Reflectienota: Pilot toetsende taak regio Parkstad Raad voor de Kinderbescherming, locatie Maastricht.

Transcriptie

1 Reflectienota: Pilot toetsende taak regio Parkstad Raad voor de Kinderbescherming, locatie Maastricht. Aanleiding. In maart 2015 heeft zich in de gemeente Heerlen een ernstige calamiteit voorgedaan waarbij een kind van 7 jaar is overleden als gevolg van huiselijk geweld in de thuissituatie. Naast acties die voortkwamen uit de Rijksinspectie heeft de Raad voor de Kinderbescherming (RvdK) hieraan voorafgaand een intern onderzoek ingesteld naar de (eerdere) bemoeienis van de RvdK met het gezin. Het bleek namelijk dat het kind eerder naar aanleiding van onderzoek door de RvdK onder toezicht is gesteld, dat Bureau Jeugdzorg (BJZ) destijds het verzoek heeft gedaan om de OTS op te heffen en (conform het werkproces) de RvdK heeft verzocht dit voornemen te toetsen. Het bestaande (marginale) werkproces van de RvdK, namelijk in beginsel louter toetsen op basis van de schriftelijke rapportage van de gezinsvoogd bleek in deze zaak onvoldoende te zijn om op basis van deze inhoud bezwaar te maken tegen het voornemen van BJZ. Dit werd later door het onderzoek van de Rijksinspectie nog eens bevestigd door de conclusie dat: - de Raad voor de Kinderbescherming bij toetsing van de beëindiging van de OTS enkel uit is gegaan van de informatie van de gecertificeerde organisatie. - de Raad voor de Kinderbescherming bij haar toetsende taak zelf geen afweging maakt naar de chroniciteit van de problematiek van ouders en de veiligheid van het kind. De aanname ontstond toen bij de betrokkenen van de RvdK dat aanvullend op de rapportage de bespreking en toetsing hiervan in aanwezigheid van ouders, kinderen en de gezinsvoogd een impuls tot kwaliteitsverbetering zou kunnen geven. De start van het project Collectief tegen Kindermishandeling in de gemeente Heerlen. Doel van het project is, om met jeugdpartners knelpunten in de aanpak van kindermishandeling te benoemen en hier verbeteracties op in te zetten. In het kader van dit project is in de Parkstad gemeenten een pilot opgezet om de toetsende taak van de RvdK te verbeteren. Uitvoering van deze pilot vond plaats van 1 maart 2016 tot eind Deelnemende partners: Raad voor de Kinderbescherming, Bureau Jeugdzorg, William Schrikker Groep en de gemeenten Parkstad. Verder vormt vanuit het gedachtengoed van oplossingsgericht werken het spreken met ouders en kinderen in plaats van over hen te spreken een gezamenlijk leidend principe dat de RvdK in co-creatie met de gemeenten in (Zuid en Midden) Limburg en de Gecertificeerde instelling (GI) vanaf de transitie Jeugdzorg stevig vorm heeft gegeven. Zo worden de verzoeken tot onderzoek bij de RvdK aan de beschermtafel samen met ouders, kinderen en bij voorkeur met voor hen belangrijke derden besproken als basis voor het onderzoek van de RvdK. Het past dan ook conform dit leidend principe om niet alleen de startfase maar ook de afronding van het gedwongen kader in gezamenlijkheid met elkaar aan dezelfde tafel te bespreken. Bestaand werkproces RvdK (kort) De RvdK heeft een toetsende taak bij een verzoek door de gezinsvoogd bij: 1. het niet verlengen van een OTS (ondertoezichtstelling) 2. het niet verlengen van een MUHP (machtiging uithuisplaatsing) 3. tussentijdse beëindiging van een UHP (Uithuisplaatsing) De uitvoering van dit proces vindt plaats door de rapportage van de gezinsvoogd die naar aanleiding van het onderzoek is opgemaakt, te toetsen. Indien blijkt dat deze onduidelijk is of

2 dat de RvdK niet akkoord kan gaan, wordt contact opgenomen met de gezinsvoogd om middels overleg tot een gedragen besluit te komen. Indien dat uiteindelijk geen resultaat oplevert is de RvdK gelegitimeerd om een onderzoek te starten en in gesprek te gaan met betrokkenen om uiteindelijk een besluit te nemen en dit voor te leggen aan betrokkenen en de Rechtbank. Doel pilot en werkwijze Het doel van de pilot is verbetering van de inhoudelijke verdieping van het toetsingsproces van de RvdK, ter voorkoming van afname van de vereiste (fysieke en mentale) veiligheid voor kinderen, na beëindiging van de OTS. De methodische vorm die daarvoor is gekozen is in de lijn van het bestaand leidend principe, namelijk: praten mét kinderen en ouders en niet over. In de pilot wordt in principe enkel het verzoek tot het niet verlengen van de OTS getoetst, de andere toetsingstaken vallen (vooralsnog) buiten dit kader. De reden is dat de focus op veiligheid van kinderen vooral bij deze zaken het meest van belang is. Afspraken werkwijze van de pilot Toetsende Taak: Uitgangspunt van het gesprek is het voorgenomen besluit tot beëindiging van de maatregel wat de GI bij de RvdK aanlevert. De toetsing sluit aan bij de Beschermtafel Parkstad, waar ook het verzoek voor het onderzoek van de RvdK start. Daarmee is de cirkel ook symbolisch rond voor ouders en kinderen. RvdK is bij bespreking van deze casuïstiek voorzitter. De GI is verantwoordelijk voor het oproepen van de partijen. Aanwezig bij deze bespreking: ouders, in principe de jeugdige, gezinsvoogd, RvdK, de beoogde regisseur en bij voorkeur belangrijke derden voor het gezin. Gezinsvoogd en ouders hebben tijdens het overleg als insteek dat de maatregel kan worden afgesloten; de RvdK gaat dit tijdens het gesprek toetsen. De RvdK bereidt de bespreking aan de beschermtafel voor aan de hand van de afsluit rapportage van de GI conform de interne afspraken. De RvdK neemt middels de rapportage vooraf dus kennis van de visie van de ouders, de jeugdige en de GI op het voorgenomen besluit tot het beëindigen van de maatregel. Tevens wordt in kaart gebracht wat de zorgen en krachten zijn in het systeem en welke ideeën er bestaan over wat er verder dient te gebeuren. Deze voorbereiding vormt de input voor het overleg, maar ook voor het invullen van het toetsingsformulier, na afloop van de bespreking aan de beschermtafel. Tijdens het overleg aan de beschermtafel worden ouders en de jeugdige bevraagd wat zij nodig hebben en vindt er (mogelijk) commitment van de ouders/jeugdige plaats met de hulpverlener en/of regisseur. Er wordt informatie gedeeld, verkend en verder concreet gemaakt. In geval er sprake is van een regisseur die na de beëindiging van de OTS de hulp in het gezin zal voortzetten is dit tegelijk een essentieel overdrachtsmoment, waarin duidelijk wordt, wie na beëindiging van de maatregel de regie heeft binnen het methodisch kader van 1 Gezin, 1 Plan en is er expliciet aandacht voor een goed werkend veiligheidsplan. Tevens is er aandacht voor de competenties van de beoogde regisseur in het vrijwillige kader, afgezet tegen de complexiteit van de casus. Ook worden er afspraken gemaakt op welke wijze de casus wordt teruggeleid naar de beschermtafel in geval de zorgen zouden toenemen en men dreigt af te haken in het vrijwillige kader.

3 Betekenis voor ouders en jeugdigen. Het overleg samen met de betrokken partners aan de beschermtafel geeft cliënten inzicht in de cirkelwerking van de keten. Daar waar de RvdK bij aanvang is ingeschakeld bij de start van het gedwongen kader wordt dit op dezelfde plek en wijze met elkaar afgesloten. Door open en transparant te werken hebben ouders en de jeugdige zicht op hoe de instanties staan ten opzichte van de zorgen en krachten die er waren en hoe die op dat moment gewogen worden. Ook wordt er in alle openheid gesproken over zaken die nog vereist zijn en op welke manier dit geregeld kan worden. Het belangrijkste hierbij is dat ouders, jeugdige en betrokken netwerk hierin kunnen participeren doordat ze een actieve stem in de afrondingsfase van de gedwongen maatregel hebben. Ouders en jeugdige zijn vooraf door de GI geïnformeerd over de visie van de GI en over de zorg en noodzaak van een verder vervolg, waarbij zij de ruimte hebben gehad daar op te reageren, voordat het ter toetsing aan de RvdK wordt voorgelegd. Door in dit overleg ook aan de orde te stellen wat de vervolgstappen zijn als er opnieuw signalen van onveiligheid ontvangen worden, zijn betrokkenen helder en tegelijk geïnformeerd over de procesgang in de keten. Betekenis voor ketenpartners: Gezinsvoogdijinstelling Het afrondingsproces van de gedwongen maatregel wordt vormgegeven door de werkwijze 1Gezin1Plan1Regisseur. Samen met ouders en medewerkers van andere organisaties, wordt het risico-instrument ingevuld en toegewerkt naar de afronding van de gedwongen maatregel. De regiefunctie wordt geleidelijk overgenomen door de nieuwe regisseur. Er wordt met de regisseur actief gewerkt aan het laten doorlopen van de hulpverlening in het vrijwillige kader. De Jeugdzorgmedewerker van de GI coacht en ondersteunt de beoogde regisseur als het nodig is en is na de afsluiting beschikbaar voor consult en ondersteuning. Toekomstige risico s worden in kaart gebracht waarbij de mogelijkheid geboden wordt voor een gezamenlijk Team rond de Jeugdige (TRJ) in een latere fase. Betekenis voor ketenpartners: medewerkers binnen het sociaal domein. Medewerkers die de regiefunctie over nemen, participeren in het opstellen van het risicoinstrument en de geformuleerde bodemeisen voor de veiligheid van de jeugdige. De werkwijze 1Gezin1Plan1Regisseur bevat de hulpverleningsdoelen en biedt duidelijkheid over taken en verantwoordelijkheden van betrokken professionals. De regisseur heeft de verantwoordelijkheid voor de uitvoering en het centraal blijven stellen van de jeugdige tijdens de doorlopende hulpverleningslijn. Zij zijn aanwezig tijdens het beschermtafeloverleg, waarin de gemaakte afspraken worden bekrachtigd en het besluit over het afsluiten van de gedwongen maatregel wordt genomen. Zij nemen samen met de medewerkers van Bureau Jeugdzorg Limburg actief deel aan de eindfase van de gedwongen maatregel. Betekenis voor de Raad voor Kinderbescherming. De werkwijze zoals vormgegeven in de pilot sluit aan bij de visie van de RvdK om bewuster invulling te geven aan de toetsende taak, waarbij het methodisch werken vanuit het kader van oplossingsgericht interveniëren met de focus op veiligheid verder vorm gegeven wordt. Deze methodiek sluit bij de maatschappelijke tendens en het transformatieproces om meer verantwoordelijkheid te leggen bij de burger. Daarnaast biedt het de RvdK de mogelijkheid niet enkel een papieren toetsing uit te voeren waarbij enkel gewerkt wordt met de informatie van de GI. De werkwijze biedt verrijking en verlevendiging van de casus, zowel van de kant van de RvdK als van de ouders en de jeugdige. Er is sprake van dynamiek in de gespreksvoering, waarbij vraagtekens en onduidelijkheden wederzijds verhelderd kunnen worden. Tijdens de bespreking kwam het ook geregeld voor dat nieuwe informatie aangeleverd werd en dat dit essentieel onderdeel uitmaakte van de toetsing en het daaraan verbonden besluit.

4 Cijfers die verbonden zijn aan de pilot Vanuit de WSG zijn er 2 zaken via de pilot binnen gekomen en er zijn 26 zaken via de reguliere GI gemeld gedurende de periode van ongeveer 6 maanden. Van dit aantal zijn er tijdens de effectieve bespreking aan tafel met betrokkenen van 3 zaken besloten om ter plekke alsnog over te gaan tot een verlenging van der OTS. In alle drie de zaken bestond er zowel bij de ouders als de GI consensus over deze verlenging. Zonder daadwerkelijke cijfermatige vergelijking bestaat bij de RvdK de indruk dat dit aantal hoger is dan het geval zou zijn als enkel op basis van de schriftelijke rapportage getoetst zou zijn. Projectresultaat. De eindfase van het gedwongen hulpverleningsproces wordt met deze pilot integraal vormgegeven vanuit het jeugd- en volwassendomein. De regisseur ten behoeve van de doorlopende hulpverleningslijn wordt bepaald en samen met alle betrokkenen wordt het risico-instrument ingevuld. Gekozen is voor het zorgen & krachten formulier dat samen met ouders, de jeugdige, de Bureau Jeugdzorgmedewerker en de regisseur wordt ingevuld en besproken tijdens het beschermtafeloverleg. Dit formulier wordt steeds meer gebruikt door ketenpartners en komt overeen met de methode van onderzoek van de RvdK. Er ontstaat hierdoor meer uniformiteit in de ketensamenwerking. Bodemeisen ten aanzien van de veiligheid van de jeugdige worden gemeenschappelijk, concreet, smart en duidelijk geformuleerd. De medewerker van BJZ Limburg en de regisseur werken samen en komen tot de afronding van de gedwongen maatregel. Het beschermtafeloverleg is daardoor met ondersteuning van de ingepaste adviezen een dialoog geworden tussen alle belangrijke betrokken partijen. Met betrokkenen wordt het hulpverleningsproces vanaf de start tot aan het voorgenomen besluit de maatregel af te sluiten, besproken. Oude en bestaande risico s over de gezinssituatie en de betekenis van deze risico s voor de jeugdige worden benoemd. Toekomstige risico s van ouders en jeugdigen worden expliciet besproken, ter toetsing en in dialoog voorgelegd aan de RvdK en maken (afhankelijk van het besluit) deel uit van het 1Gezin1Plan1Regisseur. Afspraken over taken en verantwoordelijkheden voor ouders en professionals worden vastgelegd. De eerdergenoemde werkwijze zorgt voor blijvende samenhang tussen het jeugd- en volwassendomein. Er is een regisseur die de regie heeft over de doorlopende hulpverleningslijn en daarbij de ontwikkeling en veiligheid van de jeugdige centraal stelt. Een deel van het projectresultaat betreft een vernieuwing van het hulpverleningsproces en de hieraan gekoppelde inrichting van de ondersteuning van medewerkers. Een ander belangrijk deel van de vernieuwing heeft betrekking op competenties van medewerkers die nodig zijn om invulling te geven aan deze verandering. Belangrijkste winstpakkers. De visie op de werkelijkheid die normaliter enkel bestaat uit de rapportage van de GI wordt verrijkt door de inbreng van ouders, kinderen en belangrijke derden. De RvdK kan zich door deze life-gespreksvoering een veel beter beeld vormen van de situatie en de veiligheid van het kind. Ouders en kinderen worden actief betrokken, voelen zich gehoord en serieus genomen. Er ontstaat empowerment en versterking van het eigenaarschap bij ouders en kinderen. Het succes van de positieve afronding van een traject wordt met elkaar gevierd aan tafel, waarbij ouders en jeugdigen meer zicht hebben op de keten van gedwongen hulp. De directe aanwezigheid van belangrijke derden als naaste familie of buren maakt het mogelijk om hulp direct en kleinschalig binnen de bestaande context op gang te brengen. De aanzet tot civel society kan hiermee gemaakt worden.

5 De werkwijze biedt meer mogelijkheid om tussen de ketenpartners op een constructieve manier feedback te geven op elkaars handelen, bijv. als het gaat om de kwaliteit van de aangeleverde rapportage. De (aspirant) regisseur wordt in bijzijn van alle betrokkenen op waarde getoetst en verneemt samen met ouders en kinderen open en helder waaraan zijn regie moet voldoen. Bijvoorbeeld: wanneer en onder welke omstandigheden moet hij bij wie terugmelden? De meerwaarde dat de keten zich hier gezamenlijk naar ouders en kinderen presenteert. Vervolg. Naar aanleiding van de pilot wordt medio 2017 aanvullend een wetenschappelijk onderzoek gedaan met de vraagstelling of de veiligheid van kinderen door middel van deze werkwijze effectief verbeterd is. Dit onderzoek richt zich enerzijds naar de tevredenheid van de betrokkenen, anderzijds naar concrete gegevens; zijn er bijvoorbeeld minder terugmeldingen van zaken die via deze manier zijn getoetst en afgesloten. Jos Schmeitz, Teamleider Raad voor de Kinderbescherming, Regio ZON.