Les 11: systeemarchitectuur virtuele machines

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Les 11: systeemarchitectuur virtuele machines"

Transcriptie

1 Les 11: systeemarchitectuur virtuele machines Geavanceerde computerarchitectuur Lieven Eeckhout Academiejaar Universiteit Gent

2 Virtuele machines Motivatie Interfaces Virtualisatie: inleiding Types VMs Proces VMs Systeem VMs Taxonomie 2

3 Motivatie Abstractieniveaus (interfaces) vereenvoudigen het ontwerp van complexe systemen B.v. ISA, bestandsysteem, interface naar besturingssysteem, enz. Maakt ook mogelijk om zonder problemen een bepaald onderdeel van systeem te vervangen Maar ook nadelen: overdraagbaarheid (portability) 3

4 Interfaces 1 3 gebruikerstoepassing 2 bibliotheken 3 besturingssysteem software drivers geheugenmanager scheduler ISA uitvoeringshardware bus adresvertaling 12 hardware controllers controllers I/O en netwerk hoofdgeheugen 4

5 Belangrijke interfaces Instructieset-architectuur (ISA) Interface 7: user ISA Interface 8: user ISA + system ISA Application binary interface (ABI) Interface 7: user ISA Interface 3: system call interface Application program interface (API) Interfaces 2 en 7 Typisch op niveau van hoog-niveau programmeertaal via bibliotheken API oproep vertalen naar system calls (op ABI-niveau) 5

6 Wat is een machine? Afhankelijk van perspectief Voor een gebruikersproces Gebruikershardware + besturingssysteem is de machine ABI is de interface Voor een besturingssysteem Hardware is de machine ISA is de interface 6

7 Virtuele machine Is een combinatie van echte hardware en virtualisatiesoftware Voert software op dezelfde manier uit als de machine waarvoor de software ontwikkeld werd Het doel is (meestal) niet gelijkaardige prestatie maar wel overdraagbaarheid 7

8 Virtualisatie Is oplossing voor probleem van overdraagbaarheid Een systeem wordt gevirtualiseerd indien zijn interface afgebeeld wordt op de interface van een echt systeem Isomorfisme Een gebruiker van het virtueel systeem beseft niet of hij een virtueel systeem ter beschikking heeft of een echt systeem Vele verschillende vormen van virtualisatie 8

9 Proces VM gebruikersproces gebruikersproces virtualisatiesoftware OS virtuele machine hardware Virtualisatiesoftware op ABI niveau Emuleert user ISA en OS system calls 9

10 Systeem VM gebruikersproces gebruikersproces OS OS virtualisatiesoftware hardware virtuele machine Virtualisatiesoftware op ISA niveau Ondersteunt OS en zijn gebruikersprocessen 10

11 Systeem VM (bis) gebruikersproces OS virtualisatiesoftware ISA X ISA Y hardware X en Y kunnen verschillend zijn Virtualisatiesoftware = virtual machine monitor (VMM) 11

12 Systeem VMs: toepassingen gebruikersproces ISA Y VMM beheert de hardware resources OS ISA Y virtualisatiesoftware gebruikersproces ISA X gebruikersproces ISA Y OS ISA Y hardware ISA X OS ISA X emulatie van ISA Y naar ISA X virtualisatiesoftware VMM hardware ISA X 12

13 Virtuele machines Motivatie Interfaces Virtualisatie: inleiding Types VMs Proces VMs: isomorfisme op ABI-niveau Systeem VMs: isomorfisme op ISA-niveau Taxonomie 13

14 Proces VMs: voorbeeld 1 Besturingssysteem Combinatie van user ISA en OS system calls is een virtuele machine voor applicatie Laat meerdere gebruikers toe Iedere gebruiker heeft illusie een volledige machine voor zich alleen te hebben Via time-sharing Multi-programmering 14

15 Proces VMs: voorbeeld 2 Emulatoren Applicaties gecompileerd voor bron-isa X uitvoeren op hardware met doel-isa Y IA-32 Windows NT app Windows NT OS Alpha ISA hardware Voorbeelden: Digital FX!32 systeem Aries PA-RISC apps op IA-64 Intel IA-32 EL Execution Layer IA-32 apps op IA-64 15

16 Emulatoren Interpretatie Instructie in bron-isa ophalen, decoderen en emuleren Snelle opstart maar traag in regime Binaire vertaling Blokken van bron-isa instructies worden eenmalig vertaald naar doel-isa instructies en bijgehouden in een (software) code cache Vervolgens worden vertaalde doel-isa instructies uitgevoerd Trage opstart maar snel in regime Beide kunnen gecombineerd worden Enkel binaire vertaling voor frequent uitgevoerde stukken code, en emulatie anders 16

17 Proces VMs: voorbeeld 3 Binaire optimalisator Bron-ISA = doel-isa Optimalisatie van binair programma Profilering tijdens uitvoering Dynamische optimalisatie van frequent uitgevoerde stukken code Vertaalde code wordt bijgehouden in een (software) code cache Zinvol indien originele code niet geoptimaliseerd is Komt zeer vaak voor in de praktijk Voorbeeld: Dynamo van HP 17

18 Proces VMs: voorbeeld 4 VMs op niveau van programmeertaal High-level language VMs (HLL VMs) Overdraagbaarheid van code van gebruikersapplicaties Gebruiker vertaalt HLL code naar V-ISA (virtuele ISA) Virtuele ISA wordt dan dynamisch vertaald naar doel-isa door een VM 18

19 HLL omgevingen conventioneel systeem HLL VM gebaseerd systeem HLL programma HLL programma intermediaire code doel-isa programma in binaire vorm doel-isa programma in geheugen compiler frontend compiler backend loader distributie compiler overdraagbare code in virtuele ISA (V-ISA) VM loader V-ISA programma in VM geheugen doel-isa programma in geheugen distributie VM interpretatiecompiler-optimalisatie 19

20 HLL VMs Software is makkelijker te distribueren Eenmaal een VM beschikbaar is voor ieder platform Voorbeelden Sun Microsystems Java VM Microsoft Common Language Infrastructure (CLI) gebruikt in.net raamwerk V-ISA bestaat uit bytecodes Interface met OS gebeurt via standaard bibliotheken 20

21 Virtuele machines Motivatie Interfaces Virtualisatie: inleiding Types VMs Proces VMs Systeem VMs Taxonomie 21

22 Systeem VMs: motivatie In jaren 60 en 70 Eén enkel hardware platform moet meerdere OS omgevingen tegelijkertijd kunnen ondersteunen Reden: kostprijs van een mainframe computersysteem Zijn tegenwoordig opnieuw in opmars De server farms van nu zijn de mainframes van vroeger Reden: beveiliging wegens geïsoleerde OS omgevingen 22

23 Systeem VMs (1) Klassieke benadering: Virtual Machine Monitor VMM heeft hoogste privilege VMM beheert de hardware Windows apps Windows Linux apps Linux VMM IA-32 hardware 23

24 Systeem VMs (2) Virtualisatie-software bovenop bestaand OS = Hosted VM Windows apps Windows VMware Linux apps Linux IA-32 hardware 24

25 Geheel-systeem VM Verschil met hosted VM is dat de ISAs verschillend zijn Windows apps Windows Virtual PC Mac OS apps Mac OS PowerPC hardware 25

26 Co-designed VMs Conventionele VMs Standaard ISA is de interface Doel is overdraagbaarheid Co-designed VMs Innovatieve ISA als interface Kan volledig nieuw zijn, of gebaseerd op bestaande ISA met extra instructies Doel is betere prestatie, vermogen-efficiëntie, etc. Er zijn geen applicaties in de doel-isa VM software is als het ware deel van de hardware 26

27 Co-designed VMs De co-designed VM in geheugengebied dat niet zichtbaar is voor applicatie en OS B.v. Transmeta Crusoe IA-32 ISA naar VLIW ISA Doel is vermogen-efficiëntie IA-32 applicatie IA-32 OS Code Morphing VLIW ISA hardware 27

28 VM Taxonomie VM Proces VM Systeem VM Zelfde ISA Verschillende ISA Zelfde ISA Verschillende ISA Multiprogramming OS Zelfde-ISA binaire optimalisatie Dynamo Dynamische vertaling Intel IA-32 EL HLL VM JVM en CLI Klassieke systeem VM IBM VM/370 Hosted VM VMware Geheel-systeem VM Virtual PC Co-designed VM Transmeta Crusoë 28

29 Veelzijdigheid van VMs Java applicatie Java VM Linux IA-32 VMware Windows IA-32 Code Morphing Crusoë VLIW 29

Machinevirtualisatie. Raphael kena Poss Universiteit van Amsterdam. Besturingsystemen

Machinevirtualisatie. Raphael kena Poss Universiteit van Amsterdam. Besturingsystemen Machinevirtualisatie Raphael kena Poss Universiteit van Amsterdam Besturingsystemen 1 vandaag... zal je leren: wat machinevirtualisatie is waarvoor het wordt gebruikt hoe het werkt het verschil tussen

Nadere informatie

Tim Mallezie Architectuur van besturingssystemen: Vraag A2.

Tim Mallezie Architectuur van besturingssystemen: Vraag A2. Procesbeheer: kenmerken van moderne besturingssystemen. 1. Bespreek de (drie) meest typische kenmerken van moderne besturingssystemen. 2. In hoeverre beantwoorden UNIX, Linux en Windows NT hieraan? Geef

Nadere informatie

IN1805 I - Operating System Concepten

IN1805 I - Operating System Concepten IN1805 I - Operating System Concepten Koen Langendoen email: k.g.langendoen@tudelft.nl 1-1 Praktische Zaken Voorkennis: C + computer systemen College: 7x3 = 5x4 = 5x(wo+do) Tentamen: 2 april + 1 juli Boek

Nadere informatie

Virtualisatie. en KVM. Oscar Buse 14 februari 2017 NLUG

Virtualisatie. en KVM. Oscar Buse 14 februari 2017 NLUG Virtualisatie en KVM Oscar Buse 14 februari 2017 NLUG Overzicht onderwerpen Terminologie. Historie. Definitie van virtualisatie? KVM, QEMU en libvirt. KVM - command line en grafisch. Virtuele netwerken.

Nadere informatie

in1671 - Operating System Concepten

in1671 - Operating System Concepten in1671 - Operating System Concepten drs J.W.J. Heijnsdijk Faculteit EWI, kamer 09.280 (Mekelweg 4) tel. 85804 email: Heijnsdijk@ewi.tudelft.nl 2005 1-1 Doel van een Operating System Wat is een Operating

Nadere informatie

in1671 - Operating System Concepten Doel van een Operating System Interrupts 3-Lagen model spooling (Simultaneous Peripheral Operation On Line)

in1671 - Operating System Concepten Doel van een Operating System Interrupts 3-Lagen model spooling (Simultaneous Peripheral Operation On Line) in1671 - Operating System Concepten Doel van een Operating System drs J.W.J. Heijnsdijk Faculteit EWI, kamer 09.280 (Mekelweg 4) tel. 85804 email: Heijnsdijk@ewi.tudelft.nl Wat is een Operating System?

Nadere informatie

Belangrijkste ideeën/concepten uit OS, incl. proces

Belangrijkste ideeën/concepten uit OS, incl. proces Operating System Overview (Hfst 2) Wat is een OS? Wat was een OS? Evolutie van OS. OS als virtuele machine OS als beheerder van hulpbronnen (resources) Belangrijkste ideeën/concepten uit OS, incl. proces

Nadere informatie

VOP - Unigornel. Maxim Bonnaerens David Vercauteren Henri Verroken. Begeleiders: prof. Bjorn De Sutter, dr. Bart Coppens, dr.

VOP - Unigornel. Maxim Bonnaerens David Vercauteren Henri Verroken. Begeleiders: prof. Bjorn De Sutter, dr. Bart Coppens, dr. FACULTY OF ENGINEERING VOP - Unigornel Maxim Bonnaerens David Vercauteren Henri Verroken Begeleiders: prof. Bjorn De Sutter, dr. Bart Coppens, dr. Jonas Maebe 10 maart 2016 Doelstelling Unigornel: Een

Nadere informatie

Virtualization. Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen

Virtualization. Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen Virtualization Definitie "A virtual machine is taken to be an efficient, isolated duplicate of the real machine". Popek en Goldberg, 1974. A little history... Jaren '50 '60. Computers waren groot en kostbaar.

Nadere informatie

Virtual Desktop Infrastructure Een alternatief SBC concept? Jacco Bezemer

Virtual Desktop Infrastructure Een alternatief SBC concept? Jacco Bezemer Virtual Desktop Infrastructure Een alternatief SBC concept? Jacco Bezemer Wat ga ik behandelen? Wat is VDI? Voordelen van SBC? VDI versus SBC De voor- en nadelen van VDI De techniek De componenten Use-cases

Nadere informatie

Virtualization. Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen

Virtualization. Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen Virtualization Definitie "A virtual machine is taken to be an efficient, isolated duplicate of the real machine". Popek en Goldberg, 1974. A little history... Jaren '50 '60. Computers waren groot en kostbaar.

Nadere informatie

Een.NET-besturingssysteemtoolkit. Discovering Cosmos. Sijmen J. Mulder

Een.NET-besturingssysteemtoolkit. Discovering Cosmos. Sijmen J. Mulder Een.NET-besturingssysteemtoolkit Discovering Cosmos Sijmen J. Mulder Agenda Boek 1 Cosmos: a very short introduction Boek 2 Modern Operating Systems Pauze Boek 3 The Design and Implementation of the Cosmos

Nadere informatie

Zelftest Java concepten

Zelftest Java concepten Zelftest Java concepten Document: n0838test.fm 22/03/2012 ABIS Training & Consulting P.O. Box 220 B-3000 Leuven Belgium TRAINING & CONSULTING INLEIDING BIJ DE ZELFTEST JAVA CONCEPTEN Om de voorkennis nodig

Nadere informatie

A2: Bedrijfssystemen. A2 en PC. Boek. Voorkennis

A2: Bedrijfssystemen. A2 en PC. Boek. Voorkennis A2 en PC De eerste helft van het 2e jaars vak, oude curriculum A2 (Bedrijfssystemen) is het 1e jaars vak, nieuwe curriculum PC (Processen & Concurrency) geworden (ivm. Master/Bachelor gedoe) Erik Poll

Nadere informatie

Hoofdstuk 2. - is verantwoordelijk voor de communicatie van de software met de hardware.

Hoofdstuk 2. - is verantwoordelijk voor de communicatie van de software met de hardware. Hoofdstuk 2 2.1 systeembeheerprogramma s Werking en functies van besturingssystemen Besturingssysteem/operating systeem(os) - is verantwoordelijk voor de communicatie van de software met de hardware. -

Nadere informatie

Virtualisatie en de IT-auditor

Virtualisatie en de IT-auditor 39 Virtualisatie en de IT-auditor Bert Rechter Virtualisatie is het gebruik van software om hardware of een gehele computeromgeving anders dan die waar de software feitelijk op draait, te emuleren 1. In

Nadere informatie

Viktor van den Berg. Xpert Training Group VMware Authorized Training Center Citrix Authorized Learning Center Microsoft CPLS Eigen datacenter

Viktor van den Berg. Xpert Training Group VMware Authorized Training Center Citrix Authorized Learning Center Microsoft CPLS Eigen datacenter VIRTUALISATIE IRTUALISATIE & C...EEN EEN INTRODUCTIE & CLOUD COMPUTING VIKTOR VAN DEN BERG (XTG) INTRODUCTIE Viktor van den Berg VMware Certified Instructor Product Manager VMware Trainingen Dutch VMUG

Nadere informatie

PGGM. Inkomensverzorger voor de sector zorg en welzijn. Hans de Harde Sr. ICT Architect Fysieke Infrastructuur

PGGM. Inkomensverzorger voor de sector zorg en welzijn. Hans de Harde Sr. ICT Architect Fysieke Infrastructuur PGGM Inkomensverzorger voor de sector zorg en welzijn Hans de Harde Sr. ICT Architect Fysieke Infrastructuur Wat doet PGGM Uitvoeringsorganisatie collectieve pensioenregelingen voor de sector zorg en welzijn

Nadere informatie

HiveIO Fabric Technical Overview

HiveIO Fabric Technical Overview HiveIO Fabric Technical Overview February 2019 v1.1 HiveIO HiveIO Fabric is een Software Defined Data Center (SDDC) oplossing of anders gezegd een compleet geïntegreerd virtualisatie platform. Dit betekent

Nadere informatie

Linux voor S/390 (IBM z-series)

Linux voor S/390 (IBM z-series) LinuxFocus article number 328 http://linuxfocus.org Linux voor S/390 (IBM z-series) door Cüneyt Göksu Over de auteur: Database Specialist, werkt al meer dan 12 jaar met alle commerciële

Nadere informatie

VMware ThinApp. Application Virtualization Platform that enables complex software to be delivered as self-contained EXE files

VMware ThinApp. Application Virtualization Platform that enables complex software to be delivered as self-contained EXE files VMware ThinApp Application Virtualization Platform that enables complex software to be delivered as self-contained EXE files Edwin Friesen Senior Solution Consultant @ Ictivity B.V. edwin.friesen@ictivity.nl

Nadere informatie

Windows 7 juist nu! Frank Spuls v-fspuls@microsoft.com 11 november 2009

Windows 7 juist nu! Frank Spuls v-fspuls@microsoft.com 11 november 2009 juist nu! Frank Spuls v-fspuls@microsoft.com 11 november 2009 Inspelen op veranderingen Hoofdkantoor Werkenop afstand Mobiele en flexibele medewerkers Bijkantoren 2 Slide 3 Voornaamste conclusies Er is

Nadere informatie

Ictivity Een vreemde eend in de bijt

Ictivity Een vreemde eend in de bijt Ictivity Een vreemde eend in de bijt De virtuele wereld Alles is tegenwoordig virtueel. Virtueel hondje Tamagotchi, virtueel huisdiertje Virtuele huisvrouw Agenda Welke vijf soorten virtualisatie zijn

Nadere informatie

Wat is JAVA? Peter van Rijn

Wat is JAVA? Peter van Rijn Wat is JAVA? Peter van Rijn Wat is JAVA? een concept een platform een ontwikkelomgeving een mentaliteit 2 Het ontstaan van JAVA Patrick Naughton ergernis over de verschillende programma bibliotheken schrijft

Nadere informatie

1 Client/Server. 2 Geschiedenis. 3 Toekomst

1 Client/Server. 2 Geschiedenis. 3 Toekomst Deel 1 Inleiding 1 Client/Server 2 Geschiedenis 3 Toekomst Het client-server model is een model voor de samenwerking tussen twee of meer programma's, die zich op verschillende computers kunnen bevinden.

Nadere informatie

Hyper-V vs ESX in het datacenter

Hyper-V vs ESX in het datacenter Hyper-V vs ESX in het datacenter Gabrie van Zanten www.gabesvirtualworld.com GabesVirtualWorld.com Welke hypervisor voor het datacenter? Virtualisatie is volwassen geworden Virtualisatie in het datacenter

Nadere informatie

Software hoofdstuk 1. 1. Wat is de functie van een besturingssysteem? 2. Welke hoofdtaken heeft het besturingssysteem?

Software hoofdstuk 1. 1. Wat is de functie van een besturingssysteem? 2. Welke hoofdtaken heeft het besturingssysteem? Software hoofdstuk 1 1. Wat is de functie van een besturingssysteem? Een besturingssysteem ( in het Engels operating system of afgekort OS) is een programma (meestal een geheel van samenwerkende programma's)

Nadere informatie

Welkom bij IT-Workz. Etten-Leur, 16 november 2010. Altijd en overal werken en leren. Applicatie en Desktop Delivery met Quest vworkspace

Welkom bij IT-Workz. Etten-Leur, 16 november 2010. Altijd en overal werken en leren. Applicatie en Desktop Delivery met Quest vworkspace Welkom bij IT-Workz Altijd en overal werken en leren Applicatie en Desktop Delivery met Quest vworkspace Etten-Leur, 16 november 2010 IT-Workz is de verzelfstandigde Dienst ICT van het ROC West-Brabant.

Nadere informatie

Software. Opdrachten - Deel 1. Naam: Klas: 2015 versie:concept-3.4.2

Software. Opdrachten - Deel 1. Naam: Klas: 2015 versie:concept-3.4.2 Software Opdrachten - Deel 1 Naam: Klas: 2015 versie:concept-3.4.2 Voorwoord Voorwoord In deze module staan de praktijk en theorie opdrachten voor de module Software Deel 1. I Voorwoord II Inhoudsopgave

Nadere informatie

Waarmaken van Leibniz s droom

Waarmaken van Leibniz s droom Waarmaken van Leibniz s droom Artificiële intelligentie Communicatie & internet Operating system Economie Computatietheorie & Software Efficiënt productieproces Hardware architectuur Electronica: relais

Nadere informatie

Erik Poll Martijn Warnier. http://www.cs.kun.nl/~erikpoll/linux

Erik Poll Martijn Warnier. http://www.cs.kun.nl/~erikpoll/linux Introductie Linux/UNIX Erik Poll Martijn Warnier http://www.cs.kun.nl/~erikpoll/linux Concrete doel van vandaag Basisvaardigheden UNIX/Linux werken met de command line shell file beheer proces beheer Betere

Nadere informatie

Zelftest Informatica-terminologie

Zelftest Informatica-terminologie Zelftest Informatica-terminologie Document: n0947test.fm 01/07/2015 ABIS Training & Consulting P.O. Box 220 B-3000 Leuven Belgium TRAINING & CONSULTING INTRODUCTIE Deze test is een zelf-test, waarmee u

Nadere informatie

End to End Virtualisation

End to End Virtualisation End to End Virtualisation Virtualisatie in een Citrix wereld Edwin van den Broek Valid ICT Uiteindelijk willen we allemaal hetzelfde De DSM visie Applicaties transparant aan gebruikers aanbieden, ongeacht

Nadere informatie

SBO Nilda Pinto BASISKENNIS BESTURINGSSYTEMEN (MBI 1) PERIODE MATERIAAL BOEK SOFTWARE VOOR ICT SUPPORT 2 EN 3 (HANS VAN RHEENEN)

SBO Nilda Pinto BASISKENNIS BESTURINGSSYTEMEN (MBI 1) PERIODE MATERIAAL BOEK SOFTWARE VOOR ICT SUPPORT 2 EN 3 (HANS VAN RHEENEN) SBO Nilda Pinto BASISKENNIS BESTURINGSSYTEMEN (MBI 1) PERIODE 1 2017 MATERIAAL BOEK SOFTWARE VOOR ICT SUPPORT 2 EN 3 (HANS VAN RHEENEN) BOEK (1) 1.1 Inleiding 1.2 Belangrijke OS 1.3 OS en Memory 1.4 Onderdelen

Nadere informatie

Whitepaper Virtualisatie en veilig internetbankieren

Whitepaper Virtualisatie en veilig internetbankieren Whitepaper Virtualisatie en veilig internetbankieren In dit white paper zullen we uitleggen hoe u met behulp van virtualisatie veilig kunt internetbankieren. We zullen eerst een korte uitleg geven hoe

Nadere informatie

Hoe zet u virtualisatie slim in bij forensische onderzoeksomgevingen?

Hoe zet u virtualisatie slim in bij forensische onderzoeksomgevingen? Hoe zet u virtualisatie slim in bij forensische onderzoeksomgevingen? ir. Ronald van Vugt ronald@netwell.eu Aanleiding Deze presentatie is ontstaan naar aanleiding van een nieuw architectuur ontwerp voor

Nadere informatie

Netwerkvirtualisatie implementeren in VMware-omgevingen met NSX

Netwerkvirtualisatie implementeren in VMware-omgevingen met NSX Netwerkvirtualisatie implementeren in VMware-omgevingen met NSX VMware vforums 2014 Geordy Korte Networking and Security BU (NSX) System Engineer 2014 VMware Inc. Alle rechten voorbehouden. Agenda Het

Nadere informatie

Onverwachte voordelen van Server Virtualisatie

Onverwachte voordelen van Server Virtualisatie Onverwachte voordelen van Server Virtualisatie Ronald van Vugt NetWell ronald@netwell.info www.netwell.info Herkent u dit? Of u vandaag nog twee servers beschikbaar wilt stellen Geen goede testomgeving

Nadere informatie

Het besturingssysteem of operating system, vaak afgekort tot OS is verantwoordelijk voor de communicatie van de software met de hardware.

Het besturingssysteem of operating system, vaak afgekort tot OS is verantwoordelijk voor de communicatie van de software met de hardware. Het besturingssysteem of operating system, vaak afgekort tot OS is verantwoordelijk voor de communicatie van de software met de hardware. Het vormt een schil tussen de applicatiesoftware en de hardware

Nadere informatie

Developers vs... (Dev, biz & tech) Harmen de Ruiter. Stichting An Meaisín Dénártha

Developers vs... (Dev, biz & tech) Harmen de Ruiter. Stichting An Meaisín Dénártha Developers vs... (Dev, biz & tech) Harmen de Ruiter Stichting An Meaisín Dénártha Waarom deze talk Hoe word je een betere developer? Kennis Kennis infra Kennis Kennis van je programmeertaal (!) van de

Nadere informatie

Ubuntu Release Party welkom @ XTG 11/23/12 1

Ubuntu Release Party welkom @ XTG 11/23/12 1 Ubuntu Release Party welkom @ XTG 11/23/12 1 Welkom! Xpert in virtualization technology Kenniscentrum op gebied van virtualisatie: VMware, Citrix, Linux Microsoft... LPI Approved Training Partner Guru

Nadere informatie

Besturingssystemen Opdracht 1

Besturingssystemen Opdracht 1 Opdracht door een scholier 2585 woorden 14 januari 2007 4,1 11 keer beoordeeld Vak Informatica Besturingssystemen Opdracht 1 Een besturingssysteem (in het Engels operating system of afgekort OS) is het

Nadere informatie

Virtualisatie met SAN 12/10/2010

Virtualisatie met SAN 12/10/2010 Virtualisatie met SAN 12/10/2010 1 Wat is virtualisatie? Extra laag tussen hard en software OS onafhankelijk van de hardware Laat verschillende OS toe op éénzelfde hardware 2 Klassieke situatie Een server

Nadere informatie

Infrastructuur en platformen

Infrastructuur en platformen Infrastructuur en platformen Het Configuratie Management Team (CMT) binnen Centric volgt de ontwikkelingen op het terrein van infrastructuur en platformen. Bij elke ontwikkeling zal bepaald worden of dit

Nadere informatie

Flex_Rooster WERKBOEK. INTRODUCTIE iseries. Dit werkboek is eigendom van ICS opleidingen en mag niet worden meegenomen.

Flex_Rooster WERKBOEK. INTRODUCTIE iseries. Dit werkboek is eigendom van ICS opleidingen en mag niet worden meegenomen. Flex_Rooster WERKBOEK INTRODUCTIE iseries Dit werkboek is eigendom van ICS opleidingen en mag niet worden meegenomen. ICS Opleidingen Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt

Nadere informatie

Infrastructuur en platformen

Infrastructuur en platformen Centric Productbeleid Lokale Overheid 2018 2019 ALGEMEEN BELEID Technologische ontwikkelingen Infrastructuur en platformen Infrastructuur en platformen Het configuratiemanagementteam (CMT) binnen Centric

Nadere informatie

Een dag uit het leven van een Cloud consument Stefan Willems, Architect @ Platani Marcel Steenman, Consultant @ Platani

Een dag uit het leven van een Cloud consument Stefan Willems, Architect @ Platani Marcel Steenman, Consultant @ Platani Een dag uit het leven van een Cloud consument Stefan Willems, Architect @ Platani Marcel Steenman, Consultant @ Platani any any any online Cloud Het Nieuwe Werken Het Nieuwe Gezin biedt een

Nadere informatie

TALIS. Systeemeisen Basis. Versie 3.0 Approved CREATED WITH

TALIS. Systeemeisen Basis. Versie 3.0 Approved CREATED WITH Systeemeisen Basis Versie 3.0 Approved Aangemaakt op: 28-7-2015 16:19:16 Auteur TANS CREATED WITH Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. 4 2.1 Stand-alone 4 2.2 server en werkstations 4 2.3 Remote 5 1. Inleiding

Nadere informatie

Arjen Glas Stage: Viaict. Opdracht virtualisatie I44

Arjen Glas Stage: Viaict. Opdracht virtualisatie I44 Arjen Glas Stage: Viaict Opdracht virtualisatie I44 Inhoud Software... 3 Wat wordt er gevirtualiseerd... 4 Hardware... 6 Opslag... 7 Fouttolerantie. High availability, Scalability... 8 Verdere relevante

Nadere informatie

Werkplek anno 2013. De werkplek; maak jij de juiste keuze?

Werkplek anno 2013. De werkplek; maak jij de juiste keuze? Werkplek anno 2013 Welkom Agenda Bas van Dijk & Peter Klix (EIC) Pauze HP Converged infrastructuur Johan Benning Presales consultant HP Diner Wie is wie Bas van Dijk Infrastructuurarchitect Specialisatie

Nadere informatie

Perceptive Process Design & Enterprise 3.0.3. Ondersteunde platformen

Perceptive Process Design & Enterprise 3.0.3. Ondersteunde platformen Perceptive Process Design & Enterprise 3.0.3 Ondersteunde platformen 2013 Lexmark International Technology S.A. Datum: 10/28/2013 Versie: 3.0.3 Perceptive Software is a trademark of Lexmark International

Nadere informatie

een nieuwe manier voor het bouwen, inpakken en uitrollen van applicaties

een nieuwe manier voor het bouwen, inpakken en uitrollen van applicaties een nieuwe manier voor het bouwen, inpakken en uitrollen van applicaties Stefan van Gastel, Ontwikkelaar Innovatie en John Stroosnijder, Innovatie Manager bij JIVC/KIXS Dit artikel gaat over containers.

Nadere informatie

kubernetes It compiles, ship it! Oscar Buse 13 februari 2018 Linux User Group Nijmegen

kubernetes It compiles, ship it! Oscar Buse 13 februari 2018 Linux User Group Nijmegen kubernetes It compiles, ship it! Oscar Buse 13 februari 2018 Linux User Group Nijmegen Inleiding Dit praatje gaat over kubernetes. De onderwerpen die aan bod komen: Eerdere vormen van virtualisatie (VM

Nadere informatie

Software Mobiliteit. UAMS - 6 maart 2001. Theo D'Hondt Lab voor Pogrammeerkunde Vrije Universiteit Brussel http://prog.vub.ac.

Software Mobiliteit. UAMS - 6 maart 2001. Theo D'Hondt Lab voor Pogrammeerkunde Vrije Universiteit Brussel http://prog.vub.ac. Software Mobiliteit Theo D'Hondt Lab voor Pogrammeerkunde Vrije Universiteit Brussel http://prog.vub.ac.be/~tjdhondt p. 1 Overzicht Stelling Objecttechnologie Distributie Mobiliteit Evolutie Besluit p.

Nadere informatie

6,7. Werkstuk door een scholier 2286 woorden 24 januari keer beoordeeld. Informatica. Algemeen

6,7. Werkstuk door een scholier 2286 woorden 24 januari keer beoordeeld. Informatica. Algemeen Werkstuk door een scholier 2286 woorden 24 januari 2004 6,7 90 keer beoordeeld Vak Informatica Algemeen Voordat er besturingssystemen werden uitgevonden, werd de bediening van computers door mensen geregeld

Nadere informatie

Kijk eerst in Computer (Mijn Computer) van je werkplek. Welke stationsletters zie je op de PC?

Kijk eerst in Computer (Mijn Computer) van je werkplek. Welke stationsletters zie je op de PC? Korte omschrijving van dit practicum We zullen spelenderwijze ervaren wat enkele van de virtualisatietechnieken inhouden. We gaan aan de slag met een freeware applicatie voor het aanbieden van een gevirtualiseerde

Nadere informatie

Van dvd naar webserver. Marcel Nijenhof Marceln@pion.xs4all.nl 18 Juli 2006 http://pion.xs4all.nl/lezingen/centos.pdf

Van dvd naar webserver. Marcel Nijenhof Marceln@pion.xs4all.nl 18 Juli 2006 http://pion.xs4all.nl/lezingen/centos.pdf Van dvd naar webserver Marcel Nijenhof Marceln@pion.xs4all.nl 18 Juli 2006 http://pion.xs4all.nl/lezingen/centos.pdf 1 Indeling Start installatie Wat is linux Wat zijn distributies Geschikte distributies

Nadere informatie

Perceptive Process Design & Enterprise 3.1. Ondersteunde platformen

Perceptive Process Design & Enterprise 3.1. Ondersteunde platformen Perceptive Process Design & Enterprise 3.1 Ondersteunde platformen Datum: maart 2014 Versie: 3.1 2014 Perceptive Software. Alle rechten voorbehouden. Perceptive Software is een gedeponeerd handelsmerk

Nadere informatie

Android Development CCSS2011

Android Development CCSS2011 Android Development Voor dummies, door dummies... Challenges in Computer Science Seminar LIACS, Universiteit Leiden 15 Februari 2011 Inhoud 1 Introductie 2 Development Environment 3 Programmeren voor Android

Nadere informatie

Droom of werkelijkheid? Integratie VMware NSX en F5 zorgt voor effectieve uitrol van applicaties.

Droom of werkelijkheid? Integratie VMware NSX en F5 zorgt voor effectieve uitrol van applicaties. Droom of werkelijkheid? Integratie VMware NSX en F5 zorgt voor effectieve uitrol van applicaties. Ralph Wanders Datacenter Solutions Manager IT SECURITY IS TOPSPORT! Datacenter solutions componenten Orchestrate

Nadere informatie

Cloud Computing. Bart van Dijk

Cloud Computing. Bart van Dijk Cloud Computing Bart van Dijk (b.van.dijk@hccnet.nl) Cloud Computing Wat is Cloud Computing, en waarom Geschiedenis Cloud Computing Techologie Service modellen Voor en nadelen Cloud Computing voor consumenten

Nadere informatie

Windows op de Linux Desktop

Windows op de Linux Desktop Windows op de Linux Desktop VMware in de praktijk Ir. Niels Basjes (basjes@nlr.nl) ICT Architect Nationaal Lucht- en Ruimtevaart Laboratorium (NLR) Tot voor kort hadden veel medewerkers van het Nationaal

Nadere informatie

Virtualization. Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen

Virtualization. Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen Virtualization Definitie "A virtual machine is taken to be an efficient, isolated duplicate of the real machine". Popek en Goldberg, 1974. A little history... Jaren '50 '60. Computers waren groot en kostbaar.

Nadere informatie

TALIS. Basis systeemeisen. Versie 3 Approved CREATED WITH

TALIS. Basis systeemeisen. Versie 3 Approved CREATED WITH Basis systeemeisen Versie 3 Approved Aangemaakt op: 16-2-2016 9:34:43 Auteur TANS CREATED WITH Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. 4 2.1 Stand-alone 4 2.2 client-server 5 2.3 Remote 6 1. Inleiding Deze systeemeisen

Nadere informatie

Er zijn verschillende OS bv: Microsoft Windows Apple Macintosh Linux-versies/distributies zoals Ubuntu en Knoppix

Er zijn verschillende OS bv: Microsoft Windows Apple Macintosh Linux-versies/distributies zoals Ubuntu en Knoppix Hoofdstuk 2 2.1 Systeembeheerprogramma s Besturingssysteem zorgt voor de communicatie tussen de software en de hardware.er zijn verschillende soorten besturingssystemen voor je pc.een andere naam voor

Nadere informatie

Digitale en analoge technieken

Digitale en analoge technieken Digitale en analoge technieken Peter Slaets February 14, 2006 Peter Slaets () Digitale en analoge technieken February 14, 2006 1 / 33 Computerarchitectuur 1 Processors 2 Primair geheugen 3 Secundair geheugen

Nadere informatie

Geheugenbeheer. ICT Infrastructuren 2 december 2013

Geheugenbeheer. ICT Infrastructuren 2 december 2013 Geheugenbeheer ICT Infrastructuren 2 december 2013 Doelen van geheugenbeheer Reloca>e (flexibel gebruik van geheugen) Bescherming Gedeeld/gemeenschappelijk geheugen Logische indeling van procesonderdelen

Nadere informatie

CONTAINERIZATION OF APPLICATIONS WITH MICROSOFT AZURE PAAS SERVICES

CONTAINERIZATION OF APPLICATIONS WITH MICROSOFT AZURE PAAS SERVICES CONTAINERIZATION OF APPLICATIONS WITH MICROSOFT AZURE PAAS SERVICES Day WEB 1APP FOR CONTAINERS 04-10-2018 Lead - Consultant Cloud Infra & Apps@ InSpark Twitter: @Johanbiere Community blog: talkingazure.com

Nadere informatie

Bring Your Own Device onder controle. Tanja de Vrede

Bring Your Own Device onder controle. Tanja de Vrede Bring Your Own Device onder controle Tanja de Vrede Bring Your Own Device onder controle 5 tools om zelf meegebrachte apparaten te beheren 12 maart 2013 Tanja de Vrede Het gebruik van eigen mobiele apparatuur

Nadere informatie

TALIS. Basis systeemeisen. Versie 3.4 Approved CREATED WITH

TALIS. Basis systeemeisen. Versie 3.4 Approved CREATED WITH Basis systeemeisen Versie 3.4 Approved Aangemaakt op: 28-10-2015 8:11:01 Auteur TANS CREATED WITH Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. 4 2.1 Stand-alone 4 2.2 server en werkstations 4 2.3 Remote 5 1. Inleiding

Nadere informatie

Inhoud Introductie Development Environment Programmeren voor Android Demo. Android Development. Sven van Haastregt

Inhoud Introductie Development Environment Programmeren voor Android Demo. Android Development. Sven van Haastregt Android Development Sven van Haastregt Challenges in Computer Science Seminar LIACS, Universiteit Leiden Februari 2012 Sven van Haastregt Android Development CCSS2012 1 / 19 Inhoud 1 Introductie 2 Development

Nadere informatie

Van Small Business Server naar Cloud Small Business Services. Uw vertrouwde Small Business Server in de cloud

Van Small Business Server naar Cloud Small Business Services. Uw vertrouwde Small Business Server in de cloud Van Small Business Server naar Cloud Small Business Services Uw vertrouwde Small Business Server in de cloud Oud scenario - Small Business Server 2011 Waarom afscheid nemen? Alweer 6(!) jaar oud Kans op

Nadere informatie

Deltion Scense. 8 December 2010

Deltion Scense. 8 December 2010 Deltion Scense 8 December 2010 Wie Wat - Waar Regionaal Opleidingscentrum in Zwolle (ROC) 16.000 jongeren en volwassenen beroeps onderwijs op middelbaar niveau 1.200 mensen in onderwijsgevende en ondersteunende

Nadere informatie

Infrastructuur en platformen

Infrastructuur en platformen Centric Productbeleid Lokale Overheid 2017 2018 ALGEMEEN BELEID Technologische ontwikkelingen Infrastructuur en platformen Infrastructuur en platformen Het configuratiemanagementteam (CMT) binnen Centric

Nadere informatie

Vijf manieren om x86 s te virtualiseren

Vijf manieren om x86 s te virtualiseren Virtualisatie DOOR Bram Dons Containervirtualisatie verplettert concurrerende technieken Vijf manieren om x86 s te virtualiseren 28 STORAGE MAGAZINE s p e c i a l i s s u e Toen virtualisatie de oversteek

Nadere informatie

Door toenemende automatisering en slimmere tools verdwijnt het werk voor de klassieke IT beheerder

Door toenemende automatisering en slimmere tools verdwijnt het werk voor de klassieke IT beheerder IT beheerder als bedreigde diersoort: Door toenemende automatisering en slimmere tools verdwijnt het werk voor de klassieke IT beheerder Auteur: Reinout Dotinga Quality Assured Services B.V. Thorbeckestraat

Nadere informatie

Werkomgeving. Android Studio. Android - werkomgeving 1/6

Werkomgeving. Android Studio. Android - werkomgeving 1/6 Android - werkomgeving 1/6 Werkomgeving Android Studio Installatie Ga naar de volgende URL: http://developer.android.com/sdk/index.html Klik op de knop "Download Android Studio for Windows" om het programma

Nadere informatie

Ondersteunde platformen

Ondersteunde platformen Ondersteunde platformen 2012 Perceptive Software Datum: 10/31/2012 Versie: 2.8 BPMone is a trademark of Lexmark International Technology SA, registered in the U.S. and other countries. Perceptive Software

Nadere informatie

Athena @ UGent. 12 mei 2005 Steven Rogge DICT, Universiteit Gent. Agenda

Athena @ UGent. 12 mei 2005 Steven Rogge DICT, Universiteit Gent. Agenda Athena @ UGent 12 mei 2005 Steven Rogge DICT, Universiteit Gent Agenda Universiteit Gent Historiek Windows applicatievoorziening Terminal Services & Citrix Athena @ UGent Doelstelling, naam & planning

Nadere informatie

Vakinhoudelijke uitwerking Keuzevak Applicatieontwikkeling van het profiel MVI vmbo beroepsgericht

Vakinhoudelijke uitwerking Keuzevak Applicatieontwikkeling van het profiel MVI vmbo beroepsgericht Vakinhoudelijke uitwerking Keuzevak Applicatieontwikkeling van het profiel MVI vmbo beroepsgericht Deze vakinhoudelijke uitwerking is ontwikkeld door het Redactieteam van de Schooleamenbank vmbo voor dit

Nadere informatie

3,5 inch zilveren USB 3.0 externe SATA III SSD harde-schijfbehuizing met UASP - draagbare externe HDD

3,5 inch zilveren USB 3.0 externe SATA III SSD harde-schijfbehuizing met UASP - draagbare externe HDD 3,5 inch zilveren USB 3.0 externe SATA III SSD harde-schijfbehuizing met UASP - draagbare externe HDD Product ID: S3510SMU33 Met de S3510SMU33 USB 3.0 harde-schijfbehuizing kunt een 3,5 inch SATA harde

Nadere informatie

Ondersteunde platformen

Ondersteunde platformen Ondersteunde platformen 2012 Lexmark International Technology S.A. Datum: 12/18/2012 Versie: 2.9 BPMone is a trademark of Lexmark International Technology S.A., registered in the U.S. and other countries.

Nadere informatie

EXIN Cloud Computing Foundation

EXIN Cloud Computing Foundation Voorbeeldexamen EXIN Cloud Computing Foundation Editie maart 2013 Copyright 2013 EXIN All rights reserved. No part of this publication may be published, reproduced, copied or stored in a data processing

Nadere informatie

Samba Windows Netwerken onder Linux

Samba Windows Netwerken onder Linux Samba Windows Netwerken onder Linux Jelmer Vernooij Samba Team jelmer@samba.org Oktober 2006 1 Jelmer Vernooij Samba ontwikkelaar en teamlid Mede-auteur en editor van The Samba HOWTO Collection and Reference

Nadere informatie

Extra uitleg bij installatie EPB-software 3G

Extra uitleg bij installatie EPB-software 3G Extra uitleg bij installatie EPB-software 3G Inhoud VOORWOORD... 2. INSTALLEREN... 2. Systeemvereisten... 2.2 Softwarecompatibiliteit... 2 2. VAAK VOORKOMENDE PROBLEMEN... 2 2. Installatie- of opstartproblemen...

Nadere informatie

operating system beveiliging

operating system beveiliging De evolutie van operating system beveiliging Erik Poll Digital Security group Radboud Universiteit Nijmegen Moderne Operating Systems? 2 Eerst: geloof in evolutie & vooruitgang Eerste editie Source: http://www.galvin.info/history-of-operating-system-concepts-textbook

Nadere informatie

Module 4 Hoofdstuk 1. Programmeertalen

Module 4 Hoofdstuk 1. Programmeertalen Module 4 Hoofdstuk 1 Programmeertalen Programmeertalen Een programmeertaal is een taal waarin de opdrachten worden geschreven die een computer moet uitvoeren Reeksen van die opdrachten of instructies vormen

Nadere informatie

Oracle en virtualisatie

Oracle en virtualisatie Oracle en virtualisatie Introductie Virtual Machine omgeving Bijna geen enkel softwarebedrijf ontkomt aan de virtualisatiegolf, want virtualisatie is in de mode en biedt alleen maar voordelen. Elke publicatie

Nadere informatie

Centrale begrippen hoofdstuk 3. Waarom multiprogramming? Vandaag. processen proces state: running, ready, blocked,... Vragen??

Centrale begrippen hoofdstuk 3. Waarom multiprogramming? Vandaag. processen proces state: running, ready, blocked,... Vragen?? Vragen?? Vandaag Hoofdstuk 4: threads (tentamenstof : 4.1 t/m 4.2) Kleine Opgaven 4.1 (niet alleen ja of nee, ook waarom!) en 4.4 inleveren maandag Centrale begrippen hoofdstuk 3 processen proces state:

Nadere informatie

CAD supersnel laten draaien

CAD supersnel laten draaien PTC User Event CAD supersnel laten draaien Transformatie van de grafische werkplek IT met impact Agenda Over ITON De grafische werkplek anno 2015 Wat zijn de voordelen Voor wie Onder de motorkap, beschikbare

Nadere informatie

Virtual Desktop Infrastructure in het Onderwijs

Virtual Desktop Infrastructure in het Onderwijs Virtual Desktop Infrastructure in het Onderwijs Sprekers: Penta college CSG MDCS Demo Scense Leo Smit Raymond Drielinger Dennis van Eijk Agenda Het PENTA college CSG Huidige situatie Toekomst van het

Nadere informatie

vcloud getting started

vcloud getting started vcloud getting started Previder vdc Versie: 1.0 2013 11 22 [11:48] Versie: 1.0 Pagina 1 van 10 Inhoudsopgave 1 Getting started... 3 1.1 Inleiding... 3 1.1.1 Standaard omgeving met NAT routing... 3 1.1.2

Nadere informatie

VMware View 4.5 een overview. Eline Klooster Technical Trainer e.klooster@xtg.nl

VMware View 4.5 een overview. Eline Klooster Technical Trainer e.klooster@xtg.nl VMware View 4.5 een overview Eline Klooster Technical Trainer e.klooster@xtg.nl Eline Klooster Xpert Training Group VMware Authorized Training Center Citrix Authorized Learning Center Microsoft CPLS Eigen

Nadere informatie

Examen PC-Technologie. Fase 1 ELO/ICT. Bram Van Reusel 1ELO1. Academiejaar 2013-2014. Campus Geel, Kleinhoefstraat 4, BE-2440 Geel

Examen PC-Technologie. Fase 1 ELO/ICT. Bram Van Reusel 1ELO1. Academiejaar 2013-2014. Campus Geel, Kleinhoefstraat 4, BE-2440 Geel Examen PC-Technologie Fase 1 ELO/ICT Bram Van Reusel 1ELO1 Academiejaar 2013-2014 Campus Geel, Kleinhoefstraat 4, BE-2440 Geel 3 INHOUDSTAFEL INHOUDSTAFEL... 3 1 VIRTUALISATIE... 4 1.1 Toepassingsgebied...

Nadere informatie

React en React Native voor websites en apps

React en React Native voor websites en apps React en React Native voor websites en apps H A N S-PE T E R H ARMSEN HEEFT DI T GE SCH R E V EN IN APRI L 2017 Deze whitepaper is bedoeld voor product owners en beslissers. Hij gaat over React, een JavaScript

Nadere informatie

Computerarchitectuur en Netwerken. Computerarchitectuur

Computerarchitectuur en Netwerken. Computerarchitectuur Computerarchitectuur en Netwerken 1 Computerarchitectuur Lennart Herlaar 2 september 2015 Opbouw van het vak Eerst (6 keer) over de opbouw van computer en operating system Collegedictaat Systeemarchitectuur

Nadere informatie

Virtueel of Fysiek. Uitdagingen bij migratie naar Windows 7

Virtueel of Fysiek. Uitdagingen bij migratie naar Windows 7 Het jaar 2011/2012 staat voor veel organisaties in het teken van Windows 7. De overstap van Windows XP naar Windows 7 lijkt in eerste instantie eenvoudig te zijn maar blijkt in de praktijk toch complex.

Nadere informatie

Hoe kunt u profiteren van de cloud? Whitepaper

Hoe kunt u profiteren van de cloud? Whitepaper Hoe kunt u profiteren van de cloud? Whitepaper Auteur: Roy Scholten Datum: woensdag 16 september, 2015 Versie: 1.1 Hoe u kunt profiteren van de Cloud Met de komst van moderne technieken en de opmars van

Nadere informatie

slides3.pdf April 15, 2002 1

slides3.pdf April 15, 2002 1 Wat is een Operating System? CSN CS3 OS structuur en File management Standaard verzameling software voor een computer Besturing/beheer van de computer Gemak voor schrijvers van programma s Standaarden

Nadere informatie

ICT Infrastructuren: Processen en Threads. 18 november 2013 David N. Jansen

ICT Infrastructuren: Processen en Threads. 18 november 2013 David N. Jansen ICT Infrastructuren: Processen en Threads 18 november 2013 David N. Jansen Datum en Ajd van werkcollege na overleg met de aanwezigen: donderdag 8:45 10:30 Leerdoel voor vandaag. Stallings hoofdst 2 4 Hoofddoelen

Nadere informatie