L A TEX ESA 2007/2008. Eelco Schatborn 6 september 2007

Transcriptie

1 L A TEX ESA 2007/2008 Eelco Schatborn eelco@os3.nl 6 september 2007

2 ESA: L A TEX Vandaag: 1. Intro & Hallo Wereld 2. Document class, opties, packages 3. Secties, lijsten, en nog het een en ander 4. Documentatie

3 ESA: L A TEX Maandag: 1. Cross-references, citaten 2. Wiskunde 3. Tabellen en figuren 4. Commando s en omgevingen definiëren

4 Tekstopmaak L A TEX is een tekstopmaak-systeem dat veel gebruikt wordt voor het opstellen van documentatie en voor wetenschappelijke publicaties. Het is geen WYSIWYG tekstverwerker (zoals OpenOffice, KOffice of Word): Je schrijft een L A TEX bestand (de source) in een editor (ASCII). Het bestand bestaat uit de tekst (de inhoud), en uit commando s voor de opmaak. Compileren (en eventueel converteren) van de source levert het opgemaakte document.

5 Generieke opmaak: Logisch ontwerp L A TEX is (grotendeels) een Generic Markup Language (GML): Het bronbestand heeft een logische opmaak: commando geven aan waar secties, voetnoten etc. beginnen, of bepaalde tekst een citaat is, etc. De visuele opmaak van het document wordt bepaald door een class file (en eventueel extra files) die worden geïmporteerd door het bronbestand

6 Voordelen generieke opmaak Je wordt gedwongen om goed na te denken over de structuur van je document Je concentreert je op de inhoud De opmaak is consequent De gemiddelde gebruiker is geen expert in typesetting; de beschikbare stijlen leveren vaak een mooier resultaat Veranderingen zijn makkelijk door te voeren Automatische bewerkingen (bijv. extractie van bepaalde informatie) op het bestand zijn gemakkelijker

7 Waarom L A TEX? L A TEX output ziet er goed uit (kan er goed uitzien) Het is gratis en open source. En bestaat voor de meeste besturingssystemen. Typesetting gaat automatisch, zodat de gebruiker zich op de inhoud kan concentreren De L A TEX source is platte tekst: compact en portable Het is de de facto standaard voor wetenschappelijke publicaties in de wiskunde, informatica en natuurwetenschappen.

8 Wanneer L A TEX gebruiken Als je hoogwaardige output wilt Als je wiskunde gebruikt Als je gecharmeerd bent van het open source karakter, etc. Als je een complex document hebt met referenties, een inhoudsopgave, index, etc.

9 Wanneer L A TEX NIET gebruiken Als je iets (moeilijks) wilt dat je nog niet beheerst en het resultaat snel wilt hebben Als je veel objecten wilt importeren (zoals foto s, spreadsheet-tabellen, etc)

10 Geschiedenis L A TEX is vrij stabiel: Ontworpen door Leslie Lamport Eerste versie: L A TEX 2.09 (1985) Huidige versie: L A TEX 2 ɛ (1994) L A TEX3?

11 Eerst was er TEX De basis van L A TEX is de typesetting taal TEX, ontwikkeld door Donald Knuth (eind jaren 70). TEX zelf is niet heel gemakkelijk te gebruiken voor mensen zonder programmeer ervaring De meeste TEX commando s kunnen worden gebruikt in L A TEX. Je kunt L A TEX zien als een gestructureerde interface voor TEX, die het gebruik makkelijker maakt L A TEX maakt veel beslissingen voor je. Bovendien bestaan er veel pakketten die extra features verzorgen (zodat je die niet zelf in TEX hoeft uit te programmeren).

12 Hoe werkt L A TEX? Je levert een bronbestand met extensie.tex (platte tekst) Je past latex toe op het bronbestand Als er geen fouten worden gevonden levert dit een opgemaakt DVI (.dvi) bestand op (device independent) Dit bestand kun je in een previewer bekijken. Meestal werk je met een aantal schermen (editor, command-line, viewer)

13 Converteren naar PostScript en PDF Als document klaar is wil je het waarschijnlijk als PostScript of PDF bestand de wereld insturen. Van.dvi naar.ps: dvips filenaam.dvi Van.ps naar.pdf: ps2pdf filenaam.ps Veelgebruikt wordt ook pdflatex om direct PDF te genereren: pdflatex filenaam.tex

14 Opmerking Als je PDF via PostScript genereert met latex filenaam dvips ps2pdf kun je een slechte PDF file krijgen: Standaard zijn alleen bitmap fonts meegeleverd bij L A TEX Deze zijn niet scalable (Type 1) Welke fonts je precies hebt hangt van je installatie af

15 Goede PDF Goede PDF met Type 1 fonts krijg je, mits je de fonts hebt, via PostScript: gebruik de optie -Ppdf bij dvips: latex filenaam dvips -Ppdf ps2pdf met pdflatex filenaam

16 Previewers onder Unix DVI: xdvi PostScript: gv PDF: xpdf, acroread Deze gaan we in het prakticum installeren.

17 L A TEX document structuur \documentclass{article} % PREAMBLE \begin{document} % INHOUD Hallo Wereld! Groeten van \LaTeX! \end{document}

18 Practicum Opgave 1 Schrijf een Hallo Wereld document hallo.tex Compileer dit met latex hallo en bekijk het resultaat hallo.dvi met xdvi Genereer PostScript en PDF. Zijn de fonts in je PDF bestand Type 1?

19 Over Hallo Wereld In de eerste regel \documentclass{article} geven we aan dat we de article class gebruiken. De class-file bepaalt voor een groot deel de opmaak van het bestand. Aanvullende definities voor de opmaak dienen in de preamble te staan: We kunnen extra style files importeren m.b.v. het \usepackage commando. We kunnen hier onze eigen definities geven.

20 Voorbeeld preamble \documentclass[twocolumn,11pt]{article} \usepackage{a4wide,times,latexsym,amsmath} \usepackage[dutch]{babel} \pagestyle{empty} \newcommand{\vector}[1]{\ensuremath{\mathbf{#1}}} \begin{document} Dit is de tekst. Een formule met vectoren: \[ \vector{v} = 2 \vector{w} \] \end{document}

21 Standaard classes article report book slides letter

22 Enkele opties voor de standard classes 10pt 11pt 12pt. Default is 10pt. letterpaper a4paper. Default is letterpaper. landscape. final draft. Default is final oneside twoside. Default is oneside onecolumn twocolumn. Default is onecolumn

23 De brontekst De brontekst (ASCII) bestaat uit de inhoudelijke tekst en uit commando s. Commando s beginnen met een backslash (\) en zijn case-sensitive. De karakters \ % $ ^ _ & # ~ { } zijn gereserveerd voor gebruik in commando s. Als je ze letterlijk afgedrukt wilt krijgen moet je er een commando voor gebruiken. Bijvoorbeeld \$ voor $.

24 Opmerkingen (1) Extra spaties worden genegeerd Regelafbreken in de source is niet gerelateerd in regelafbreken in de output. Achter een commando dat eindigt op een letter komt een spatie of backslash+spatie. Voorbeeld De vorige versie van \LaTeX\ is \LaTeX 2.09 De vorige versie van \LaTeX{} is \LaTeX{}2.09 Met een of meer witregels begin je een nieuwe alinea

25 Opmerkingen (2) Dashes: X-ray, 12 15, of een streepje als leesteken, maak je met: X-ray, , of --- een streepje als leesteken Punten: Na een punt neemt L A TEX aan dat een nieuwe regel begint en ruimt extra witruimte in. Schrijf een backslash voor of een tilde na punten achter afkortingen (als de zin nog doorloopt) Nadruk: emphasize met \emph{}: Het volgende is erg \emph{belangrijk}! Het volgende is erg belangrijk!

26 Opmerkingen (3) Aanhalingstekens: enkele aanhalingstekens met en. Dubbele met en Puntjes... krijg je met \ldots Een voetnoot 1 plaats je met \footnote{}: Een voetnoot\footnote{dit is een voetnoot} plaats... 1 Dit is een voetnoot

27 Titel Met het \maketitle commando plaats je een titel bovenaan het document. Het \maketitle commando komt direct na \begin{document}. Daarvóór moet je de titel, de auteur(s), en de datum opgeven: \title{de Titel van dit Document} \auhor{p. Puk \and P. Bel} \date{24 augustus 1965} \maketitle Als je geen datum wilt declareer je \date{}. Als je geen datum expliciet declareert vult L A TEX de huidige datum in (\today)

28 Secties De standaard klassen ondersteunen de volgende opdelings-commando s: \part (niet in article) \chapter (niet in article) \section \subsection \subsubsection \paragraph \subparagraph

29 Secties Gebruik: \section{de Titel van de Sectie} L A TEX genereert automatisch de sectie-nummering Je kunt een inhoudsopgave genereren met \tableofcontents Je kunt symbolisch naar sectienummers verwijzen Zonder nummer: \section*{}

30 Omgevingen met \begin{omgevingnaam} \end{omgevingnaam} maken we een voorgedefinieerde omgeving in een bepaalde stijl op. Belangrijke voorbeelden: document, math, itemize, enumerate, description, quote.

31 Itemize Een voorbeeld van de itemize-omgeving: Het eerste item Het tweede item Het derde item

32 \begin{itemize} \item Het eerste item \item Het tweede item \item Het derde item \end{itemize} Itemize source

33 Enumerate Een voorbeeld van de enumerate-omgeving: 1. Het eerste item 2. Het tweede item 3. Het derde item

34 \begin{enumerate} \item Het eerste item \item Het tweede item \item Het derde item \end{enumerate} Enumerate source

35 Description Een voorbeeld van de description-omgeving: Item Een Een beschrijving van het eerste item. De beschrijving kan ook meerdere regels beslaan zoals in het geval van dit eerste item. Item Twee Een beschrijving van het tweede item Item Drie Een beschrijving van het derde item

36 Description source \begin{description} \item[item Een] Een beschrijving van het eerste item. De beschrijving kan ook meerdere regels beslaan zoals in het geval van dit eerste item. \item[item Twee] Een beschrijving van het tweede item \item[item Drie] Een beschrijving van het derde item \end{description}

37 Quote Een voorbeeld van een kort citaat: Dit is het korte citaat Dit tweede deel beslaat twee regels, tenmiste, als ik even doortik dan red ik dat wel... Dat was nu het korte citaat.

38 Quote source Een voorbeeld van een kort citaat: \begin{quote} Dit is het korte citaat Dit tweede deel beslaat twee regels, tenmiste, als ik even doortik dan red ik dat wel\ldots \end{quote} Dat was nu het korte citaat.

39 Quotation Een voorbeeld van een langer citaat: Dit is het langere citaat. Dit keer bestaat ook de eerste alinea uit meerdere regels. Dit tweede deel beslaat twee regels, tenmiste, als ik even doortik dan red ik dat wel... Dat was nu het langere citaat.

40 Quotation source Een voorbeeld van een langer citaat: \begin{quotation} Dit is het langere citaat. Dit keer bestaat ook de eerste alinea uit meerdere regels. Dit tweede deel beslaat twee regels, tenmiste, als ik even doortik dan red ik dat wel\ldots \end{quotation} Dat was nu het langere citaat.

41 Lettertype: Shape Het lettertype wordt bepaald door drie aspecten: shape, series, en family: Upright shape \textup{upright shape} Italic shape \textit{italic shape} Slanted shape \textsl{slanted shape} Small caps shape \textsc{small caps shape} Noot: Voor deze slides gebruik ik de slanted shape voor nadruk (slanted)

42 Lettertype: Series en Family Medium series Boldface series Roman family Sans serif family Typewriter family \textmd{medium series} \textbf{boldface series} \textrm{roman family} \textsf{sans serif family} \texttt{typewriter family}

43 Fontgrootte Je kunt ook varieren in de lettergrootte: Hallo! {\tiny Hallo!} Hallo! {\scriptsize Hallo!} Hallo! {\footnotesize Hallo!} Hallo! {\small Hallo!} Hallo! {\normalsize Hallo!} Hallo! {\large Hallo!} {\Large Hallo!} Hallo! Hallo! {\LARGE Hallo!} Hallo! {\huge Hallo!} Hallo! {\Huge Hallo!}

44 Opmerkingen Het gebruik van lettertypes en -grootte valt onder visueel ontwerp. Doe dit met mate en bij voorkeur in de preamble, bijvoorbeeld in een macro-definitie. Let op character encoding. Soms zijn er onduidelijke problemen die veroorzaakt worden door een achtergebleven karakter dat door L A TEX niet begrepen wordt. Dit komt meestal voor na copy/paste acties.

45 Mogelijke problemen Let op character encoding. Soms zijn er onduidelijke problemen die veroorzaakt worden door een achtergebleven karakter dat door L A TEX niet begrepen wordt. Dit komt meestal voor na copy/paste acties. Veel moeilijkheden worden ook veroorzaakt door het niet sluiten van een environment, of het simpelweg vergeten van een haakje. De foutmelding is dan niet altijd logisch.

46 Documentatie Leslie Lamport. L A TEX User Guide & Reference Manual. Addison-Wesley, De eerste editie van 1986 beschrijft L A TEX Tobias Oetiker, et al. The Not So Short Introduction To L A TEX2 ɛ, 2007 Goossens, Mittelbach, et al. The L A TEX Companion. Addison-Wesley, Kopka en Daly. A Guide to L A TEX. (3de editie, Addison-Wesley, 1999). Donald Knuth. The TEXBook. Addison-Wesley, Zie de links op de cursuswebsite...