Bio-informatica. Dr. Pieter De Bleser

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Bio-informatica. Dr. Pieter De Bleser"

Transcriptie

1 Bio-informatica Dr. Pieter De Bleser Bioinformatics Core. Department for Molecular Biomedical Research, VIB, Ghent, Belgium Department of Biomedical Molecular Biology, Ghent University, Ghent, Belgium

2 Wat is bio-informatica? wet lab dry lab

3

4 Wat is bio-informatica? Bio-informatica is de toepassing van computationele methoden om biologische data van om het even welk type te analyseren. Bio-informatica is geworden tot een divers en multi-disciplinair domein met wortels in zowel de computerwetenschappen als de biologische wetenschappen.

5 Bio-informatica in historisch perspectief (I) Stadium 1 De term werd voor het eerst gebruikt om voor te stellen tot wat tot dan gekend was als DNA en proteine sequentie analyse (~1995) Stadium 2 Rond 2000 werden nieuwe disciplines toegevoegd onder dezelfde noemer zoals het mijnen van biomedische literatuur, (bio)statistische analyse en virtueel alles wat te maken heeft met de analyse van biologische data

6 Bio-informatica in historisch perspectief (II) Rond 2001 realiseerde men zich dat bioinformatica een te brede definitie was en begonnen verschillende disciplines zich af te splitsen zoals 'genomics' en 'proteomics'... Nog later (vanaf 2003) groeide het besef dat we nooit inzicht in de afzonderlijke disciplines zouden verwerven als we ze niet samen, tegelijkertijd zouden beschouwen: de termen 'systems biology' of 'integrative biology' werden geboren.

7 Bio-informatica Finding your way? NATURE VOL SEPTEMBER 2003

8 Bio-informatica De National Library of Medicine (NLM) op de campus van het National Institutes of Health (NIH) in Bethesda, Maryland, is s werelds grootste medische bibliotheek. PubMed is ontwikkeld door het National Center of Biotechnology Information (NCBI) aan NLM en beschikbaar op het internet. Het maakt deel uit van de NCBI s Entrez databanken.

9

10

11

12 Bio-informatica Databanken? Goed startpunt: jaarlijkse databanken uitgave in januari van Nucleic Acids Research ( )

13 Bio-informatica Tools / webservers? Goed startpunt: jaarlijkse webserver uitgave in juli van Nucleic Acids Research ( )

14 Bio-informatica Andere relevante vaktijdschriften? Bioinformatics ( ) BMC Bioinformatics ( ) PLoS Computational Biology ( )...

15 Bio-informatica Genoom browsers? University of California Santa Cruz (UCSC) Genome Browser Ensembl Genome Browser DOE Joint Genome Institute (JGI) The Institute for Genomic Research (TIGR)» J. Craig Venter Institute (JCVI)

16 Genome Browsers Browse genen in hun genomische context Bekijk features in en rond een specific gen Bestudeer de genoom organizatie en exploreer grote chromosomale regios Zoek en haal informatie binnen op genen genoomschaal Vergelijk genomen met elkaar

17

18

19 Bio-informatica Structurele bioinformatica (structure leads to function) Structurele databanken: Protein Data Bank - PDB ( ) SCOP & CATH databanken (structuur classificatie)

20

21 Bio-informatica Structurele bioinformatica (structure leads to function) Structurele databanken: Protein Data Bank - PDB ( ) SCOP & CATH databanken (structuur classificatie) Structuur predictie (modeling) SWISS-MODEL & Repository ( swissmodel.expasy.org/ ) MODELLER & MODBASE ( ) Studie van interacties (docking) & drug design

22 Bio-informatica De rol van bioinformatica in target-based geneesmiddel ontwikkeling: Gu & Bourne, 2009

23 Bio-informatica Klinische bioinformatica omvat o.a. analyse van microarrays van mensen en van andere omics data (genomics, proteomics, interactomics, metabolomics,...), combinatie van bioinformatica en medische informatica, ontwikkelen van methoden voor klinisch onderzoek en databanken met allerlei gegevens over mensen Wang & Liotta, 2011

24 De bio-informatica data tsunami uitdaging

25 Nieuwe sequeneertechnologieën Sanger Sequenering Lange (~1000 bp) reads Moeilijk op te schalen Vereist veel DNA startmateriaal Next-generation sequencing (NGS) Kortere reads ( bp) Single molecule sequencing

26 Basis voor de productie en consumptie van genomische informatie De wet van Moore: Het aantal transistors in een geïntegreerde schakeling verdubbelt om de 18 maand door de technologische vooruitgang. Data opslag op harde schijven en netwerk capaciteit volgen gelijkaardige wetten. Tot voor kort was de verdubbelingstijd voor DNA sekwenering een beetje trager dan de groei van de reken- en opslagcapaciteit. Lincoln D Stein Genome Biology 2010, 11:207

27 Historische trends in opslagprijzen vs DNA sequenering kost De komst van nieuwe Next generation sequencing technologieën rond 2005 veranderden de trends: DNA sequenering wordt goedkoper dan data opslag of berekening! Opmerking: logarithmische plot exponentiele curven worden voorgesteld als rechte lijnen Lincoln D Stein Genome Biology 2010, 11:207

28 Resultaat Het is goedkoper een DNA base te sequeneren dan ze op te slaan op harde schijf Er wacht ons een potentiële tsunami van genoom data die onze opslagsystemen zal overspoelen en onze computer clusters doet crashen!!! Lincoln D Stein Genome Biology 2010, 11:207

29 Andere data types, andere uitdagingen... Gen expressie microarrays Duizenden genen, onnauwkeurige metingen Zeer grote 'images', gesloten file formaten Proteomics high-throughput Mass Spec protein chips: protein-protein interacties Genotyping Duizenden allelen, duizenden individuen

30 Bio-informatica uitdagingen Nood aan zeer grote hoeveelheid CPU kracht Opzetten en onderhouden van computer clusters (HPC) Nood aan parallelizering van bestaande software of redesign van algoritmes om in een parallelle omgeving te werken Dit voegt een nieuw niveau toe van software complexiteit en om alles te laten samenwerken Generatie van ZEER grote tekstbestanden (~10 miljoen lijnen) Hoe parsen/verwerken? Onmogelijk gebruik van computergeheugen en zeer lange uitvoeringstijden Niet enkel méér data maar ook complexere data!

31 Bio-informatica: voorbij het gebruik van publieke websites Men kan zéér geavanceerde bio-informatica analyses uitvoeren, gebruik makend van publieke web sites Maar op zeker ogenblik komt de confrontatie met VEEL data duizenden queries, annotaties,... - De enige oplossing is dan gebruik te maken van uw eigen bio-informatica computer, databanken en aangepaste software. Een 'bio-informatica' computer heeft meer processorkracht, geheugen en harde schijfruimte dan een typische 'desktop' (~ typisch werkstation).

32 Hoe overleven? Essentiele vaardigheden: 1. Kennis van Linux/UNIX gebaseerde besturingssystemen en shell scripting (bash) 2. Kennis van een scripting taal zoals Perl en/of Python. 3. Kennis van parallelle computeromgevingen voor UNIX clusters. 4. Kennis van netwerk-gebaseerde data opslag. 5. Algemene kennis van biologie en genoomwetenschappen. 6. Kennis van relationele databanken en databank architectuur 7. Het vermogen om nieuwe bio-informatica software en analyse routines te vinden en te evalueren.

33 Wat is Linux? Een besturingssysteem (zoals Windows en Mac!) Ontwikkeld in de jaren 1990 door Linus Torvalds Microsoft DOS was te beperkend UNIX was duur en beperkend Linux was geboren Verschillende distributies beschikbaar (Fedora, Ubuntu,Debian,...) (

34 Waarom Linux voor bio-informatica? Vrijwel alle bio-informatica software nodig voor complexe analyses is gratis voor Linux computers De Open Source software ethiek is sterk vertegenwoordigd bij 'biologen'. Bioinformatics.org Bioperl.org Open-bio.org Nieuwe algoritmen verschijnen eerst als gratis software (een vereiste om te kunnen publiceren)

35 Gratis software! Linux operating system, mysql database Perl - programmeertaal Blast en Fasta sequentie vergelijking Clustal - multiple alignment software Phylip phylogenetische analyse Phred/Phrap/Consed sequentie assemblage en SNP detectie EMBOSS - een compleet sequentie analyse pakket ontwikkeld door het EMBL

36 Linux heeft een grafische gebruikers interface!!!

37 De echte kracht van Linux is in zijn 'command line interface' (CLI) Download de promotersequenties 1000 bp stroomopwaarts ten opzichte van de geannoteerde genen uit de meest recente menselijke genoomassemblage (hg19). Hoeveel promotersequenties hebben we?

38 11 essentiele commando's Meer info:

39 Wat is Perl? Perl is een programmeertaal Geschreven door Larry Wall in de jaren 80 om te verwerken op Unix systemen en sindsdien uitgebreid door zeer veel ontwikkelaars. De naam staat voor: 1. Pathologically Eclectic Rubbish Lister 2. Practical Extraction and Report Language Perl Eigenschappen 1. Ge-interpreteerde taal 2. "Object-Oriented" 3. Cross-platform 4. Vergevingsgezind 5. Ideaal voor tekst 6. Uitbreidbaar met tal van beschikbare software-bibliotheken 7. Populair voor web-toepassingen 8. Waanzinnig populair for bio-informatica

40 BioPerl Waarom het warm water terug uitvinden? Tal van oplossingen voor bio-informatica problemen zijn reeds geprogrammeerd als modules in Perl. Rechtstreeks sequenties downloaden vanuit GenBank, extractie van e-values en annotatie van Blast resultaten, enz. Download:

41 Informatica is de bottle-neck Informatica kennis vormt de flessenhals: data wordt sneller en gemakkelijker geproduceerd dan geanalyseerd. Aangepaste analyse en bio-informatica consulting is noodzakelijk voor elk project.

42 Bachelor bio-informatica Hogeschool West-Vlaanderen (HoWest) Campus Brugge Afstandsonderwijs:

Bioinformatica en Systeembiologie (BIS)

Bioinformatica en Systeembiologie (BIS) Waarom een major Bioinformatica en Systeembiologie? Huidige methoden van onderzoek, zoals de DNAchiptechnologie, leveren enorme hoeveelheden gegevens op die met bestaande statistische methoden niet meer

Nadere informatie

Naar High Throughput DNA data analyse

Naar High Throughput DNA data analyse Naar High Throughput DNA data analyse Laboratorium automatisering seminar Jan-Peter Nap Hanze University Groningen 8/10/10 1 van 24 gisteren CLC bio, a comprehensive platform for NGS analysis nu: Super-scale

Nadere informatie

studie waarmee we de principes van de analyse willen demonstreren. Een volledig beschrijving van de algoritmen en de resultaten zijn te vinden in

studie waarmee we de principes van de analyse willen demonstreren. Een volledig beschrijving van de algoritmen en de resultaten zijn te vinden in Bio-informatica kan omschreven worden als het toepassen van algoritmen om meerwaarde te verkrijgen uit data afkomstig van biomedisch en/of biologisch onderzoek. In bio-informatica wordt onderzoek gedaan

Nadere informatie

De antwoorden op vragen 1 en 2, 3 en 4, en 5 t/m 8 graag op verschillende vellen schrijven. Vergeet ook niet op de 3 vellen je naam en studentnr.

De antwoorden op vragen 1 en 2, 3 en 4, en 5 t/m 8 graag op verschillende vellen schrijven. Vergeet ook niet op de 3 vellen je naam en studentnr. Tentamen Genoombiologie, 28 Oktober 2009, 9.00-11.45 h De antwoorden op vragen 1 en 2, 3 en 4, en 5 t/m 8 graag op verschillende vellen schrijven. Vergeet ook niet op de 3 vellen je naam en studentnr.

Nadere informatie

1 Client/Server. 2 Geschiedenis. 3 Toekomst

1 Client/Server. 2 Geschiedenis. 3 Toekomst Deel 1 Inleiding 1 Client/Server 2 Geschiedenis 3 Toekomst Het client-server model is een model voor de samenwerking tussen twee of meer programma's, die zich op verschillende computers kunnen bevinden.

Nadere informatie

Software hoofdstuk 1. 1. Wat is de functie van een besturingssysteem? 2. Welke hoofdtaken heeft het besturingssysteem?

Software hoofdstuk 1. 1. Wat is de functie van een besturingssysteem? 2. Welke hoofdtaken heeft het besturingssysteem? Software hoofdstuk 1 1. Wat is de functie van een besturingssysteem? Een besturingssysteem ( in het Engels operating system of afgekort OS) is een programma (meestal een geheel van samenwerkende programma's)

Nadere informatie

Erik Poll Martijn Warnier. http://www.cs.kun.nl/~erikpoll/linux

Erik Poll Martijn Warnier. http://www.cs.kun.nl/~erikpoll/linux Introductie Linux/UNIX Erik Poll Martijn Warnier http://www.cs.kun.nl/~erikpoll/linux Concrete doel van vandaag Basisvaardigheden UNIX/Linux werken met de command line shell file beheer proces beheer Betere

Nadere informatie

Body of Knowledge and Skills (BoKS) van de opleidingen Bio-informatica 2011-2012 / 2012-2013 / 2013-2014

Body of Knowledge and Skills (BoKS) van de opleidingen Bio-informatica 2011-2012 / 2012-2013 / 2013-2014 Body of Knowledge and Skills (BoKS) van de opleidingen Bio-informatica 2011-2012 / 2012-2013 / 2013-2014 versie 1.0, maart 2012, Deze Body of Knowledge and Skills (BoKS) is een weergave van de kenniscomponent

Nadere informatie

Linux. Linux lezing 13 april 2005 Marcel Nijenhof <marceln@xs4all.nl> Note: De slechste vragen zijn niet gestelde vragen

Linux. Linux lezing 13 april 2005 Marcel Nijenhof <marceln@xs4all.nl> Note: De slechste vragen zijn niet gestelde vragen Linux Linux lezing 13 april 2005 Marcel Nijenhof Note: De slechste vragen zijn niet gestelde vragen Indeling Inleiding Overeenkomsten Verschillen Opbouw Toepassen distributies opensource

Nadere informatie

Het besturingssysteem of operating system, vaak afgekort tot OS is verantwoordelijk voor de communicatie van de software met de hardware.

Het besturingssysteem of operating system, vaak afgekort tot OS is verantwoordelijk voor de communicatie van de software met de hardware. Het besturingssysteem of operating system, vaak afgekort tot OS is verantwoordelijk voor de communicatie van de software met de hardware. Het vormt een schil tussen de applicatiesoftware en de hardware

Nadere informatie

Portability, Interoperability of toch maar Connectivity Portability, Interoperability of toch maar Connectivity.

Portability, Interoperability of toch maar Connectivity Portability, Interoperability of toch maar Connectivity. Portability, Interoperability of toch 1 Even Voorstellen Diploma s: 1980 Bachelor of Science Civil Engineering (Cairo, Egypte) 1986 Doctoraal in Geodesie (TU Delft, Nederland) Enige Automatiseringservaring:

Nadere informatie

Windows XP Migratie opties. Bart van Dijk (b.van.dijk@hccnet.nl)

Windows XP Migratie opties. Bart van Dijk (b.van.dijk@hccnet.nl) Windows XP Migratie opties Bart van Dijk (b.van.dijk@hccnet.nl) Windows XP Migratie opties Wat is het probleem met Windows XP De opties te vervanging van Windows XP Migratie naar Linux Mint Probleem met

Nadere informatie

LINUX ZORIN. een alternatief voor MS Windows

LINUX ZORIN. een alternatief voor MS Windows LINUX ZORIN Gewoon Anders een alternatief voor MS Windows 1 Zorin OS Een ander besturingssysteem 2 Over Zorin gesproken... Zorin OS is een van de kinderen van Linux Linux is een programmeertaal voor besturingssystemen

Nadere informatie

Implementatie LIMS binnen afdeling Genetica van het Radboudumc. Ermanno Bosgoed ermanno.bosgoed@radboudumc.nl 27 03 2014

Implementatie LIMS binnen afdeling Genetica van het Radboudumc. Ermanno Bosgoed ermanno.bosgoed@radboudumc.nl 27 03 2014 Implementatie LIMS binnen afdeling Genetica van het Radboudumc Ermanno Bosgoed ermanno.bosgoed@radboudumc.nl 27 03 2014 Inleiding Wie? Wat? Hoe? Historie LIMS Implementatie Labvantage Toekomst plannen

Nadere informatie

CONTAINERIZATION OF APPLICATIONS WITH MICROSOFT AZURE PAAS SERVICES

CONTAINERIZATION OF APPLICATIONS WITH MICROSOFT AZURE PAAS SERVICES CONTAINERIZATION OF APPLICATIONS WITH MICROSOFT AZURE PAAS SERVICES Day WEB 1APP FOR CONTAINERS 04-10-2018 Lead - Consultant Cloud Infra & Apps@ InSpark Twitter: @Johanbiere Community blog: talkingazure.com

Nadere informatie

Windows Basis - Herman Van den Borre 1

Windows Basis - Herman Van den Borre 1 Windows Vista Basis Herman Van den Borre Praktische zaken Lessen Vrijdagmorgen 9u00 11u45 Pauze 10u15-10u30 Handboek Windows Vista Basis Roger Frans Uitgeverij Campinia Media ISBN: 978.90.356.1212.9 Prijs:

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling van de masteropleiding

Onderwijs- en examenregeling van de masteropleiding vrije Universiteit amsterdam Faculteit der Exacte Wetenschappen Onderwijs- en examenregeling van de masteropleiding Computer Science Deel B Preambule In dit document wordt een A en een B gedeelte onderscheiden.

Nadere informatie

Zelftest Informatica-terminologie

Zelftest Informatica-terminologie Zelftest Informatica-terminologie Document: n0947test.fm 01/07/2015 ABIS Training & Consulting P.O. Box 220 B-3000 Leuven Belgium TRAINING & CONSULTING INTRODUCTIE Deze test is een zelf-test, waarmee u

Nadere informatie

Een.NET-besturingssysteemtoolkit. Discovering Cosmos. Sijmen J. Mulder

Een.NET-besturingssysteemtoolkit. Discovering Cosmos. Sijmen J. Mulder Een.NET-besturingssysteemtoolkit Discovering Cosmos Sijmen J. Mulder Agenda Boek 1 Cosmos: a very short introduction Boek 2 Modern Operating Systems Pauze Boek 3 The Design and Implementation of the Cosmos

Nadere informatie

Hoe kijken we naar het DNA van een patiënt?

Hoe kijken we naar het DNA van een patiënt? Hoe kijken we naar het DNA van een patiënt? Ies Nijman UMC Utrecht Dept of Genetics, Centre for Molecular Medicine Center for Personalized Cancer Treatment (CPCT), Hartwig Medical Foundation 1994 DNA sequenties,

Nadere informatie

Bio-informatica Computers and networks. Peter De Rijk

Bio-informatica Computers and networks. Peter De Rijk Bio-informatica Computers and networks Peter De Rijk 2 Operating/Besturings - systemen Windows / Mac Dikwijls gebruikt voor client software - betalen per PC Commerciele software Unix Meeste bioinformatica

Nadere informatie

Databases - Inleiding

Databases - Inleiding Databases Databases - Inleiding Een database is een verzameling van een aantal gegevens over een bepaald onderwerp: een ledenbestand van een vereniging, een forum, login gegevens. In een database worden

Nadere informatie

Assembleren van het DNA van organismen uit miljoenen korte fragmenten

Assembleren van het DNA van organismen uit miljoenen korte fragmenten Assembleren van het DNA van organismen uit miljoenen korte fragmenten Stap 1: chemisch proces 1. CGGTTC 2. ACGCGG 3. TTCCGG 4. CGGGCT 5. TCACGG 6. CGGACG. korte stukjes DNA TCA TTC CGG GCT ACG Stap 2:

Nadere informatie

Zelftest Java concepten

Zelftest Java concepten Zelftest Java concepten Document: n0838test.fm 22/03/2012 ABIS Training & Consulting P.O. Box 220 B-3000 Leuven Belgium TRAINING & CONSULTING INLEIDING BIJ DE ZELFTEST JAVA CONCEPTEN Om de voorkennis nodig

Nadere informatie

Programmeren in C ++ met wxwidgets les 5

Programmeren in C ++ met wxwidgets les 5 Elektrotechniek/Embedded Systems engineering inf2d Programmeren in C ++ met wxwidgets les 5 cursus 2009-2010 ir drs E.J Boks Les 5 Grafische toolkits Basisbeginselen gebruik grafische toolkit WxWidgets

Nadere informatie

Waarmaken van Leibniz s droom

Waarmaken van Leibniz s droom Waarmaken van Leibniz s droom Artificiële intelligentie Communicatie & internet Operating system Economie Computatietheorie & Software Efficiënt productieproces Hardware architectuur Electronica: relais

Nadere informatie

Groeiende hoeveelheid data. Inleiding Medisch Technische Wetenschappen. Bioinformatica Deel 4. Structuur van een database. Selectie uit NIH-databases

Groeiende hoeveelheid data. Inleiding Medisch Technische Wetenschappen. Bioinformatica Deel 4. Structuur van een database. Selectie uit NIH-databases Groeiende hoeveelheid data Inleiding Medisch Technische Wetenschappen Naarmate de technieken voor de analyse van het DNA en de duizenden processen in de cel verbeteren, groeit de hoeveelheid proteïnesequenties

Nadere informatie

waarin de op dit moment relevante bron data als ook de analyse technieken worden geintegreerd.

waarin de op dit moment relevante bron data als ook de analyse technieken worden geintegreerd. 129 Samenvatting Bioinformatica is een interdisciplinair onderzoeksveld waarbij methoden uit de computer wetenschappen, wiskunde en statistiek worden gebruikt met het specifieke doel betekenis te geven

Nadere informatie

OPEN VRAGEN. Genetica en Evolutie (5502GEEV9Y) Biologie en Biomedische Wetenschappen. Deeltoets 2

OPEN VRAGEN. Genetica en Evolutie (5502GEEV9Y) Biologie en Biomedische Wetenschappen. Deeltoets 2 Genetica en Evolutie (5502GEEV9Y) Biologie en Biomedische Wetenschappen Deeltoets 2 OPEN VRAGEN Datum: donderdag 18 december 2014 Tijdstip: 13:00 uur tot 16:00 uur Naam Studentnummer 1 OPEN VRAGEN 35a

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/38350 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Dharuri, Harish Title: Bioinformatic approaches to identify genomic, proteomic

Nadere informatie

Magnutude 2012 Efficient BI. 18 september Joost de Ruyter van Steveninck

Magnutude 2012 Efficient BI. 18 september Joost de Ruyter van Steveninck Magnutude 2012 Efficient BI 18 september Joost de Ruyter van Steveninck 2 Inhoud Is BI nog niet efficiënt? Trends in BI Efficient BI: de trends in praktijk 3 Feedback van de gebruiker Informatie behoefte

Nadere informatie

Informatica aan de Universiteit Antwerpen

Informatica aan de Universiteit Antwerpen Informatica aan de Universiteit Antwerpen Academische Bachelor en Master Waarom Informatica? Informatica heeft een enorme impact Informatica is een boeiende wetenschap Brede keuze uit tewerkstellingsmogelijkheden:

Nadere informatie

De indeling van de sector Natuur

De indeling van de sector Natuur De indeling van de sector Natuur Elke sector is opgedeeld in vijf tot acht subsectoren. Deze sector is ingedeeld in vijf subsectoren: 1 Biologie, scheikunde en medisch 2 Wiskunde, natuurkunde en informatica

Nadere informatie

Van dvd naar webserver. Marcel Nijenhof Marceln@pion.xs4all.nl 18 Juli 2006 http://pion.xs4all.nl/lezingen/centos.pdf

Van dvd naar webserver. Marcel Nijenhof Marceln@pion.xs4all.nl 18 Juli 2006 http://pion.xs4all.nl/lezingen/centos.pdf Van dvd naar webserver Marcel Nijenhof Marceln@pion.xs4all.nl 18 Juli 2006 http://pion.xs4all.nl/lezingen/centos.pdf 1 Indeling Start installatie Wat is linux Wat zijn distributies Geschikte distributies

Nadere informatie

Cursus Programmeren en Dataverwerking.

Cursus Programmeren en Dataverwerking. Cursus Programmeren en Dataverwerking http://hay.github.io/codecourse Vanavond (18.00-21.30) Introductierondje Algemene introductie (60-90m) Iets over bits en bytes Iets over programmeurs en programmeertalen

Nadere informatie

Inhoudsopgave Disclaimer... 3 Voorwoord... 4 Inleiding... 5 Het downloaden van XAMPP... 7 Het installeren van XAMPP... 8 Joomla installeren op

Inhoudsopgave Disclaimer... 3 Voorwoord... 4 Inleiding... 5 Het downloaden van XAMPP... 7 Het installeren van XAMPP... 8 Joomla installeren op 1 Inhoudsopgave Disclaimer... 3 Voorwoord... 4 Inleiding... 5 Het downloaden van XAMPP... 7 Het installeren van XAMPP.... 8 Joomla installeren op XAMPP... 15 Handige links... 16 2 Disclaimer Bij de samenstelling

Nadere informatie

Belangrijke deelgebieden van dit vakgebied

Belangrijke deelgebieden van dit vakgebied is het werkveld waarbij computer- en informatietechnologie wordt gebruikt om gegevens uit biomedisch en/of biologisch onderzoek te verzamelen, op te slaan, toegankelijk te maken, te analyseren, te interpreteren

Nadere informatie

Technische implementatie De infrastructuur rondom Transit kent de volgende rollen:

Technische implementatie De infrastructuur rondom Transit kent de volgende rollen: Transit Herkent u het? Steeds dezelfde uitdagingen in migratieprojecten; meerdere variabelen, in verschillende stadia en in een blijvend veranderende omgeving, managen. Grote hoeveelheden gegevens over

Nadere informatie

01/05. Websites Nederland over. Mobile marketing. Whitepaper #03/2013. Mabelie Samuels internet marketeer

01/05. Websites Nederland over. Mobile marketing. Whitepaper #03/2013. Mabelie Samuels internet marketeer 01/05 Websites Nederland over Mobile marketing Mabelie Samuels internet marketeer 02/05 Mobile marketing Kunt u zich uw eerste mobiele telefoon nog herinneren? Die van mij was een Motorola, versie onbekend,

Nadere informatie

Masterproeven 2013-2014 Wireless & Cable Research Group (WiCa) Aanbevelingssystemen

Masterproeven 2013-2014 Wireless & Cable Research Group (WiCa) Aanbevelingssystemen Masterproeven 2013-2014 Wireless & Cable Research Group (WiCa) Aanbevelingssystemen WiCa Wireless 15 onderzoekers Cable 3 onderzoekers Fysische laag Toepassingslaag Karakterisatie en interactie van draadloze

Nadere informatie

icafe Project Joeri Verdeyen Stefaan De Spiegeleer Ben Naim Tanfous

icafe Project Joeri Verdeyen Stefaan De Spiegeleer Ben Naim Tanfous icafe Project Joeri Verdeyen Stefaan De Spiegeleer Ben Naim Tanfous 2006-2007 Inhoudsopgave 1 2 1.1 Programmeertaal PHP5..................... 2 1.2 MySQL database......................... 3 1.3 Adobe Flash...........................

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/20358 holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/20358 holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20358 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Witsenburg, Tijn Title: Hybrid similarities : a method to insert relational information

Nadere informatie

Besturingssystemen Opdracht 1

Besturingssystemen Opdracht 1 Opdracht door een scholier 2585 woorden 14 januari 2007 4,1 11 keer beoordeeld Vak Informatica Besturingssystemen Opdracht 1 Een besturingssysteem (in het Engels operating system of afgekort OS) is het

Nadere informatie

Workshop imodels Publiceren

Workshop imodels Publiceren Workshop imodels Publiceren Gebruikte tools In deze workshop wordt gebruik gemaakt van verschillende tools. Hieronder een overzicht. Voor het publiceren van imodels: MicroStation CONNECT Edition 1 Bentley

Nadere informatie

6,7. Werkstuk door een scholier 2286 woorden 24 januari keer beoordeeld. Informatica. Algemeen

6,7. Werkstuk door een scholier 2286 woorden 24 januari keer beoordeeld. Informatica. Algemeen Werkstuk door een scholier 2286 woorden 24 januari 2004 6,7 90 keer beoordeeld Vak Informatica Algemeen Voordat er besturingssystemen werden uitgevonden, werd de bediening van computers door mensen geregeld

Nadere informatie

Nieuwe genetische technieken in de medische praktijk

Nieuwe genetische technieken in de medische praktijk Nieuwe genetische technieken in de medische praktijk Genetische counseling en ethische aspecten * Unclassified variants * Toevallige bevindingen * Kostprijs - publieke gezondheidszorg & commerciële bedrijven

Nadere informatie

Propa e d e u s e taak 2

Propa e d e u s e taak 2 Propa e d e u s e taak 2 Introductie Cygwin voor studenten HTS Elektrotechniek Inhoudsopgave Installatie van Cygwin......1 Wat is Cygwin?......1 Waarom gebruiken wij Cygwin?...2 Systeemveiligheid...2 Installatie

Nadere informatie

Genomica: technologie van populaties tot proteomics

Genomica: technologie van populaties tot proteomics Aardappel: een wereld gewas Genomica: technologie van populaties tot proteomics Prof. dr. Richard Visser Laboratorium voor Plantenveredeling, Wageningen Universiteit Waarom aardappel? Aardappel is belangrijkste

Nadere informatie

Proef! Bio-informatica. De opleiding en het werkveld

Proef! Bio-informatica. De opleiding en het werkveld Proef! Bio-informatica De opleiding en het werkveld Bio-informatica is het werkveld waarbij computer- en informatietechnologie wordt gebruikt om gegevens uit biomedisch en/of biologisch onderzoek te verzamelen,

Nadere informatie

Voordat er optimaal gebruik gemaakt kan worden gemaakt van Magister 5 via het web, kan deze FAQ mogelijk van pas komen.

Voordat er optimaal gebruik gemaakt kan worden gemaakt van Magister 5 via het web, kan deze FAQ mogelijk van pas komen. Silverlight FAQ t.b.v. Magister 5 Voordat er optimaal gebruik gemaakt kan worden gemaakt van Magister 5 via het web, kan deze FAQ mogelijk van pas komen. Zie de algemene Microsoft Silverlight FAQ op: http://www.microsoft.com/silverlight/faq/

Nadere informatie

Curriculum Vitae Ishak Atak. www.ishakatak.nl. Naam : Ishak Atak Roepnaam : Ishak. Woonplaats : Utrecht Geboorte datum : 13-05-1983

Curriculum Vitae Ishak Atak. www.ishakatak.nl. Naam : Ishak Atak Roepnaam : Ishak. Woonplaats : Utrecht Geboorte datum : 13-05-1983 Naam : Ishak Atak Roepnaam : Ishak Woonplaats : Utrecht Geboorte datum : 13-05-1983 Tel. : +316-46 17 76 00 Beschikbaar : Full time December 2015 Email: : contact@ishakatak.nl Datum CV : November 2015

Nadere informatie

SuperOffice Systeemvereisten

SuperOffice Systeemvereisten Minimale systeemvereisten voor SuperOffice CRM De minimale systeemvereisten voor SuperOffice CRM zijn tevens afhankelijk van het besturingssysteem en de services/applicaties die op het systeem actief zijn.

Nadere informatie

Hoofdstuk 2. - is verantwoordelijk voor de communicatie van de software met de hardware.

Hoofdstuk 2. - is verantwoordelijk voor de communicatie van de software met de hardware. Hoofdstuk 2 2.1 systeembeheerprogramma s Werking en functies van besturingssystemen Besturingssysteem/operating systeem(os) - is verantwoordelijk voor de communicatie van de software met de hardware. -

Nadere informatie

LES 3: XAMPP OF MAMP. Lesoverzicht:

LES 3: XAMPP OF MAMP. Lesoverzicht: LES 3: XAMPP OF MAMP Lesoverzicht: Aan de slag Wat is XAMPP (Windows & Linux) Installatie XAMPP Gebruik van XAMPP Wat is MAMP (Mac) Installatie MAMP Gebruik van MAMP Samenvatting Tijd: 15 minuten Doel:

Nadere informatie

STUDIEWIJZER FORENSIC ANALYSIS BACHELOR IN DE TOEGEPASTE INFORM ATICA SEMESTER 4 ACADEMIEJAAR LECTOREN ANDY VAN MAELE

STUDIEWIJZER FORENSIC ANALYSIS BACHELOR IN DE TOEGEPASTE INFORM ATICA SEMESTER 4 ACADEMIEJAAR LECTOREN ANDY VAN MAELE Forensic Analysis BACHELOR IN DE TOEGEPASTE INFORM ATICA SEMESTER 4 ACADEMIEJAAR 2016-2017 LECTOREN ANDY VAN MAELE STUDIEWIJZER FORENSIC ANALYSIS Onderdeel van de opleiding Bachelor in de Toegepaste Informatica

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/28508 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Peironcely Miguel, Julio Eduardo Title: Automated de novo metabolite identification

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/22286 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Nezhinsky, A.E. Title: Pattern recognition in high-throughput zebrafish imaging

Nadere informatie

Lesblok 34 Diskdump 157 Lesblok 35 Joomla! 161 Lesblok 36 Webmin 164 Lesblok 37 Samenvattende oefening 166

Lesblok 34 Diskdump 157 Lesblok 35 Joomla! 161 Lesblok 36 Webmin 164 Lesblok 37 Samenvattende oefening 166 Inhoud 5 Inleiding 7 Lesblok 01 Achtergronden 11 Lesblok 02 Installatie 15 Lesblok 03 Instellingen in de grafische omgeving 21 Lesblok 04 Instellingen van het bureaublad 25 Lesblok 05 Virtual Box 29 Lesblok

Nadere informatie

Door Jorrit Herder, Herbert Bos, Ben Gras, Philip Homburg en Andrew S. Tanenbaum

Door Jorrit Herder, Herbert Bos, Ben Gras, Philip Homburg en Andrew S. Tanenbaum Profiel MINIX 3 Amsterdam, 13 februari 2006 MINIX 3: een veilig en betrouwbaar besturingssysteem Sinds kort is een nieuw open-source besturingssysteem voor de PC beschikbaar: MINIX 3. Dit besturingssysteem

Nadere informatie

IcarOS maakt het mogelijk op een veilige manier bestanden en informatie online uit te wisselen. IcarOS biedt een eenvoudige en gebruiksvriendelijke

IcarOS maakt het mogelijk op een veilige manier bestanden en informatie online uit te wisselen. IcarOS biedt een eenvoudige en gebruiksvriendelijke IcarOS maakt het mogelijk op een veilige manier bestanden en informatie online uit te wisselen. IcarOS biedt een eenvoudige en gebruiksvriendelijke interface waarmee u meteen aan de slag kan. Zonder enige

Nadere informatie

Open Source Software. Bart van Dijk (b.van.dijk@hccnet.nl)

Open Source Software. Bart van Dijk (b.van.dijk@hccnet.nl) Open Source Software Bart van Dijk (b.van.dijk@hccnet.nl) Open Source Software (OSS) Wat is het Waarom willen we het wel (of niet) OSS voorbeelden Geschiedenis Licenties Ontwikkeling en ondersteuning Wat

Nadere informatie

Software is in veel manieren te indelen,meest bekend op grond van :

Software is in veel manieren te indelen,meest bekend op grond van : Hoofdstuk 1 1.1: Softwarecategorieen Software is in veel manieren te indelen,meest bekend op grond van : Taal Platform Manier van bedienen Licentie voor de software Het in in algemeen te gebruiken voor

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/29754 holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/29754 holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/29754 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Cao, Lu Title: Biological model representation and analysis Issue Date: 2014-11-20

Nadere informatie

Applications & Clients

Applications & Clients Applications & Clients APPLICATIONS & CLIENTS OS Financieel Wind ows XP Windows Home of Starter Editions Windows XP Windows Vista Windows Vista Business, Enterprise 32-bits zonder SP, SP1 32-bits Windows

Nadere informatie

Technische keuzes Management Informatie Systeem MeanderGroep

Technische keuzes Management Informatie Systeem MeanderGroep Technische keuzes Management Informatie Systeem MeanderGroep Dit document beschrijft de keuzes die gedaan worden ten aanzien van de hard en software voor het Management Informatie Systeem. Voor de presentatielaag

Nadere informatie

New sequencing technologies:

New sequencing technologies: New sequencing technologies: possibili4es and limita4ons for archival DNA studies 1 Outline Basic concepts of NGS Overview NGS sequencing plaoorms NGS applica4ons: Whole genome Targeted- resequencing technologies

Nadere informatie

Webs.hogent.be Persoonlijke home/webdirectory voor personeel en studenten

Webs.hogent.be Persoonlijke home/webdirectory voor personeel en studenten Webs.hogent.be Persoonlijke home/webdirectory voor personeel en studenten Inleiding Als personeelslid of student aan de beschikt u over de mogelijkheid om 100 MB aan data centraal op onze servers te plaatsen.

Nadere informatie

Drie domeinen als basis voor onze toekomstige veiligheid De genoemde trends en game changers raken onze veiligheid. Enerzijds zijn het bedreigingen, anderzijds maken zij een veiliger Nederland mogelijk.

Nadere informatie

Encryptie. In een encryptie container en voor de hele hard disk. Syntra Limburg - Campus Genk. Frank Biesmans -

Encryptie. In een encryptie container en voor de hele hard disk. Syntra Limburg - Campus Genk. Frank Biesmans - Frank Biesmans - syntra@frankbiesmans.be Encryptie In een encryptie container en voor de hele hard disk Syntra Limburg - Campus Genk Kerkstraat 1-3600 GENK Tel: +32 89354616 - Fax; +32 89353042 E-Mail:

Nadere informatie

Gebruik Web 2.0 eerstejaars studenten UU

Gebruik Web 2.0 eerstejaars studenten UU Gebruik Web 2.0 eerstejaars studenten UU Elly Langewis, december 2010 Inleiding In het kader van een SURF-project worden een aantal modules ontwikkeld voor docenten, onder andere over het gebruik van web

Nadere informatie

In dit hoofdstuk maak je kennis met PHP. Hoe werkt deze. programmeertaal? En hoe is het ontstaan? Ook leer je welke editors

In dit hoofdstuk maak je kennis met PHP. Hoe werkt deze. programmeertaal? En hoe is het ontstaan? Ook leer je welke editors 1. Over PHP 1.1 Inleiding In dit hoofdstuk maak je kennis met PHP. Hoe werkt deze programmeertaal? En hoe is het ontstaan? Ook leer je welke editors je kunt gebruiken om PHP-scripts te maken en hoe je

Nadere informatie

COMPUTERVAARDIGHEDEN EN PROGRAMMEREN

COMPUTERVAARDIGHEDEN EN PROGRAMMEREN COMPUTERVAARDIGHEDEN EN PROGRAMMEREN 3 e les Prof. Dr. Frank De Proft 12 oktober 2004 Tweede les : Inleiding Computerwetenschappen vs. computervaardigheden - Algoritmen 1 Derde les : Enkele basisbegrippen»

Nadere informatie

Peelland ICT Online Back-up

Peelland ICT Online Back-up Peelland ICT Online Back-up Peelland ICT biedt volledig in eigen beheer online back-up aan. Hiermee voorzien wij onze klanten van de laatste nieuwe back-up mogelijkheden en technieken. Risico s conventionele

Nadere informatie

Les 11: systeemarchitectuur virtuele machines

Les 11: systeemarchitectuur virtuele machines Les 11: systeemarchitectuur virtuele machines Geavanceerde computerarchitectuur Lieven Eeckhout Academiejaar 2008-2009 Universiteit Gent Virtuele machines Motivatie Interfaces Virtualisatie: inleiding

Nadere informatie

SBO Nilda Pinto BASISKENNIS BESTURINGSSYTEMEN (MBI 1) PERIODE MATERIAAL BOEK SOFTWARE VOOR ICT SUPPORT 2 EN 3 (HANS VAN RHEENEN)

SBO Nilda Pinto BASISKENNIS BESTURINGSSYTEMEN (MBI 1) PERIODE MATERIAAL BOEK SOFTWARE VOOR ICT SUPPORT 2 EN 3 (HANS VAN RHEENEN) SBO Nilda Pinto BASISKENNIS BESTURINGSSYTEMEN (MBI 1) PERIODE 1 2017 MATERIAAL BOEK SOFTWARE VOOR ICT SUPPORT 2 EN 3 (HANS VAN RHEENEN) BOEK (1) 1.1 Inleiding 1.2 Belangrijke OS 1.3 OS en Memory 1.4 Onderdelen

Nadere informatie

Stand van zaken subcommissie Biologie VC3EEE. Op weg naar een joint degree bachelor biologische wetenschappen

Stand van zaken subcommissie Biologie VC3EEE. Op weg naar een joint degree bachelor biologische wetenschappen Stand van zaken subcommissie Biologie VC3EEE Op weg naar een joint degree bachelor biologische wetenschappen Opdracht TDO (mei 2015) Maak een voorstel voor een gezamenlijke UvA-VU bachelor biologie opleiding

Nadere informatie

Inhoudsopgave... 1 Disclaimer... 3 Voorwoord... 3 Inleiding... 5 Het downloaden van XAMPP... 7 Het installeren van XAMPP... 8 Joomla installeren op

Inhoudsopgave... 1 Disclaimer... 3 Voorwoord... 3 Inleiding... 5 Het downloaden van XAMPP... 7 Het installeren van XAMPP... 8 Joomla installeren op 1 Inhoudsopgave... 1 Disclaimer... 3 Voorwoord... 3 Inleiding... 5 Het downloaden van XAMPP... 7 Het installeren van XAMPP... 8 Joomla installeren op XAMPP... 14 Handige links... 15 2 Disclaimer Bij de

Nadere informatie

Opbrengst workshop: Onderwijs voor de toekomst, DAS conferentie 23 maart 2017

Opbrengst workshop: Onderwijs voor de toekomst, DAS conferentie 23 maart 2017 Hieronder volgt de inhoud van de workshop Onderwijs voor de toekomst, die gehouden is op de DAS conferentie van 23 maart 2017, gevolgd door de opdracht die vooraf toegestuurd is aan de deelnemers en tot

Nadere informatie

Brochure ExomeScan. Whole Exome Sequencing. Achtergrond

Brochure ExomeScan. Whole Exome Sequencing. Achtergrond Brochure Whole Exome Sequencing De laatste jaren is er een schat aan informatie gepubliceerd over de genetische achtergrond van overerfbare en somatische aandoeningen. In grootschalige Next Generation

Nadere informatie

Bio-informaticus. EV/2018/037/Plant39. A165 (of A166 - afhankelijk van je diploma) Caritasstraat 39, 9090 Melle

Bio-informaticus. EV/2018/037/Plant39. A165 (of A166 - afhankelijk van je diploma) Caritasstraat 39, 9090 Melle Contractuele functie Vacaturenummer Werkgever Eenheid Graad Salarisschaal Bio-informaticus EV/2018/037/Plant39 Eigen Vermogen van het Instituut voor Landbouw-, Visserij-, en Voedingsonderzoek (ILVO Own

Nadere informatie

Erfelijke ziekten bij rashonden: Hoe los ik dat probleem nou op?

Erfelijke ziekten bij rashonden: Hoe los ik dat probleem nou op? Erfelijke ziekten bij rashonden: Hoe los ik dat probleem nou op? Expertisecentrum Genetica Gezelschapsdieren Prof. dr. Jan Rothuizen Departement Geneeskunde van Gezelschapsdieren Faculteit Diergeneeskunde

Nadere informatie

Systeemvereisten voor Qlik Sense. Qlik Sense June 2017 Copyright QlikTech International AB. Alle rechten voorbehouden.

Systeemvereisten voor Qlik Sense. Qlik Sense June 2017 Copyright QlikTech International AB. Alle rechten voorbehouden. Systeemvereisten voor Qlik Sense Qlik Sense June 2017 Copyright 1993-2017 QlikTech International AB. Alle rechten voorbehouden. Copyright 1993-2017 QlikTech International AB. Alle rechten voorbehouden.

Nadere informatie

Detectie van chromosomale imbalances mbv Next Generation Sequencing (NGS)

Detectie van chromosomale imbalances mbv Next Generation Sequencing (NGS) Detectie van chromosomale imbalances mbv Next Generation Sequencing (NGS) Winand Dinjens, KMBP Afdeling Pathologie Laboratorium voor Moleculaire Diagnostiek w.dinjens@erasmusmc.nl Week van de Pathologie

Nadere informatie

#doorbraakmetmkb #doorbraakmetbigdata. High Performance Computing, Data Science & Data Storage solutions

#doorbraakmetmkb #doorbraakmetbigdata. High Performance Computing, Data Science & Data Storage solutions #doorbraakmetmkb #doorbraakmetbigdata High Performance Computing, Data Science & Data Storage solutions Overzicht Introductie - SURFsara en het bedrijfsleven - Type vraagstukken - SURFsara ICT Infractructuur

Nadere informatie

Linux Mint Cinnamon 18.1 Ervaringen. Bart van Dijk

Linux Mint Cinnamon 18.1 Ervaringen. Bart van Dijk Linux Mint Cinnamon 18.1 Ervaringen Bart van Dijk (b.van.dijk@hccnet.nl) Linux Mint Cinnamon 18.1 Waarom overstappen naar Linux Linux weetjes Achtergrond Linux Mint Ervaringen Aanbevelingen Waarom overstappen

Nadere informatie

Gimme Five! Op weg naar TYPO3 5.0 'Phoenix'

Gimme Five! Op weg naar TYPO3 5.0 'Phoenix' Gimme Five! Op weg naar TYPO3 5.0 'Phoenix' Waarom TYPO3 5.0? Waarom TYPO3 5.0? Enkele redenen: Waarom TYPO3 5.0? Enkele redenen: Complexiteit De TYPO3 Core architectuur heeft zijn limiet bereikt en is

Nadere informatie

openelectronic Health Record

openelectronic Health Record openehr openelectronic Health Record Kwaliteitsverbetering door standaardisatie Martin van der Meer woensdag 17 november 2010 1 Agenda Huidige stand van zaken? Wat moet er gebeuren? openehr architectuur

Nadere informatie

Applications & Clients

Applications & Clients Applications & Clients APPLICATIONS & CLIENTS OS Financieel Wind ows XP Windows Home of Starter Editions Windows XP Windows Vista Windows Vista Business, Enterprise 32-bits zonder SP, SP1 32-bits Windows

Nadere informatie

Qlik Sense Desktop. Qlik Sense 1.1 Copyright 1993-2015 QlikTech International AB. Alle rechten voorbehouden.

Qlik Sense Desktop. Qlik Sense 1.1 Copyright 1993-2015 QlikTech International AB. Alle rechten voorbehouden. Qlik Sense Desktop Qlik Sense 1.1 Copyright 1993-2015 QlikTech International AB. Alle rechten voorbehouden. Copyright 1993-2015 QlikTech International AB. Alle rechten voorbehouden. Qlik, QlikTech, Qlik

Nadere informatie

Technische specificaties

Technische specificaties Technische specificaties Compatibiliteit met Active Directory Elke installatie moet compatibel zijn met de huidige versie van het domein Active Directory Windows 2008R2 van de FOD. Consolidering In 2007

Nadere informatie

NIEUW! BA-NA-BA* BIO-INFORMATICA *BACHELOR NA BACHELOR

NIEUW! BA-NA-BA* BIO-INFORMATICA *BACHELOR NA BACHELOR NIEUW! BA-NA-BA* BIO-INFORMATICA *BACHELOR NA BACHELOR 2015-2016 BIO-INFORMATICA VOOR WIE Als je een bachelordiploma hebt in de Biomedische Laboratoriumtechnologie of een diploma hoger onderwijs waardoor

Nadere informatie