Sluip- en bronswespen de parasitoïde wespen van bladluizen
|
|
- Gert Groen
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 September 2002 Nieuwsbrief: Duurzame Landbouw jaargang 2 nummer 9 Sluip- en bronswespen de parasitoïde wespen van bladluizen Algemene beschrijving Binnen de groep van de wespachtigen (Apocrita) onderscheiden we twee groepen: de angeldragers (Aculeata) en de parasitaire wespen of sluipwespen (Terebrantia). Tot deze laatste groep behoren o.a. de 'echte' sluipwespen en bronswespen. In deze nieuwsbrief komen enkel diegene aan bod die parasiteren in bladluizen. In de volgende nieuwsbrief bespreken we diegene die parasiteren in rupsen en andere insecten. Wat zijn Parasitoïden? Een volwassen insect deponeert haar eieren in, op of nabij een ander insect (gastheer). De larve ontwikkelt zich in de gastheer, die hierbij geleidelijk wordt geconsumeerd. De gastheer wordt gedood nadat de larve zijn ontwikkeling heeft voltooid. die tijdens het vliegen in een rij haakjes van de achtervleugels grijpt, zodat beide vleugelparen één groot oppervlak vormen. In rusttoestand wordt deze verbinding meestal verbroken en liggen ze vaak over elkaar. Het achterlijf Enkel de vrouwtjes hebben een steekapparaat. Bij de angeldragers staat dit steekapparaat in verbinding met een gifklier. Deze angel wordt niet alleen als verdedigingswapen gebruikt, maar dient ook voor het vangen van prooidieren. Bij de legboordragers zoals de sluipwespen wordt deze in de eerste plaats gebruikt voor het leggen van eitjes, maar ze kunnen er de gastheer ook mee verlammen. Deze legboor is bij vele soorten vaak duidelijk zichtbaar, maar kan bij andere soorten opgeborgen in het achterlijf zitten. Het achterlijf is bij de wespen zeer beweeglijk, omdat het vooraan sterk is ingesnoerd (wespentaille). Het inbrengen van het steekapparaat wordt hierdoor zeer vergemakkelijkt. Algemene lichaamsbouw Kop In tegenstelling tot de bijen die over zuigende monddelen beschikken, hebben wespen kauwend - likkende monddelen. Aan weerszijden van de kop liggen facetogen en op het voorhoofd staan doorgaans 3 enkelvoudige ogen. Op de voorkant van de kop tussen de facetogen staan draadvormige antennen. De antennen zijn belangrijke tastorganen die tevens dragers van de reukzin zijn. De kop is beweeglijk verbonden met het borststuk. Het borststuk Het borststuk draagt 3 paar normale looppoten. Kenmerkend voor vliesvleugeligen zijn de twee gelijksoortige, vliezige, meestal glasachtige, doorzichtige vleugelparen. Beide vleugelparen onderscheiden zich duidelijk in grootte. De grotere voorvleugels hebben aan de achterrand een plooi, Omgeving / levenswijze De volwassen sluipwespen komen voor op dezelfde plaatsen als hun gastheer. De meeste sluipwespen kunnen parasiteren in meerdere soorten, zolang dat deze maar tot dezelfde familie behoren of nauw verwant zijn (polyfagie). Slechts enkele soorten zijn aangewezen op één enkele soort gastheer (monofagie). Een andere belangrijke activiteit is het 'poetsen'. Tussen alle andere handelingen door reinigen sluipwespen voortdurend hun belangrijkste waarnemingsorgaan, de antennen. Ook de Verantwoordelijke uitgever: Herman Marien Tel: 014 / Maandblad Afgiftekantoor Geel 1 blz. 1/6 Jaargang 2 nr. 9
2 monddelen, de poten, de vleugels en het achterlijf krijgen regelmatig een poetsbeurt. De reukzin (antennen) vervult een voorname rol bij het zoeken en herkennen van een gastheer. Een legrijp vrouwtje vindt een bladluiskolonie op relatief grote afstand terug doordat de belaagde planten alarmstoffen afscheiden. Op kortere afstand ruiken ze de honingdauw en pas als laatste gaan ze af op de geur van de gastheer. Hun waarnemingsvermogen gaat echter nog veel verder. Zo kunnen ze een onderscheid maken tussen hun gastheer en een nauw verwante soort,. Bovendien kunnen ze de reeds aangestoken gastheren die al van eitjes zijn voorzien onderscheiden van nog niet aangestoken individuen. Het leven van de volwassen sluipwespen is vrij kort. De vrouwtjes blijven meestal slechts een aantal weken in leven, de mannetjes zelfs nog minder lang. Voeding Volwassen sluipwespen voeden zich voornamelijk met nectar en honingdauw (suikers en koolhydraten). Ze bezoeken verscheidene soorten bloemen. Voor de ontwikkeling van de eitjes hebben ze eiwitten nodig. Deze halen ze meestal uit de gastheer. Ze verwonden de gastheer eerst met hun legboor en likken vervolgens aan de ontstane wonde. Voortplanting Beschrijving / Omgeving De voortplanting vindt in het algemeen plaats vanaf de eerste dag van hun volwassen leven. De vrouwtjes paren slechts éénmaal, terwijl mannetjes vaker kunnen paren. Naast de geslachtelijke voortplanting (gamogenese) komt er ook ongeslachtelijke voortplanting (parthenogenese) voor. Bevruchte vrouwtjes kunnen onbevruchte eitjes blijven leggen tot enkele uren na de paring en ook aan het einde van hun leven. Uit deze onbevruchte eieren ontstaan mannetjes. Uit de bevruchte eitjes komen vrouwtjes. De verhouding vrouwtjes - mannetjes is meestal 2:1. Meestal leggen parasitaire wespen hun eieren in de eieren, larven en poppen van hun gastheer en eerder zelden in volwassen insecten. Dat dit bij bladluizen wel voorkomt is niet verwonderlijk, omdat bladluizen meestal levendbarend zijn en geen popstadium hebben. Bovendien zijn de bladluislarven vaak nauwelijks van de volwassen exemplaren te onderscheiden. Bij bladluizen wordt doorgaans slechts één eitje gedeponeerd. De eitjes van de sluipwespen zijn aanvankelijk zéér klein, omdat ze de legboor moeten passeren. Eénmaal in de gastheer zwellen ze door het opgenomen vocht op en kunnen zelfs 1000 maal in volume toenemen. Ontwikkelingsstadia Beschrijving / Omgeving / Voeding Na enkele dagen kruipt de larve uit het ei. Bladluisparasieten zijn inwendige parasieten (endoparasitisme). De larve ontwikkelt zich in de gastheer en eet geleidelijk de inhoud van de gastheer leeg. De larve voedt zich eerst met de omringende weefsels en met de minder vitale organen zodat de gastheer nog geruime tijd in leven kan blijven. Zodra de wespenlarve haar ontwikkeling heeft voltooid, eet ze ook de vitale organen op, met als gevolg dat de gastheer sterft. De jonge larven zijn madevormig, kleurloos, glasachtig of wit. Ze hebben geen poten en geen ogen. Het kopkapsel is zwak ontwikkeld. De volgroeide larven zijn plomp en dikwijls naar de buikzijde gekromd. De larve doorloopt 4 larvale stadia. Aan het einde van het 4 de stadium is de inhoud van de gastheer volledig verbruikt. Er blijft een perkamentachtige mummie over die beige, bruin of zwart van kleur kan zijn. De verpopping kan zowel in de gastheer gebeuren als daarbuiten. Bij de verpopping buiten de gastheer spinnen ze dikwijls een cocon. Deze cocons kunnen sterk verschillen van grootte, vorm, bouw en kleur. De poppen zelf hebben in het algemeen een dunne huid, de verschillende ledematen zijn duidelijk zichtbaar. De soorten die in hun gastheer verpoppen zijn beschermd door de huid van de leeggegeten gastheer (mummie) en spinnen daarom niet altijd een cocon. Wanneer de pop rijp is en de wesp de pop wil verlaten knaagt ze een rond dekseltje achteraan in de rugzijde van de mummie. De rand van deze opening is glad en het dekseltje blijft meestal aan de mummie vastzitten. Soms valt het na het uitkomen terug dicht. Blz. 2/6 Jaargang 2 nr. 9
3 deze na verloop van tijd opzwellen en uiteindelijk mummificeren tot een lichtbruin, donkerbruin of zwart omhulsel. Bij een visuele controle naar de efficiëntie van de sluipwespen mag men niet enkel afgaan op het aantal mummies, omdat het aantal geparasiteerde luizen meestal tien maal hoger ligt dan het aantal aanwezige mummies. Helaas kan men moeilijk ten velde waarnemen of dat het effectief ook zo is. De totale ontwikkelingsduur en het aantal generaties per jaar verschilt sterk van soort tot soort, het is meestal gebonden aan de levenswijze van de gastheer. Zo kan de ontwikkelingsduur één week in beslag nemen en vele generaties per jaar kennen, maar er zijn ook soorten die slechts één generatie per jaar ontwikkelen. In tegenstelling tot vele andere nuttige insecten kunnen sluipwespen veel moeilijker overschakelen op andere gastheren. Ze zullen dan ook samen met hun gastheer uit het perceel verdwijnen. We kunnen dit probleem oplossen door alternatieve gastheren aan te bieden. Een goede oplossing hiervoor zijn onbehandelde begroeiingen rondom het perceel. Hierin leeft een constante bron van (niet schadelijke) gastheren, waarop de sluipwespen kunnen overleven. Ze blijven dan aanwezig en kunnen de akkers opnieuw intrekken wanneer nieuwe bladluisaantastingen beginnen. In de glasteelten maakt men eveneens gebruik van een dergelijk systeem. Men gebruikt namelijk wintergerst die dienst doet als waardplant van de haverbladluis (Rhopalosiphum padi) en de bruine graanaarluis (Sitobion (syn. Macrosiphum) avenae). Nut Al van bij het begin van een bladluis kolonisatie kunnen de sluipwespen aanwezig zijn. Vaak verhuizen ze samen met de gevleugelde bladluizen mee. Maar ze kunnen ook passief mee verhuizen via de reeds geparasiteerde gevleugelde bladluis. Dus van bij de opbouwfase kunnen ze een plaag in toom houden. Een ander gunstig effect is de verstoring van de bladluiskolonie door de sluipwespen. Een opgeschrikte bladluis scheidt een stof af die de rest van de kolonie alarmeert. Door de paniekreactie laten vele bladluizen zich vallen en vallen daar ten prooi aan de bodeminsecten. Bij bladluizen kunnen we de geparasiteerde luizen onderscheiden van de niet-geparasiteerde omdat Nadeel Een nadeel van sluipwespen is dat ze de bladluizen niet onmiddellijk doden. Ze kunnen zolang ze in leven zijn virussen blijven overbrengen en volwassen bladluizen kunnen nog enkele nakomelingen voortbrengen. Bovendien gaan geparasiteerde bladluizen meestal nog meer voedsel opnemen en meer honingdauw afscheiden. Vijanden Sluipwespen worden vaak zelf geparasiteerd door andere sluipwespen. De larve van de laatste soort voedt zich met de larve van een parasiterende sluipwesp. Dit verschijnsel noemt men hyperparasitisme. Ook deze hyperparasieten kunnen op hun beurt weer door andere soorten worden geparasiteerd, enz. De mummies die hyperparasieten bevatten komen later uit, maar we kunnen dit fenomeen nog het best merken aan de lege mummies. Wanneer de rand van het dekseltje niet glad is maar gekarteld en het dekseltje zit 'niet' meer vast aan de mummie, dan is uit de mummie geen bladluissluipwesp gekomen maar een hyperparasiet. De opening kan aan alle zijden van de mummie worden aangetroffen. Door hyperparasitisme regelt de natuur zichzelf en voorkomt dat één bepaalde soort zich te sterk zou ontwikkelen en zich tezamen met hun gastheer totaal zouden uitroeien. Bladluisparasieten zijn erg gevoelig voor insecticiden en eveneens voor een aantal fungiciden. Het onopzettelijk afdoden van sluipwespen heeft vaak tot gevolg dat bladluizen zich snel en massaal kunnen vermeerderen. Blz. 3/6 Jaargang 2 nr. 9
4 Soortbespreking I. Aphidiidae van bladluizen bedraagt slechts 9 dagen (bij 21 C). Een sluipwesp vrouwtje zet gedurende de eerste 5 tot 7 dagen de meeste eitjes af, gemiddeld 55 eitjes per dag. Gedurende haar hele leven legt ze in totaal ongeveer 350 eitjes. Sluipwespen zijn in staat een bladluiskolonie uit te schakelen in 2 tot 6 weken. De populatieontwikkeling van de Aphidiidae wordt vooral in de zomer en in de nazomer geremd door het voorkomen van hyperparasieten. 1 het vrouwtje zoekt een geschikte gastheer 2 ze brengt zich in positie 3 zet haar eitje in een fractie van een seconde af 4 valt nog een tweede, een derde, bladluis aan Aphidiidae zijn ongeveer 2 mm groot, overwegend zwart van kleur en hebben lange draadvormige antennen. Het zijn weinig opvallende insecten. Alle sluipwespen uit deze familie parasiteren op bladluizen en hebben een homogene levenswijze. Typerend voor de Aphidiidae is de wijze waarop het vrouwtje haar eitje in de gastheer inbrengt. Ze strekt haar poten en beweegt haar achterlijf tussen haar poten naar voren, tot ver vóór de kop. Op deze wijze prikt ze in een fractie van een seconde de gastheer aan en deponeert het eitje "in" de gastheer. Wanneer de sluipwesplarve zich begint te ontwikkelen, zwelt de bladluis bolrond op. Hierdoor vallen de geparasiteerde bladluizen onmiddellijk op. Als men de opgezwollen bladluis voorzichtig open maakt vindt men er de larve of de pop van een Aphidiidae in terug. Nog voor dat de ontwikkeling van de larve is beëindigd, begint deze een cocon te spinnen in de bladluis, waardoor de lege bladluis verstart tot een leerachtig bruin omhulsel. Deze omhulsels worden mummies genoemd. De mummie wordt langs een groefje in de buikzijde stevig met spinsel aan het blad vastgemaakt. Het popstadium duurt ongeveer 4 dagen. De ontwikkeling van ei tot volwassen insect bedraagt bij 21 C 14 dagen en bij 25 C 10 dagen. De volwassen sluipwespen blijven 1 tot 2 weken in leven. De volledige ontwikkelingscyclus I. 1. Aphidius matricariae (Haliday) A. matricariae kan ongeveer 40 soorten bladluizen parasiteren, maar ze parasiteert voornamelijk de groene perzikluis (Myzus persicae). Deze inheemse, 2 mm grootte, slanke, effen zwarte gekleurde sluipwesp komt veel voor in de openluchtteelten maar komt eveneens vaak spontaan voor in serres. Het vrouwtje heeft een puntig achterlijf met een zichtbare legboor en lichtbruine poten. Het mannetje heeft een afgerond achterlijf, donkerbruine poten en iets langere antennen. Er zijn meestal tweemaal meer vrouwtjes dan mannetjes. De grootte van de volwassen insecten varieert sterk en is afhankelijk van de grootte van de gastheer waarin ze tot ontwikkeling zijn gekomen. Aan de kleur en de vorm van de mummies kan men deze soort niet altijd met zekerheid onderscheiden van andere soorten, omdat vele bladluizensluipwespen een soortgelijke goudgele mummie vormen. Ze komen voor van mei tot augustus. - katoenluis (Aphis gossypii) - Galiobium langei op geel walstro (Galium verum) I. 2. Aphidius colemani A. colemani is een niet inheemse soort, maar is bij ons reeds enige tijd in openlucht geïntroduceerd. Hij parasiteert in Aphis en Myzus soorten. Grotere luizen die hoog op hun poten staan worden niet geparasiteerd. Het uiterlijk en de levenswijze van deze soort komt sterk overeen met die van A. matricariae. Ze zoeken hun gastheren meestal in zeer kleine kolonies. In grote kolonies treffen we deze soort niet snel aan. Ze zijn zéér gevoelig voor hyperparasitering. Ze komen voor van mei tot juli. Blz. 4/6 Jaargang 2 nr. 9
5 - Melige pruimenluis (Hyalopterus pruni) op Prunus spinosa en Phragmites communis. I. 3. Aphidius ervi Aphidius ervi is inheems en de levenswijze gelijkt sterk op de twee bovenstaande soorten. Ze parasiteren voornamelijk de grotere bladluizen zoals de aardappeltopluis (Macrosiphum euphorbiae) en de boterbloemluis (Aulacorthum solani). Kortom de soorten die door A. colemani niet geparasiteerd worden. De sluipwesp is dan ook twee maal groter dan A. colemani. De mummies zijn goudgeel - bruin. Deze inheemse sluipwesp blijft ook actief bij lagere temperaturen. De minimum ontwikkelingstemperatuur van ei tot pop (mummie) bedraagt 2,2 C en van pop tot volwassen insect 6,6 C. Ze komen voor van april tot september. - Acyrtosiphon pisum op luzerne (Medicago sativa) - Mircolophium carnosum op de Grote brandnetel (Urtica dioica) - Bruine graanaarluis (Sitobion avenae) op tarwe, diverse andere grassen en spurrie (Spergula arvensis) - Dysaphis waardplanten: Prunus spinosa, Malus silvestris, Crataegus oxyacantha, Prunus domestica, Prunus mahaleb. I. 6. Diaeretiella rapae Is een geduchte vijand van de melige kolenbladluis (Brevicoryne brassicae). De mummies zijn bleekbeige. Ze komen voor in juni. I. 7. Monoctonus cerasi (Marshall) Deze sluipwesp parasiteert de groene appeltakluis (Aphis pomi). De mummie is licht bruin van kleur. Ze komen voor in mei. - (Meidoorn-bloedblaarluis) Dysaphis crataegi, waardplant: Crataegus oxyacantha, - Groene appel-grasluis (Rhopalosiphum insertum), waardplant: Malus silvestris I. 8. Praon volucre Praon behoort tot een andere subfamilie dan de hierboven beschreven soorten. Typerend voor Praon-larven is dat ze de leeggezogen bladluis verlaten voordat ze zich gaan verpoppen. Zij verpoppen "onder" hun gastheer. Hiervoor spinnen ze een cocon tussen de poten van de bladluis, zodat de lege witte bladluismummie op een voetstuk komt te staan. Dit geeft een merkwaardig effect. De minimum ontwikkelingstemperatuur van ei tot pop (mummie) bedraagt 3,8 C en van pop tot I.4. Binodoxys (Trioxys) angelicae Deze sluipwesp parasiteert de groene appeltakluis (Aphis pomi). Hij is zwart van kleur en heeft olieachtig glanzende vleugels. De mummie is ongeveer 2 mm groot en donkerbruin van kleur. Ze komen voor van mei tot augustus. - zwarte bonenluis (Aphis fabae), waardplanten: Viburnum, Euonymus europaues, Philadelphus - Vlierbladluis (Aphis sambuci) - Aphis spiraephaga - Aardappeltopluis (Macrosiphum euphorbia) - erwtenbladluis (Acyrtosiphon pisum) I. 5. Ephedrus persicae Deze sluipwesp parasiteert de roze appelluis (Dysaphis plantaginea). De mummie is ongeveer 2 mm groot en donkerblauw tot glanzend zwart van kleur. Ze komen voor van mei tot juni. volwassen insect 5,5 C. Parasiteert o.a. op de melige pruimenluis (Hyalopterus pruni). Ze komen voor van mei tot juli - bruine graanaarluis (Sitobion avenae) - gewone rozenluis (Macrosiphum rosae) - Hopbladluis (Phorodon humuli) - Brachycaudus helichrysi Blz. 5/6 Jaargang 2 nr. 9
6 II. Chalcididae - bronswespen De soorten uit de familie van de bronswespen zijn klein tot zeer klein en meten tussen de 1 à 2mm. Ze hebben korte, karakteristiek geknikte antennen en zijn eveneens te herkennen aan hun relatief korte poten en sterk verdikte achterdijen. Aphelinus soorten vliegen niet vaak. Het vrouwtje loopt meestal snel, al tastend over het blad. Wanneer ze een gastheer gevonden heeft, tast ze deze gedurende enkele seconden af, draait zich om, heft de vleugeltippen omhoog en prikt de legboor in de bladluis. De eileg duurt ongeveer 20 à 60 seconden. De legboor zit aan de buikzijde en kan zowel in het lichaam verborgen zitten als ver daarbuiten uitsteken. 1 een legrijp vrouwtje zoekt een geschikte gastheer 2 ze benadert voorzichtig een bladluis 3 draait zich ze steekt haar legboor meestal langs onder in de bladluis Ze kunnen alle stadia van de bladluizen parasiteren, zelfs de gevleugelden. De Aphelinus-larve ontwikkelt zich in de bladluis. De mummie is zwart van kleur. De totale ontwikkelingsduur bij 20 C duurt 15 dagen. Aphelinus-soorten leven lang, ongeveer zo'n 8 weken. Gedurende deze periode parasiteert ze 5 tot 10 bladluizen per dag. Buiten een aantal nuttigen bevat de groep van de bronswespen ook een aantal schadelijke insecten, die zaden aantasten van o.a. appel- en perenbomen. De aangetaste vruchten blijven klein en vallen voortijdig af. II. 1. Aphelinus mali A. mali is net zoals zijn gastheer "de wollige bloedluis (Eriosoma lanigerum)" niet-inheems. Toen de wollige bloedluis zich als ongewenste gast hier vestigde is men in zijn land van herkomst, Noord-Amerika gaan zoeken naar zijn natuurlijke vijand en deze heeft men hier kunstmatig geïntroduceerd (1920). Vandaag is A. mali een algemeen voorkomende bronswesp. Deze bronswesp meet slechts 0,7 à 1 mm, is zwart van kleur en heeft gele poten en gele antennen. Het vrouwtje legt haar eieren in de larvale stadia van de wollige bloedluis. Per jaar zijn er 4 tot 6 generaties. Vanaf begin september zet de laatste generatie de winterrust langzaam in. De overwintering gebeurt als larve in de mummie van de wollige bloedluis. Eind april - mei komen de eerste bronswespen uit. De mummie van de opgezwollen luis is ongeveer 2 mm groot en zwart. A. mali slaagt er bij ons niet voldoende in, om hun levenscyclus goed af te stemmen op die van hun gastheer en kunnen in de meeste jaren de wollige bloedluis niet volledig onder controle houden. Deze onvoldoende onderdrukking is te wijten aan het te vroeg uitkomen van de eerste volwassen bronswespen. In deze periode zijn er weinig wollige bloedluizen en bovendien zitten ze op dit moment nog diep verscholen tussen de schors. De populatie bronswespen kan moeilijk aangroeien, met als gevolg dat ze nadien de aangroei van de luizen niet meer kunnen afremmen. II. 1. Aphelinus abdominalis A. abdominalis is 2-3 mm grote, inheemse bronswesp. Het vrouwtje heeft een geel achterlijf, het mannetje een zwart. Ze komen voor van juli tot september. Parasiteert verscheidene grotere bladluissoorten zoals o.a. de Aardappel topluis (Macrosiphum euphorbia) en de boterbloemluis (Aulacorthum solani). Yves Marcipont - KVLT Guido Sterk - Biobest Dit demonstratieproject wordt medegefinancierd door: de Europese Unie en de Administratie Land- en Tuinbouw van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap Blz. 6/6 Jaargang 2 nr. 9
Groene bladluizen overdragers van de virale vergelingsziekte
Groene bladluizen overdragers van de virale vergelingsziekte Belangrijke overdragers : Myzus persicae, M. ascalonicus, vanaf april-mei, ++++ Geringe overdragers : Aphis fabae, vanaf april-mei en in de
Nadere informatieBladluizen. Floris van der Helm
Bladluizen Floris van der Helm Wie ben ik Floris van der Helm Rozen kweker 2002-2010 Anthura China 2010-2011 DLV consultant rozen 2011-2014 Koppert Biological systems Groenten en sierteelt voornamelijk
Nadere informatieBiologische controle van bladluizen: BerryProtect en beproefde concept
Biologische controle van bladluizen: BerryProtect en beproefde concept Studiedag Klein- en Steenfruit Woensdag 19 februari 2013 Introductie Bladluizen: een van de voornaamste problemen in kleine fruiten
Nadere informatieHerkenning bladluizen in suikerbieten
in suikerbieten Kenmerken belangrijkste bladluissoorten Tits en Laanen, 2005 1 Levenscyclus groene perzikluis (Myzus persicae) Groene perzikluis (Myzus persicae) Goede virusoverbrenger Kenmerken ongevleugelden:
Nadere informatieHerkennen van plagen in potchrysant
Herkennen van plagen in potchrysant Joachim Audenaert 1 Scouten Voor kruipende insecten (met een loep) 1. Bekijk de kop van de plant: witte vlieg (adulten) weekhuidmijt jonge rupsen spint en roofmijten
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 25 oktober Beste natuurliefhebber/-ster
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 25 oktober 2016 Beste natuurliefhebber/-ster Het was een prachtige dag en ik was graag ook na de excursie nog een paar uurtjes op de tuin gebleven, maar dat zat er
Nadere informatieBiologische bestrijding van bladluizen in paprika. Aphidoletes kan meer dan we denken.. Jeroen van Schelt. Koppert Biological Systems
Biologische bestrijding van bladluizen in paprika. Aphidoletes kan meer dan we denken.. Jeroen van Schelt Koppert Biological Systems Belangrijkste bladluizen in paprika Aulacorthum solani Boterbloemluis
Nadere informatieNieuwsbrief Geïntegreerde Bestrijding Biologische bestrijders (deel 1)
Redactie Nieuwsbrief : PCS, Adviesdienst Gewasbescherming: Marc Vissers, Joachim Audenaert, Bart Haleydt, Ruth Verhoeven Vlaamse Overheid: Frans Goossens Nieuwsbrief Geïntegreerde Bestrijding Biologische
Nadere informatieDe Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 17 juni 2014. Beste natuurliefhebber/- ster,
De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 17 juni 2014 Beste natuurliefhebber/- ster, Het was een mooie dag, meestal zonnig en soms bewolkt. Er stond wel een stevige wind, maar al met al was het een dag waarop
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, donderdag 3 mei Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, donderdag 3 mei 2018 Beste natuurliefhebber/-ster, De excursie van dinsdag ging i.v.m. het miezerige weer niet door. Gelukkig was het donderdag wel aangenaam weer en dus fietste
Nadere informatieDe Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 15 april Beste natuurliefhebber/- ster,
De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 15 april 2014 Beste natuurliefhebber/- ster, Doordat we anderhalve week afwezig waren komt dit verslag later dan gebruikelijk. Intussen ben ik vergeten hoe de omstandigheden
Nadere informatieMaximaal aantal toepassingen per teeltcyclus of per 12 maanden 250 g/ha 250 g/ha 3 per. Dosering* middel per toepassing
Gazelle,12809 N W.5 1 november 201 Ingangsdatum 1 januari 2018 Wettelijk Gebruiksvoorschrift Het middel is uitsluitend toegelaten als insectenbestrijdingsmiddel voor het professionele gebruik door middel
Nadere informatieGallen. Er is een nieuwe druk verschenen van Het Gallenboek. Een mooie gelegenheid om eens kennis te maken met Gallen.
Stichting Natuurvrienden Capelle aan den IJssel e.o. november 2010 nummer 8 Gallen Vorig jaar is er een nieuwe druk verschenen van het Gallenboek. Dit is een boek, waarin alle Nederlandse gallen staan,
Nadere informatieDosering (middel) per toepassing. Maximale dosering (middel) per toepassing
Actueel WG van het middel Batavia, 15615 N W.1 5 oktober 2018 Wettelijk gebruiksvoorschrift Toegestaan is uitsluitend het professionele gebruik als insectenbestrijdingsmiddel in de volgende sgebieden (volgens
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, maandag 17 oktober Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, maandag 17 oktober 2016 Beste natuurliefhebber/-ster, In principe is de dinsdag gereserveerd voor de excursie op de tuinen van De Wiershoeck en de Kinderwerktuin. Na de afsluitende
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 5 september Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 5 september 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, In de ochtend ging de zon schuil achter grijze wolken, gelukkig klaarde het later op en scheen de zon regelmatig. Dat
Nadere informatieNematodenproef bestrijding dennenprocessierups Thaumetopoea pityocampa
Nematodenproef bestrijding dennenprocessierups Thaumetopoea pityocampa Spanje, Javea, Cap Sant Antoni december 2013 - februari 2014 Door: Silvia Hellingman-Biocontrole Onderzoek en Advies en Jan van Eijle
Nadere informatieAkkerandenbeheer is één van de sleuteloplossingen in het gewasbeschermings- en mineralenbeleid
Scoutwijzer Akkerandenbeheer is één van de sleuteloplossingen in het gewasbeschermings- en mineralenbeleid Inleiding Boerenland en natuurrand komen steeds dichter bij elkaar te liggen. Op het Brabantse
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 2 mei Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 2 mei 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was een beetje wisselvallige dag. In het begin was het bewolkt, en in het eerste half uur heb ik bijna geen insect gezien.
Nadere informatieNaam:_ KIKKERS. pagina 1 van 6
Naam:_ KIKKERS _ De kikker is een amfibie. Er zijn veel soorten kikkers op de wereld. In Nederland zie je de bruine en de groene kikker het meest. De groene kikkers zijn graag veel in het water, de bruine
Nadere informatieGevarenaanduidingen: Schadelijk bij inslikken. Zeer giftig voor in het water levende organismen, met langdurige gevolgen.
Gazelle Toelatingsnummer: 12809 N W.5 Formulering: Wateroplosbaar granulaat Werkzame stof: acetamiprid Gehalte: 20% Gevaarlijke bestanddelen: acetamiprid, alkylbenzeensulfonzuur Inhoud: 1 kg, 5 kg Waarschuwing
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 4 oktober Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 4 oktober 2016 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was al weer een hele aangename herfstdag. De zon scheen volop, het was droog, niet te warm en niet te koud. Er stond
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 27 juni Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 27 juni 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, Ondanks de eerder minder gunstige weersverwachting werd het toch een heel aangename dag. Met af en toe enige sluierbewolking,
Nadere informatieDosering* (middel) per. Maximale dosering (middel) per. teeltcyclus of per 12 maanden bladluis 1, 2, 3, 24, 26 0,75 L/ha 0,75 L/ha 4 per teeltcyclus
Batavia, 15615 N 14 december 2018 Wettelijk gebruiksvoorschrift Het middel is uitsluitend toegelaten als insectenbestrijdingsmiddel voor het professionele gebruik door middel van een gewasbehandeling in
Nadere informatiePlatform Openbaar Groen: Ziekten en plagen in openbaar groen
Platform Openbaar Groen: Ziekten en plagen in openbaar groen Van Remoortere Liesbet Waarschuwingssysteem Proefcentrum voor Sierteelt (PCS) Genk 28 juni 2011 Waarschuwingssysteem Waarnemings- en Waarschuwingssysteem
Nadere informatieZe gaat op zoek naar een holletje onder de grond op een droge plaats om er een nest te starten.
De hommel In de vroege lente ontwaakt de hommelkoningin en verlaat haar ondergrondse schuilplaats. Ze gaat op zoek naar een holletje onder de grond op een droge plaats om er een nest te starten. Hommels
Nadere informatieZe gaat op zoek naar een holletje onder de grond op een droge plaats om er een nest te starten.
De hommel Hommels kunnen tot 60% van hun lichaamsgewicht aan stuifmeel meedragen. In de vroege lente ontwaakt de hommelkoningin en verlaat haar ondergrondse schuilplaats. Ze gaat op zoek naar een holletje
Nadere informatieINSECTEN EN SPINACHTIGEN
INSECTEN EN SPINACHTIGEN WERKBLAD BOUW EN ONTWIKKELING Bouw 1. Het aantal looppoten is een belangrijk criterium om vertegenwoordigers van de stam van de geleedpotigen (80% van de gekende diersoorten!)
Nadere informatieSpreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info
Lieveheersbeestje Wie het het lieveheersbeestje? Veel mensen vinden insecten, en vooral kevers, maar griezelige beesten. Ze hebben van die rare sprieten op hun kop, van die enge dunne pootjes, En ook hun
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 21 augustus 2018
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 21 augustus 2018 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was een prima dag. In de loop van de dag werd het warmer, een beetje benauwd zelfs en wat mij betreft had er iets
Nadere informatieBestrijding bladwespen bij rode bes in kassen en tunnels.
Verslaglegging demoproject Bestrijding bladwespen bij rode bes in kassen en tunnels. Gefinancierd door Productschap Tuinbouw In opdracht van de Nederlandse Fruitteelt Organisatie In het kader van het project
Nadere informatieSchade bladluizen in aardappelen zuigschade
Inhoud Bladluizen in aardappelen Virusoverdracht in aardappelen Virussen in aardappelen Virus-situatie in aardappelen Beschikbare preventieve GBM middelen IPM voor pootgoedteelt Voorkomen virusverspreiding
Nadere informatieFruit vliegen in Suriname
Er wordt voor de Carambola fruit vlieg er aan gewerkt om een geschikte parasiet te kweken, zodat ook voor deze soort een milieuvriendelijke, natuurlijke bestrijding beschikbaar is. MINISTERIE VAN LANDBOUW,
Nadere informatieFruit vliegen in Suriname
In onderstaande tent kan fruit dat fruitvliegen en parasieten bevat, geplaatst worden; de fruitvliegen kunnen niet ontsnappen, de parasieten wel, doordat het gaas van de tent te fijn is voor de vlieg,
Nadere informatieINSECTEN EN SPINACHTIGEN
INSECTEN EN SPINACHTIGEN WERKBLAD EEN WERELD OP 6 POTEN Inleiding 1. De stam ARTHROPODA, ongewervelde dieren met gelede poten (arthron: gewricht en podos: voet) en een uitwendig skelet (exoskelet), omvat
Nadere informatieBiologische beheersing erwtenluis (Acyrthosiphon pisum) biokennis
Biologische beheersing erwtenluis (Acyrthosiphon pisum) biokennis Biologische beheersing erwtenluis (Acyrthosiphon pisum) R. van den broek Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. Sector AGV PPO nr. 3250033920
Nadere informatieWist je dat?... Overwintering van vlinders. Vragen. De vlinder. De levenscyclus..
Lesbrief groep 5 6 Inhoudsopgave Wist je dat?... Vlinderwiel Stripverhaal.. Overwintering van vlinders. Vlinder mobiel Het voedsel van rupsen.. Vragen. De vlinder. De levenscyclus.. 1 Wist je dat Allerlei
Nadere informatieLevenscyclus natuurlijke vijanden in de aardappelteelt
Levenscyclus natuurlijke vijanden in de aardappelteelt Zweefvliegen Syrphidae 35 dagen ± 2 mm groot. Ze lijken op kleine rijstkorrels; langwerpig glanzend wit en hebben aan de buitenkant een netvormige
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 3 mei 2016. Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 3 mei 2016 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was een heel aangename dag, maar er was minder te zien dan ik had gehoopt/verwacht. Twee dagen eerder waren we in de Hortus
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 16 mei Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 16 mei 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was een zomerse dag met vrij veel zon en weinig wind. Dat laatste vind ik prettig, maar wat betreft de temperatuur ben
Nadere informatieLiefhebbers van open zand
Liefhebbers van open zand Graafwespen en verwanten op de Meinweg J.Hermans Inhoud presentatie Wat zijn vliesvleugeligen? Algemene kenmerken vliesvleugeligen Liefhebbers van zandgronden Kenmerkende soortgroepen
Nadere informatieDit boomblauwtje fladderde er lustig op los en liet zich moeilijk fotograferen, maar ook hier geldt De aanhouder wint.
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 9 augustus 2016 Beste natuurliefhebber/-ster, Regelmatig wordt het weer iets anders dan de deskundigen hadden verwacht. Maar dit keer kregen ze toch gelijk. In de
Nadere informatieNieuwe ontwikkelingen in de biologische bestrijding van bladluis in paprika
Nieuwe ontwikkelingen in de biologische bestrijding van bladluis in paprika Gerben Messelink, Chantal Bloemhard, Laxmi Kok Wageningen UR Glastuinbouw Boterbloemluis, Aulacorthum solani Groene perzikluis
Nadere informatieDosering* (middel) per. Maximale dosering (middel) per. teeltcyclus of per 12 maanden bladluis 1, 2, 3, 24, 26 0,75 L/ha 0,75 L/ha 4 per teeltcyclus
Batavia, 15615 N 1 februari 2019 Wettelijk gebruiksvoorschrift Het middel is uitsluitend toegelaten als insectenbestrijdsmiddel voor het professionele gebruik door middel van een gewasbehandel in de volgende
Nadere informatieDe buxusmot: Glyphodes perspectalis (syn. Diaphania perspectalis)
De buxusmot: Glyphodes perspectalis (syn. Diaphania perspectalis) Lepidoptera, fam. Crambidae Waardplanten Buxussoorten zoals Buxus microphylla, B. sempervirens en B. sinica. Geografische verspreiding
Nadere informatieMONITORING EN BIOLOGISCHE BESTRIJDING IN AARDBEI. Eline Braet Inagro 16 januari 2018
MONITORING EN BIOLOGISCHE BESTRIJDING IN AARDBEI Eline Braet Inagro 16 januari 2018 Inleiding Overzicht van plagen en nuttigen Monitoringstechnieken Praktijkvoorbeelden 2 Inleiding Aardbei is een diverse
Nadere informatieDe zweefvliegen. Algemene beschrijving
April 2002 Nieuwsbrief: Duurzame Landbouw jaargang 2 nummer 4 De zweefvliegen De familie van de zweefvliegen (Syrphidae) behoort tot de orde van de tweevleugeligen (Diptera). Tot deze orde behoren ook
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 26 juni Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 26 juni 2018 Beste natuurliefhebber/-ster, Volgens de weerprofeten zou het een mooie dag worden en ze kregen helemaal gelijk. De temperatuur was aanzienlijk hoger
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 25 juli Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 25 juli 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was een dag met veel bewolking, af en toe een regenbui en dan weer een tijdje een aangenaam zonnetje. Een dag waarop
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 22 augustus Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 22 augustus 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was een mooie dag; lekker zonnig maar niet te, er stond weinig wind en het was droog. Een prima dag om te fotograferen,
Nadere informatieKoningin. Opdracht Wie van de drie? Bekijk de bijen in het doosje en zoek op. Welke bij is de koningin? Wat valt je op aan de koningin?
Opdracht 1 Koningin 1. Wie van de drie? Bekijk de bijen in het doosje en zoek op. Welke bij is de koningin? Wat valt je op aan de koningin? Zet een kring om de koningin. doosje bijen doosje met broedraat
Nadere informatieLesbrief Bij, wesp, hommel of zweefvlieg? 1
Bij, wesp, hommel of zweefvlieg? 1 Doelgroep: Groep 4 t/m 8 Lesduur: Werkvorm: Leerstofgebied: ± 45 minuten Groepjes of zelfstandig Wereldoriëntatie Doel van de opdracht: Het leren herkennen van een bij,
Nadere informatieWandelroute langs insecten en andere kleine beestjes
Wandelroute langs insecten en andere kleine beestjes Tijdens deze buitenopdracht komen jullie verschillende insecten tegen. Ook vind je andere kleine beestjes, die geen insecten zijn. De route is met een
Nadere informatieNachtvlinders. Glasvleugelpijlstaart. De sint-jansvlinder is een dagactieve nachtvlinder
Nachtvlinders Wist je dat er 2 groepen vlinders zijn? De ene groep noemen we dagvlinders, de andere groep noemen we nachtvlinders. Het verschil tussen dag- en nachtvlinders lijkt heel simpel: dagvlinders
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 7 juni Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 7 juni 2016 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was prima weer. Dit keer zou er een speciale groep meelopen tijdens de excursie en op hun verzoek begonnen we een uur
Nadere informatieAanleren van monitoringstechnieken, sleutel tot succes van biologische gewasbescherming in aardbei
Aanleren van monitoringstechnieken, sleutel tot succes van biologische gewasbescherming in aardbei Bladluizen, trips en kasspintmijt beheersen Aziatische fruitvlieg monitoren Van gangbare bestrijding naar
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, vrijdag 11 november Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, vrijdag 11 november 2016 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was met zo n 5 à 6 graden nou niet direct lekker warm, maar er stond weinig wind en de zon scheen heel aangenaam.
Nadere informatieBIOLOGISCHE ALTERNATIEVEN IN DE AARDBEITEELT. Céline De Baere Crop specialist
BIOLOGISCHE ALTERNATIEVEN IN DE AARDBEITEELT Céline De Baere Crop specialist Inhoudsopgave Wat gaan we bespreken? Trips bestrijding resultaten proef Proefcentrum Hoogstraten Bladluis bestrijding Flying
Nadere informatieThema 4 Voortplanting
Naut samenvatting groep 8 Mijn Malmberg Thema 4 Voortplanting Samenvatting Zaad, plant, boom De voortplanting zorgt ervoor dat mensen, dieren en planten kunnen voortbestaan. Bij planten vindt de bevruchting
Nadere informatieHAPTE CHAP SAMENVATTING
HAPTE CHAP Wanneer voortplanting tussen individuen van verschillende soorten, maar ook van verschillende populaties wordt voorkómen, noemen we dit reproductieve isolatie. Reproductieve isolatie speelt
Nadere informatieDe Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 15 september 2015. Beste natuurliefhebber/- ster,
De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 15 september 2015 Beste natuurliefhebber/- ster, Het was opnieuw een heel aardige dag. Er stond vrij veel wind, dat was jammer / lastig, maar het bleef langer droog
Nadere informatieVan eitje tot vlinder
Werkblad Van eitje tot vlinder Wat is de goede volgorde van de plaatjes? Begin bij plaatje : de vlinder legt eieren. Schrijf de letter a in hokje. Welk plaatje is de volgende? Zet de letter ervan in hokje
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, donderdag 20 april Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, donderdag 20 april 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was donderdag de 20 ste een stuk aangenamer dan de dinsdag ervoor en dus koerste ik al fietsend weer richting De
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 15 mei Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 15 mei 2018 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was weer een zomerse voorjaarsdag, daar zal ik niet over klagen. Maar ook dit keer viel het aantal insecten nogal tegen.
Nadere informatieinhoud blz. Vlinders 3 1. Insecten 4 2. De kop 5 3. De vleugels 6 4. Van ei tot vlinder 7 5. Dag en nachtvlinders 8 6. Voedsel 9 7. Vijanden 10 8.
Vlinders inhoud blz. Vlinders 3 1. Insecten 4 2. De kop 5 3. De vleugels 6 4. Van ei tot vlinder 7 5. Dag en nachtvlinders 8 6. Voedsel 9 7. Vijanden 10 8. Vlinders in Nederland 11 9. Filmpjes 15 Pluskaarten
Nadere informatieDe Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 6 mei 2014. Beste natuurliefhebber/- ster,
De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 6 mei 2014 Beste natuurliefhebber/- ster, Het was eerst afwisselend zonnig en bewolkt, later nam de bewolking toen en (in overeenstemming met de weersverwachting)
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 19 juni Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 19 juni 2018 Beste natuurliefhebber/-ster, De dag begon grijs en met enig gespetter, maar toen ik op m n fiets stapte was het droog. In de loop van de dag brak de
Nadere informatieInfo plus Ongewervelden
Project Dieren F- verrijking week 7 Info plus Ongewervelden Lees de extra informatie in je boek op bladzijde 126 t/m 129 over spinnen. De opdrachten hoef je niet te maken. Ongewervelden De hoeveelheid
Nadere informatieBeste natuurliefhebber/- ster,
Beste natuurliefhebber/- ster, In verband met voorbereidende werkzaamheden voor een paar nogal ingrijpende klussen in ons huis waren Monica en ik de vorige dinsdag aan huis gekluisterd. Dus maakte ik geen
Nadere informatieKiBO-ongedierte Kennisinstituut voor de bestrijding van ongedierte
Wespen 1. Plaats in het dierenrijk De Duitse en de gewone wesp de Duitse wesp (Vespula germanica F.) de gewone wesp (Vespula vulgaris L.) Dierenrijk Afdeling klasse Orde Familie Geleedpotigen insecten
Nadere informatieDe Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 28 juli 2015. Beste natuurliefhebber/- ster,
De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 28 juli 2015 Beste natuurliefhebber/- ster, De verwachte (korte) regenbuien vielen inderdaad en ik kwam daardoor niet geheel droog aan bij De Wiershoeck. Ook de excursie
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 18 juli Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 18 juli 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was weer een heel aardige dag en ik heb met plezier bijna een volledige werkdag doorgebracht op de tuinen van De Wiershoeck
Nadere informatieDinsdag 26 november 2013
Dinsdag 26 november 2013 Al geruime tijd was er, wat mij betreft, enige onduidelijkheid over de juiste benaming van de naast De Wiershoeck gelegen tuinen. Ik wist niet beter dan dat het de Schoolwerktuin
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag en donderdag Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 30-08 en donderdag 01-09 2016 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was afgelopen dinsdag heerlijk nazomerweer, maar ik zag maar weinig interessante insecten. Gelukkig
Nadere informatieAngeldragers Honingbij Solitairebij Hommel Wesp
Insecten Angeldragers Honingbij - Geel en bruin van kleur - Angel met weerhaakjes bij alle werkbijen - Koningin legt eitjes - Leven in kolonie (in de zomer: 30.000-70.000) in een kast of een korf - De
Nadere informatieinhoud blz. 1. Soorten 3 2. Zo herken je een insect 4 3. Insecten en hun jong 6 4. Vijanden Meer insecten Filmpjes 15 Pluskaarten 16
Insecten inhoud blz. 1. Soorten 3 2. Zo herken je een insect 4 3. Insecten en hun jong 6 4. Vijanden 10 5. Meer insecten 11 6. Filmpjes 15 Pluskaarten 16 Bronnen en foto s 17 Colofon en voorwaarden 18
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 3 juli Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 3 juli 2018 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was een heerlijke, zonnige dag met niet teveel wind. Met een beetje sluierbewolking zou het een ideale dag zijn geweest
Nadere informatieLesbrief Bij, wesp, hommel of zweefvlieg
Lesbrief Bij, wesp, hommel of zweefvlieg Doelgroep: Groep 4 t/m 8 Lesduur: ± 45 minuten Werkvorm: Groepjes of alleen Leerstofgebied: Wereldoriëntatie Doel van de opdracht: Het leren herkennen van een bij,
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 23 mei Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 23 mei 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was een heerlijke dag. De zon scheen, maar de sluierbewolking maakte het fotograferen tot een prettige bezigheid. Er
Nadere informatie7.4: Naar het Natuurwetenschappelijk museum
7.4: Naar het Natuurwetenschappelijk museum De zender de ontvanger de boodschap Kies uit: geschreven, gesproken, de brief, de telefoon, luistert, leest, de luisteraar, de lezer BOODSCHAP BOODSCHAP Ik deel
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, maandag 14 en dinsdag 15 augustus 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, Er werd ook dit keer voor de dinsdag minder aangenaam weer verwacht: veel regen en onweer. Daarom nam
Nadere informatieSPREEKBEURT BIDSPRINKHAAN
SPREEKBEURT BIDSPRINKHAAN l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n ONGEWERVELDEN OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN WE HEBBEN DE BELANGRIJKSTE INFORMATIE OVER DE BIDSPRINKHAAN
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 24 april Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 24 april 2018 Beste natuurliefhebber/-ster, De weersverwachting was niet best. Het zou koud zijn en er werd 6 mm regen verwacht. Gelukkig viel het mee. Het heeft heel
Nadere informatieDe Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 14 en woensdag 15 april 2015 vervolg. Dit is het vervolg op het eerste deel van mijn verslag.
De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 14 en woensdag 15 april 2015 vervolg Beste natuurliefhebber/- ster, Dit is het vervolg op het eerste deel van mijn verslag. Een week geleden zag ik alleen nog maar
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 22 mei Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 22 mei 2018 Beste natuurliefhebber/-ster, De dag begon uitstekend, de zon scheen en het was licht bewolkt. Bovendien stond er weinig wind. Ideaal weer om te fotograferen.
Nadere informatieLIBELLEN - ODONATA LIBELLEN HOUDEN VAN MENSEN
LIBELLEN - ODONATA LIBELLEN HOUDEN VAN MENSEN 2 ONDERORDEN - JUFFERS ZYGOPTERA - ECHTE LIBELLEN ANTISOPTERA LIBEL JUFFER ECHTE LIBELLEN ACHTERVLEUGELS BREDER VLEUGELS IN RUSTSTAND AAN WEERSZIJDEN VAN
Nadere informatieDe zonnebloemen waren erg in trek bij de honingbijen (en hommels).
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 20 september 2016 Beste natuurliefhebber/-ster, De dag begon een beetje fris, maar het werd in de loop van de dag steeds aangenamer en s middags was het zelfs warm.
Nadere informatieDe Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 15 en woensdag 16 juli 2014
De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 15 en woensdag 16 juli 2014 Beste natuurliefhebber/- ster, Ondanks het tegenvallende weer, het was bijna de hele dag bewolkt en het miezerde af en toe, was het toch
Nadere informatieGebruik van natuurlijke vijanden bij aanplanting in openbaar groen. Lode Van Schaeren Crop protection specialist
Gebruik van natuurlijke vijanden bij aanplanting in openbaar groen Lode Van Schaeren Crop protection specialist Inhoudstafel Waarom? Plagen & nuttigen Plan van aanpak Vragen 1/14/2013 Waarom nuttige insecten
Nadere informatieLesbrief groep 7 8. Inhoudsopgave. Insecten. Soorten. Knipblad. Vlinders lokken. Leefgebied van de vlinder. Stripverhaal
Lesbrief groep 7 8 Inhoudsopgave Insecten Soorten Knipblad Vlinders lokken Leefgebied van de vlinder Stripverhaal Maak van de tuin een vlindertuin Trek Eten en gegeten worden De verdelgers De voedselketen
Nadere informatiePlagen in prei Preihappening 15/02/2019
Plagen in prei Preihappening 15/02/2019 1.Trips Zeer hoge druk van trips in 2017 en 2018 Door hoge temperaturen volgen ontwikkelingsstadia van trips heel snel op elkaar Weinig effect van 8 of 9 bespuitingen
Nadere informatieen na de overwintering van begin maart tot eind mei in één generatie.
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 1 augustus 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, Het beloofde een heel aardige dag te worden en ik fietste weer relatief vroeg richting Beijum. Wat zou ik deze keer ontdekken
Nadere informatieINSECTEN. werkboekje
INSECTEN werkboekje 20 maart 2009 Dag lieve kleine vlinder Waar vlieg je toch naartoe? Breng jij misschien de eitjes weg, ben jij nu al moe? Jouw eitjes worden rupsjes. die groeien heel erg vlug. ook krijgen
Nadere informatiePlagen en natuurlijke vijanden in de Glastuinbouw. Ellen Beerling WUR Glastuinbouw, Bleiswijk
Plagen en natuurlijke vijanden in de Glastuinbouw Ellen Beerling WUR Glastuinbouw, Bleiswijk Inhoud Plagen waarnemen: scouten Waarom Hoe Plagen & Natuurlijke vijanden Witte vlieg Mineervlieg Bladluis Rups
Nadere informatieDe Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 3 juni Beste natuurliefhebber/- ster,
De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 3 juni 2014 Beste natuurliefhebber/- ster, De Nederlander moppert vaak over het weer, maar over het weer van afgelopen dinsdag valt wat mij betreft niets te klagen.
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, woensdag 8 juni Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, woensdag 8 juni 2016 Beste natuurliefhebber/-ster, Op deze druilerige woensdagochtend fietste ik naar Sipkes in de stad (Groningen) met in de fietstas oude fotoapparatuur
Nadere informatieActueel WG van het middel Sivanto Prime, N. 6 april 2018
Actueel WG van het middel Sivanto Prime, 15598 N 6 april 2018 Wettelijk Gebruiksvoorschrift Het middel is uitsluitend toegelaten als insectenbestrijdingsmiddel voor het professionele gebruik door middel
Nadere informatieWGGA van het middel Kohinor 700 WG, N W.4 25 november 2015 A. WETTELIJK GEBRUIKSVOORSCHRIFT
WGGA van het middel Kohinor 700 WG, 13831 N W.4 25 november 2015 A. WETTELIJK GEBRUIKSVOORSCHRIFT Toegestaan is uitsluitend het gebruik als insectenbestrijdingsmiddel: a) in de teelt van appels en peren
Nadere informatievlinders infoblad Meer informatie van de afdeling NME (Natuur en Milieu Educatie) van Carmabi is te vinden op:
infoblad vlinders Alle vlinders en motten op de wereld horen tot de orde van Lepidoptera, het Latijnse woord voor insecten met geschubde vleugels. Deze schubben (die je onder een microscoop moet bekijken
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 8 augustus Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 8 augustus 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, Dit keer fietste ik met gemengde gevoelens richting De Wiershoeck. Het was bewolkt, dat was niet erg, maar in de loop
Nadere informatie