorloopt alle fasen, maar de duur van elke fase is afhankelijk van de vorderingen die de deelnemer maakt. Fase 1 Kennismaken, de motivatie in kaart brengen en een start van de werkrelatie De eerste fase duurt ongeveer een maand en staat in het teken van oriëntatie en informatie. In de intakefase moet duidelijk worden of de jongere in staat is deel te nemen aan het traject. Deze fase begint met een kennismakingsgesprek geleid door één van de mentoren, in aanwezigheid van de jongere, ouders en eventueel ketenpartners. In dit gesprek verzamelt de mentor informatie over de jongere en geeft hij uitleg over het traject bij Titan plus, de regels en fasen. Voor de gedragsdeskundige is dit het moment voor een eerste inschatting in hoeverre een traject bij Titan plus wenselijk en haalbaar is. Na de eerste kennismaking start de jongere samen met de mentor met de motivatietraining. Een analyse op grond van de informatie uit de aanmelding, kennismaking en motivatietraining geeft een beeld van het functioneren van de jongere en in het bijzonder van zijn interessegebieden (voorkeur vakgebieden en beroepsrichtingen), werkhouding (motivatie, concentratie, zelfstandigheid, werktempo, doorzettingsvermogen, nauwkeurigheid, omgang met werkbegeleider) en het niveau van kennis en vaardigheden (cognitieve capaciteiten, onderwijsachtergrond, werkervaring, zelfbeeld jongere). De jongere krijgt indien er geen recent onderzoek voorhanden is, ook een capaciteitenonderzoek waarin wordt bekeken welke capaciteiten hij heeft en hoe hij leert, gezien de LVB. Aan het einde van de eerste fase stelt de mentor samen met de jongere een trajectplan op. Dit plan houdt rekening met acht leefgebieden van jongeren: : 1. Vormgeven van relaties binnen het gezin, het verkrijgen van een eigen plek binnen het gezin; 2. Participeren in onderwijs of werk, kennis en vaardigheden opdoen om een beroep uit te kunnen oefenen en een keuze maken ten aanzien van werk; 3. Invulling van vrije tijd; ondernemen van leuke activiteiten in de vrije tijd en het zinvol doorbrengen van de tijd waarin geen verplichtingen zijn; 4. Creëren en onderhouden van een eigen woon- en leefsituatie; zoeken of creëren van een plek waar je goed kunt wonen en kunnen omgaan met leeftijdgenoten; 5

6 5. Omgaan met autoriteiten en instanties; accepteren dat er instanties en personen zijn wiens instructie je moet opvolgen, binnen de geldende regels en codes opkomen voor je eigen belang; 6. Zorg dragen voor gezondheid en uiterlijk; zorgen voor een goede lichamelijke conditie en goed uiterlijk, goede voeding en het vermijden van overmatige risico s (zoals alcohol en/ of drugs); 7. Opbouwen en onderhouden van sociale contacten en vriendschappen; contacten leggen en onderhouden, oog hebben voor wat contacten met anderen kunnen opleveren, openstellen voor vriendschap, vertrouwen geven en nemen, wederzijdse acceptatie en respect; 8. Vormgeven aan intimiteit en seksualiteit; ontdekken wat mogelijkheden en wensen zijn in intieme seksuele relaties. Het beschrijven van de informatie op de leefgebieden heeft als doel om protectieve, promotieve factoren en stressoren bij de jongere te signaleren. In het trajectplan komt tevens de doelstelling van de jongere met betrekking tot dagbesteding aan bod (zoals naar voren is gekomen tijdens de motivatietraining) en wordt beschreven hoe, door middel van welke stappen, het doel wordt bereikt. Vervolgens begint de jongere bij Titan plus aan de vijfdaagse werkweek. Dit bestaat onder andere uit het starten op een werkervaringsplek op één van de eigen werkplaatsen van Titan plus. Starten op de werkplaats heeft bijvoorbeeld als doel om een dag- of leefritme op te bouwen, een ervaringsplek te creëren waarin de verwachtingen minder hoog zijn in vergelijking met een betaalde, externe werkplek en/of het voldoen aan de dagbestedingsvoorwaarde vanuit een verplicht kader. De vijfdaagse werkweek bestaat tevens uit een sport- en spelaanbod en een training werknemersvaardigheden in groepsvorm. Fase 2 Stabiliseren van de leefsituatie In de tweede fase staat het aanbrengen van structuur in het leven van de jongeren centraal. De situatie wordt zoveel mogelijk gestabiliseerd. Binnen deze fase wordt gekeken naar de mogelijkheden van een jongere en wat er nodig is om hem richting zijn doelstellingen te krijgen (zoals geformuleerd in het trajectplan). Hierbij is een belangrijk doel weggelegd voor het systeem van de jongere. Hier wordt mee begonnen via het netwerkberaad. In deze fase kan onder andere een sociale vaardigheidstraining of agressie beheersingstraining worden ingezet ter ondersteuning. Tevens kan er een paralleltraject ingezet worden waarbij externe hulpverlening ingeschakeld wordt om de gestelde doelen op de leefgebieden (buiten dagbesteding) te bedienen (bijvoorbeeld aan de woonvoorziening, schuldsanering of psychische hulp intern binnen de gedragsdeskundigenpraktijk). Ondertussen werkt de jongere door op een werkplaats van Titan. De mentor heeft een paar keer per week contact met de jongere. Leidend in het vormgeven van het traject en het concreet bepalen wat te doen in deze fase, is de afweging die de jongere, de gedragsdeskundige en de mentor samen maken. Hierbij neemt Titan plus een drietal principes mee: - De eerste levensbehoeften van de jongere moeten gegarandeerd zijn (zoals omschreven in de behoeftepiramide van Maslow, 1974). - De wens en opdracht van aanmelder en andere ketenpartners ten aanzien van de dagbesteding (is er sprake van een minimale dagbestedingsnorm? Moet er spoedig inkomen gegenereerd worden? Is er sprake van leerplicht?) - De begeleidings- of behandelplanning moet zorgvuldig getimed worden. Gezien de vaak complexe problematiek, is deze afweging van doorslaggevend belang. Bijvoorbeeld bij een verslaving: pas als de eerste levensbehoeften gegarandeerd zijn, is het goed te stoppen. Fase 3 Vaardigheden versterken en dagbestedingswens concretiseren In de derde fase staat de oriëntatie op de arbeidsmarkt centraal. Een gedeelte van de jongeren werkt tijdens deze derde fase nog steeds op een werkplaats, maar de aandacht verschuift steeds meer naar het zoeken van een passende baan. Dit wordt georganiseerd in de vorm van een stageplek. In deze fase vinden allerlei activiteiten plaats die gericht zijn op het komen tot keuzes voor het oriënteren op een baan. De deelnemers houden zich in deze fase bezig met oriënteren op beroepen, opleidingsmogelijkheden en sollicitatievaardigheden. De mentor van de jongere wordt nu jobcoach en werkt met jongeren aan het ombuigen of stimuleren van een beroepswens voor de jongeren, het leren accepteren van of omgaan met een arbeidshandicap, het onderzoeken van de haalbaarheid van beroepswens en dergelijke. Parallel hieraan loopt het werken op de externe stageplek. Voor het oriënteren op beroepen heeft de jobcoach verschillende middelen tot zijn beschikking zoals een beroepskeuzetest (de BKT-M, Van den Berg & Bleichrodt, 2003, en de KIT-V, Kooreman, 2008), bezoek van 6

7 open dagen met begeleiding, een sollicitatietraining, doorlopen van korte stages, het volgen van Nederlandse les en gesprekken met professionals. Gemiddeld heeft de mentor elke week contact met de jongere en zijn systeem. Fase 4 Toeleiden naar dagbesteding De vierde fase is gericht op een positieve participatie binnen de maatschappij. De jongeren hebben een keuze gemaakt voor baan (eventueel met opleiding) en gaan zorgen dat ze aan de slag kunnen. Ze hebben werkervaring opgedaan op de werkplaatsen, hebben trainingen gehad en zijn klaar om zich te bewijzen bij een werkgever. De jobcoach helpt de jongere bij het zoeken naar werk, het opstellen van brieven en een cv en coacht de sollicitatiegesprekken. Ook betrekt de jobcoach het systeem om de kans van slagen te vergroten. Zo kan het systeem ondersteuning in de dagelijkse routine geven (het opstaan, ontbijten en naar je werk gaan). Gemiddeld heeft de mentor één keer per twee weken contact met de jongere. Wanneer een deelnemer fase 4 afrondt, heeft hij gemiddeld anderhalf jaar bij Titan plus erop zitten. De duur van de fasen twee, drie en vier is verschillend per jongere en afhankelijk van de persoonlijke situatie. Een jongere die vooral zijn eerste levensbehoeften nauwelijks gegarandeerd heeft zit langer in fase 2. Een jongere die grote moeite heeft met solliciteren verlengt fase 4. Fase 5 Starten op de dagbestedingsplek en deze behouden De vijfde en tevens laatste fase staat in het teken van nazorg. Jongeren zijn aan het werk, eventueel gecombineerd met een opleiding. De mentor houdt geregeld contact met de jongeren en met werkgever (en school) om te kijken hoe het loopt. Deze fase is van doorslaggevend belang: kan de jongere het geleerde in praktijk brengen? Jongeren met een LVB hebben moeite met het generaliseren van vaardigheden c.q. nieuw aangeleerd gedrag toe te passen in verschillende omgevingen. De stabilisatie op de verschillende leefgebieden, verkregen tijdens het traject bij Titan plus, moet als het ware gestut worden. Het vangnet is gecreëerd en versterkt en de zorg is geborgd. Getracht wordt om levenslange en levensbrede ondersteuning neer te zetten (zoals beschreven, wordt hier tijdens de tweede fase al een start mee gemaakt). Wanneer jongeren na maximaal twee en een half jaar succesvol zijn in hun baan en er voldoende vangnet is om de jongere op te kunnen vangen of blijvend te ondersteunen, wordt het Titan plus traject afgesloten. 4.2 Inhoud van de interventie Titan plus heeft verschillende middelen tot haar beschikking om een persoonlijk traject vorm te geven, naar de behoefte van de jongere. Het trajectplan, waarin de belangrijkste informatie gestructureerd is binnen de acht leefgebieden, laat zien welke middelen er ingezet worden om de dagbestedingswens te realiseren. Als er bijvoorbeeld sprake is van schulden of onvoldoende inzicht in de financiële situatie, wordt er een training budgettering gegeven. Als agressieproblematiek dusdanig belemmerend is gebleken bij eerdere dagbestedingsplekken, is de training agressieregulatie een passend middel. Mocht er problematiek op andere leefgebieden zijn die via een training niet voldoende behandeld kan worden, wordt doorverwezen naar behandelingen bij de Titanpraktijk (eerste en tweedelijns) en/of buiten Titan plus. De behandelplanning en timing wordt in overleg met de gedragsdeskundige vormgegeven. Het kan parallel lopen aan het traject bij Titan plus. Er zijn verschillende trainingen die elke jongere verplicht volgt: de motivatietraining, de testbatterij, de werkervaringsplek, de stageplek en het netwerkberaad. De afweging welk middel vervolgens voor welke jongere geschikt is, wordt afgestemd met de gedragsdeskundige. Het traject wordt, samen met de jongere, per individu vormgegeven en al dan niet tussentijds bijgesteld. Voor iedere jongere gelden andere oorzaken waardoor dagbesteding niet aanwezig is of niet volgehouden wordt. Per deelnemer wordt bekeken wat er nodig is, wanneer dit ingezet wordt en binnen welke vorm. De motivatietraining Deze training is onder andere gebaseerd op onderdelen van de sociale vaardigheidstraining (Tools4U) vanuit het PI Research in Duivendrecht waarin samen met de jongere het toekomstperspectief, de wensen en de ambities in kaart worden gebracht. Verder is er gebruik gemaakt van practicebased oefeningen. De training is aangepast voor de jongeren met een LVB: 1. Een stapsgewijze expliciete instructie, geeft een grotere kans op succeservaring; 2. Veel visuele ondersteuning als de jongere niet zo goed kan lezen of woorden niet kent; 3. Het zichtbaar maken van wat de jongere kan (waardering, competentie zichtbaar maken); 7

8 4. Veel herhaling inbouwen (groeimogelijkheid); 5. Concrete doelen stellen, zodat de jongere weet waar hij of zij aan toe is (autonomie). Deze concrete uitwerking leidt tot waardering, respect en vertrouwen in eigen kunnen (competentie, autonomie) om op eigen niveau te kunnen functioneren in de (toekomstige) werkleefsituatie. De intrinsieke motivatie van de jongere staat centraal (wat geeft je energie? waar heb je last van?), waarbij ook externe motivatoren (zoals geen politiecontacten meer willen, geen ruzie willen met ouders, geen bemoeizorg meer enzovoort) meegenomen worden. In de training worden oefeningen gedaan als de weekkaart en de levenslijn, oefeningen rondom de piramide van Maslow (1974) en het Johari-venster. Iedere deelnemer doorloopt deze training in de intakefase. De korte testbatterij In fase 1 wordt er een korte testbatterij afgenomen om een eerste inschatting te maken van de mogelijkheden en beperkingen van de jongere. Dit korte onderzoek bestaat enerzijds uit een capaciteitgedeelte: eventueel een taaltest, een korte test voor het screenen van de mate van sociale redzaamheid en test voor het bepalen van zijn intelligentie (indien er geen recente gegevens beschikbaar zijn). Anderzijds bestaat het uit een drietal testen die een inschatting geven over de motivatie en coping vaardigheden van de jongere (de PMT, NPST en de UCL). De werkervaringsplek De werkplaatsen zijn vijf dagen per week geopend en bieden zo een volledige werkweek. Het grootste deel van de jongeren die op een werkplaats start, doet dit na het volgen van de motivatietraining. Door de diversiteit binnen de doelgroep en de gevraagde mogelijkheden vanuit de aanmelders, kan op andere momenten in het traject ook op de werkplaats gestart worden. De werkplaatsen hebben niet als doel om een vak te leren, maar bieden de jongeren de mogelijkheid tot het ontwikkelen en versterken van de werknemersvaardigheden. De jongeren voeren zinvolle opdrachten uit; er heerst een bedrijfsmatige sfeer (er wordt gewerkt naar een winstgevende werkplaats) waar gewerkt wordt aan opdrachten voor externe klanten. Het imiteert een daadwerkelijke betaalde werkplek bij een externe werkgever, maar biedt ook ruimte voor maatwerk. Zo kunnen de jongere er fouten maken en wordt er, indien wenselijk, met aangepaste werktijden gewerkt (als een jongere bijvoorbeeld zijn bioritme weer moet omdraaien). Om onderlinge negatieve beïnvloeding te voorkomen, wordt door de gedragsdeskundige zorgvuldig gekeken naar de samenstelling van de werkplaats. Dit omdat processen onder leeftijdgenoten, vooral jongeren met deviant gedrag en een LVB, van negatieve invloed kunnen zijn op het individuele traject. Het netwerkberaad Zoals eerder beschreven, is het bij jongeren met een LVB van belang om het systeem als vangnet in te zetten. De jongeren kunnen goed verschillende vaardigheden aangeleerd krijgen, maar kunnen het niet altijd zelfstandig inzetten. Voor het creëren van een stevig vangnet wordt een netwerkberaad in de tweede fase ingezet. De jongere bepaalt samen met de mentor/jobcoach tijdens de motivatietraining welke personen in zijn systeem een zogenaamde VIP zijn. Welke personen hebben een positieve invloed op je (de prosociale contacten)? Ook bespreken zij welke ondersteuning nodig is. Eventueel kan ook de aanmelder of een andere ketenpartner betrokken worden. Er zijn samenkomsten, waarbij de mentor/jobcoach voorzit. In het netwerkberaad onderzoekt de mentor/jobcoach samen met het netwerk wie welke ondersteunende rol kan vervullen. De stageplek Nadat de jongere intern op één van de werkplaatsen heeft gewerkt, is het tijd om extern een stageplek te zoeken. Titan plus heeft een netwerk aan werkgevers, vrijwilligersprojecten en tussenpersonen om zich heen om een stageplek op maat te vinden. Uiteraard speelt de jongere de grootste rol in het verkrijgen van deze plek. Buiten dat het een goede oefening voor de jongere is in het doorlopen van een sollicitatieproject, is het een welkome aanvulling in zijn werkervaring en op het Curriculum Vitae. 5. Materialen en links Binnen Titan plus is een volledige methodiekhandleiding beschikbaar met formulieren, protocollen en formats. Ook is er de uitgebreide theoretische beschrijving. 8

9 Er is een (digitale) trainingskast waar trainingsinformatie ligt voor het vormgeven van een training op alle leefgebieden, zoals solliciteren, budgetteren, seksualiteit, sociale vaardigheden en agressieregulatie. Tevens is er een test-o-theek voor het af kunnen nemen van een persoonlijkheidsonderzoek. De test-o-theek wordt onderhouden door het Titanpraktijk en het expertisecentrum. Relevante websites: Verantwoording: doelgroep, doelen en aanpak Het doel van Titan plus is het bevorderen van de resocialisatie en re-integratie van (risico)jongeren met een geringe maatschappelijke participatie. Toeleiding van de doelgroep naar werk (eventueel gecombineerd met opleiding) of een andere vorm van dagbesteding staat hierbij centraal. Door middel van het doorlopen van de vijf fasen, waarbij verschillende middelen aangeboden worden, en de analyse op de acht leefgebieden (resocialisatie), wordt de jongere gestimuleerd tot het vinden en behouden van een passende dagbesteding. Een traject bij Titan plus is gestoeld op verschillende theorieën en onderzoeken vanuit de criminologie, psychologie/orthopedagogiek en pragmatische overwegingen vanuit andere hulpverleningshoeken (zoals verslavingszorg en gehandicaptenzorg). De belangrijke speerpunten in de methodiek van Titan plus worden hieronder weergegeven. Hierin worden de belangrijke werkzame principes in de behandeling voor jongeren meegenomen. Deze principes komen vooral naar voren in de onderzoeken van Konijn en collegae (2007) en van Van Binsbergen (2003). Tevens speelt werkrelatie een belangrijke rol: uit onderzoek blijkt dat deze factor het effect van een behandeling voor minimaal 60% verklaard (Pijnenburg, Van Montfoort, Hermanns & Van Yperen, 2010). Ook de What-Works principes worden in het achterhoofd gehouden. Titan plus biedt maatwerk Het belangrijkste kenmerk van Titan plus is dat het continu maatwerk biedt. Het traject wordt samen met de jongere individueel vormgegeven en al dan niet tussentijds bijgesteld. Voor iedere jongere gelden andere oorzaken waardoor dagbesteding niet aanwezig is, of niet volgehouden wordt. Per deelnemer bekijkt Titan plus wat er nodig is, wanneer dit ingezet wordt, binnen welke vorm en over welk tijdsbestek. Uit onderzoek van Konijn en collegae (2007) blijkt dat meervoudige problematiek vraagt om een multimodale aanpak. In het trajectplan worden een achttal leefgebieden beschreven die gerelateerd zijn aan de ontwikkelingstaken voor jongeren in de leeftijd van 16 tot en met 27 jaar. Belangrijk bij jongeren met een LVB is niet alleen een plan te maken om de vaardigheden behorende bij bovenstaande ontwikkelingstaken te behalen, maar ook om de ontwikkelingstaken eventueel te verlichten. Dat wil zeggen dat via ondersteuning de ontwikkelingstaak wat behapbaarder voor de jongere wordt. Vanuit de visie van het Begeleid Ontdekkend Leren (BOL) staat ook maatwerk centraal (Den Besten & Van Vulpen, 2009). Het BOL-model is een praktische handleiding om mensen met een verstandelijke beperking te leren zelfstandiger te worden. Het Eigen Initiatief Model (EIM) is de theoretische grondslag hiervan en is in de jaren negentig ontwikkeld door Timmer (1994) en doorontwikkeld door Timmer, Dekker en Voortman (2003). Uit wetenschappelijk onderzoek blijken de positieve effecten bij het vergroten van de zelfstandigheid en het op gang brengen van een ontwikkeling bij deze doelgroep. Het model gaat uit van de supportvisie: de huidige leidende visie in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking die ondersteuning van de cliënt centraal stelt. Hierbij hebben ze ondersteuning nodig, waarbij het niet gaat om zorgen voor, maar om zorgen dat : zorgen dat jongeren weer leren, kleine ontwikkelingen doormaken, maar bovenal het gevoel hebben de kans te krijgen hun talenten te ontplooien. Hun zelfvertrouwen en eigenwaarde zullen groeien, ze gaan meer verantwoordelijkheid tonen en komen met eigen oplossingen. Concreet betekent dit dat er denkvaardigheden aangeleerd worden om zo te leren nadenken voor en terwijl ze doen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het werken met herinneringskaartjes of leren de taak in kleine stapjes op te delen. Deze vaardigheden worden continu toegepast tijdens praktische momenten. Titan plus gebruikt deze visie op verschillende manieren in het traject. Zo heeft het BOL model een belangrijke rol tijdens het formuleren van de doelen. Ook op de werkplaats maakt men gebruik van dagelijkse situaties waarbij de jongere tegen vaardigheidstekorten loopt. In het vormgeven van het traject gaat het in eerste instantie over het opbouwen van een werkrelatie waarbij zorgen voor nog een rol kan spelen. In tweede instantie richt Titan plus zich op het zorgen dat. 9

10 Bij Titan plus is er een centrale positie voor trainingen Titan plus heeft meerdere trainingen tot haar beschikking om de trajecten zo passend mogelijk vorm te geven. Uit het onderzoek van Konijn en collega s (2007) blijkt dat het geven van trainingen, voortkomend uit de gedragstherapeutische principes en de sociale leertheorie, effectief zijn voor jongeren van 16 tot 18 jaar met meervoudige problematiek (gedragsproblemen, financiële en huisvestingsproblemen, psychische problemen en eventueel verslavingsproblemen). Hun probleemoplossende-, sociale- en woedebeheersingsvaardigheden worden vergroot door modeling (en andere sociale leerprincipes), het geven van feedback en het maken van huiswerk. Daarnaast blijken zelfinstructie en ontspanningsoefeningen goed te werken. Naast deze gedragsmatige aanpak zijn, zeker bij adolescenten, sociaal-cognitieve aspecten van belang. Gevoelens en gedrag worden bepaald door wat men denkt. Door herstructurering van gedachten en het ter discussie stellen van disfunctionele gedachten, kunnen gedragsveranderingen beter worden ingezet en beter beklijven. Binnen Titan plus zijn trainingsoefeningen beschikbaar om de denkfouten en disfunctionele gedachten te beïnvloeden. Behalve individuele instructie blijken groepstrainingen ook goed te werken, mits zorg gedragen wordt voor de beïnvloedbaarheid van LVB ers door leeftijdsgenoten (Konijn et al., 2007); een structureel onderdeel binnen het traject van Titan plus. Titan plus gaat uit van de positieve kanten van het individu De doelgroep kent veel faalervaringen, een laag zelfbeeld en het continue gevoel de wereld niet te begrijpen. Mede gezien de lange hulpverleningsgeschiedenis waarbij problemen de focus hebben, is het van belang deze jongeren vanuit een positieve insteek te benaderen en begeleiden. Dit vanuit de achtergrond van het oplossingsgericht werken. Bannink (2009) beschrijft het oplossingsgericht denken en handelen vanuit de volgende uitgangspunten: - De klasse van de problemen behoort niet tot de klasse van de oplossingen. - De cliënt is de expert. - Wat niet stuk is, moet je niet maken. - Als iets werkt, ga er dan mee door, en, als iets niet werkt, doe dan iets anders. - Verschillen die het verschil maken: zoeken naar de uitzondering op de regel. Vanuit deze visie, is Titan plus gericht op de toekomst en op de kansen die er zijn. Weerstand is daarom ook geen bruikbaar begrip. Uitgaande van de visie dat er altijd samenwerking is, is weerstand het resultaat van het niet goed afstemmen van de hulpverlener. Dit geldt ook voor motivatie: dit is geen stabiele eigenschap van een persoon, maar een dynamisch interactieproces. Verandering is onvermijdelijk: het praten over de verandering (in tegenstelling tot de focus op de problemen) met nadruk op wanneer de verandering zal optreden, in plaats van of de verandering zal komen, zorgt voor een meer positieve waarneming (self fulfilling prophecy). Problemen zijn in dit licht dan ook niet-succesvolle pogingen om moeilijkheden op te lossen. Titan plus verwerkt deze visie op verschillende manieren in het traject. Zo is het gedachtegoed verwerkt in de visie van Titan plus, in de houding van de medewerkers naar de cliënten, en in het opstellen van het trajectplan. Titan plus investeert in een goede werkrelatie Uit verschillende wetenschappelijke onderzoeken komt naar voren dat vooral de behandel- c.q. werkrelatie het effect van de behandeling/begeleiding bepaalt. Investeren in deze factor is daarom een must (Pijnenburg, Van Montfoort, Hermanns & Van Yperen, 2010). Titan plus doet dit op verschillende manieren: Het eerste aspect betreft de presentiebenadering vanwege de wantrouwigheid van de jongeren, de meervoudige problematiek en de hoge mate van beïnvloedbaarheid (van der Laan, 2000). Deze benadering is de tegenhanger van het vraaggericht werken. Het gaat er vanuit dat mensen, die die mate van problemen hebben zoals bij Titan plus het geval is, sowieso zonder dat ze het aangeven hulp nodig hebben. Anders gezegd, een appèl op jou als hulpverlener doen. De benadering heeft voor Titan plus vier bruikbare principes: 1. Beweging, plaats en tijd De mentor/jobcoach volgt de ander, in plaats van het omgekeerde. De mentor/jobcoach is ongehaast en houdt zich vrijelijk op in het leefmilieu van de betrokkenen. Hij is gemakkelijk aan te klampen. 2. Ruimte en begrenzing De mentor/jobcoach is niet louter aanspreekbaar op één type probleem of hulpvraag. Openheid, domeinoverschrijding en brede inzetbaarheid zijn trefwoorden. De mentor/jobcoach is er onvoorwaardelijk. 10

11 3. Aansluiting Er wordt nauw aangesloten bij de leefwereld en levensloop van de jongere. De mentor/jobcoach deelt in het leven van de jongere. Bovendien staat niet de jacht op problemen voorop, maar het vinden van een bevredigende verhouding tot het leven. 4. Zich afstemmen Het goede van de ander centraal zetten (in plaats van de eigen - goede - bedoelingen). Open is ook de benadering van de anderen: niet weten, je laten verrassen en je oordeel en handelen opschorten. Het eerste contact is investeren, vanuit de presentiegedachte dat elke jongere bij Titan plus ongevraagd ondersteuning nodig heeft. Dit betekent soms het drie keer verzetten van kennismaking, kennismaking in de eigen omgeving van de jongere organiseren, de training in detentie opstarten, de jongere op straat opzoeken om even wat te drinken, enzovoort. Het tweede aspect betreft het outreachend werken van Titan plus gezien het betrekken van het systeem van de jongere en het positieve effect van hulp georganiseerd in eigen leefomgeving. Outreachend werken betekent dat er actief ingezet wordt op het contact leggen met de doelgroep, waarbij Titan het kantoorpand verlaat om aansluiting te vinden in de eigen sociale omgeving van de jongere, op bezoek gaat tijdens detentie of samen met de jongere allerlei bezoeken maakt. Het derde aspect wat van positieve invloed is op het opbouwen van een werkrelatie, is de inzet van dienstverlenend werken waar nodig. De jongeren hebben een beperkt reflectievermogen en leven vooral in het hier-ennu. Hierdoor is het van belang stress ad hoc te reduceren. Om stress te reduceren en de binding met Titan te vergroten, maar bovenal orde op zaken te stellen in de vaak chaotische levens van de Titanen, kan de mentor/jobcoach samen met de jongere praktisch te werk gaan in het regelen van allerlei zaken. Denk hierbij aan het aanschrijven van deurwaarders, het maken van een routeplanner, afspraken maken met derden, bemiddelen bij ruzies en dergelijke. Titan plus is vasthoudend en onderkent de mogelijke dynamiek binnen het traject Kijkend naar de complexiteit van de doelgroep, is een dynamisch traject een feit. Binnen de toeleiding naar dagbesteding onderkent Titan plus dat er sprake kan zijn van een terugval in gedrag of leefomstandigheden van de jongere. Deze terugval wordt in perspectief geplaatst; op welk leefgebied is hier sprake van? Wat zijn de gevolgen en hoe kunnen we het beïnvloeden? Uitgerekend dit is het moment om als mentor aan te sluiten bij de deelnemer. De werkrelatie wordt hierbij op de proef gesteld. Om de jongere weer in goede banen richting dagbesteding te begeleiden en de oorspronkelijke wens voor dagbesteding te doen slagen, investeert de mentor veel tijd om de jongere opnieuw het gevoel te geven grip te hebben op zijn leven c.q. de gewenste sturing te bieden. Hierbij werkt Titan plus outreachend en veelal systemisch. Het systeem om de jongeren heen wordt actief betrokken (bijvoorbeeld via een netwerkberaad). Het onderkennen van het dynamische aspect binnen het traject komt voort uit de theorie van Maslow (1974). Maslow onderkent de doorslaggevende waarde van de eerste levensbehoeften, weergegeven in een piramide. De onderste laag geldt als fundament en voorwaarde om de daaropvolgende menselijke levensbehoefte tevens te kunnen bevredigen. De piramide van Pinto (1994) is een behoefteoverzicht die passender is bij de niet-westerse culturen, vooral de Islamitische cultuur. In deze piramide staat de collectieve identiteit, de groep, meer centraal dan het individu. Dit is het referentiekader voor goed en kwaad en bepaalt de motivatie tot verandering. Het hoogste goed is de eer (Pinto, 1994). Voor Titan plus zijn deze piramides een hulpmiddel om prioriteiten te leggen in de trajectplanning en voor het bepalen of een paralleltraject met andere hulpverlening noodzakelijk is. Voorts werkt het voor de jongeren normaliserend en validerend als de behoeften in de lijn kunnen worden gezien als zijnde behoeften van ieder mens. De vasthoudendheid van Titan plus komt tevens naar voren in het geduld tijdens het traject voor het begripsniveau van de jongeren. Bij jongeren met een LVB beklijft informatie minder snel, doordat de verwerkingssnelheid en het geheugen anders werkt (Nieuwenhuijzen, 2010; Van der Helm, Nieuwehuijzen & Wegter, 2005). Herhaling en het visualiseren van informatie zijn essentieel om tot gedragsverandering te kunnen komen. Het trainingsmateriaal is hierop aangepast en het aantal trainingsbijeenkomsten is variabel. Onderliggend aan de vasthoudendheid van Titan plus ligt de visie dat maatschappelijke participatie van jongeren met een LVB vergroot kan worden door, onder andere, het versterken van de binding met de maatschappij. 11

12 Centraal in het traject staat de ontwikkelingstaak Participeren in onderwijs of werk. De gerichtheid op deze ontwikkelingstaak, namelijk het sturen op een positieve participatie op school of werk, interesse en prestaties, bevordert deze binding. Dit idee komt voort uit de sociale bindingstheorie van Hirschi (In: Lissenberg, Van Ruller, & Van Swaaningen, 2001). Deze theorie gaat ervan uit dat meer binding met de maatschappij de kans op delinquent gedrag verkleint. Titan plus richt zich op het tot stand brengen, in stand houden en/of versterken van de sociale binding met de maatschappij. De jongeren zullen in het resocialisatietraject een passende dagbesteding vinden en/of behouden waarbij zij een gevoel ervaren zinvol te zijn en iets toe te voegen hebben in de maatschappij. Tevens werkt Titan plus mee aan sanctiemodaliteiten als nachtdetentie en elektronisch toezicht, die beide de binding met de maatschappij in stand willen houden. De binding met de samenleving kent vier dimensies: de band met belangrijke anderen (ouders, vrienden en leraren), de betrokkenheid bij school en werk, het functioneren in het gezin en als laatste de waarden ten aanzien van delinquent gedrag en respect voor de geldende wettelijke normen. Voor alle vier de dimensies is binnen het traject van Titan plus actief aandacht door middel van het betrekken van het systeem (al dan niet in samenwerking met ketenpartners), het toeleiden naar dagbesteding (inclusief de twaalf maanden tijd voor nazorg) en de mogelijkheden tot het individueel en groepsgericht trainen. Tot slot kan een jongere met meervoudige problematiek gekoppeld worden aan een steunende vrijwilliger (via het project U2Connect) die een relatie met de jongere opbouwt, praktische ervaringen uitwisselt en feedback geeft. Deze vrijwilliger intensiveert het traject bij Titan plus, waardoor de vasthoudendheid beter gewaarborgd blijft. Levenslange en levensbrede ondersteuning worden benadrukt. De motivatie van de deelnemer neemt een centrale positie in De jongeren bij Titan plus hebben, net zoals elke andere burger, de behoefte om in de samenleving succesvol en zinvol te zijn. Dit komt voort uit de menselijke behoefte van erkenning (Maslow, 1974) en/of status en eer (Pinto, 1994). Titan plus probeert zoveel mogelijk te ondersteunen bij deze behoefte. Dit werkt motivatieverhogend. Van Binsbergen (2003) laat in zijn onderzoek zien dat het motivatieverhogend werkt als behandelprogramma s organisatorisch helder en logisch in elkaar zitten. De fasering, de doelgerichtheid van het trajectplan en de vele mogelijkheden binnenshuis, maken dit duidelijk. Gezien de mogelijke dynamiek van het traject, is het opbouwen van een intrinsieke motivatie en een goede werkrelatie belangrijk om het traject positief af te ronden. Er zijn drie motivatie verhogende onderdelen: Allereerst de verplichte motivatietraining in de intakefase. Resultaat is een eerste start naar een positieve werkrelatie tussen jongere en mentor. Door de intensiteit van het traject bouwt Titan plus deze werkrelatie verder op. Hierdoor wordt de motivatie tot het vinden en behouden van de juiste dagbestedingsplek continu aangesproken en warm gehouden. Ook wordt de ondersteuning vanuit Titan plus beter geaccepteerd. Het tweede aspect betreft de verwachtingstheorie van Vroom (1964). Vaak is er sprake van een kloof tussen wat de jongere wil en wat de jongere kan. In de motivatietraining bekijkt Titan plus in hoeverre er sprake is van een kloof en wordt de jongere zo nodig gestimuleerd om tot een realistisch plan te komen. Vroom (1964) gaat er van uit dat iemand pas geneigd is om op een bepaalde wijze te handelen als die persoon verwacht dat die handelswijze tot een gewenst resultaat zal leiden. Hierbij gaat het om drie onderdelen: de mate waarin de persoon het waarschijnlijk acht dat het leveren van een bepaalde inspanning tot bepaalde prestaties leidt, de mate waarin een persoon gelooft dat presteren op een bepaald niveau helpt bij het behalen van een bepaald doel en het belang dat de persoon hecht aan de uitkomst die met de inspanning kan worden behaald. Door dit in kaart te brengen, kan bekeken worden waar de crux tot lage motivatie zit. Hierop aansluitend kan gewerkt worden met motiverende gespreksvoering (Miller en Rollnick, 2007). Het derde aspect betreft een verzameling van de situaties waarbij de mentor/jobcoach direct reageert op de vraag en/of behoefte van de jongere. Zo heeft een jongere bijvoorbeeld een schuldeiser aan de deur gehad en vraagt om directe ondersteuning vanuit de mentor/jobcoach. Juist in deze situaties is het van doorslaggevend belang om als mentor/jobcoach er te zijn voor de jongeren en/of blijk van waardering te uiten. Het levert een succeservaring op, is goed voor het zelfvertrouwen van de jongeren en houdt de intrinsieke motivatie tot verandering scherp of wakkert deze aan. Vaak is er sprake van zelfoverschatting en zijn in het verleden de plannen rondom dagbesteding regelmatig een faalervaring geworden. Titan plus zorgt ervoor dat de stappen die genomen worden een succeservaring opleveren. Niet altijd stemt de jongeren met deze stappen in. In dit geval sluiten we aan bij de jongere en heeft behoud van de werkrelatie hoogste prioriteit. Het grootste deel van de doelgroep leert door te ervaren. Het on- 12

13 dervinden dat de doelen niet haalbaar zijn, is soms een manier om jongeren te laten inzien dat een bijstelling van het eigen kunnen nodig is. Samenvatting werkzame ingrediënten volgens theorie en onderzoek Van Binsbergen en collegae (2003) geven een aantal motivatieverhogende factoren aan in de begeleiding van de doelgroep van Titan plus. Allereerst het creëren van een veilige leefomgeving. Hierop sluit aan dat behandelprogramma s die aansluiten bij de noden van de jongeren motiverend werken. Gezien Titan plus maatwerk als belangrijk speerpunt heeft, zal het traject juist afgestemd worden op de behoeften van de jongere. Voorts moet de opbouw van het programma helder en logisch zijn. Ook daarvoor is bij Titan plus voldoende ruimte. Onderstaande uitgangspunten zijn kenmerkend voor het maatwerk en de lange adem die Titan plus biedt (Braak, Persoon & Hoogsteyns, 2007). 1. Het investeren in motivatie en werkrelatie; 2. Prioriteren aan de hand van de piramides van Maslow (1974) en Pinto (1994); aandacht voor menselijke behoeften; 3. Vergroten en versterken van de sociale binding; 4. De mogelijkheden van de jongere als uitgangspunt; 5. Actief inzetten van hulp op alle leefgebieden/resocialisatie met als einddoel een passende dagbesteding. 6. Focus op trainen: vaardigheden oefenen, leermomenten en succeservaringen creëren en transfer naar alle leefgebieden stimuleren. 7. Ouderparticipatie door middel van netwerkberaad en als motivatieverhogend middel. 7. Randvoorwaarden voor uitvoering en kwaliteitsbewaking 7.1 Eisen ten aanzien van opleiding Jongeren krijgen te maken met een mentor/jobcoach, een werkbegeleider en de gedragsdeskundige. De mentor/jobcoach heeft minstens een relevante hbo-opleiding afgerond (zoals SPH, CMV of MWD). Tevens heeft hij affiniteit met het werken met deze doelgroep. De mentor/jobcoach traint de jongeren op bepaalde vaardigheden en zorgt dat de doelen van de jongeren duidelijk naar voren komen, neemt beslissingen die betrekking hebben op het verloop van het traject en onderhoudt contact met betrokken instanties waaronder de verwijzer en het netwerk. De werkbegeleider heeft minimaal een afgeronde mbo-opleiding richting één van de praktische beroepen en heeft affiniteit met het werken met de doelgroep. De werkbegeleider helpt de jongeren om te leren functioneren op de werkvloer. Belangrijke thema s die hier aan de orde komen zijn: dagritme, omgaan met collega s, met materialen, met een baas en continuïteit van de werkzaamheden. De werkbegeleider zorgt ervoor dat de jongeren succeservaringen op kunnen doen, door het aanbieden van werkzaamheden passend bij de mogelijkheden en kennis van de jongere. Daarnaast fungeert de werkbegeleider als rolmodel voor de jongeren. Waar mogelijk wordt er gewerkt met assistent-werkbegeleiders die zich herkennen in de doelgroep van Titan plus tijdens hun vroegere jaren (ervaringsdeskundigen). De werkbegeleider heeft een gemiddeld werk- en denkniveau en staat open voor verdere scholing. De gedragsdeskundige heeft minimaal een afgeronde relevante universitaire opleiding (zoals psychologie of orthopedagogiek) en heeft affiniteit met het werken met de doelgroep. De gedragsdeskundige speelt vooral een belangrijke rol tijdens de intakefase. Middels dossierbestudering, observatie en diagnostiek, bekijkt de gedragsdeskundige of een jongere geschikt is voor het traject bij Titan plus. Tevens is de gedragsdeskundige verantwoordelijk voor de externe contacten vanuit de behandelsettings, de methodiekontwikkeling en de uitvoering ervan. Tenslotte heeft de gedragsdeskundige een consultatieve functie naar mentoren en werkbegeleiders. Er is frequent contact om de caseload te bespreken: gestructureerd middels overleg en ad hoc bij veranderingen in een traject. 7.2 Eisen ten aanzien van overdracht en implementatie Er is een volledige methodiekhandleiding beschikbaar. Er is geen handleiding of protocol specifiek voor overdracht of implementatie. 13